Қола дәуірінің ерекшелігі
1. Қола дәуірінің ерекшелігі.
2. Қола дәуірінде өмір сүрген Андронов мәдениеті.
3. Қола дәуіріндегі мал өсіру мен егіншіліктің дамуы.
2. Қола дәуірінде өмір сүрген Андронов мәдениеті.
3. Қола дәуіріндегі мал өсіру мен егіншіліктің дамуы.
Неолит дәуірінде-ақ бола бастаған шаруашылық өзгерістері нәтижесінде біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықта малшылық-егіншілік экономикасы мен жоғары дамыған металлургия қалыптасты. Өндіруші тұрпаттағы экономикаға көшу Қазақстан территориясындағы бүкіл жағдайды түбірінен өзгертті. Қоныстарын жиі өзгертетін, жігерлі, пысық малшы тайпалар ұлан-байтақ және қуатты бірлестіктер құрды; бұлардың қалыптасуында соғыс қақтығыстары едәуір роль атқарды. Қару енді жабайы хайуандарды аулау үшін ғана емес, сонымен қатар тайпалардың қақтығыстарында да жиі пайдаланылатын болды. Қару жасау бірте-бірте металл өңдеудің дербес саласына айналды.
Археологиялық материалдар бойынша, андроновтық тұрпатты ескерткіштер қалдырған далалық малшы-егінші тайпалардың мәдени ортақтығы жақсы мәлім. Барлық жергілікті өзгешеліктеріне қарамастан, ұлан-байтақ территорияға тараған бұл тайпалар неолит дәуіріндегі тайпалық ала-құлалықтың орнына айқын мәдени біркелкіліті көрсетті.
Қола дәуіріндегі қоғам процесі екі факторға байланысты. Олардың бірі – жаңа дәуірді белгілеген фактор – палеометалдардың өндірістік жолмен игерілуі болды.
Біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында Қазақстан тайпалары қола заттар жасау ісін меңгерді. Қоланың өзі заттың неге арналуына қарай, әр түрлі пропорцияда мыс пен қалайының, кейде сүрменің, күшаланың, қорғасынның қорытпасы болып табылады. Мыспен салыстырғанда қоланың бірсыпыра артықшылықтары бар; оның өзгешелігі - өзі қатты, балқу температурасы төмен, түсі алтын сияқты әдемі. Қола еңбек құралдары мен қару жасау үшін қолданылатын негізгі шикізат бола бастады. Қазақстан жер қойнауында полиметалдардың, ең алдымен қалайы-мыс рудаларының барынша молдығы бұл территорияда металлургияның мықты ошағы шығуының бір себебі болды.
Археологиялық материалдар бойынша, андроновтық тұрпатты ескерткіштер қалдырған далалық малшы-егінші тайпалардың мәдени ортақтығы жақсы мәлім. Барлық жергілікті өзгешеліктеріне қарамастан, ұлан-байтақ территорияға тараған бұл тайпалар неолит дәуіріндегі тайпалық ала-құлалықтың орнына айқын мәдени біркелкіліті көрсетті.
Қола дәуіріндегі қоғам процесі екі факторға байланысты. Олардың бірі – жаңа дәуірді белгілеген фактор – палеометалдардың өндірістік жолмен игерілуі болды.
Біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында Қазақстан тайпалары қола заттар жасау ісін меңгерді. Қоланың өзі заттың неге арналуына қарай, әр түрлі пропорцияда мыс пен қалайының, кейде сүрменің, күшаланың, қорғасынның қорытпасы болып табылады. Мыспен салыстырғанда қоланың бірсыпыра артықшылықтары бар; оның өзгешелігі - өзі қатты, балқу температурасы төмен, түсі алтын сияқты әдемі. Қола еңбек құралдары мен қару жасау үшін қолданылатын негізгі шикізат бола бастады. Қазақстан жер қойнауында полиметалдардың, ең алдымен қалайы-мыс рудаларының барынша молдығы бұл территорияда металлургияның мықты ошағы шығуының бір себебі болды.
Қазақ ССР тарихы 1993 ж.
