Тіл – адамдар арасындағы қатынас құралы
Кіріспе
1. Тіл . адамдар арасындағы қатынас құралы
2. Қазақ тілі . қазақ халықының ана тілі
3. Қазақ тілінің туыстас тілдер ішінде алатын орны
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер:
1. Тіл . адамдар арасындағы қатынас құралы
2. Қазақ тілі . қазақ халықының ана тілі
3. Қазақ тілінің туыстас тілдер ішінде алатын орны
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер:
Қазақстан Республикасында мекендейтін негізгі халық - қазақ халқы. Қазақ ұлтының жалғыз Отаны - Қазақстан, негізгі тілі - жойылып кетудің аз-ақ қалпында қалған мемлекеттік тіл - қазақ тілі. Қазақ тілінің лексикалық жүйесі, сөздік қорының бастау-арналары тым әріде, өткен ғасырлар қойнауында жатыр. Әр халық дүниедегі объективті болмысты өзінің тілі мен санасы арқылы танып біледі, осылайша пайымдаған, таныған нәрселеріне ат қойып, оларды басқа құбылыстардан ажыратады. Сөйте келе, тілдің лексикасы “сөз қоры” қалыптасады. Қай тілдің де сөз қоры үнемі молығу, даму үстінде болады. Қазақ тілінің лексикасы да бұл заңды процестен шет қала алмайды. Халықтың өзіндік тұрмыс-тіршілігі, қоғамдық іс-әрекеті неғұрлым күрделі, көп салалы, ауқымды болса, оның тілі де соғұрлым бай, барынша дамыған болатыны белгілі. Қазақ тілі де барлық жүйесі әбден қалыптасқан сөздік қоры айтарлықтай дамыған тілдер қатарына жатады. Өкінішке орай ұлы ақындарымыз Абай Құнанбаев, Сәкен Сейфуллин, Ыбырай Алтынсарин, Ілияс Жансүгіров сияқты белгілі ақындарымыз қолданған тіл мемлекеттік мәртебеге ие бола тұра қолдану аясын кеңейте алмай отыр. Оның ең басты бір себебі ХХІ ғасыр құдіреті – компьютердің қазақ тілінде сөйлемеуі. Бұл бүгінгі күннің өзекті мәселесі. Өйткені күннен-күнге қарай компьютерді қолданатын адамдар саны өте үлкен жылдамдықпен өсуде. Әсіресе, компьютердің ең күшті жетістіктерінің бірі - Интернет, электрондық пошта, қазақ тілін қолдамауы адамдардың қазақ тілін ұмытып кетуіне қауіпін төндіріп тұр. Менің ойымша, егер жақын уақытта компьютерге қазақ тілін енгізбесек, қазақ тілін дамыту мәселесін түбегейлі өзгертпесек, ана тіліміз шынымен құрып кетеді. Ал тіл – ол тарих, егер біз тілімізден айырылсақ, тарихымыздан да айырыламыз.
1. Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған “Байырғы түркі өркениеті: жазба ескерткіштер” атты халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары, Алматы “Ғылым”, 2001ж
2. Латын негізіндегі қазақ әліпбиі. Жобалар, Алматы, 1998
3. Хабарлар ғылыми журналы, N3, 2000 жыл, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия мемлекеттік университеті.
2. Латын негізіндегі қазақ әліпбиі. Жобалар, Алматы, 1998
3. Хабарлар ғылыми журналы, N3, 2000 жыл, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия мемлекеттік университеті.
Жоспар
Кіріспе
1. Тіл – адамдар арасындағы қатынас құралы
2. Қазақ тілі – қазақ халықының ана тілі
3. Қазақ тілінің туыстас тілдер ішінде алатын орны
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер:
Кіріспе.
Қазақстан Республикасында мекендейтін негізгі халық - қазақ халқы.
Қазақ ұлтының жалғыз Отаны - Қазақстан, негізгі тілі - жойылып кетудің аз-
ақ қалпында қалған мемлекеттік тіл - қазақ тілі. Қазақ тілінің лексикалық
жүйесі, сөздік қорының бастау-арналары тым әріде, өткен ғасырлар қойнауында
жатыр. Әр халық дүниедегі объективті болмысты өзінің тілі мен санасы арқылы
танып біледі, осылайша пайымдаған, таныған нәрселеріне ат қойып, оларды
басқа құбылыстардан ажыратады. Сөйте келе, тілдің лексикасы “сөз қоры”
қалыптасады. Қай тілдің де сөз қоры үнемі молығу, даму үстінде болады.
Қазақ тілінің лексикасы да бұл заңды процестен шет қала алмайды. Халықтың
өзіндік тұрмыс-тіршілігі, қоғамдық іс-әрекеті неғұрлым күрделі, көп салалы,
ауқымды болса, оның тілі де соғұрлым бай, барынша дамыған болатыны белгілі.
Қазақ тілі де барлық жүйесі әбден қалыптасқан сөздік қоры айтарлықтай
дамыған тілдер қатарына жатады. Өкінішке орай ұлы ақындарымыз Абай
Құнанбаев, Сәкен Сейфуллин, Ыбырай Алтынсарин, Ілияс Жансүгіров сияқты
белгілі ақындарымыз қолданған тіл мемлекеттік мәртебеге ие бола тұра
қолдану аясын кеңейте алмай отыр. Оның ең басты бір себебі ХХІ ғасыр
құдіреті – компьютердің қазақ тілінде сөйлемеуі. Бұл бүгінгі күннің өзекті
мәселесі. Өйткені күннен-күнге қарай компьютерді қолданатын адамдар саны
өте үлкен жылдамдықпен өсуде. Әсіресе, компьютердің ең күшті
жетістіктерінің бірі - Интернет, электрондық пошта, қазақ тілін қолдамауы
адамдардың қазақ тілін ұмытып кетуіне қауіпін төндіріп тұр. Менің ойымша,
егер жақын уақытта компьютерге қазақ тілін енгізбесек, қазақ тілін дамыту
мәселесін түбегейлі өзгертпесек, ана тіліміз шынымен құрып кетеді. Ал тіл –
ол тарих, егер біз тілімізден айырылсақ, тарихымыздан да айырыламыз.
1. Тіл – адамдар арасындағы қатынас құралы
Адамдар қоғамдық өмірде бір-бірімен тіл арқылы қарым-қатынас
жасайды, түсініседі, пікір алысады, ойын жеткізеді. Тіл болмаса адам өз
ойын түсініп, біле алмас та еді. Тіл арқылы оқып, білім аламыз, мамандықты
игереміз. өткен тарихымыз, халықымыздың әдет-ғұрыптары, дәстүрлері т.б. тіл
арқылы оқып білеміз, үйренеіз, ғибрат аламыз. Сондақтан да халқымыз Өнер
алды – қызыл тіл деп тегін айтпаған.
Тіл – қоғамдық құбылыс. Тек қоғам бар жерде, ұжым бар жерде ғана тіл
болады. Қоғанан тыс жерде тіл болдмайды. Тіл халықпен байланысты, сол
халықтың өкілдері арасындағы қатынас құралы болып табылады. Тіл өзі қызмет
етіп отырған халықпен. Қоғаммен бірге туады, бірге дамиды, өседі,
өркендейді, тіпті бірге құриды, өледі.
Тіл оймен, ойлаумен тікелей байланысты. Адам ойын тіл арқылы
жеткізеді, жүзге асырады. Адам өзінің білген, ойлаған, түсінген, таныған
ұғымдарын, ойларын екінші біреуге тіл арқылы баяндайды, хабарлайды.
Сондықтан да тіл ойдың тікелей шындығы, көрінісі деп атайды.
Тіл – күрделі құбылыс. Ол бірнеше бөліктен тұрады. Тіл білімінде ол
бөліктер тілдік деңгей немесе тілдік қабат деп аталады. Олар – тілдің
фонетикалық жүйесі, лексикалық немесе сөздік құрамы және грамматикалық
құрылысы. Осыған байланысты тілді зерттейтін ғылым – тіл білімі де бірнеше
салаға бөлінеді. Тілдің фонетикалық немесе дыбыстық жүйесін фонетика,
лексикалық сөздік құрамын лексикология, грамматикалық құрылысын
грамматика зерттейді. Сондай-ақ тілде жаңа ұғымдардың келуімен байланысты
оның атаулары – жаңа сөздер де жасалып отырады. Оны қарастыратын сала
сөзжасам деп аталады. Грамматиканың өзі үлкен екі бөлімнен тұрады: бірі –
морфология, екіншісі – синтаксиз.
2. Қазақ тілі – қазақ халықының ана тілі
Адам баласы дүниеге келген сәттен бастап айналадағы жаңа ұғымдарды,
табиғат құбылыстарын ана тілінде ұғына бастайды. Бесік жарларынан бастап
сан ғасырлар бойы халқымыз дәріптеп, дамытып келген қоғамдық, саяси-
әлеуметтік, мәдени, рухани байлықтарды адам ана сүтімен бойына енген туған
тіл арқылы игеріп, игілігіне айналдырады. Өткеніне көз жіберіп, ой
елегінен өткізіп таразылайды, болашағына қол созып болжайды, ғылым
қкжиегіне шығарып самғатады, келешегіне жол сілтейді.
Ана тілі арқылы адамдар бір-бірімен сөйлесіп, ойын жеткізді, пікір
алысады. Ана тілі арқылы оқып, білім алады, өз ортасында тәрбиеленеді. Ана
тілі арқылы халқымыздың өресін өресін көрсететін ұлы-ұлы әдеби, мәдени
туындылар жасалады. Ана тілі – халқымыздың өмир сүріп, қоғамдық өмирде
дамып отыруының әрі көрінісі, әрі кепілі. өйткені, біріншіден,ана тілі
халқымыздың, қазақ халқының, дүнмеге келіп. өмір сүруімен тікелей
байланысты, екінішіден, ана тілін ұмытып, ана тілінде сөйлемеген, ана
тілінде тәлім-тәрбие бере алмаған халықтың келешегі жоқ, тағдыры мүшкіл
болып, тарих сахнасынын өшеді.
Өз ана тілін білмеген, қадірлеменеген адам өзін дүниеге әкелген,
мәпелеп өсірген анасын да, ел-жұртын да, Отанын да сүйе алмайды, қадірлей
алмайды.
Жастайыңнан қиялыңды қияға өрлеткен қиял-ғажайып ертегілер, сүйіп
тыңдайтын шыншыл да сыршыл аңыз-әңгімелер, ерлікті, елдікті ту еткен
бытырлар жырлады, шынайы махаббатты мұрат еткен әсерлі ғашықтық, лиро-
эпикалық жырлар, бірлікті, берекетті мақсұт еткен өткір де өміршең шешендіқ
сөздер, халык даналығы мақал-мәтелдер ана тілінде дүниеге келіп, әрбір
адамға сол ана тілінде жетіп отыр. Осындай ана тілінде жырланған халык
мұрсынан ғибрат аласың, өміріңе өнеге тұтасың, білім бұлағынан сусындайсың,
сезіміңе әсер етіп, білім-ғылым әлеміне құлаш ұрасың. Абайдың даналығын,
Махамбеттің батылдығын, Бұқардың ақылмандығы мен жанашырлығын, Абылайдың
данышпандығын, Бөгенбай мен Қабанбайдың батырлығын түйсініп, рухани өміріңе
азық етесің. Сондықтан да ана тіліңнің тағдыры үшін күйесің де, күйінесің
де, шаттанасың да, шалдығасың да. Ана тілінің келешегі, тағдыры үшін неге
болса да дайын бол!
Ана тілінің күші мен құндіретін туған халқымыз әуелден-ақ бағдарлап,
әрқайсысымыздың жетемізге жеткізіп, түйсігімізге түйіндіріп, түсіндіріп
келді. Сондықтан да халқымыз туған тілді, ана туілін, сөз өнерін бар
өнердің басы деп санады. Өнер алды – қызыл тіл, Тіл тас жарады, тас
жармаса бас жарады; Түгел сөздің түбі бір, түп атасы – Майқы би; Тоқсан
ауыз сөздің тобықтай түйіні болады; Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі;
Ердің құнын екі ауыз сөзбен бітірген т.б. халқымыздың орынды сөзге қандай
мән бергенін көрсетеді. Біз де ана тілімізді, ділімізді қадірлей, қастерлей
білейік, таза болуында, дауында, өрлей, өркендей түсуінге ат салысайық! Ол
үшін бір-бірімізбен үйде де, далада да таза ана тілінде сөйлесейік, ана
тілінде жасылған, айтылған ата-бабаларымыздың асыл мұраларын аялап,
ардақтайық, жаттап ап айтып журейік, өмірімізге үлгі тұтайық. өзіміз де ана
тілімізде өлең, жыр, әңгіме жазайық. Ерінбейк, сәтсіздіктен мойымайық.
Елінің, халқының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Тіл – адамдар арасындағы қатынас құралы
2. Қазақ тілі – қазақ халықының ана тілі
3. Қазақ тілінің туыстас тілдер ішінде алатын орны
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер:
Кіріспе.
Қазақстан Республикасында мекендейтін негізгі халық - қазақ халқы.
Қазақ ұлтының жалғыз Отаны - Қазақстан, негізгі тілі - жойылып кетудің аз-
ақ қалпында қалған мемлекеттік тіл - қазақ тілі. Қазақ тілінің лексикалық
жүйесі, сөздік қорының бастау-арналары тым әріде, өткен ғасырлар қойнауында
жатыр. Әр халық дүниедегі объективті болмысты өзінің тілі мен санасы арқылы
танып біледі, осылайша пайымдаған, таныған нәрселеріне ат қойып, оларды
басқа құбылыстардан ажыратады. Сөйте келе, тілдің лексикасы “сөз қоры”
қалыптасады. Қай тілдің де сөз қоры үнемі молығу, даму үстінде болады.
Қазақ тілінің лексикасы да бұл заңды процестен шет қала алмайды. Халықтың
өзіндік тұрмыс-тіршілігі, қоғамдық іс-әрекеті неғұрлым күрделі, көп салалы,
ауқымды болса, оның тілі де соғұрлым бай, барынша дамыған болатыны белгілі.
Қазақ тілі де барлық жүйесі әбден қалыптасқан сөздік қоры айтарлықтай
дамыған тілдер қатарына жатады. Өкінішке орай ұлы ақындарымыз Абай
Құнанбаев, Сәкен Сейфуллин, Ыбырай Алтынсарин, Ілияс Жансүгіров сияқты
белгілі ақындарымыз қолданған тіл мемлекеттік мәртебеге ие бола тұра
қолдану аясын кеңейте алмай отыр. Оның ең басты бір себебі ХХІ ғасыр
құдіреті – компьютердің қазақ тілінде сөйлемеуі. Бұл бүгінгі күннің өзекті
мәселесі. Өйткені күннен-күнге қарай компьютерді қолданатын адамдар саны
өте үлкен жылдамдықпен өсуде. Әсіресе, компьютердің ең күшті
жетістіктерінің бірі - Интернет, электрондық пошта, қазақ тілін қолдамауы
адамдардың қазақ тілін ұмытып кетуіне қауіпін төндіріп тұр. Менің ойымша,
егер жақын уақытта компьютерге қазақ тілін енгізбесек, қазақ тілін дамыту
мәселесін түбегейлі өзгертпесек, ана тіліміз шынымен құрып кетеді. Ал тіл –
ол тарих, егер біз тілімізден айырылсақ, тарихымыздан да айырыламыз.
1. Тіл – адамдар арасындағы қатынас құралы
Адамдар қоғамдық өмірде бір-бірімен тіл арқылы қарым-қатынас
жасайды, түсініседі, пікір алысады, ойын жеткізеді. Тіл болмаса адам өз
ойын түсініп, біле алмас та еді. Тіл арқылы оқып, білім аламыз, мамандықты
игереміз. өткен тарихымыз, халықымыздың әдет-ғұрыптары, дәстүрлері т.б. тіл
арқылы оқып білеміз, үйренеіз, ғибрат аламыз. Сондақтан да халқымыз Өнер
алды – қызыл тіл деп тегін айтпаған.
Тіл – қоғамдық құбылыс. Тек қоғам бар жерде, ұжым бар жерде ғана тіл
болады. Қоғанан тыс жерде тіл болдмайды. Тіл халықпен байланысты, сол
халықтың өкілдері арасындағы қатынас құралы болып табылады. Тіл өзі қызмет
етіп отырған халықпен. Қоғаммен бірге туады, бірге дамиды, өседі,
өркендейді, тіпті бірге құриды, өледі.
Тіл оймен, ойлаумен тікелей байланысты. Адам ойын тіл арқылы
жеткізеді, жүзге асырады. Адам өзінің білген, ойлаған, түсінген, таныған
ұғымдарын, ойларын екінші біреуге тіл арқылы баяндайды, хабарлайды.
Сондықтан да тіл ойдың тікелей шындығы, көрінісі деп атайды.
Тіл – күрделі құбылыс. Ол бірнеше бөліктен тұрады. Тіл білімінде ол
бөліктер тілдік деңгей немесе тілдік қабат деп аталады. Олар – тілдің
фонетикалық жүйесі, лексикалық немесе сөздік құрамы және грамматикалық
құрылысы. Осыған байланысты тілді зерттейтін ғылым – тіл білімі де бірнеше
салаға бөлінеді. Тілдің фонетикалық немесе дыбыстық жүйесін фонетика,
лексикалық сөздік құрамын лексикология, грамматикалық құрылысын
грамматика зерттейді. Сондай-ақ тілде жаңа ұғымдардың келуімен байланысты
оның атаулары – жаңа сөздер де жасалып отырады. Оны қарастыратын сала
сөзжасам деп аталады. Грамматиканың өзі үлкен екі бөлімнен тұрады: бірі –
морфология, екіншісі – синтаксиз.
2. Қазақ тілі – қазақ халықының ана тілі
Адам баласы дүниеге келген сәттен бастап айналадағы жаңа ұғымдарды,
табиғат құбылыстарын ана тілінде ұғына бастайды. Бесік жарларынан бастап
сан ғасырлар бойы халқымыз дәріптеп, дамытып келген қоғамдық, саяси-
әлеуметтік, мәдени, рухани байлықтарды адам ана сүтімен бойына енген туған
тіл арқылы игеріп, игілігіне айналдырады. Өткеніне көз жіберіп, ой
елегінен өткізіп таразылайды, болашағына қол созып болжайды, ғылым
қкжиегіне шығарып самғатады, келешегіне жол сілтейді.
Ана тілі арқылы адамдар бір-бірімен сөйлесіп, ойын жеткізді, пікір
алысады. Ана тілі арқылы оқып, білім алады, өз ортасында тәрбиеленеді. Ана
тілі арқылы халқымыздың өресін өресін көрсететін ұлы-ұлы әдеби, мәдени
туындылар жасалады. Ана тілі – халқымыздың өмир сүріп, қоғамдық өмирде
дамып отыруының әрі көрінісі, әрі кепілі. өйткені, біріншіден,ана тілі
халқымыздың, қазақ халқының, дүнмеге келіп. өмір сүруімен тікелей
байланысты, екінішіден, ана тілін ұмытып, ана тілінде сөйлемеген, ана
тілінде тәлім-тәрбие бере алмаған халықтың келешегі жоқ, тағдыры мүшкіл
болып, тарих сахнасынын өшеді.
Өз ана тілін білмеген, қадірлеменеген адам өзін дүниеге әкелген,
мәпелеп өсірген анасын да, ел-жұртын да, Отанын да сүйе алмайды, қадірлей
алмайды.
Жастайыңнан қиялыңды қияға өрлеткен қиял-ғажайып ертегілер, сүйіп
тыңдайтын шыншыл да сыршыл аңыз-әңгімелер, ерлікті, елдікті ту еткен
бытырлар жырлады, шынайы махаббатты мұрат еткен әсерлі ғашықтық, лиро-
эпикалық жырлар, бірлікті, берекетті мақсұт еткен өткір де өміршең шешендіқ
сөздер, халык даналығы мақал-мәтелдер ана тілінде дүниеге келіп, әрбір
адамға сол ана тілінде жетіп отыр. Осындай ана тілінде жырланған халык
мұрсынан ғибрат аласың, өміріңе өнеге тұтасың, білім бұлағынан сусындайсың,
сезіміңе әсер етіп, білім-ғылым әлеміне құлаш ұрасың. Абайдың даналығын,
Махамбеттің батылдығын, Бұқардың ақылмандығы мен жанашырлығын, Абылайдың
данышпандығын, Бөгенбай мен Қабанбайдың батырлығын түйсініп, рухани өміріңе
азық етесің. Сондықтан да ана тіліңнің тағдыры үшін күйесің де, күйінесің
де, шаттанасың да, шалдығасың да. Ана тілінің келешегі, тағдыры үшін неге
болса да дайын бол!
Ана тілінің күші мен құндіретін туған халқымыз әуелден-ақ бағдарлап,
әрқайсысымыздың жетемізге жеткізіп, түйсігімізге түйіндіріп, түсіндіріп
келді. Сондықтан да халқымыз туған тілді, ана туілін, сөз өнерін бар
өнердің басы деп санады. Өнер алды – қызыл тіл, Тіл тас жарады, тас
жармаса бас жарады; Түгел сөздің түбі бір, түп атасы – Майқы би; Тоқсан
ауыз сөздің тобықтай түйіні болады; Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі;
Ердің құнын екі ауыз сөзбен бітірген т.б. халқымыздың орынды сөзге қандай
мән бергенін көрсетеді. Біз де ана тілімізді, ділімізді қадірлей, қастерлей
білейік, таза болуында, дауында, өрлей, өркендей түсуінге ат салысайық! Ол
үшін бір-бірімізбен үйде де, далада да таза ана тілінде сөйлесейік, ана
тілінде жасылған, айтылған ата-бабаларымыздың асыл мұраларын аялап,
ардақтайық, жаттап ап айтып журейік, өмірімізге үлгі тұтайық. өзіміз де ана
тілімізде өлең, жыр, әңгіме жазайық. Ерінбейк, сәтсіздіктен мойымайық.
Елінің, халқының ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz