Нарықтық экономика жағдайындағы өндіріс шығындарының есебін ұйымдастыруды жетілдіру

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 86 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Т. РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

НАБИҒАЗЫ ГҮЛЖАН

Нарықтық экономика жағдайындағы өндіріс шығындарының есебін ұйымдастыруды жетілдіру

6N 0508 «Есеп және аудит»

Магистрі академиялық дәрежесін алу үшін дайындалған

ДИССЕРТАЦИЯ

Ғылыми жетекшісі: э. ғ. к., доцент Жапбарханова М. С.

АЛМАТЫ, 2007 жыл

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

1. НАРЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРДА ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

1. 1. Өндіріс ерекшеліктері және олардың шығындар есебін ұйымдастыруға тигізетін әсерлері . . . 10

1. 2. Өзіндік құнның экономикалық мәні және оны үнемдеу

жолдары . . . 18

1. 3. Экономикалық элементтер бойынша өндірістік шығындар және олардың есеп саясатындағы көрінісі . . . 29

2. ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ

2. 1. Материалдық шығындар есебі . . . 37

2. 2. Еңбек ақы шығындарының есебі . . . 45

2. 3. Үстеме шығындарды есептеу және оларды бөлуді жетілдіру . . . 52

3. ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ АУДИТІ

3. 1. Ішкі аудиттің мақсаты, міндеттері және атқаратын қызметтері . . . 63

3. 2. Кәсіпорындағы өндірістік шығындарды талдау . . . 68

3. 3. Жұмсалған шығындар мен орындалған жұмыстар аудиттері . . . 79

ҚОРЫТЫНДЫЛАР МЕН ҰСЫНЫСТАР . . . 90

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 96

Қысқартылған атаулар

АҚ- акционерлік қоғам

ҒЗИ- ғылыми - зерттеу институты

ИЖҚ- инвестициялық жекешелендіру қоры

ҚҚС- қосылған құн салығы

МТБ- материалдық техникалық база

МТЖ- материалдық - техникалық жабдықтау

ӨБ- өндірістік бірлестік

млн- миллион

га- гектар

ц- центнер

кг- килограмм

м- метр

тн- теңге

К І Р І С П Е

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Автокөлік жолдары - Қазақстан Республикасының жалпы транспорт жүйесінің маңызды саласы бола отырып, олардың даму деңгейі мен техникалық жағдайы жалпы мемлекеттің, сондай-ақ жеке аймақтардың экономикалық және әлеуметтік дамуына ерекше ықпал етеді. Автокөлік жолдары тауарлар мен өнімдер, жүктер мен жолаушылар тасымалдарын жүзеге асыратын негізгі қатынас құралы болып есептеледі.

Қазақстан Республикасында саяси - экономикалық және әлеуметтік қатынастардың тұрақтану жағдайында пайдаланудағы жолдарды қалыпты жағдайда күтіп - ұстау маңызды мәселелердің бірі болып саналады. Автокөлік тасымалдарының қарқынды дамуы автокөлік жолдарының жай - күйіне және олар көрсететін қызметтердің сапасына қатаң талаптар қойып отыр. Соған байланысты Қазақстан Республикасының Үкіметі 2001 жылдың 29 мамырында «Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы» қаулы қабылдады [1] . Осы қаулының негізінде «Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» қабылданды [2] .

Қазақстан Республикасы территориясының көлемі жағынан әлемде тоғызыншы орынды алады, ал тұрғындарының саны тек 15 млн-нан сәл артып түседі. Осы тұрғыдан алғанда транспорттық - коммуникациялық кешеннің маңызы ел экономикасы мен оның мемлекеттік тұтастығы үшін алатын орны өте жоғары.

Қазіргі уақытта өнеркәсіп пен ауылшаруашылығының, өңдеуші орындардың тұрақты дамуы, транзиттік қатынастардың өрістеуі, коммуникациялар мен ақпараттың ғаламдық жүйелері, халықаралық экономикалық және қаржылық ұйымдар мен корпарациялардың іс - қимылдары, жүк және жолаушы тасымалдар көлемінің өсуі, сондай-ақ барлық елді - мекендер, аудандар мен облыстар арасында тұрақты автомобиль қатынастарын қамтамасыз етудің қажеттілігі республикада автомобиль жолдары желісін дамытудың маңыздылығын айқындата түседі.