Жоспар
1. Қола дәуірінің ерекшелігі.
2. Қола дәуірінде өмір сүрген Андронов мәдениеті.
3. Қола дәуіріндегі мал өсіру мен егіншіліктің дамуы.
1. Қола дәуірінің ерекшелігі.
Неолит дәуірінде-ақ бола бастаған шаруашылық өзгерістері
нәтижесінде біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықта малшылық-
егіншілік экономикасы мен жоғары дамыған металлургия қалыптасты. Өндіруші
тұрпаттағы экономикаға көшу Қазақстан территориясындағы бүкіл жағдайды
түбірінен өзгертті. Қоныстарын жиі өзгертетін, жігерлі, пысық малшы
тайпалар ұлан-байтақ және қуатты бірлестіктер құрды; бұлардың
қалыптасуында соғыс қақтығыстары едәуір роль атқарды. Қару енді жабайы
хайуандарды аулау үшін ғана емес, сонымен қатар тайпалардың
қақтығыстарында да жиі пайдаланылатын болды. Қару жасау бірте-бірте
металл өңдеудің дербес саласына айналды.
Археологиялық материалдар бойынша, андроновтық тұрпатты
ескерткіштер қалдырған далалық малшы-егінші тайпалардың мәдени ортақтығы
жақсы мәлім. Барлық жергілікті өзгешеліктеріне қарамастан, ұлан-байтақ
территорияға тараған бұл тайпалар неолит дәуіріндегі тайпалық ала-
құлалықтың орнына айқын мәдени біркелкіліті көрсетті.
Қола дәуіріндегі қоғам процесі екі факторға байланысты.
Олардың бірі – жаңа дәуірді белгілеген фактор – палеометалдардың
өндірістік жолмен игерілуі болды.
Біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында
Қазақстан тайпалары қола заттар жасау ісін меңгерді. Қоланың өзі заттың
неге арналуына қарай, әр түрлі пропорцияда мыс пен қалайының, кейде
сүрменің, күшаланың, қорғасынның қорытпасы болып табылады. Мыспен
салыстырғанда қоланың бірсыпыра артықшылықтары бар; оның өзгешелігі - өзі
қатты, балқу температурасы төмен, түсі алтын сияқты әдемі. Қола еңбек
құралдары мен қару жасау үшін қолданылатын негізгі шикізат бола бастады.
Қазақстан жер қойнауында полиметалдардың, ең алдымен қалайы-мыс
рудаларының барынша молдығы бұл территорияда металлургияның мықты ошағы
шығуының бір себебі болды.
Біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың басында-ақ
Поволжьенің, Приуральенің, Қазақстан мен Алтайдың далалық тайпаларында
комплексті малшылық-егіншілік шаруашылығы қалыптасады. Ал біздің
заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында Қазақстанның далалық
тайпаларында алғашқы өндірістің өрлеуі байқалды, мал өсіру интенсивті
түрде өрістеді. Осы уақыттан бастап далалық Евразия халықтарының
шаруашылығында мал өсіру неғұрлым көбірек орын ала бастады. Біздің
заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың аяғында – І мың жылдықтың басында
далалық өңірлердегі халықтардың көпшілігі шаруашылықтың маманданған жаңа
түріне – көшпелі мал шаруашылығына көшеді.
Басқа тайпалар ішінен мал өсірушілердің бөлініп шығуын Ф.
Энгельс ең бірінші ірі қоғамдық еңбек бөлінісі деп атады. Батыс Азия мен
Шығыс Европаның далалық аймағында бақташы тайпаларының бөлініп шығуы,
шынында, біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында болды
деуге келеді, алайда әр қилы табиғи ортадағы дамудың әр түрлі қарқынын
еске алу керек.
Алғашқы экономиканың қайта құрылуына бәрінен бұрын табиғи-
климаттық өзгерістер себепші болды. Мәселен, қола дәуірінде ұзаққа
созылған салқын-ылғал кезеңнің орнына климаттың жылылық пен қуаншылыққа
қарай бірте-бірте өзгеруінің мың жылдан асатын дәуірі келді, сөйтіп,
ксеротермиялық минимум дәуірі басталды. Қуаншылық дәуірінде өзендердің
суы тартылды, жайылмадағы алаңқайлар бірте-бірте құрғады, көлдердің су
деңгейі төмендеді, түптеп келгенде, Солтүстік жартышардағы құрылықтардың
жалпы ылғалдылығы азайды.
