Өндірістік шығындарды талдау және есепті жетілдіру жолдары

Кіріспе

Өндіріс тиімділігінің маңызды көрсеткіші өнімнің өзіндік құны болып табылады. Өндірілген өнім арқылы ұйымның шаруашылық қызметінің барлық жақтары жинақталады, барлық өндірістік ресурстардың қолданылуының нәтижелері анықталады. Өзіндік құнды азайту кез келген ұйымның, саланың, қоғамның бірінші кезектегі және өзекті міндеті болып табылады. Өнімнің өзіндік құнының деңгейі пайда сомасы мен рентабелділік деңгейіне, ұйымның қаржылық жағдайы мен төлем қабілеттілігіне, өнімнің сату бағасының деңгейіне тікелей әсер етеді.
Бүгінгі таңда өзіндік құн мөлшерін азайту өте өзекті мәселе саналуда. Осы мақсатта ұйымның шаруашылық қызметін талдаудың маңызы арта түседі. Талдаудың негізгі міндеттерін келесі түрде анықтауға болады:
1) өнімнің өзіндік құнын кеміту жоспарының орындалуын жүйелі түрде бақылау;
2) оның деңгейінің өзгеруіне әсер ететеін факторларды зерттеу;
3) өзіндік құнды кеміту факторларын анықтау;
4) өзіндік құнды азайту мүмкіндіктерін ұйымның тиімді пайдалауын бағалау.
Өзіндік құнды талдау объектілері, кезеңдері мен мақсаттары келесі кестеде көрсетілген.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

3 ӨНДІРІСТІК ШЫҒЫНДАРДЫ ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЕСЕПТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3.1 Өнімнің өзіндік құнын талдау

Өндіріс тиімділігінің маңызды көрсеткіші өнімнің өзіндік құны болып
табылады. Өндірілген өнім арқылы ұйымның шаруашылық қызметінің барлық
жақтары жинақталады, барлық өндірістік ресурстардың қолданылуының
нәтижелері анықталады. Өзіндік құнды азайту кез келген ұйымның, саланың,
қоғамның бірінші кезектегі және өзекті міндеті болып табылады. Өнімнің
өзіндік құнының деңгейі пайда сомасы мен рентабелділік деңгейіне, ұйымның
қаржылық жағдайы мен төлем қабілеттілігіне, өнімнің сату бағасының
деңгейіне тікелей әсер етеді.
Бүгінгі таңда өзіндік құн мөлшерін азайту өте өзекті мәселе саналуда.
Осы мақсатта ұйымның шаруашылық қызметін талдаудың маңызы арта түседі.
Талдаудың негізгі міндеттерін келесі түрде анықтауға болады:
1) өнімнің өзіндік құнын кеміту жоспарының орындалуын жүйелі түрде
бақылау;
2) оның деңгейінің өзгеруіне әсер ететеін факторларды зерттеу;
3) өзіндік құнды кеміту факторларын анықтау;
4) өзіндік құнды азайту мүмкіндіктерін ұйымның тиімді пайдалауын
бағалау.
Өзіндік құнды талдау объектілері, кезеңдері мен мақсаттары келесі
кестеде көрсетілген.
10 кесте
Өзіндік құнды талдаудың жалпы кестесі*

Талдау объектілері Талдау кезеңдері Талдау мақсаттары
Өнім өндірісіне Өнімнің өзіндік құнының Өзіндік құн динамикасын
жұмсалған жалпы динамикасын талдау зерттеу және бағалау
шығындар сомасы
Өндіріс салараы бойыншаӨзіндік құн деңгейіне Жоспардың орындалуын
қатысты жоспардың бағалау
орындалуын талдау
Жалпы өнімнің 1 Салааралық салыстырмалы Өнімнің өзіндік құнының
теңгесіне келетін талдау деңгейін бағалау
шығындар
Өнім түрлерінің өзіндікӨнімнің өзіндік құнын Өзіндік құнның өзгеру
құндары жалпы, өнім түрлері, себептерін зерттеу
шығындар баптары бойынша
талдау
Баптар бойынша өнім Өнімнің өзіндік құнын Өнім өндірісі шығындарын
бірлігінің шығындары төмендету резервтерін үнемдеу резервтерін іздеу
анықтау
Жауапкершілік Шаруашылық нәтижесін
орталықтары шығындар бағалау
Болашаққа болжамдар мен
жоспарларды негіздеу

*Дерек көзі: Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности
предприятий АПК:Мн.:Новое знание,2004.-736с. (185 стр.)
Талдауға негіз болатын ақпарат көзі ретінде өндірістік есептер,
табыстар мен шығындар есебінің журналдары, жоспарлы және нақты мәліметтер,
өндіріске босатылған шығындар жөніндегі алғашқы есеп құжаттарын ататуға
болады.
Өзіндік құнды талдауды өнім өндірісінің жалпы шығындар сомасын
зерттеуден бастаймыз, себебі бұл көрсеткіш өндіріс көлемі мен құрылымына,
өнім берлігіне келетін айнымалы шығындар деңгейіне, тұрақты шығындар
сомасына қатысты өзгеруі мүмкін. Тұрақты және айнымалы шығындар болған
жағдайдағы өндірістік шығындар сомасы келесі формула арқылы анықталады:

Ш =∑bixi+аi,
(5)

мұндағы Ш - өнім өндірісінің жалпы шығындары,
а – тұрақты шығындардың абсолютті сомасы,
b - өнім бірлігіне келетін айнымалы шығындар сомасы,
х - өндіріс көлемі.
Келесі кестеден мақта өндірісіне қатысты өзіндік құн мен өнім
бірлігіне келетін өзіндік құнның арасындағы өзара тәуелділікті анықтаймыз.
11 кесте
Жалпы шығындар мен 1 тонна астықтың өзіндік құнының
өндіріс көлеміне тәуелділігі*

Өндіріс Барлық өнімдердің өзіндік құны,Өнім бірлігінің өзіндік құны,
көлемі мың теңге мың теңге
Тұрақты Айнымалы Барлығы Тұрақты Айнымалы Барлығы
шығындар шығындар шығындар шығындар
1000 25000 12500 37500 25,00 12,50 37,5
2000 25000 25000 50000 12,50 12,50 25,0
3000 25000 37500 62500 8,33 12,50 20,8
4000 25000 50000 75000 6,25 12,50 18,7
5000 25000 62500 87500 5,00 12,50 17,5

*Дерек көзі: Савицкая Г.В. Анализ хозяйственной деятельности предприятий
АПК:Мн.:Новое знание,2004.-736с. (186 стр.)

Осы кестеден тұрақты шығындардың жалпы сомасының өндірістің қандай
көлемі болса да өзгеріссіз қалғанын, ал өнім бірлігіне қатысты тұрақты
шығын сомасы өндіріс көлемі артқан сайын кеміп отырғанын көреміз. Өндіріс
көлемі бастапқы деңгеймен салыстырғанда 5 есе артты, соған сәйкес өнім
бірлігіне қатысты тұрақты шығын сомасы да 5 есе кеміді. Ал айнымалы
шығындарды қарастыратын болсақ, жалпы өндіріс көлемі артқан сайын жалпы
айнымалы шығындар сомасы да арта түседі, ал, өнім бірлігіне қатысты
айнымалы шығын сомасы қандай өндіріс көлемі болса да өзгеріссіз қалады.
Өнімнің өзіндік құны жұмсалатын шығындар мөлшеріне тікелей байланысты.
Сол себепті қарастырылып отырған ұйымдағы өсімдік және мал
шаруашылықтарының өнімдерінің өзіндік құнына қатысты шығындар құрамына
талдау жасайық [21].
12 кесте
Байсерке-агро ЖШС-ң 2008 жылдың өсімдік шаруашылығы өнімдерінің
өзіндік құнын талдау*

Өнім Өнім көлемі, ц Еңбек ақы Есептелген аударымдар Амортизация
түрлері
Саны Тірі салмағы
өндіріс өнім Айнымалы Тұрақты
көлемі құрылымы шығындар шығындар
Базалық шама, 461720 t0 t0 t0 t0
∑bi0xi0+а0,
Нақты өндіріс көлеміне493830 t1 t0 t0 t0
қатысты базалық шама,
0(∑bi0xi0)Iвп+а0,
Базалық деңгейдегі 47674 t1 t1 t0 t0
нақты өндіріс көлемі,
∑bi0xi1+а0,
Базалық деңгейдегі 515800 t1 t1 t1 t0
нақты тұрақты
шығындар, ∑bi0xi1+а0,
Нақты: ∑bi0xi1+а0, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.