Халықаралық ынтамақтастықты кеңейту, кірігу процестерін тереңдету және халықаралық сауда көлемін ұлғайту мемлекетаралық экономикалық және мәдени байланыстарды қамтамасыз етуге қатысты транзиттік жүк және жолаушылар ағындарын кедергісіз өткізуге қолайлы жағдайларды талап етеді. Транзиттік тасымалдардың өсуі ұлттық көлік жүйелерінің тасу мүмкіндіктерінің резервтерінің пайдалану тиімділігін арттырады, олардың ұдайы өндірісі мен жетілдіруін ынталандырады. Транзиттік тасымалдардың өсуінің нәтижесі бюджеттік түсімдердің, көлік ұйымдары кірістерінің ұлғаюы мен олардың тиімді дамуына ықпал ете алады [2] .

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін мемлекетіміздің көп салалы секторлары, соның ішінде орта және кіші бизнес, мұнай және газ өнеркәсібі, құрылыс кешендері экономиканың тұрақтануына елеулі әсер етіп отыр.

Осы салалардың ішінде жалпы пайдаланудағы автокөлік жолдарының маңыздылығы олардың техникалық жай - күйі мен көрсететін қызметтерінің сапасы халықаралық стандарттардың талаптарына жауап берген жағдайда ерекше орын алады. Сондықтан да, қазіргі таңда жол шаруашылығының тұрақты дамуына және автомобиль жолдарының тиімді пайдалануына саладағы өндіріс шығындары есебі мен аудиттің дұрыс ұйымдастырылуы маңызды әсер етеді. Яғни, саладағы дұрыс ұйымдастырылған бухгалтерлік есеп арқылы материалдық ресурстар мен ақшалай қаражаттарды үнемді пайдалануға, жолдарды салу және жөндеу жұмыстарының өзіндік құндарын төмендетуге, сонымен қатар өндіріс тиімділігін арттыруға мүмкіндік болады.

Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан бері, сондай-ақ Кеңес үкіметінің тұсында да жалпы құрылыс кешеннің ішінде автокөлік жолдарын салу мен жөндеу жұмыстары бойынша шығындар есебі мен аудитін және талдау жұмыстарын жетілдіруге онша мән берілмеген. Бұл саладағы есепті жетілдіру мәселелері бойынша В. К. Радостовецтің жетекшілігімен бірнеше ғалымдар «Жол шаруашылығындағы бухгалтерлік есеп» оқулығын шығырды. [3] . Ал, 1984 жылы жол шаруашылығындағы бухгалтерлік есеп бойынша ғылыми - әдістеме дайындалды [4] . Сонымен қатар, 1993 жылы В. Л. Назарова «Автомобиль жолдары мен жол құрылғыларын жөндеу және ұстау шығындарының есебі мен аудиті» тақырыбы диисертациялық жұмысын қорғап шықты [5] . Содан бері жол шаруашылығындағы бухгалтергалтерлік есеп пен талдау жүйесін жетілдіру бойынша ғылыми зерттелген жұмыстар жоқтың қасы. Қазіргі нарықта қызмет істеп отырған жол құрылысы ұйымдары өздерінің есеп жұмыстарын тұрғын -үй коммуналдық құрылысқа негізделіп жасалған ережелер мен әдістердің негізінде ұйымдастырып отыр. Осының салдарынан жол құрылысы мен жөндеу жұмыстарына байланысты өндірістік шығындардың дұрыс топтамасы қалыптаспай, олардың жұмсалу бағыттары бойынша есеп және талдау жұмыстары бухгалтерлік есеп стандарттарында көрсетілген жалпы ұстамдар мен талаптарға сәйкес орындалмай келеді.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Диссертациялық жұмыстың негізгі мақсаты нарықтық қатынастар жағдайында жолдарды салу мен жөндеу жұмыстары бойынша өндіріс шығындарының қалыптасуының теориялық ерекшеліктерін, олардың есебін жүргізу әдістерін, сонымен бірге өндіріс шығындарына талдау жүргізуді ұйымдастыруды жетілдіру болып табылады.

Осы мақсаттарға қол жеткізу үшін зерттеу барысында мына төмендегідей міндеттер алға қойылды:

Жол шаруашылығының технологиялық және салалық ерекшеліктеріне байланысты өндіріс шығындарының баптары мен элементтеріне қарай жіктелуін жетілдіру бойынша ұсыныстар беру;
Нарықтық қатынастар жағдайында өндірістік шығындар есебін ұйымдастыру мен саладағы қызметтің өзіндік құндарын төмендету жолдарын жетілдіру мәселелеріне байланысты ұсыныстар жасау;
Автокөлік жолдарын салу және жөндеу жұмыстары бойынша материалдық, еңбек ақы және техника пайдалануға байланысты шығындар есебі мен үстеме шығындарды есептеу және бөлуді жетілдіру мәселелері бойынша ұсыныстар беру:
Жолдарды салу мен жөндеу жұмыстарына жұмсалған өндірістік шығындарға талдау жүргізіп, тиімді жолдарын ұсыну;
Орындалған жол құрылысы мен жөндеу жұмыстарына және оларға жұмсалған шығындар бойынша сыртқы және ішкі аудитті ұйымдастырудың ұтымды әдістемелерін ұсыну.

Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі . Автокөлік жолдары шаруашылығын дамыту мәселелері бойынша зерттеу жұмыстары негізінен осы саладағы инженер- экономист мамандардың тарапынан жүргізілгендіктен, олардың еңбегі жол шаруашылығының жалпы экономикалық даму бағытын зерттеуге, ал, жалпы құрылыс бойынша шығындар есебі мен өзіндік құнды калкульяциялауды жетілдіру және талдауды ұйымдастыру Е. Бельгибаев [6], В. Л. Назарова[5, 12], В. К. Радостовец [3, 13, 14], Қ. К. Кеулимжаев [10, 11, 20], К. Ш Дюсембаев [21], М. С Ержанов [27] К. Т. Тайгашынова [28] және тағы басқа да ғалымдар мен экономистердің ғылыми жұмыстарында кеңінен зерттелген.

Аталған авторлардың ғылыми еңбектерінде жалпы құрылыс салалары бойынша бухгалтерлік есепті ұйымдастыру мен жүргізу, сондай-ақ аудит пен бақылауды және талдау жұмыстарын жетілдіру мәселерінің теориялық және тәжірибелік әдістемелері қарастырылған.

Автокөлік жолдарын салу мен жөндеу жұмыстарын орындайтын ұйымдардағы шығындардың есебі мен өзіндік құнды калькуляциялау мәселелері, аудит және бақылау, сонымен бірге талдау әдістері бойынша өзекті мәселелер осы уақытқа дейін ғылыми тұрғыдан толық деңгейде зерттелмегендіктен, бұл мәселелер саланың ерекшеліктерін есепке ала отырып әрі қарай зерттеуді қажет етеді. Осы аталған және басқа да жағдайлар диссертациялық жұмыстың тақырыбын таңдауға, зерттеудің мақсаты мен міндеттерін айқындауға ықпал етті.

Зерттеудің пәні мен объектілері. Зерттеудің пәні автокөлік жолдарын салу мен жөндеу жұмыстарына байланысты шығындар есебін жетілдіру, орындалған жұмыстар мен жұмсалған шығындар бойынша талдау мен жедел бақылауды және ұйымдастырудың тиімді әдістемелерін қарастыру.

Зерттеу объектісі ААҚ «Ақжол» жол құрылысы басқармасы болып табылады.

Диссертациялық жұмыстың теориялық және әдістемелік негізі. Ғылыми жұмысты зерттеу барысында бухгалтерлік есеп, менеджмент, қаржылық және басқарушылық талдау саласындағы отандық және шетелдік ғалым - экономистердің, жол шаруашылығын, транспорт пен байланыс инфрақұрылымын дамытудағы ғалымдардың еңбектері, республиканың автокөлік жолдары саласын дамыту және реформалау бағыттарына байланысты қабылданған заңдар мен заң күші бар жарлықтар, нормативтік нұсқау - ережелер, ғылыми - тәжірибелік конференцияның материалдары, сонымен бірге Қазақстан Республикасының Президентінің жыл сайынғы халыққа жолдаулары мен үкіметтің қабылдаған қаулы - ережелері басшылыққа алынып, автокөлік жолдары құрылысы ұйымының бухгалтерлік есеп мәліметтері пайдаланылды.

Ғылыми жұмыстың жаңалығы. Автокөлік жолдарын салу мен жөндеу жұмыстарының салалық ерекшеліктеріне қарай өндірістік шығындардың жіктелуін және олардың шығындар есебін ұйымдастыруға тигізетін ықпалын, сондай-ақ өзіндік құн құрылымы және оларды төмендету жолдарын, сонымен қатар өндірістік шығындар есебі мен аудит жүйесін жан - жақты жетілдіру, талдау мен бақылау механизмдерін тиімді ұйымдастыру мәселелері бойынша ұсыныстарды нарықтық экономиканың талаптарына сәйкес енгізу болып саналады.

Қорғауға шығарылған төмендегідей маңызды нәтижелер алынды:

жол құрылысының технологиялық және салалық ерекшеліктеріне сипаттама беріліп, олардың шығындар есебіне тигізетін әсерлері анықталды;
автокөлік жолдарын салу мен жөндеу жұмыстары бойынша шығындардың құрамы мен өзіндік құнның құрылымы айқындалып, оларды үнемдеу жолдары көрсетілді;
отандық және шетелдік бухгалтерлік есеп теориясы мен тәжірибесін зерттеудің негізінде жол құрылысы ұйымдарында материалдық және еңбек ақы шығындары есебін жетілдіру бойынша ұсыныстар берілді;
жол құрылысы ұйымдарында құрылыс машиналары мен механизмдерін пайдалануға байланысты шығындар есебінің ерекшелігі мен оларды бөлу жолдары қарастырылды;
саладағы үстеме шығындардың баптары анықталып, оларға толық бақылауды қамтамасыз ету үшін бөлу тәртіптеріне ұсыныстар жасалды;
автокөлік жолдарын салу мен жөндеу жұмыстары бойынша шығындарға жүргізілетін талдау және жедел бақылау механизмдерінің тәртіптері зерттелді;
орындалған құрылыс - монтаж жұмыстары мен жұмсалған шығындарға сыртқы және ішкі аудитті жүргізудің тәсілдері мен әдістері ұсынылды.

Диссертациялық жұмыстың ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы. Диссертацияда берілген ұсыныстағы еліміздің жол шаруашылығы саласындағы ұйымдардың шығындар есебін, талдауы мен аудитін жетілдіруге, жедел бақылауды ұйымдастыруға, сонымен бірге жұмыстар мен қызметтердің өзіндік құндарын анықтауға арналған. Зерттеу нәтижелерін автокөлік жолдарын салу және жөндеу жұмыстарын орындаушы құрылыс ұйымдарының қызметтерін тиімді жүргізу мен басқару шешімдерін қабылдау үшін, шаруашылық басшыларын нақты ақпараттармен қамтамасыз ету мақсатында, сондай-ақ бақылау мен талдау жұмыстарын және аудитті ұйымдастыруды жетілдіру үшін республикадағы барлық жол құрылысы кәсіпорындары мен мекемелерінде, есеп пен аудит мамандарын дайындайтын жоғары оқу орындарында пайдалануға болады.

Еңбектің мақұлдануы. Жұмыс нәтижелері мен қорытындылары халықаралық және республикалық ғылыми - тәжірибелік конференциялар мен республикалық кезеңдік басылымдарда баяндалып жарық көрді.

Жұмыстың көлемі мен құрылымы. Диссертациялық жұмыс кіріспеден, үш негізгі бөлімнен, қортындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады. Диссертация көлемі 98 бетті, 8 кестені қамтиды.

1. НАРЫҚТЫҚ ҚАТЫНАСТАРДА ӨНДІРІС ШЫҒЫНДАРЫ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

Өндіріс ерекшеліктері және олардың шығындар есебін ұйымдастыруға

тигізетін әсерлері

Автокөлік жолдары - Қазақстанның көлік коммуникация кешенінің маңызды элементтерінің бірі бола отырып, оның тиімді қызмет істеуі мен ұдайы дамуы ел экономикасының тұрақтануына, халықтың тұрмыс жағдайы деңгейінің көтерілуіне зор ықпалын тигізеді. Автокөлік жолдары тауарлар, құрылыс және агроөнеркәсіп өнімдері мен жүктерін, сондай-ақ жолаушылар тасымалдарын жүзеге асыратын бірден-бір қатынас құралы болып есептеледі. Нарықтық жағдайда жолдар арқылы жүк тасуды жеделдету және жүйелеу қоғамдық маңызды мәселе болып саналады, сондықтан өнім өндірушілер мен жүк жөнелтушілер жақын қашықтыққа ғана емес, сондай-ақ алыс қашықтыққа да тасымал жасауға бейімделуде.

Қазақстанның Еуроазия құрлығының орталығында орналасуы халықаралық бағыттар қалыптастыратын көлік магистральдарын пайдалану үшін қолайлы жағдайлар жасап, сонымен қатар мемлекетаралық экономикалық байланыстардың кеңеюі мен елдер арасында сауда ағындарының серпінді дамуына ықпал етіп отыр. Осыған байланысты ішкі және транзиттік автокөлік тасымалдарының қарқынды дамуы автокөлік жолдарының техникалық жай-күйіне және осы ретте көрсетілетін қызметтер сапасына қоятын талаптары да жоғары болады.

Қазіргі жағдайда республиканың өндіргіш күштері мен автокөлік паркінің дамуы автомобиль жолдары желісін дамытудың қажеттілігін айқындайды. Мұндай дамудың объективтік алғышарттары ретінде мыналар саналады:

1) өнеркәсіп пен ауылшаруашылығының, өңдеуші орындардың дамып, өсуі

және жалпы ұлттық өнімнің өсуі;

2) жүк және жолаушы тасымалдары көлемінің өсуі;

3) транзиттік қатынастарды өрістетудің ықтимал мүмкіндіктері;

4) барлық ауылдық елді - мекендер, аудандар мен обылыстар арасында

тұрақты автомобиль қатынастарын қамтамасыз етудің қажеттігі.

Тұтас алғанда жол мәселесінің күнделігі мен сан қырлылығы автожол саласында республикадағы экономикалық және әлеуметтік қатынастардың барысында жол факторының объективті әсерін есепке алуға негізделіп ойластырылған саясаттың қажеттілігін дәлелдейді, әрі автокөлік жолдарын дамыту мәселесін шешуде жүйелі көзқарас пен бағдарламалық әдістерді пайдалану керектігін талап етеді [6] .

Еліміздегі экономикалық қатынастардың қарқынды даму барысында автокөлік жолдарының рөлін арттыру үшін, алдыменен олардың техникалық жағдайларын жақсартумен, олардың қызмет көрсету мерзімін арттыру мақсатында мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асырумен қатар, жалпы автомобиль жолдары саласын реттейтін заңнамаларды жетілдіре отырып, олардың орындалуын мемлекет тарапынан қатаң бақылауға алып, ауқымды инвестицияларды тарту жолдарын қарастыру қажет.

Елімізде автомобиль жолдарын салу және оларға жөндеу жұмыстарын өткізу жоғары шығындарды қажет ететін күрделі сала, мысалы: Қазақстанның табиғи - климаттық жағдайына байланысты бір шақырым жолдың құрылысына шамамен - 200 мың, күрделі жөндеуге - 100 мың, ағымдағы жөндеуге - 20 мың АҚШ доллары жұмсалады. Осыған байланысты Қазақстанның автомобиль жолдарын қайта қалпына келтіру ауқымды инвестицияларды тартуды қажет етеді [23, 26] .

Транспорттық инфрақұрылымды дамыту мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі 2001 жылдың 29 мамырында «Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2008 жылдарға арналған тұжырымдамасы туралы» № 726 қаулы қабылдады. Осы қаулының негізінде «Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2001-2005 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы» (№730 28. 11. 2001) қабылданып, қызмет істеп келеді. Бұл бағдарламада көзделген негізгі міндеттер төмендегідей:

автомобиль жолдарының жай-күйін жақсарту жөніндегі іс-шараларды

мақсатты қаржыландырумен қамтамасыз ету;

пайдаланудағы автокөлік желілерін сақтау және дамыту, олардың жай-

күйін жақсарту және негізгі транзиттік автомобиль жолдарын халықаралық стандарттардың техникалық талаптарына сәйкес келтіру;

Қазақстанның автомобиль жолдары бойынша отандық және шетелдік

тасымалдаушылар үшін неғұрлым тиімді және қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз ету;

пайдаланудағы автомобиль жолдарын дамытуды жандандыру, сондай-

ақ Қазақстанның әлемдік сауда нарықтарына шығу жағдайын көтеруге мүмкіндік беретін балама жобаларды іске қосу;

транзиттік бағыттардағы автожол инфрақұрылымын дамытуды

қамтамасыз ету үшін отандық және шетелдік инвестицияларды тарту;

автожол саласының нормативтік құқықтық базасын жетілдіру.

Қазақстанның географиялық жағдайы Еуроазияның орталық бөлігінде Ұлы Жібек жолының маңызды қиылысында орналасуы - мемлекеттің негізгі байлықтарының бірі болып саналады. Біздің еліміз жаңа халықаралық бағыттардың қалыптасуына әсер етуші мемлекеттердің бірі болғандықтан, республикада тарихи қалыптасқан Жібек Жолы бағыты бойынша транзиттік көлік қатынастарын қалыптастыру Қазақстанның маңызды стратегиялық мәселелерінің шешілуіне зор ықпалын тигізіп келеді. Оған біріншіден, республиканың ішкі құрылықтық мемлекет ретінде теңіз портына шығуы, екіншіден, Ресей, Еуропа, Қытай, Жапония, Кавказ, Иран, Түркия, Оңтүстік шығыс және Орта азия елдері арқылы транзиттік бағыттардың қалыптасуы жатады. Сонымен қатар, Ұлы Жібек жолы сауда және мәдени қатынастардың негізгі магистралы бола отырып, Шығыс пен Батыс өркениетінің дамуында маңызды орын алады. Осы жол ғылым мен техниканың, ұлтаралық және аймақаралық қатынастардың дамуы мен мәдени құндылықтардың алмасуын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

ЮНЕСКО-ның «Жібек жолын кешенді зерттеу - келісім жолы» деп аталатын аса ауқымды жобасына орай 1998 жылы «Жібек жолының тарихи орталықтарын қайта өркендету, түркі тілдес мемлекеттердің мәдени мұрасын сақтау және сабақтастыра дамыту, туризм инфрақұрылымын жасау» бағдарламасы қабылданды [28] . Бағдарламаның басты мақсаты болып - Жібек жолының Қазақстандағы бөлігінде жалпы ұлттық, әлеуметтік - экономикалық және халықаралық рөлін көтеру мен оны қайта жаңғырту саналады.

Нарықтық қатынастарды тұрақтандырумен қатар, Қазақстан Республикасы халықаралық, экономикалық - әлеуметтік байланыстарды дамытуға өте үлкен мән беріп отыр. Республикалық және халықаралық транспорттық бағыттар экономикалық қатынастарды дамытудың бірден-бір жолы бола отырып экономиканың маңызды секторларын, яғни табиғи ресурстардың экспортын, тұтыну тауарлары мен азық-түліктер импортының қозғалысын қамтамасыз етеді.

Демек, жолаушылар тасымалы мен айналымына жоғары деңгейде қызмет көрсетуші автомобиль транспорты саналады. Яғни, республика көлемінде автокөлікпен жолаушыларды тасымалдау басқа транспорт түрлеріне қарағанда тиімді болып отыр. Осы орайда айта кететін жағдай, елімізде автомобиль транспортымен орындалатын қызметтердің көлемін әрі қарай дамыту үшін пайдаланудағы автокөлік жолдарының техникалық жағдайы мен сервистік қызмет көрсетулерді жақсартып, қажет болған жағдайда халықаралық стандарттардың талаптарына жауап беретін жолдардың құрылысын жүргізу мүмкіндіктерін де қарастыру қажет.

Қазақстан Республикасының жол шаруашылығы жалпыға ортақ пайдаланудағы автокөлік жолдарын салу және оларды ұстау, жөндеумен айналысатын мекемелер мен ұйымдардан тұрады. Жалпыға ортақ пайдаланылатын автокөлік жолдары өздерінің маңызы бойынша халықаралық, республикалық және жергілікті маңызы бар жолдар болып бөлінеді [7] .

Халықаралық маңызы бар автокөлік жолдарына көршілес мемлекеттердің астаналарын жалғастырып жатқан, сондай-ақ мемлекет аралық келісімдерге сәйкес халықаралық автокөлік жолдары желісіне кіретін жолдар жатады.

Республикалық маңызы бар автокөлік жолдарына республиканың ірі әкімшілік, мәдени және экономикалық орталықтары, сол сияқты көршілес мемлекеттер арасында көлік қатынасын қамтамасыз ететін және қорғаныстық маңызы бар автокөлік жолдары кіреді.

Жергілікті маңызы бар автокөлік жолдарына республиканың әкімшілік орталықтарын облыс және аудан орталықтарымен, ауылдық елді-мекендермен, сондай-ақ аудан орталықтарын республикалық маңызы бар жолдармен жалғастырып жатқан автокөлік жолдары жатады.

Жолдардың нашар жағдайына байланысты автомобиль транспортының тікелей материалдық шығындары жүк және жолаушы тасымалдары ағымының төмендеуіне, сондай-ақ жөндеу жұмыстары мен техникалық қызмет көрсетуге жұмсалатын шығындар тасымалдың өзіндік құнының жоғарлануына әсерін тигізеді [15] . Сондықтан елдегі жол шаруашылығын жетілдірудің нәтижесінде автомобиль жолдары арқылы орындалатын қызметтердің сапасын және олардың маңызын арттыру үшін жалпы жол саласында төмендегідей шаралардың орындалуы қажет:

жол саласын қаржыландыру механизімін бүгінгі күн талаптарына сәйкес қайтадан жетілдіру арқылы жолдардың жаңа құрылысы мен оларды қалыпты деңгейде сақтау үшін мақсатты қаржыны жұмылдыру;
қазіргі уақыттағы халықаралық техникалық талаптарға жауап беретін жаңа автокөлік жолдарын салу;
қалыптасқан көліктік ағымға сәйкес келмейтін және қауіпсіздік талаптарын қамтамасыз етпейтін пайдаланудағы жолдарды қайта жаңарту;
қалыптасқан көліктік ағымға сәйкес келетін, бірақ үздіксіз, қауіпсіз және ыңғайлы автокөлік қозғалысының талаптар деңгейіне жауап бере алмайтын автокөлік жолдарын жөндеу;
пайдаланудағы автокөлік жолдарын, олардың транспорттық - эксплуатациялық сипаттамасын талап етілген деңгейде ұстау;
автокөлік жолдары бойынша көлік қозғалысын ұйымдастыру, басқару, жоғары сервистік қызмет көрсетумен қамтамасыз ету.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.