Климаттың жедел құрғауына байланысты Шығыс Европа мен Батыс
Азиядағы далалық тайпалардың шаруашылығы мен тұрмысында болған
өзгерістерді археологиялық деректерде де растайды. Батыс және Орталық
Қазақстанның ұзақ уақыттық қоныстарында су жетістірудің жаңа әдісі –
құдық қазу шығады.
Егер Қазақстанның солтүстік аудандарының тұрғындары мен
Батыс Сібірдің орманды және тайгалы аймақтарының тайпалары энеолит пен
әуелгі қола дәуірінде шаруашылық және мәдениет жағынан бір-біріне көп
ұқсас болса, кейін климат өзгергенде бұл ұқсастық жойылады. Біздің
заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында Орталық Қазақстандағы
сияқты бұл аудандарда да малшылық-егіншілік шаруашылығы өрістеп, мал
шаруашылығы басым болды.
Оңтүстік Сібірде Нарым өлкесінің тайгалы-батпақты
аудандарына дейін бұл аймақтың халқына тән емес ежелгі мал шаруашылығының
шаруашылық дәстүрлерінің кең таралуына және Қазақстанның далалық
тайпалары мәдениеті ықпалының күшеюіне, сірә, сол жоғарыдағы табиғи-
климаттық құбылыстар себеп болса керек.
Халықтың қоғамдық құрылысы мен семьялық-некелік
қатынастарында мәнді-мәнді өзгерістер болды.
Қола дәуіріндегі экономиканың басты-басты екі бағыты болып
табылатын мал шаруашылығы мен металлургияның тез дамуы ең алдымен
еркектердің еңбегін қажет етті; мұның өзі қоғамда еркектер ролінің
күшеюіне және түптеп келгенде, аналық ру орнына аталық ру (патриархат)
болуына жеткізді.
Қоғамдық өмірдегі ірі өзгерістер өндіргіш күштердің өсуіне,
қоғамдық еңбектің мамандануының күшеюіне, патриархаттық қатынастың
дамуына байланысты болды. Жеке семьялар оқшауланды, семьялық меншік
кеңейді, рулық қауым ішінде мүлік теңсіздігі өсті.
2. Қола дәуірінде өмір сүрген Андронов мәдениеті.
Қола дәуірінде Сібірдің, Приуральенің, Қазақстанның және
Орта Азияның ұлғайыр далаларынтегі жағынан және тарихи тағдырларының
ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді; бұл тайпалар өзінше бір
үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Бірінші ескерткіштің табылған жері
Ачинск маңындағы Андроново селосының атына қарай бұл мәдениет ғылымда
шартты түрде Андронов мәдениеті деп аталды.
Андронов мәдениетінің негізгі орталықтарының бірі Қазақстан
территориясында болды. Батыс аудандардың андроновтық халқы қима
мәдениетінің туысқан тайпаларының ықпалына үнемі түсіп отырды және өз
тарапынан оларға тікелей ықпал жасап отырды.
Археологиялық деректер андроновтық халықтың басым көпшілігі
отырықшылық өмір сүргенін көрсетеді. Қоныс-мекендер кең жайылма шалғыны
бар өзендердің жағаларына орналасты. Патриархаттық семьялардың үйлері
үлкен жертөлелер болды; олардың жанынан әр түрлі шаруашылық жайлар мен
мал қамайтын қашалар салынды. Бұл поселкелерге мал бағу кәсібі басымырақ
малшылық-егіншілік шаруашылығының комплекстік сипаты тән болды.
Андроновтық уақытқа байланысты металдан жасалған еңбек
құралдары, қарулар және сәндік заттар: ұңғысы бар, дүмі шығыңқы балталар,
сағасында ойығы бар пышақтар, балға-шоттар, найзалар мен жебелердің
өзгеше ұштары, білезіктер, айналар, моншақтар және әр түрлі ілмешектер
көп тарады.
Андроновтық халықты басқа тайпалардан айыратын мәдениеттің
басты-басты этнографиялық белгілері жерлеу ғұрпы, геометриялық өрнегі бар
балшық ыдыстардың өзінше бір жиынтығы, металл заттардың формалары болып
табылады.
Андронов тайпалары тұрқы әр түрлі тас қоршаулар түрінде
зираттар тұрғызды, олар тік бұрышталып, дөңгелектей, ұзынша сопақталып
қоршалатын болды. Кейде, әсіресе, Приуральеде, бұлардың орнына обалар
үйілді. Өлген тайпалас адамдар не өртелді, не ерекше әдіспен бүйірінен
жатқызылып, қол-аяғы бүктеліп, тас тақталардан жасалған жәшікке немесе
қазылған төрт бұрышты шұңқырға салынып жерленді.
Ыдыстар қолдан жапсырылып жасалды. Мұның алдындағы
уақыттағы ыдыстардың түбі шығыңқы домаланып келетін болса, енді тайпақ
болатын болды. Олардың сырты тарақ тәрізді немесе типыл қалыппен
түсірілген күрделі геометриялық өрнектермен сәнделді.
Сәндік заттардың андроновтық тайпалар мәдениетінің тараған
шегінен аспаған ерекше формалары: алтын жапырақшадан бір жарым рет
бүктетіліп жасалған сырғалар, бас киімге, басқа да киімге тағылатын
көзілдірік тәрізді және табан із тәрізді сәнді салпыншақтар, қақтама
өрнекті тоғалар, шеттері иректеліп түйілген білезіктер болды.
Өндіріс техникасының көрнектілігі және қола заттар мен
балшық ыдыстардың формаларының әдемілігі мәдениет деңгейінің жоғары
болғанын көрсетеді.
Андронов мәдениеті адамдарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Қола дәуірінің ерекшелігі.
2. Қола дәуірінде өмір сүрген Андронов мәдениеті.
3. Қола дәуіріндегі мал өсіру мен егіншіліктің дамуы.
1. Қола дәуірінің ерекшелігі.
Неолит дәуірінде-ақ бола бастаған шаруашылық өзгерістері
нәтижесінде біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықта малшылық-
егіншілік экономикасы мен жоғары дамыған металлургия қалыптасты. Өндіруші
тұрпаттағы экономикаға көшу Қазақстан территориясындағы бүкіл жағдайды
түбірінен өзгертті. Қоныстарын жиі өзгертетін, жігерлі, пысық малшы
тайпалар ұлан-байтақ және қуатты бірлестіктер құрды; бұлардың
қалыптасуында соғыс қақтығыстары едәуір роль атқарды. Қару енді жабайы
хайуандарды аулау үшін ғана емес, сонымен қатар тайпалардың
қақтығыстарында да жиі пайдаланылатын болды. Қару жасау бірте-бірте
металл өңдеудің дербес саласына айналды.
Археологиялық материалдар бойынша, андроновтық тұрпатты
ескерткіштер қалдырған далалық малшы-егінші тайпалардың мәдени ортақтығы
жақсы мәлім. Барлық жергілікті өзгешеліктеріне қарамастан, ұлан-байтақ
территорияға тараған бұл тайпалар неолит дәуіріндегі тайпалық ала-
құлалықтың орнына айқын мәдени біркелкіліті көрсетті.
Қола дәуіріндегі қоғам процесі екі факторға байланысты.
Олардың бірі – жаңа дәуірді белгілеген фактор – палеометалдардың
өндірістік жолмен игерілуі болды.
Біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында
Қазақстан тайпалары қола заттар жасау ісін меңгерді. Қоланың өзі заттың
неге арналуына қарай, әр түрлі пропорцияда мыс пен қалайының, кейде
сүрменің, күшаланың, қорғасынның қорытпасы болып табылады. Мыспен
салыстырғанда қоланың бірсыпыра артықшылықтары бар; оның өзгешелігі - өзі
қатты, балқу температурасы төмен, түсі алтын сияқты әдемі. Қола еңбек
құралдары мен қару жасау үшін қолданылатын негізгі шикізат бола бастады.
Қазақстан жер қойнауында полиметалдардың, ең алдымен қалайы-мыс
рудаларының барынша молдығы бұл территорияда металлургияның мықты ошағы
шығуының бір себебі болды.
Біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың басында-ақ
Поволжьенің, Приуральенің, Қазақстан мен Алтайдың далалық тайпаларында
комплексті малшылық-егіншілік шаруашылығы қалыптасады. Ал біздің
заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында Қазақстанның далалық
тайпаларында алғашқы өндірістің өрлеуі байқалды, мал өсіру интенсивті
түрде өрістеді. Осы уақыттан бастап далалық Евразия халықтарының
шаруашылығында мал өсіру неғұрлым көбірек орын ала бастады. Біздің
заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың аяғында – І мың жылдықтың басында
далалық өңірлердегі халықтардың көпшілігі шаруашылықтың маманданған жаңа
түріне – көшпелі мал шаруашылығына көшеді.
Басқа тайпалар ішінен мал өсірушілердің бөлініп шығуын Ф.
Энгельс ең бірінші ірі қоғамдық еңбек бөлінісі деп атады. Батыс Азия мен
Шығыс Европаның далалық аймағында бақташы тайпаларының бөлініп шығуы,
шынында, біздің заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында болды
деуге келеді, алайда әр қилы табиғи ортадағы дамудың әр түрлі қарқынын
еске алу керек.
Алғашқы экономиканың қайта құрылуына бәрінен бұрын табиғи-
климаттық өзгерістер себепші болды. Мәселен, қола дәуірінде ұзаққа
созылған салқын-ылғал кезеңнің орнына климаттың жылылық пен қуаншылыққа
қарай бірте-бірте өзгеруінің мың жылдан асатын дәуірі келді, сөйтіп,
ксеротермиялық минимум дәуірі басталды. Қуаншылық дәуірінде өзендердің
суы тартылды, жайылмадағы алаңқайлар бірте-бірте құрғады, көлдердің су
деңгейі төмендеді, түптеп келгенде, Солтүстік жартышардағы құрылықтардың
жалпы ылғалдылығы азайды.
Климаттың жедел құрғауына байланысты Шығыс Европа мен Батыс
Азиядағы далалық тайпалардың шаруашылығы мен тұрмысында болған
өзгерістерді археологиялық деректерде де растайды. Батыс және Орталық
Қазақстанның ұзақ уақыттық қоныстарында су жетістірудің жаңа әдісі –
құдық қазу шығады.
Егер Қазақстанның солтүстік аудандарының тұрғындары мен
Батыс Сібірдің орманды және тайгалы аймақтарының тайпалары энеолит пен
әуелгі қола дәуірінде шаруашылық және мәдениет жағынан бір-біріне көп
ұқсас болса, кейін климат өзгергенде бұл ұқсастық жойылады. Біздің
заманымыздан бұрынғы II мың жылдықтың ортасында Орталық Қазақстандағы
сияқты бұл аудандарда да малшылық-егіншілік шаруашылығы өрістеп, мал
шаруашылығы басым болды.
Оңтүстік Сібірде Нарым өлкесінің тайгалы-батпақты
аудандарына дейін бұл аймақтың халқына тән емес ежелгі мал шаруашылығының
шаруашылық дәстүрлерінің кең таралуына және Қазақстанның далалық
тайпалары мәдениеті ықпалының күшеюіне, сірә, сол жоғарыдағы табиғи-
климаттық құбылыстар себеп болса керек.
Халықтың қоғамдық құрылысы мен семьялық-некелік
қатынастарында мәнді-мәнді өзгерістер болды.
Қола дәуіріндегі экономиканың басты-басты екі бағыты болып
табылатын мал шаруашылығы мен металлургияның тез дамуы ең алдымен
еркектердің еңбегін қажет етті; мұның өзі қоғамда еркектер ролінің
күшеюіне және түптеп келгенде, аналық ру орнына аталық ру (патриархат)
болуына жеткізді.
Қоғамдық өмірдегі ірі өзгерістер өндіргіш күштердің өсуіне,
қоғамдық еңбектің мамандануының күшеюіне, патриархаттық қатынастың
дамуына байланысты болды. Жеке семьялар оқшауланды, семьялық меншік
кеңейді, рулық қауым ішінде мүлік теңсіздігі өсті.
2. Қола дәуірінде өмір сүрген Андронов мәдениеті.
Қола дәуірінде Сібірдің, Приуральенің, Қазақстанның және
Орта Азияның ұлғайыр далаларынтегі жағынан және тарихи тағдырларының
ортақтығы жағынан туыс тайпалар мекендеді; бұл тайпалар өзінше бір
үлгідегі жарқын мәдениет қалдырды. Бірінші ескерткіштің табылған жері
Ачинск маңындағы Андроново селосының атына қарай бұл мәдениет ғылымда
шартты түрде Андронов мәдениеті деп аталды.
Андронов мәдениетінің негізгі орталықтарының бірі Қазақстан
территориясында болды. Батыс аудандардың андроновтық халқы қима
мәдениетінің туысқан тайпаларының ықпалына үнемі түсіп отырды және өз
тарапынан оларға тікелей ықпал жасап отырды.
Археологиялық деректер андроновтық халықтың басым көпшілігі
отырықшылық өмір сүргенін көрсетеді. Қоныс-мекендер кең жайылма шалғыны
бар өзендердің жағаларына орналасты. Патриархаттық семьялардың үйлері
үлкен жертөлелер болды; олардың жанынан әр түрлі шаруашылық жайлар мен
мал қамайтын қашалар салынды. Бұл поселкелерге мал бағу кәсібі басымырақ
малшылық-егіншілік шаруашылығының комплекстік сипаты тән болды.
Андроновтық уақытқа байланысты металдан жасалған еңбек
құралдары, қарулар және сәндік заттар: ұңғысы бар, дүмі шығыңқы балталар,
сағасында ойығы бар пышақтар, балға-шоттар, найзалар мен жебелердің
өзгеше ұштары, білезіктер, айналар, моншақтар және әр түрлі ілмешектер
көп тарады.
Андроновтық халықты басқа тайпалардан айыратын мәдениеттің
басты-басты этнографиялық белгілері жерлеу ғұрпы, геометриялық өрнегі бар
балшық ыдыстардың өзінше бір жиынтығы, металл заттардың формалары болып
табылады.
Андронов тайпалары тұрқы әр түрлі тас қоршаулар түрінде
зираттар тұрғызды, олар тік бұрышталып, дөңгелектей, ұзынша сопақталып
қоршалатын болды. Кейде, әсіресе, Приуральеде, бұлардың орнына обалар
үйілді. Өлген тайпалас адамдар не өртелді, не ерекше әдіспен бүйірінен
жатқызылып, қол-аяғы бүктеліп, тас тақталардан жасалған жәшікке немесе
қазылған төрт бұрышты шұңқырға салынып жерленді.
Ыдыстар қолдан жапсырылып жасалды. Мұның алдындағы
уақыттағы ыдыстардың түбі шығыңқы домаланып келетін болса, енді тайпақ
болатын болды. Олардың сырты тарақ тәрізді немесе типыл қалыппен
түсірілген күрделі геометриялық өрнектермен сәнделді.
Сәндік заттардың андроновтық тайпалар мәдениетінің тараған
шегінен аспаған ерекше формалары: алтын жапырақшадан бір жарым рет
бүктетіліп жасалған сырғалар, бас киімге, басқа да киімге тағылатын
көзілдірік тәрізді және табан із тәрізді сәнді салпыншақтар, қақтама
өрнекті тоғалар, шеттері иректеліп түйілген білезіктер болды.
Өндіріс техникасының көрнектілігі және қола заттар мен
балшық ыдыстардың формаларының әдемілігі мәдениет деңгейінің жоғары
болғанын көрсетеді.
Андронов мәдениеті адамдарының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz