Биотехнологияның негізгі бағыттары мен преспективалары
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Биотехнологияның даму тарихы
2.Биотехнологияның пәнаралық табиғаты
3.Биотехнологияны қолдану аумағы, деңгейі, мәні мен мақсаты
4.Болашақтағы мақсаты және қолданылатын сфералары
5.Биотехнологияның аумағы және болашақтағы мақсаты
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1.Биотехнологияның даму тарихы
2.Биотехнологияның пәнаралық табиғаты
3.Биотехнологияны қолдану аумағы, деңгейі, мәні мен мақсаты
4.Болашақтағы мақсаты және қолданылатын сфералары
5.Биотехнологияның аумағы және болашақтағы мақсаты
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
«Микроорганизмдер биотехнологиясы» пәнінің мақсаты болып микроорганизмдердің мүмкіндіктерімен танысып биомассаны бөліп алу, микроорганизмдерді пайдаланып биосинтез және биотрансформация өнімдерін алу, олардың технологиялық процестерін құрасатыру, өндірістің технологияларын қолданып биотехнологияның салаларының құрылысымен танысу, микроорганизмдерді пайдаланып ең маңызды өнімдерді биологиялық активтік заттарды бөліп алу, шикізат ретінде оңай табылатын өнімдерді қолданып, сапасы жоғары өнімдерді алуға арналған осы технологияларға, процесстерге қажет құрал-жабдықтардың құрылысын зерттеп, тереңірек меңгеру.
Биотехнология терминін алғаш рет 1919 жылы Венгерлік К.Эрекки тірі организмдерден дайын өнімді бөліп алу жұмыстарын белгілеу үшін қолданған. Биотехнология деп – тірі организмдерді және биологиялық жүйелер мен процестерді адам баласының мақсатына сай өндірісте қолдануды түсіндірді.
Биотехнология терминін алғаш рет 1919 жылы Венгерлік К.Эрекки тірі организмдерден дайын өнімді бөліп алу жұмыстарын белгілеу үшін қолданған. Биотехнология деп – тірі организмдерді және биологиялық жүйелер мен процестерді адам баласының мақсатына сай өндірісте қолдануды түсіндірді.
1.Микроорганизмдер биотехнологиясы.Есимова А.М. Алматы 2014ж 3-4 бет
2.Тағам биотехнологиясы. Заядан Б.Қ Алматы 2011ж 21 бет
3.Укипедия ашық энциклопедиясы
2.Тағам биотехнологиясы. Заядан Б.Қ Алматы 2011ж 21 бет
3.Укипедия ашық энциклопедиясы
Биотехнологияның негізгі бағыттары мен преспективалары
Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Биотехнологияның даму тарихы
2.Биотехнологияның пәнаралық табиғаты
3.Биотехнологияны қолдану аумағы, деңгейі, мәні мен мақсаты
4.Болашақтағы мақсаты және қолданылатын сфералары
5.Биотехнологияның аумағы және болашақтағы мақсаты
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Микроорганизмдер биотехнологиясы пәнінің мақсаты болып микроорганизмдердің мүмкіндіктерімен танысып биомассаны бөліп алу, микроорганизмдерді пайдаланып биосинтез және биотрансформация өнімдерін алу, олардың технологиялық процестерін құрасатыру, өндірістің технологияларын қолданып биотехнологияның салаларының құрылысымен танысу, микроорганизмдерді пайдаланып ең маңызды өнімдерді биологиялық активтік заттарды бөліп алу, шикізат ретінде оңай табылатын өнімдерді қолданып, сапасы жоғары өнімдерді алуға арналған осы технологияларға, процесстерге қажет құрал-жабдықтардың құрылысын зерттеп, тереңірек меңгеру.
Биотехнология терминін алғаш рет 1919 жылы Венгерлік К.Эрекки тірі организмдерден дайын өнімді бөліп алу жұмыстарын белгілеу үшін қолданған. Биотехнология деп - тірі организмдерді және биологиялық жүйелер мен процестерді адам баласының мақсатына сай өндірісте қолдануды түсіндірді.
Биотехнологияның даму тарихы
Биотехнология термині XX ғасырдың 70-жылдары кеңінен таралғанымен, микроорганизмдерді пайдалану негізінде нан пісіру, ірімшік жасау, сыра ашытуда ежелден белгілі болған.Эффективтілігі жоғары микроорганизм-продуценттерін пайдаланып, биопрепараттарды алу үшін ген, жасуша және ақуыз инженерлік әдісті қолдану.
Микроорганизмдерді арзан және оңай табылатын (өндірістердің қалдықтары) ауылшаруашылық қалдықтарында өсіруге болады. Биологиялық синтездеу әдісімен алынған өнімдер азықтық ақуыз, аминқышқылы, фермент және т.б. өнімдер. Ауылшаруашылық, тамақ, медицина, жеңіл және химия өнеркәсібінде, қара және түсті металлургияда, машина жасауда және көптеген халық шаруашылығының басқа да салаларында биотехнология өнімдерін тұтыну жыл сайын қарқындап өсуде.Микроорганизмдер табиғатта болып жатқан көптеген өзгерістерге тікелей байланысты. Олардың белсенді әрекетінің әсерінен күрделі органикалық қосылыстарға бай қалдықтарға айналады, қайтадан табиғаттағы заттардың айналымына енеді.Топырақты азотпен байытуда, ондағы азот сіңіруші микроорганизмдердің атқаратын қызметі зор. Себебі атмосферадағы азоттың топыраққа оралуы, тек осы микроорганизмдердің тіршілігіне байланысты. Ауылшаруашылығының шешуші салаларының бірі - мал шаруашылығына микроорганизмдер жиі қолданылады. Мал азығына қажетті ақуызды, жемшөпті, демек сүрлемді дайындауда толығымен микроорганизмдердің әрекетіне байланысты орындалады. Көптеген микроорганизмдер ертеден тамақ өнеркәсібінде қолданылады. Мысалы: ашытқының көмегімен спирттің, шараптың бірнеше түрлерін, сыраның, нан ашытқысын жасайды. Сүт қышқылы бактериялары айран, сүзбе, қаймақ, түрлі ірімшіктер жасауда, көкөніс ашытуда пайдаланылады. Түрлі ферменттер, антибиотиктер, аминқышқылдарын, витаминдерді өндіруде де микроорганизмдер жоғары қызмет атқарады. Соңғы жылдары микроорганизмдер қазба байлықтарды іздестіруде геология саласында да кеңінен қолданылуда. Өндірісте микроорганизмдерді культивирлеудің бірқатар артықшылығы бар. Микроорганизмдердің көмегімен өндірістік масштабта антибиотик, ақуыз, витамин, фермент және тағы басқа да биологиялық активтік заттар алынады. Биологиялық синтездеу әдісімен химиялық синтездеу әдісімен ала алмаған күрделі және қымбат бағалы өнімдерді алуға болады. Жаңа жүз жылдықта ғылыми жаңалықтардың жаңаруының арқасында биотехнология қарқынды дамуда. Қазір ғалымдарымыз бүкіл микробтардың 10-15co анықтады. Ал қалғандарын тауып, олардың пайдалы жақтарын адам баласының игілігіне кеңінен қолдануды қарастыруда, биотехнология ғылымының бүгінгі күнгі алдына қойған мақсаты болып қалған микробтардың зиянды түрлерімен тиімді күресу.Микроорганизмдерді қолданатын өндірістер микробиологиялық өнімдермен қатар, микробиологиялық емес өнімдерді де шығарады. Микробиологиялық өнімдерді шығаруда микробиологиялық синтездің нәтижесінде өндірістің дайын өнімі алынады, ал микробиологиялық емес өнімдерді шығаруда, микробиологиялық процестерді жануарлардан немесе өсімдіктерден алынатын өнімдерді дайындауда қолданады.
Өндірістік маңызы зор микробиологиялық синтез әдісінің өнімдерін басты 3 категорияға бөледі:
1) микробтық жасушалар;
2) үлкен молекулалы заттар - ферменттер, вакцинаның құрамдық
бөлшектері;
3) кіші молекулалы заттар екі топқа бөлінеді;
а) біріншілік метоболиттер (өсуге қажет компоненттер);
в) екіншілік метоболиттер (өсуге қажет емес компоненттер).
1. Ауылшаруашылығынан алынатын шикізаттарды қайта өңдеуде қолданатын өндірістері болып тамақ және ашыту өндірістері саналады.
2. Негізгі технологиялық сатысы микроорганизмдерді культивирлеу болып табылатын өндірістер. Осыған байланысты оларды микробиологиялық өнеркәсіпке жатқызылады.
3. Биотехнологиялық белгілері бойынша олар екі топқа бөлінеді:
а) Органикалық қышқылдар, спирттер, микробтық биомассаны өндіретін көп тонналы өндірістер, олардың ерекшеліктері, қоректік орталарды қант, спирт, мұнай көмірсутектегі сияқты компоненттерінің концентрациясы көптеген микроорганизмдердің өсуін қиындататын түптік (яғни суспензиялық) өсіруді пайдалану кей жағдайларда аэрацияны қажет етпейтін анаэробты жағдайды пайдалану сияқты және тағы басқалар;
б) Микробиологиялық синтездің аз тонналы өндірістері. Бұл өндірістерде бактериялық препараттар және физиологиялық активтілігі жоғары, құрылысы күрделі заттар (витаминдер, ферменттер) алынады, түптік өсіру әдісі сенімді залалсыздандыруды және герметизацияны пайдаланады.
Дайын өнімді бөліп алуда және оны тазартуда бірқатар күрделі операцияларды қамтиды. Технологиялық процестерді жақсы жүргізудің негізгі шарты болып өнімділігі жоғары өнеркәсіптік штамм-продуцентті таңдау немесе бөліп алу болып табылады.
Екінші маңызды шарты - биомассаның немесе дайын өнімнің максималды жиналуын қамтамасыз ететін қоректік орталарды таңдау. Қоректік орталардың арзан және оңай табылатын шикізат болғаны дұрыс. Соңғы кездерде жасуша культураларына арналған казеин, ашытқы, ет және гидролизаттан жасалған қоректік орталардың түрлері шығарыла бастады.Мол мөлшерде активтілігі жоғары микроорганизмнің штамм-продуцентін ферментерлерде (ферментер, культиватор) өсіреді.
Жануарлардың жасушасының культурасын алуға арналған ферментерлердің көлемі әзірше 3 метр кубтен аспайды. Кейде ферментерлерде сұйық суспензиялы ортада түптік культивирлеуден басқа, қатты қоректік ортада беттік культивирлеу әдісі (бактериялар, саңырауқұлақта) немесе сұйық моноқабатта (жануарлар жасушасын) культивирлеу әдісі қолданылады.
Пән аралық биотехнологияның табиғаты
Ақылды Соломан мырза айтқандай Заттың түрін бір сөзбен түсіндіреміз. Биотехнология термині гректің биос және техне деген сөзінен алынған. Биос - тіршілік. Техне - бір нәрсені қолмен жасау, жіппен тоқу деген сияқты мағынаны түсіндіреді. Демек, биотехнология - бұл тірі организмдерді және биологиялық процестерді өндірісте қолданып, әртүрлі өнімдерді бөліп алуға арналған, тірі организмдердің көмегімен жүретін өндіріс болып табылады.
Биотехнология - бұл микроорганизмдердің тіршілік ету қабілетін, жасуша мен ұлпаның культураларын және оның бөлшектерін өндірісте қолдану мақсатының жетістігі және биохимия, микробиология және инженерлік ғылымдарды қолдануды интегрирлеу.
Биотехнология аумағы - микробтар (саңырауқұлақтар, бактериялар, вирустар, қарапайымдар) немесе басқа организмдердің жасушасын (өсімдік, жануар), арнайы қолданатын биологиялық активтік заттар (иммобилизденген ферменттер, катализдеуші синтез немесе ыдырату) болып табылады.
Биотехнологияның типтік әдісі - негізгі жағдайларда өсімдіктердің жасушасын, жануарлардың ұлпасын өсіру, биоаумақты ірі масштабта түптік үздіксіз, периодты режимде культивирлеу болып саналады.
1 сурет - Пәнаралық биотехнологияның табиғаты
Биотехнологияны қолданатын аумағы және оның деңгейі,
мәні мен мақсаты
Биотехнологияның мәні мен мақсаты
- күрделі молекулалардың көздеген өзгерісі үшін клетканы немесе
олардың қарастырған бөлшектерін алу;
- культивирленетін организмге ауысуда басқа реакцияда байқалатын
дайын өнімнің жиналуына клетканың алмасу жолын активтендіру
және қолдау;
- клеткалық және ген инженериялық әдіспен өзгерген тұқым қуалайтын организмнің табиғи түрін культивирлеуде, дайын өнімнің максималды шығымына жеткізу мақсатында, биотехнологиялық процесті аппаратуралық өңдеуді оптимизациялау және жаңарту;
Биотехнология сатысы немесе деңгейі Көптеген биотехнологиялық өндірістерде қазіргі кезге дейін сәйкес келетін микроорганизмдердің жасушасын қолдану негізделген және көптеген осындай өндірістер жұмыс жасауда. Демек, бұл биотехнологиялық процестің жасушалық деңгейі деп аталады. Мұндай жолмен бастапқы жасушаның гибридтік тұқым қуалауымен потенциальды активтілігін жоғарылатуды іске асыруға болады.
Ген инженерия үлкен мүмкіндіктерді ашуда. Бұл молекулярлық деңгей 1972 (АҚШ-та) Бергта бірінші ДНК рекомбинатын құрды.
Биотехнологияны қолданатын аумағы
- энергия көзі (күн сәулесі - энергия биомассасы)
- тамақ, шырындар (шарап,спирт,сүт қышқылды өнімдер,
консервілеу және т.б.)
- химиялық жолмен өңдеу және өнімді тазарту;
- химиялық тұрмыстық өнімдер(желім,бояу,талшық,пигмент
және т.б.);
- химиялық өндірістерге арналған көміртегін құрайтын шикізат;
- биосинтез процесі және деградация;
- қоршаған ортаның жағдайын бақылау;
- денсаулық сақтау (интерферон өндірісі, моноклональды
антидене, датчиктер және т.б.);
- аналитикалық химияға арналған аспаптар;
- минералды шикізатты өңдеу және оларды бөліп алу және т.б.
Қолданатын сфералары және болашақта мақсаты
Биотехнологияны қолданатын аумақтар өте әртүрлі, ол көптеген ғылымдарды қамтиды, сондықтан қазіргі уақытта биотехнологияны келесі түрлерге ажырату қабылданған.
Тамақ биотехнологиясы Микроорганизмдердің тіршілік ету қабілетін және ертеден белгілі дәстүрлі әдісті сыра ашытуда, сүт қышқылды өнімдерді және ашытқы алуда қолданған. Ғылымның дамуына байланысты екі бағытта жаңарды:
- биореактордағы өсімдіктердің және жануарлардың клеткасынан, микроорганизмдер өндірісінің шығымы, ауылшаруашылығының өндірісіне қарағанда шығымы жоғары.
- биотехнологиялық процестердің өнімділігінің жоғарылауы ген инженерия әдісін қолданудың арқасында. 1 кесте- Биоконверсия шикізатының эффективтілігі
Организм
Бастапқы өнім
Өнімділігі, г
Сиыр
1 кг. азықтық
68г.сиыр еті
Шошқа
1 кг. азықтық
200г.шошқа
Тауық
1кг. азықтық
240 г.тауық еті
Fusarium graminearum
1кг.көмірсу+неорганикалық Азот + О2
1080 жасушалық массалары
Медициналық биотехнология Ген инженериясының жетістігінің арқасында медициналық биотехнология дами бастады, мысалы генді клондау жолымен гармонның өсуі және интерферон, инсулин алу терапияда кеңінен қолданылады және әртүрлі ферменттер диагностикасында. Болашақта биоэлектрохимияның жетістігінде қолданатын болады, мысалы, глюкоза құрамын анықтаушы, қанның жеке компоненттерін анықтаушы арнайы датчиктерді құрайды.
Ауылшаруашылық биотехнологиясы Қазіргі жағдайда ауыл шаруашылық биотехнологиясын қолдану әр түрлі:
-биотехнологиялық өнім алу үшін шикізат ретінде ауылшаруашылығының қалдығын және өнімін қолдану: спирт, шарап,сыра, энергия. Бұл бағыттың дамуы үшін әртүрлі субстраттың ыдырау кинетикасын және процестегі микроорганизмдердің рөлін мұқият оқып зерттеу керек;
-ветеринарияда вакцина мен қанның сары суын алу үшін биотехнологияны қолдану;
-мал азығын алу: (АВК) азықтық витамин концентратын, ашытқы массасы;
-ауылшаруашылық культурасының өнімділігі мен сапасын жақсартудың жаңа әдісі;
-дәстүрлі тыңайтқыштың орнына азотты биологиялық фиксациялау әдісін қолдану;
-пестицидтің орнына биологиялық бақылау әдісін қолдану.
Болашақта ауылшаруашылық биотехнологиясы - бұл гендік инженерияны қолданудың барысында өсімдіктің қасиетін жақсарту.
Өндірістік биотехнология
Энергетика: күн биомасса энергия. Болашақта биоотын элементі құрылатын болады, мысалы, ашу кезінде пайда болатын сутегі, сутекті-оттекті элементінде қолданылады.Биомассада күн сәулесі жарығының конверсиясының эффективтілігін жоғарылату қажет ( бұл 1-2% болады). Сонымен қатар фотосинтездеуші микроорганизммен (көк-жасыл балдырлар) Н2О ыдырату арқылы Н2 алуға болады. Мұнай алу өндірісінде БАЗ немесе полимерлер тәрізді микроорганизмдерді қолданудың болашағы зор.
Химиялық қосылыстар:
- Биохимиялық әдіс, оларды алуда артықшылығы бар: арнайылығы, бақылаудың оңай болуы, температураның төмен болуы, экологиялық таза болуы, қарапайымдылығы. Спирт, метан, қышқылдар, ацетон, аминқышқылдары, ферменттер, антибиотиктер және т.б. алуға болады. Бірақ әзірше синтездеудің дәстүрлі әдісі басым болып асып түседі. Болашақта пластмасса, эмульгаторлар өндірісі жоспарлануда.
Материалдар: - өндірістік шикізат алуды дамытуда биотехнология іс-әрекет жасайды, мысалы мұнайды;
- көптеген материалдар өндірісі үшін микроорганизмдерді қолданады, мысалы пластмасс;
- микроорганизммен бүлінуден әртүрлі заттарды қорғау әдісі жасалуда;
- руданы микробиологиялық сілтілеу.
Экологиялық биотехнология
- Ертеден белгілі қалдықты өңдеуде және ағын суды тазартуда микробиологиялық әдіс кеңінен қолданылуда.Катаболиттік әдіспен жасанды құрылған немесе ертеректен белгілі микроорганизмді қолдану - болашағы. - Қоршаған ортаны бақылау және мониторингке арналған биодатчиктер. 2 кесте -Биотехнологияның экономикалық және коммерциялық аспектісі. Жаңа биотехнологияның әртүрлі өнімінің 2005 жылғы дүниежүзілік бәсеке таластағы сұранысына баға
Жаңа биотехнология өнімдері
Сұраныс бағасы
Химиялық заттар
Энергия
Азықтық өнімі
Медицина
Әртүрлі (кеңді сілтілеу, пластмассаны, қоршаған ортаны бақылау және т.б.)
Қорытынды
Ол ашытқы өндірісіне қарағанда 6 есеге жоғары. Микробиологияның химиялық технологиямен байланысы биотехнологиялық өндіріске енгізілуі ауыр индустриядан жоғарғы технологияға ауысқанда нәтиже берді. Биотехнологияның практикаға енуі жүйедегі қатынасты өзгертеді: адам-өндіріс-табиғат, еңбек өнімділігін жоғарылатады. Биотехнология процестерінің кең көлемде қолданылуы, өндірістік және ауылшаруашылық өндірісінің бір-біріне ұштасуына мүмкіндік береді, азық-түлік және т.б. ауылшаруашылық өнімдері индрустриялық жағдайда өндіріледі.
Қазіргі кезде биотехнологияның жетістіктері келесі салаларда қолданылуда:
- өндірісте (химиялық, мұнай, фармацевтика, азықтық);
- экологияда;
- энергетикада;
- ауыл шаруашылығында;
- медицинада;
Биотехнологияның - сала мен пән аралық оның дамуы басқа пәндермен, салалармен жаңалық ашпай дамуы мүмкін емес. Молекулярлық биология және генетиканың қазіргі дамуы, химияға және физикаға сүйенуі, тірі организмдердің потенциалын адам баласының тұрмыстық тіршілігіне пайдалануға мүмкіндік береді (демек олар жасушалық және молекулярлық сатыда тіршілік ету жағдайын жасайды). Жасушалық және гендік инженерия жаңа микроорганизмнің продуцент-штамдарын алуға мүмкіндік береді. Биотехнологияның негізгі аумағы
Биотехнологияның негізгі аумағы болып микроб жасушасы саналады. Жасушаның құрылысы бойынша, олар генетикалық аппаратта прокариот және эукариот болып бөлінеді.
Микроорганизмдердің басым көпшілігін бір клеткалы, олар өте ұсақ, жай көзге көрінбейтін тірі организмдер. Олардың клеткалары миллиметрдің мыңнан бір бөлігімен өлшенеді. Микроорганизмдер бір ортада топталып тіршілік етсе, онда колониялар түзеді (2 сурет).
2 сурет- Колониялардың формасы
Кейде осы колониялардың пішініне, сыртқы түріне, түсіне қарап, ол микроорганизмдердің қай топқа жататынын анықтауға болады.
Микроорганизмдердің басым көпшілігін бір клеткалы организмдер деп атадық. Бірақ олардың ішінде, мәселен зең саңырауқұлақтap, жіпше бактериялар көп клеткалылар болып саналады.
Микробтар клеткасы сыртқы ортадан қабығы, ал кейбір топтары цитоплазмалық мембрана арқылы ажырайды. Құрылысы жағынан алғанда негізінен айырмашылығы бар екі типті ажыратуға болады. Бұл эукариот және прокариот клеткалар.
Нағыз ядролы микроорганизмдерді эукариоттар, ал қарапайым ядро аппараты барларды прокариоттap деп атайды.
Эукариоттарға саңырауқұлақтар, балдырлар және қарапайымдар жатады. Прокариоттарға бактериялар және көк-жасыл балдырлар жатады.
Эукариот клеткаларында ядро сыртын қоршап тұрған цитоплазмадан кішкене саңылаулары бар екі қабатты ядро мембранасымен қапталған. Ядрода 1 - 2 ядрошық болады. Мұнда рибосомдық рибонуклеин қышқылы және тұқым қуалаушылықтың негізі орналасқан хромосомдар синтезделеді. Хромосомдар митоз және мейоз сияқты аса күрделі процестер кезінде бөлінеді.
Прокариоттар клеткасының кұрылысы эукариоттарға қарағанда қарапайым. Оларда ядро мен цитоплазманың арасында анық шекара байқалмайды, ядро мембранасы жоқ. Дезоксирибонуклеин қышқылы бұл клеткаларда белокпен байланыспаған, эукариоттардың хромосомдары сияқты структуралар мұнда жоқ. Сондықтан бұл клеткаларда митоз бен мейоз процестері болмайды және бұларда митохондриялар мен хлоропластар да жоқ.
Бактерияларсыртқы пішініне қарай үш топқа бөлінеді. Олар шар тәрізділер, таяқша тәрізділер және ирек формалар.
Шар тәрізділерді коккалар деп атайды. Коккаларды өзара орналасуына қарай бірнеше топқа бөледі.Олар екі-екіден орналасса - диплококкалар деп атайды, клеткалар өзара тіркесе моншақ тәрізді орналасса стрептококкалар, сегіз-сегізден текшелене орналасқандарын сарциналар деп, сондай-ақ клеткалары жүзім жемісінің орналасқаны сияқты шоқ-шоқ болып келетіндерін ста-филакоккалар деп атайды. Таяқша тәрізді формалар ұзындығына, диаметріне, клеткалар ұшының пішініне, споралардың түзілуіне карай бірнеше топтарға бөлінеді. Спора түзетіндерін - бациллалар, ал түзбейтіндерін бактериялар деп атайды. Таяқша тәрізді бактерияларды да клеткаларының орналасу тәртібіне қарай бірнеше топтарға бөледі.
Диплобациллалар және диплобактериялар екі-екіден қосақтала орналасқан таяқша бактериялар. Стрептобактериялар - клеткалары моншақ тәрізді орналасқан таяқша бактериялар. Кейде пішіні шар тәрізді қысқа, жұмыр таяқша тәрізді бактерияларды да кездестіруге болады. Оларды коккобактериялар деп атайды. Ал спора түзетін тізбектеле орналасқан бактериялар страптобациаллдар деп аталады.
Иректеле орналасқан бактериялардың ішінде ұзыны мен қысқасы ғана емес, ондағы ирек санына қарай да ажыратуға болатын өкілдері кездеседі. Ирек бактерияларға вибриондар мен спириллалар жатады.
Вибриондар үтір сияқты кішкене ирегі бар клеткалар, ал спириллалар бірнеше ирегі бар таяқша бактериялар. Спираль тәрізділерге спирохеталар жатады.
Сонымен қатар бактерияларға жіпше тәрізді көп клеткалы организмдерді де жатқызады. Өзінің даму циклы және құрылысы жағынан күрделілеу және бактериялардан айырмашылығы бар, шырыш бактериялар, миксобактериялар да осы бактериялар тобына жатады.
Бактериялардың үш тобының ішінен клетка пішінінде тұрақтысы коккалар, ал таяқша тәрізді бактериялар өзгергіш келеді.
Табиғаттан микроорганизмдердің өте ұсақ формалары табылды. Оларды ультрамикробтар деп атайды. Бұл топқа бактериофагтар, яғни сүзгіленуші вирустар жатады.
Қантты қоректік ортаға өскенде бактериялар колониялар түзеді. Колонияда бірнеше миллион клетка бар. Колониялардың түсі әр түрлі, кейбіреулері шырыш немесе қоймалжың, ал кейде белгілі бір түске боялған болады.
Бактерия клеткасының әр түрлі бояуларды сіңіріп, боялуының өзі де осы клетка қабықшасына байланысты. Сонда боялған клеткаларды. Грам оң ал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1.Биотехнологияның даму тарихы
2.Биотехнологияның пәнаралық табиғаты
3.Биотехнологияны қолдану аумағы, деңгейі, мәні мен мақсаты
4.Болашақтағы мақсаты және қолданылатын сфералары
5.Биотехнологияның аумағы және болашақтағы мақсаты
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Микроорганизмдер биотехнологиясы пәнінің мақсаты болып микроорганизмдердің мүмкіндіктерімен танысып биомассаны бөліп алу, микроорганизмдерді пайдаланып биосинтез және биотрансформация өнімдерін алу, олардың технологиялық процестерін құрасатыру, өндірістің технологияларын қолданып биотехнологияның салаларының құрылысымен танысу, микроорганизмдерді пайдаланып ең маңызды өнімдерді биологиялық активтік заттарды бөліп алу, шикізат ретінде оңай табылатын өнімдерді қолданып, сапасы жоғары өнімдерді алуға арналған осы технологияларға, процесстерге қажет құрал-жабдықтардың құрылысын зерттеп, тереңірек меңгеру.
Биотехнология терминін алғаш рет 1919 жылы Венгерлік К.Эрекки тірі организмдерден дайын өнімді бөліп алу жұмыстарын белгілеу үшін қолданған. Биотехнология деп - тірі организмдерді және биологиялық жүйелер мен процестерді адам баласының мақсатына сай өндірісте қолдануды түсіндірді.
Биотехнологияның даму тарихы
Биотехнология термині XX ғасырдың 70-жылдары кеңінен таралғанымен, микроорганизмдерді пайдалану негізінде нан пісіру, ірімшік жасау, сыра ашытуда ежелден белгілі болған.Эффективтілігі жоғары микроорганизм-продуценттерін пайдаланып, биопрепараттарды алу үшін ген, жасуша және ақуыз инженерлік әдісті қолдану.
Микроорганизмдерді арзан және оңай табылатын (өндірістердің қалдықтары) ауылшаруашылық қалдықтарында өсіруге болады. Биологиялық синтездеу әдісімен алынған өнімдер азықтық ақуыз, аминқышқылы, фермент және т.б. өнімдер. Ауылшаруашылық, тамақ, медицина, жеңіл және химия өнеркәсібінде, қара және түсті металлургияда, машина жасауда және көптеген халық шаруашылығының басқа да салаларында биотехнология өнімдерін тұтыну жыл сайын қарқындап өсуде.Микроорганизмдер табиғатта болып жатқан көптеген өзгерістерге тікелей байланысты. Олардың белсенді әрекетінің әсерінен күрделі органикалық қосылыстарға бай қалдықтарға айналады, қайтадан табиғаттағы заттардың айналымына енеді.Топырақты азотпен байытуда, ондағы азот сіңіруші микроорганизмдердің атқаратын қызметі зор. Себебі атмосферадағы азоттың топыраққа оралуы, тек осы микроорганизмдердің тіршілігіне байланысты. Ауылшаруашылығының шешуші салаларының бірі - мал шаруашылығына микроорганизмдер жиі қолданылады. Мал азығына қажетті ақуызды, жемшөпті, демек сүрлемді дайындауда толығымен микроорганизмдердің әрекетіне байланысты орындалады. Көптеген микроорганизмдер ертеден тамақ өнеркәсібінде қолданылады. Мысалы: ашытқының көмегімен спирттің, шараптың бірнеше түрлерін, сыраның, нан ашытқысын жасайды. Сүт қышқылы бактериялары айран, сүзбе, қаймақ, түрлі ірімшіктер жасауда, көкөніс ашытуда пайдаланылады. Түрлі ферменттер, антибиотиктер, аминқышқылдарын, витаминдерді өндіруде де микроорганизмдер жоғары қызмет атқарады. Соңғы жылдары микроорганизмдер қазба байлықтарды іздестіруде геология саласында да кеңінен қолданылуда. Өндірісте микроорганизмдерді культивирлеудің бірқатар артықшылығы бар. Микроорганизмдердің көмегімен өндірістік масштабта антибиотик, ақуыз, витамин, фермент және тағы басқа да биологиялық активтік заттар алынады. Биологиялық синтездеу әдісімен химиялық синтездеу әдісімен ала алмаған күрделі және қымбат бағалы өнімдерді алуға болады. Жаңа жүз жылдықта ғылыми жаңалықтардың жаңаруының арқасында биотехнология қарқынды дамуда. Қазір ғалымдарымыз бүкіл микробтардың 10-15co анықтады. Ал қалғандарын тауып, олардың пайдалы жақтарын адам баласының игілігіне кеңінен қолдануды қарастыруда, биотехнология ғылымының бүгінгі күнгі алдына қойған мақсаты болып қалған микробтардың зиянды түрлерімен тиімді күресу.Микроорганизмдерді қолданатын өндірістер микробиологиялық өнімдермен қатар, микробиологиялық емес өнімдерді де шығарады. Микробиологиялық өнімдерді шығаруда микробиологиялық синтездің нәтижесінде өндірістің дайын өнімі алынады, ал микробиологиялық емес өнімдерді шығаруда, микробиологиялық процестерді жануарлардан немесе өсімдіктерден алынатын өнімдерді дайындауда қолданады.
Өндірістік маңызы зор микробиологиялық синтез әдісінің өнімдерін басты 3 категорияға бөледі:
1) микробтық жасушалар;
2) үлкен молекулалы заттар - ферменттер, вакцинаның құрамдық
бөлшектері;
3) кіші молекулалы заттар екі топқа бөлінеді;
а) біріншілік метоболиттер (өсуге қажет компоненттер);
в) екіншілік метоболиттер (өсуге қажет емес компоненттер).
1. Ауылшаруашылығынан алынатын шикізаттарды қайта өңдеуде қолданатын өндірістері болып тамақ және ашыту өндірістері саналады.
2. Негізгі технологиялық сатысы микроорганизмдерді культивирлеу болып табылатын өндірістер. Осыған байланысты оларды микробиологиялық өнеркәсіпке жатқызылады.
3. Биотехнологиялық белгілері бойынша олар екі топқа бөлінеді:
а) Органикалық қышқылдар, спирттер, микробтық биомассаны өндіретін көп тонналы өндірістер, олардың ерекшеліктері, қоректік орталарды қант, спирт, мұнай көмірсутектегі сияқты компоненттерінің концентрациясы көптеген микроорганизмдердің өсуін қиындататын түптік (яғни суспензиялық) өсіруді пайдалану кей жағдайларда аэрацияны қажет етпейтін анаэробты жағдайды пайдалану сияқты және тағы басқалар;
б) Микробиологиялық синтездің аз тонналы өндірістері. Бұл өндірістерде бактериялық препараттар және физиологиялық активтілігі жоғары, құрылысы күрделі заттар (витаминдер, ферменттер) алынады, түптік өсіру әдісі сенімді залалсыздандыруды және герметизацияны пайдаланады.
Дайын өнімді бөліп алуда және оны тазартуда бірқатар күрделі операцияларды қамтиды. Технологиялық процестерді жақсы жүргізудің негізгі шарты болып өнімділігі жоғары өнеркәсіптік штамм-продуцентті таңдау немесе бөліп алу болып табылады.
Екінші маңызды шарты - биомассаның немесе дайын өнімнің максималды жиналуын қамтамасыз ететін қоректік орталарды таңдау. Қоректік орталардың арзан және оңай табылатын шикізат болғаны дұрыс. Соңғы кездерде жасуша культураларына арналған казеин, ашытқы, ет және гидролизаттан жасалған қоректік орталардың түрлері шығарыла бастады.Мол мөлшерде активтілігі жоғары микроорганизмнің штамм-продуцентін ферментерлерде (ферментер, культиватор) өсіреді.
Жануарлардың жасушасының культурасын алуға арналған ферментерлердің көлемі әзірше 3 метр кубтен аспайды. Кейде ферментерлерде сұйық суспензиялы ортада түптік культивирлеуден басқа, қатты қоректік ортада беттік культивирлеу әдісі (бактериялар, саңырауқұлақта) немесе сұйық моноқабатта (жануарлар жасушасын) культивирлеу әдісі қолданылады.
Пән аралық биотехнологияның табиғаты
Ақылды Соломан мырза айтқандай Заттың түрін бір сөзбен түсіндіреміз. Биотехнология термині гректің биос және техне деген сөзінен алынған. Биос - тіршілік. Техне - бір нәрсені қолмен жасау, жіппен тоқу деген сияқты мағынаны түсіндіреді. Демек, биотехнология - бұл тірі организмдерді және биологиялық процестерді өндірісте қолданып, әртүрлі өнімдерді бөліп алуға арналған, тірі организмдердің көмегімен жүретін өндіріс болып табылады.
Биотехнология - бұл микроорганизмдердің тіршілік ету қабілетін, жасуша мен ұлпаның культураларын және оның бөлшектерін өндірісте қолдану мақсатының жетістігі және биохимия, микробиология және инженерлік ғылымдарды қолдануды интегрирлеу.
Биотехнология аумағы - микробтар (саңырауқұлақтар, бактериялар, вирустар, қарапайымдар) немесе басқа организмдердің жасушасын (өсімдік, жануар), арнайы қолданатын биологиялық активтік заттар (иммобилизденген ферменттер, катализдеуші синтез немесе ыдырату) болып табылады.
Биотехнологияның типтік әдісі - негізгі жағдайларда өсімдіктердің жасушасын, жануарлардың ұлпасын өсіру, биоаумақты ірі масштабта түптік үздіксіз, периодты режимде культивирлеу болып саналады.
1 сурет - Пәнаралық биотехнологияның табиғаты
Биотехнологияны қолданатын аумағы және оның деңгейі,
мәні мен мақсаты
Биотехнологияның мәні мен мақсаты
- күрделі молекулалардың көздеген өзгерісі үшін клетканы немесе
олардың қарастырған бөлшектерін алу;
- культивирленетін организмге ауысуда басқа реакцияда байқалатын
дайын өнімнің жиналуына клетканың алмасу жолын активтендіру
және қолдау;
- клеткалық және ген инженериялық әдіспен өзгерген тұқым қуалайтын организмнің табиғи түрін культивирлеуде, дайын өнімнің максималды шығымына жеткізу мақсатында, биотехнологиялық процесті аппаратуралық өңдеуді оптимизациялау және жаңарту;
Биотехнология сатысы немесе деңгейі Көптеген биотехнологиялық өндірістерде қазіргі кезге дейін сәйкес келетін микроорганизмдердің жасушасын қолдану негізделген және көптеген осындай өндірістер жұмыс жасауда. Демек, бұл биотехнологиялық процестің жасушалық деңгейі деп аталады. Мұндай жолмен бастапқы жасушаның гибридтік тұқым қуалауымен потенциальды активтілігін жоғарылатуды іске асыруға болады.
Ген инженерия үлкен мүмкіндіктерді ашуда. Бұл молекулярлық деңгей 1972 (АҚШ-та) Бергта бірінші ДНК рекомбинатын құрды.
Биотехнологияны қолданатын аумағы
- энергия көзі (күн сәулесі - энергия биомассасы)
- тамақ, шырындар (шарап,спирт,сүт қышқылды өнімдер,
консервілеу және т.б.)
- химиялық жолмен өңдеу және өнімді тазарту;
- химиялық тұрмыстық өнімдер(желім,бояу,талшық,пигмент
және т.б.);
- химиялық өндірістерге арналған көміртегін құрайтын шикізат;
- биосинтез процесі және деградация;
- қоршаған ортаның жағдайын бақылау;
- денсаулық сақтау (интерферон өндірісі, моноклональды
антидене, датчиктер және т.б.);
- аналитикалық химияға арналған аспаптар;
- минералды шикізатты өңдеу және оларды бөліп алу және т.б.
Қолданатын сфералары және болашақта мақсаты
Биотехнологияны қолданатын аумақтар өте әртүрлі, ол көптеген ғылымдарды қамтиды, сондықтан қазіргі уақытта биотехнологияны келесі түрлерге ажырату қабылданған.
Тамақ биотехнологиясы Микроорганизмдердің тіршілік ету қабілетін және ертеден белгілі дәстүрлі әдісті сыра ашытуда, сүт қышқылды өнімдерді және ашытқы алуда қолданған. Ғылымның дамуына байланысты екі бағытта жаңарды:
- биореактордағы өсімдіктердің және жануарлардың клеткасынан, микроорганизмдер өндірісінің шығымы, ауылшаруашылығының өндірісіне қарағанда шығымы жоғары.
- биотехнологиялық процестердің өнімділігінің жоғарылауы ген инженерия әдісін қолданудың арқасында. 1 кесте- Биоконверсия шикізатының эффективтілігі
Организм
Бастапқы өнім
Өнімділігі, г
Сиыр
1 кг. азықтық
68г.сиыр еті
Шошқа
1 кг. азықтық
200г.шошқа
Тауық
1кг. азықтық
240 г.тауық еті
Fusarium graminearum
1кг.көмірсу+неорганикалық Азот + О2
1080 жасушалық массалары
Медициналық биотехнология Ген инженериясының жетістігінің арқасында медициналық биотехнология дами бастады, мысалы генді клондау жолымен гармонның өсуі және интерферон, инсулин алу терапияда кеңінен қолданылады және әртүрлі ферменттер диагностикасында. Болашақта биоэлектрохимияның жетістігінде қолданатын болады, мысалы, глюкоза құрамын анықтаушы, қанның жеке компоненттерін анықтаушы арнайы датчиктерді құрайды.
Ауылшаруашылық биотехнологиясы Қазіргі жағдайда ауыл шаруашылық биотехнологиясын қолдану әр түрлі:
-биотехнологиялық өнім алу үшін шикізат ретінде ауылшаруашылығының қалдығын және өнімін қолдану: спирт, шарап,сыра, энергия. Бұл бағыттың дамуы үшін әртүрлі субстраттың ыдырау кинетикасын және процестегі микроорганизмдердің рөлін мұқият оқып зерттеу керек;
-ветеринарияда вакцина мен қанның сары суын алу үшін биотехнологияны қолдану;
-мал азығын алу: (АВК) азықтық витамин концентратын, ашытқы массасы;
-ауылшаруашылық культурасының өнімділігі мен сапасын жақсартудың жаңа әдісі;
-дәстүрлі тыңайтқыштың орнына азотты биологиялық фиксациялау әдісін қолдану;
-пестицидтің орнына биологиялық бақылау әдісін қолдану.
Болашақта ауылшаруашылық биотехнологиясы - бұл гендік инженерияны қолданудың барысында өсімдіктің қасиетін жақсарту.
Өндірістік биотехнология
Энергетика: күн биомасса энергия. Болашақта биоотын элементі құрылатын болады, мысалы, ашу кезінде пайда болатын сутегі, сутекті-оттекті элементінде қолданылады.Биомассада күн сәулесі жарығының конверсиясының эффективтілігін жоғарылату қажет ( бұл 1-2% болады). Сонымен қатар фотосинтездеуші микроорганизммен (көк-жасыл балдырлар) Н2О ыдырату арқылы Н2 алуға болады. Мұнай алу өндірісінде БАЗ немесе полимерлер тәрізді микроорганизмдерді қолданудың болашағы зор.
Химиялық қосылыстар:
- Биохимиялық әдіс, оларды алуда артықшылығы бар: арнайылығы, бақылаудың оңай болуы, температураның төмен болуы, экологиялық таза болуы, қарапайымдылығы. Спирт, метан, қышқылдар, ацетон, аминқышқылдары, ферменттер, антибиотиктер және т.б. алуға болады. Бірақ әзірше синтездеудің дәстүрлі әдісі басым болып асып түседі. Болашақта пластмасса, эмульгаторлар өндірісі жоспарлануда.
Материалдар: - өндірістік шикізат алуды дамытуда биотехнология іс-әрекет жасайды, мысалы мұнайды;
- көптеген материалдар өндірісі үшін микроорганизмдерді қолданады, мысалы пластмасс;
- микроорганизммен бүлінуден әртүрлі заттарды қорғау әдісі жасалуда;
- руданы микробиологиялық сілтілеу.
Экологиялық биотехнология
- Ертеден белгілі қалдықты өңдеуде және ағын суды тазартуда микробиологиялық әдіс кеңінен қолданылуда.Катаболиттік әдіспен жасанды құрылған немесе ертеректен белгілі микроорганизмді қолдану - болашағы. - Қоршаған ортаны бақылау және мониторингке арналған биодатчиктер. 2 кесте -Биотехнологияның экономикалық және коммерциялық аспектісі. Жаңа биотехнологияның әртүрлі өнімінің 2005 жылғы дүниежүзілік бәсеке таластағы сұранысына баға
Жаңа биотехнология өнімдері
Сұраныс бағасы
Химиялық заттар
Энергия
Азықтық өнімі
Медицина
Әртүрлі (кеңді сілтілеу, пластмассаны, қоршаған ортаны бақылау және т.б.)
Қорытынды
Ол ашытқы өндірісіне қарағанда 6 есеге жоғары. Микробиологияның химиялық технологиямен байланысы биотехнологиялық өндіріске енгізілуі ауыр индустриядан жоғарғы технологияға ауысқанда нәтиже берді. Биотехнологияның практикаға енуі жүйедегі қатынасты өзгертеді: адам-өндіріс-табиғат, еңбек өнімділігін жоғарылатады. Биотехнология процестерінің кең көлемде қолданылуы, өндірістік және ауылшаруашылық өндірісінің бір-біріне ұштасуына мүмкіндік береді, азық-түлік және т.б. ауылшаруашылық өнімдері индрустриялық жағдайда өндіріледі.
Қазіргі кезде биотехнологияның жетістіктері келесі салаларда қолданылуда:
- өндірісте (химиялық, мұнай, фармацевтика, азықтық);
- экологияда;
- энергетикада;
- ауыл шаруашылығында;
- медицинада;
Биотехнологияның - сала мен пән аралық оның дамуы басқа пәндермен, салалармен жаңалық ашпай дамуы мүмкін емес. Молекулярлық биология және генетиканың қазіргі дамуы, химияға және физикаға сүйенуі, тірі организмдердің потенциалын адам баласының тұрмыстық тіршілігіне пайдалануға мүмкіндік береді (демек олар жасушалық және молекулярлық сатыда тіршілік ету жағдайын жасайды). Жасушалық және гендік инженерия жаңа микроорганизмнің продуцент-штамдарын алуға мүмкіндік береді. Биотехнологияның негізгі аумағы
Биотехнологияның негізгі аумағы болып микроб жасушасы саналады. Жасушаның құрылысы бойынша, олар генетикалық аппаратта прокариот және эукариот болып бөлінеді.
Микроорганизмдердің басым көпшілігін бір клеткалы, олар өте ұсақ, жай көзге көрінбейтін тірі организмдер. Олардың клеткалары миллиметрдің мыңнан бір бөлігімен өлшенеді. Микроорганизмдер бір ортада топталып тіршілік етсе, онда колониялар түзеді (2 сурет).
2 сурет- Колониялардың формасы
Кейде осы колониялардың пішініне, сыртқы түріне, түсіне қарап, ол микроорганизмдердің қай топқа жататынын анықтауға болады.
Микроорганизмдердің басым көпшілігін бір клеткалы организмдер деп атадық. Бірақ олардың ішінде, мәселен зең саңырауқұлақтap, жіпше бактериялар көп клеткалылар болып саналады.
Микробтар клеткасы сыртқы ортадан қабығы, ал кейбір топтары цитоплазмалық мембрана арқылы ажырайды. Құрылысы жағынан алғанда негізінен айырмашылығы бар екі типті ажыратуға болады. Бұл эукариот және прокариот клеткалар.
Нағыз ядролы микроорганизмдерді эукариоттар, ал қарапайым ядро аппараты барларды прокариоттap деп атайды.
Эукариоттарға саңырауқұлақтар, балдырлар және қарапайымдар жатады. Прокариоттарға бактериялар және көк-жасыл балдырлар жатады.
Эукариот клеткаларында ядро сыртын қоршап тұрған цитоплазмадан кішкене саңылаулары бар екі қабатты ядро мембранасымен қапталған. Ядрода 1 - 2 ядрошық болады. Мұнда рибосомдық рибонуклеин қышқылы және тұқым қуалаушылықтың негізі орналасқан хромосомдар синтезделеді. Хромосомдар митоз және мейоз сияқты аса күрделі процестер кезінде бөлінеді.
Прокариоттар клеткасының кұрылысы эукариоттарға қарағанда қарапайым. Оларда ядро мен цитоплазманың арасында анық шекара байқалмайды, ядро мембранасы жоқ. Дезоксирибонуклеин қышқылы бұл клеткаларда белокпен байланыспаған, эукариоттардың хромосомдары сияқты структуралар мұнда жоқ. Сондықтан бұл клеткаларда митоз бен мейоз процестері болмайды және бұларда митохондриялар мен хлоропластар да жоқ.
Бактерияларсыртқы пішініне қарай үш топқа бөлінеді. Олар шар тәрізділер, таяқша тәрізділер және ирек формалар.
Шар тәрізділерді коккалар деп атайды. Коккаларды өзара орналасуына қарай бірнеше топқа бөледі.Олар екі-екіден орналасса - диплококкалар деп атайды, клеткалар өзара тіркесе моншақ тәрізді орналасса стрептококкалар, сегіз-сегізден текшелене орналасқандарын сарциналар деп, сондай-ақ клеткалары жүзім жемісінің орналасқаны сияқты шоқ-шоқ болып келетіндерін ста-филакоккалар деп атайды. Таяқша тәрізді формалар ұзындығына, диаметріне, клеткалар ұшының пішініне, споралардың түзілуіне карай бірнеше топтарға бөлінеді. Спора түзетіндерін - бациллалар, ал түзбейтіндерін бактериялар деп атайды. Таяқша тәрізді бактерияларды да клеткаларының орналасу тәртібіне қарай бірнеше топтарға бөледі.
Диплобациллалар және диплобактериялар екі-екіден қосақтала орналасқан таяқша бактериялар. Стрептобактериялар - клеткалары моншақ тәрізді орналасқан таяқша бактериялар. Кейде пішіні шар тәрізді қысқа, жұмыр таяқша тәрізді бактерияларды да кездестіруге болады. Оларды коккобактериялар деп атайды. Ал спора түзетін тізбектеле орналасқан бактериялар страптобациаллдар деп аталады.
Иректеле орналасқан бактериялардың ішінде ұзыны мен қысқасы ғана емес, ондағы ирек санына қарай да ажыратуға болатын өкілдері кездеседі. Ирек бактерияларға вибриондар мен спириллалар жатады.
Вибриондар үтір сияқты кішкене ирегі бар клеткалар, ал спириллалар бірнеше ирегі бар таяқша бактериялар. Спираль тәрізділерге спирохеталар жатады.
Сонымен қатар бактерияларға жіпше тәрізді көп клеткалы организмдерді де жатқызады. Өзінің даму циклы және құрылысы жағынан күрделілеу және бактериялардан айырмашылығы бар, шырыш бактериялар, миксобактериялар да осы бактериялар тобына жатады.
Бактериялардың үш тобының ішінен клетка пішінінде тұрақтысы коккалар, ал таяқша тәрізді бактериялар өзгергіш келеді.
Табиғаттан микроорганизмдердің өте ұсақ формалары табылды. Оларды ультрамикробтар деп атайды. Бұл топқа бактериофагтар, яғни сүзгіленуші вирустар жатады.
Қантты қоректік ортаға өскенде бактериялар колониялар түзеді. Колонияда бірнеше миллион клетка бар. Колониялардың түсі әр түрлі, кейбіреулері шырыш немесе қоймалжың, ал кейде белгілі бір түске боялған болады.
Бактерия клеткасының әр түрлі бояуларды сіңіріп, боялуының өзі де осы клетка қабықшасына байланысты. Сонда боялған клеткаларды. Грам оң ал ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz