Дебиторлық және кредиторлық есептің аудиті

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

1 ДЕБИТОРЛАРМЕН ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛАРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУДЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ, МАҢЫЗЫ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ

1. 1 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың жалпы сипаттамасы мен маңызы

1. 2 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың түрлері және жіктелуі

1. 3 Басқа да дебиторлық және кредиторлық есептесулердің есебі

2 БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТЕГІ ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ЕСЕПТІҢ АУДИТІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕСЕПТЕГІ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

2. 1 Дебиторлық қарыздар, оларды жіктеу және түгендеу есебінің аудиті

2. 2 Шаруашылық жүргізуші субъектілердің міндеттемелер есебінің аудиті

2. 3 Басқада дебиторлық қарыздар мен есеп айырысудың есебінің аудиті

3. ДЕБИТОРЛЫҚ ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАРДЫ ЖШС «ҚАРАТАЛ» КӘСІПОРНЫ БОЙЫНША ТАЛДАУ ЕСЕБІ МЕН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ

3. 1 Кредиторлық қарыздар есебін талдау

3. 2 Халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес дебиторлық және кредиторлық қарыздар есебінің жетілдіру жолдары

ҚОРЫТЫНДЫ

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасындағы әрбір кәсіпорындар мен ұйымдар бір-бірімен өзара қарым-қатынас жасайды. Тауарлы-материалдық құндылықтарды және дайын өнімдерді дайындау нәтижесінде кәсіпорындардың, компаниялардың арасында көптеген қолма-қолсыз ақша қаржысымен есеп айырысулар туындайды. Бұл құндылықтарды алу, қызмет көрсету және т. с. с. мерзімдерінің оларды төлеу мерзімдерімен сәйкес келмеуінің нәтижесінде дебиторлық және кредиторлық қарыздар пайда болады.

Дебиторлық қарыздың мәні. Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ қарыздары - дебиторлық қарыздар деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек қарызы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады.

Дебиторлық қарыздар келесідей бөлімдерден тұрады:

«Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің қарызы».

«Күдікті қарыздар бойынша резервтер».

«Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық қарызы».

«Басқадай дебиторлық қарыз».

«Алдағы кезең шығындары».

«Берілген аванстар».

Дебиторлық қарыздардың міндеті - кәсіпорынның басқа заңды шаруашылық субъектілерден, яғни кәсіпорындар мен ұйымдардан, жеке тұлғалардан қаншалықты алашақ қарыз екенін есептеп көрсету.

Кредиторлық қарыздың мәні. Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы-мердігерлердің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші субъектінің алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Мұндай қарыз кредиторлық қарыз деп аталады. Кредиторлық қарыз - бұл кәсіпорынның басқа заңды немесе жеке тұлғаларға берешек сомасы.

Кредиторлық қарыз келесі бөлімдерден тұрады:

«Қарыздар».

«Алдағы кезең табыстары».

«Дивидендтер бойынша есеп айырысу».

«Бюджетпен есептесу».

«Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің алашағы».

«Кепілдіктемелер мен шартты міндеттемелер».

«Алынған аванстар».

«Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есептесу».

«Еңбекақы төлемі мен есеп айырысу».

«Өзге де кредиторлық қарыз».

Кредиторлық қарыздың міндеті - кәсіпорын басқа заңды және кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғаларға қанша сомада берешек екенін көрсету.

Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың актуалдылығы. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі. Осындай ұйымдар, шағын бизнестердің көбеюі еліміздің экономикасының көтерілгендігін көрсетеді.

Әрбір кәсіпорын дебиторлық және кредиторлық қарыз арқылы өзінің ақша қаражаттарын есептей алады. Ал ақша қаражаттары сол кәсіпорынның табысты немесе шығысты болғанын көрсетеді. Сондықтан да әрбір шаруашылық субъект үшін дебиторлық және кредиторлық қарыздардың маңызы зор.

Дипломдық жұмыс үш бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде дебиторлық және кредиторлық қарыздардың жалпы сипаттамасы, жіктеулі, түрлері қарастырылған.

Ал екінші бөлімде дебиторлық қарыздардың және міндеттемелердің аудиті, яғни оларды тексеру жолдары жазылған.

Үшінші бөлімде ЖШС «Қаратал» бойынша дебиторлық және кредиторлық қарыздардың талдануы мен Халықаралық қаржылық есеп стандартына сәйкес есебі мен жетілдіру жолдары көрсетілген.

1 ДЕБИТОРЛАРМЕН ЖӘНЕ КРЕДИТОРЛАРМЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУДЫҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ, МАҢЫЗЫ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ

1. 1 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың жалпы сипаттамасы мен маңызы

Дебиторлық қарыз - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің (бизнес контрагенттерінің) шаруашылық жүргізуші субъект алдындағы өткізілген тауар (жұмыс, көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың басқа заңды немесе жеке тұлғалардан оларға сатқан тауарлары, көрсеткен қызметтері, сондай-ақ аванс ретінде алдын ала төлеген төлемдері үшін алашақ қарыздары - дебиторлық қарыздар (алынуға тиісті шоттар) деп аталады. Осы кәсіпорындар мен ұйымдарға берешек қарызы бар заңды және жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Дебиторлық қарыздар шаруашылықтың ішінде және сыртқы заңды тұлғалармен және жеке азаматтармен де пайда болады.

Дебиторлық қарыз ағымдағы (өтеу мерзімі бір жыл бойы) немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді.

Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын (өтелінетін) дебиторлық қарыздар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:

Ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстық (алдын ала төленген) төлем;
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті қарыздар;
вексельдер бойынша алынуға тиісті қарыздар;
негізгі ұйымдар мен оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық қарыздар;
ұйымның лауазымды адамдарының (тұлғаларының) дебиторлық қарызы;
басқадай дебиторлық қарыздар.

Есепте саудалық және саудалық емес дебиторлық қарызды бөліп көрсетеді. Саудалық дебитор қарызы - негізгі іс - әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес дебиторлық қарыз іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект қызметкерлеріне немесе филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер, алуға арналған дивидендтер мен проценттер, үкімет органдарына салықтарды қайтару жөніндегі тілек талап және басқалар) пайда болады.

Дебиторлық қарыз үш топқа бөлінеді: алынуға тиісті шоттар, алынған векселдер және басқалар.

Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке және субъектілердің ақшалай емес активтеріне деген тілек - талаптары кіреді. Дебиторлық қарыз алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте дебиторлық қарыз шот - фактуралармен расталады. «Алынған вексельдер» бабы борыштық міндеттемелермен расталады. Кәсіпорынның балансындағы алынған вексель деп аталатын бабындағы сома басқа заңды немесе жеке тұлғалардың ұйымға вексель бойынша төлейтін ресми қарызы болып есептелінеді.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысулар жүйесінде дебиторлық қарыздың пайда болуы субъектінің шаруашылық іс-әрекетіндегі объективті процесс болып саналады. Дебиторлық қарыз пайда болу сипатына қарай қалыпты және ақталмайтын делініп бөлінеді. Субъектінің өндірістік - шаруашылық іс-әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың қолданыста жүрген нысандарымен пайда болғандары қалыптыға жатады [1, 24] .

Мерзімінде төленбеген дебиторлық қарыз ақталмайтын болып саналады. Ол есеп және қаржы тәртібін бұрмалаушылықтар, ұйымдағы және бухгалтерлік есеп жүргізудегі кемшіліктер, тауарлық - материалдық қорларды жіберуді бақылаудағы босаңсулар салдарынан пайда болады.

Шаруашылық субъектінің қаржы жағдайын сипаттайтын көрсеткіштердің қатарына дебиторлық қарыздардың айналымы жатады. Яғни дебиторлық қарыздардың есептелген уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзім күндерінің саны. Кәсіпорынның дебиторлық қарызы оған байланысты кіріс танылған жағдайда ғана анықталады. Дебиторлық қарыздар сатылған өнімдер мен тауарлардың құнынан баға женілдіктерін (скидки) және қайтарылған тауарлардың құнын алып тастағандағы қалдық сома бойынша есептеледі. Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаған дебиторлық қарыздар «Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздар» болып есептеледі. Дебиторлық қарыздардың пайда болған уақыты мен өтелу уақытының арасындағы мерзімге байланысты пайыздар бойынша кіріс көп жағдайларда ескерілмейді.

Кәсіпорындар өздерінің тауарларын сатқанда кейде сатып алушыларға баға жеңілдіктерін береді. Кәсіпорындардың бұндай қадамға баруының басты себебі сатып алушыларды қызықтыру арқылы сатылатын тауарларының көлемін арттыру болып табылады. Сонымен қатар баға жеңілдіктерін (скидки) пайдалану ұйымның күмәнді қарыздарының сомасын қысқартуға үлкен әсер етеді. Халықаралық тәжиребеде баға женілдіктері (скидки) терминімен (сөзімен) бірге сауда жеңілдігі термині қатар қолданылады. Өз экономикасын нарықтық жолмен жүргізіп келе жатқан елдердегі ұйымдар сауда жеңілдігін тауарларды сатудағы жарнама ретінде пайдаланады. Кәсіпорындардың сауда жеңілдігін қолдануының мақсаты баға женілдіктерін пайдаланғандағы жағдаймен бірдей деп айтуға болады.

Кәсіпорындардың бухгалтериясы дебиторлық қарыздар есебін жүргізу барысында мына төменде аталған құжаттарды қолданады:

Нөмірі 8 - журнал - ордер - «Алынуға тиісті» қосылған құн салығы, «Есептелген пайыздар», «Басқадай дебиторлық қарыздар және «Берілген аванстар» деп аталатын шоттардың кредиті бойынша;

Нөмірі 9 - Журнал - ордерге қосымша тізімдеме - «Берілген аванстар» шотының дебиті бойынша;

Нөмірі 10 - Журнал - ордер - «Күдікті қарыздар бойынша резерв», «Алдағы кезең шығындары» шоттарының кредиті бойынша;

Нөмірі 11 - Журнал - ордер - «Сатып алушылар және тапсырыс берушілердің қарызы» шотының және «Еншілес серіктестіктердің дебиторлық қарызы» шотының кредиті бойынша жүргізіледі.

Кәсіпорындар мен ұйымдар өзінің шаруашылық қызметі барысында меншікті капиталымен қатар басқа қарастырылған капиталды да қолданады. Бұл қарастырылған капитал бухгалтерлік есепте міндеттемелер деп аталады . Кез келген өндіріспен айналысатын ұйым сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар алғаны үшін жабдықтаушы - мердігерлердің алдында міндетті болса, саудамен айналысатын ұйымдар өзінің сататын тауарларын жеткізіп беруші, яғни қызмет көрсетуші ұйымның алдында қарыз болуы мүмкін. Тіпті өндіріспен де немесе саудамен де айналыспайтын кәсіпорындардың өзі қарамағында жұмыс істейтін жұмысшылары мен қызметкерлеріне олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақ бюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болуы мүмкін. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шет елдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, акционға салынып, сатылып жатқан ұйымдар көптеп кездеседі [1, 35] .

Осы айтылған міндеттемелер есебі бухгалтерлік есептегі ең негізгі, яғни қай саладағы болмасын кәсіпорындардың көкейкесті мәселелері екендігі сөзсіз. Кәсіпорындардағы міндеттемелердің есебі типтік шоттар кестесінің алтыншы міндеттемелер деп алынатын бөлім шоттарында есептеліп жүргізіледі.

1. 2 Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың түрлері және жіктелуі

Дебиторлық қарыздар келесіндей бөлімдерден тұрады:

30 «Сатып-алушылар мен тапсырыс берушілердің қарызы».

31 «Күдікті қарыздар бойынша резервтер».

32 «Еншілес (тәуелді) серіктестіктердің дебиторлық қарызы».

33 «Басқадай дебиторлық қарыз».

34 «Алдағы кезең шығындары».

35 «Берілген аванстар».

Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер қарызының есебі. Кәсіпорындар мен ұйымдардың «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борышы» деп аталатын бөлім шоттары сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің осы кәсіпорынға деген әр түрлі қарыздары жайлы ақпараттарды қорытындылау үшін арналған.

Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу есебі бухгалтерлік есептің мынадай шоттарында жүреді:

301 «Алынуға тиісті қарыздар» шоты;

302 «Алынған вексельдер» шоты;

303 «Сатып алушылармен және тапсырыс берушілердің басқадай қарыздары» шоты.

Бұлар активті шот болып табылады. Сондықтан да бұл шоттардың дебетінде борыштың сомасы жазылса, ал кредитінде борыштың азаю көрсетіледі. Алынуға тиісті шоттар (дебиторлық борыштар шоты) сатып алушы заңды немесе жеке тұлғалардың сатып алған тауарлары, сондай-ақ кәсіпорынның оларға көрсеткен қызметі үшін қарыз сомаларын білдіреді.

301 «Алынуға тиісті қарыздар» шотында жөнелтілген өнім (тауарлар), орындалған жұмыстар және көрсетілген қызметтер үшін төлеуге банк қабылдаған есептесу құжаттарын есепке алады. Алынуға тиісті дебиторлық қарыздар ағымдағы (немесе қысқа мерзімдегі) дебиторлық қарыздар, яғни бір есептік кезеңннің ішіндегі болып және ұзақ мерзімдегі дебиторлық қарыздар, яғни бірнеше есептік кезеңді қамтитын болып екіге бөлінеді [2, 67] .

Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу бойынша бухгалтерлік есепке келесі жазулар жазылады:

Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің нақты өзіндік құнына сәйкес мына төмендегідей шоттардың корреспонденциясы жасалады: 801 «Сатылған дайын өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің) өзіндік құны», 802 «Сату үшін алынып, сатылған тауарлардың өзіндік құны» шоттары дебеттелі де, 221 «Дайын өнімдер», 222 «Алынған тауарлар», 900 «Негізгі өндіріс», 910 «Өз өндірісінің шала өнімдері», 920 «Қосалқы өндіріс» және басқа шоттары кредиттеледі. Қаржылық инвестицияларды, материалдық емес активтерді, негізгі құралды сатқан кезде тиесілі шығыстар шоттары дебеттеліп, актив шоттары кредиттеледі.

Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауарлардың, атқарылған жұмыстың, көрсетілген қызметтердің сату құнына 301-шоты дебеттеледі де, 701 «Сатылған дайын өнімнен (жұмыстардан, қызметтерден) түскен табыс», 702 «Алынған тауарларды өткізуден түскен табыс» және басқа шоттары кредиттеледі.

Осыған ұқсас шоттардың корреспонденциясы негізгі құралды (722 шоттың кредиті), материалдық емес активтерді (721 шоттың кредиті), бағалы қағаздары (723 шоттың кредиті) сатқан кезде жасалады. Осы жасалған корреспонденциямен бірге қосымша құн салығына (ҚҚС) 301 шоты дебеттеліп, 633 шоты кредиттеледі.

Сатып алушыларға және тапсырыс бесушілерге төлеу үшін берілген есеп айырысу-төлем құжаттарын төлегеніне қарай 431 «Валюталық шотындағы нақты ақша», 441 «Есеп айырысу шотындағы нақты ақша», 451 «Кассадағы нақты ақша» шоттары дебеттеледі де, 301 «Алынуға тиісті қарыздар» шоты кредиттеледі.

Егер сатып алушылар мен тапсырыс берушілер шартқа сәйкес жабдықтаушыға аванс төлесе (431, 441, 451-шоттардың дебеті, 661 «Тауарлы-материалдық запастары мен жабдықтау үшін алынған аванстар» немесе 622 «Жұмыстарды орындау және қызмет көрсеті үшін алынған аванстар» шоттардың кредиті), онда сатып алушылар мен тапсырыс берушілер төлеген аванс сомасын шегеріп барып төлем жасайды. .

Жабдықтаушы кәсіпорынның бухгалтериясы бұрынырақ төленген авансты есепке алады да, ол: 661 және 662 шоттарының дебеті және 301-шотының кредиті бойынша көрініс табады.

Егер де алынуы тиіс шоттар алғашқыда шетел валютасымен, содан соң теңгемен көрсетілсе, онда олардың есептік кезеңнің соңына пайда болған оң айырмасы 301 шоттың кредитінде көрініс табады.

Дебиторлық қарыздар соларға байланысты түсетін табысты салыстырғанның нәтижесінде ғана танылады, бірақ табыстан баға бойынша да, сату бойынша да берілген жеңілдіктермен (скидки) қоса, сатудан қайтарылған тауарлардың құны шегеріледі.

Баға мен сатудан берілген жеңілдіктер 712 «Сатудан жасалған жеңілдіктер», 713 «Бағадан жасалған жеңілдіктер» деген шоттары дебеттеліп, 301 шоты кредиттеледі, ал қайтарылған тауарға 711 «Сатудан қайтарылған тауарлары» шоты дебеттеліп, 301 шоты кредиттеледі. Осыған сәйкес, бұрындары есептелген ҚҚС да түзетіліп жазылады.

Айдың аяғындағы 301-шоты бойынша сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өздеріне келген (босатылған) тауарлы-материалдық запастар және орындалып, қабылданған жұмыстар мен қызметтер үшін өтелмеген борыштың қалдығын көрсетеді [3, 47] .

Дебиторлық қарыз айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдайды. Әдетте, дебиторлық қарыздың айналымдылығы 30-дан 90 күнге дейін тең болады, егер де осы мерзімнен асып кетсе, онда оны мерзімі өтіп кеткен деп санайды.

Соның нәтижесінде кейінгі кездері дебиторлық қарызды талап ету құқығын факторингалық компанияларға жүктейді.

Факторингалық операциялардың есебі. Факторинг, басқаша айтқанда, қаржылық агент болып табылады және ол үшінші тұлға ретінде қарызды өндіріп беру үшін қызмет етеді.

Ондай қаржылық агент болып банктерде басқа да несиелік, коммерциялық ұйымдар бола алады, бірақ олар аталған қызметті жүзеге асыру үшін лицензия болуы керек. Бірақ кез келген кәсіпорын немесе ұйым факторинг қызметімен шұғылданбастан бұрын екі жақтың да несие қабілеттігін тексереді және көрсеткен қызметі үшін, өз құқығын берген кәсіпорын автоматты түрде төлеуге тиіс. Бұл арада өзінің дебиторлық қарызды талап ету құқығын берген кәсіпорын мен факторинг компаниясы келісім-шартқа отырады. Ондай келісімшарт ашық та, жабық та (конфиденциалды) болуы мүмкін.

Мысал. «Жол-Өткен» ЖШС «Тасты» ААҚ-на 326250 теңгеге тауарды беретіндігі жөнінде келісім шартқа отырған. Енді осы жеткізіп берген тауарына толық төлемін алу үшін «Жол-Өткен» ЖШС факторингалық компаниясымен, яғни «Жуан-төбе» ААҚ-мен келісім шартқа отырады.

Келісім шарттың жағдайы бойынша факторингалық компания «Жуан-төбе» ААҚ (қаржылық агент) «Жол-Өткен» ЖШС-тік «Тасты» ААҚ-на тауарды жөнелткеннен кейін үш күннің ішінде «Жол-Өткен» ЖШС-тің есеп айырысу шотына ақшаны аударуы тиіс. Шын мәнінде, «Тасты» ААҚ жасалған контрактының 80% құнын бірден аударған, ал қалған контрактының құнынан (20%) марапаттау сомасы ұсталып, содан қалған сомасы аударылған. Келісім-шартқа сәйкес марапаттау сомасы, несие мөлшерлемесі сияқты 38% жылдық мөлшерлемесінің деңгейінде ұсталған. Қаражаттың айналымдық мерзімі 18 күнді құраған.

Факторинг келісім-шарты бойынша марапаттау сомасы 1, 9% {(38%*18 күн) / 360 күн} құраған және сол сомасы төлеуге қабылданған.

Енді біз шоттар корреспонденциясын жасап көрейік.

Кесте 1 «Жол - Өткен» ЖШС -ның «Тасты» АҚ-мен есеп айырысу корреспонденциясы [4, 71]

Қатар №

Шаруашылық операцияларының мазмұны

Сомасы, теңге

Шоттар корреспонденциясы

дебет

кредит

Қатар №: 1

Шаруашылық операцияларының мазмұны: 2

Сомасы, теңге: 3

Шоттар корреспонденциясы: 4

Қатар №:

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Жабдықтаушы-кәсіпорында («Жол-Өткен» ЖШС)

Қатар №: 1.

Шаруашылық операцияларының мазмұны:

Контрактының шарты бойынша «Жол-Өткен» ЖШС, «Тасты» ААҚ-ға тауарды жөнелтті:

жөнелтілген тауардың нақты өзіндік құнына
келісімшарттың құнына
ҚҚС (15%)

Сомасы, теңге:

196875

281250

45000

Шоттар корреспонденциясы:

802

301

222

702

633

Қатар №: 2.

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Қаржылық агенттен («Жуан-төбе» ААҚ) жөнелтілген тауардың 80% алынды

Сомасы, теңге: 261000

Шоттар корреспонденциясы: 441

687

Қатар №: 3.

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Қаржылық агентке көрсеткен қызметі үшін, марапаттау сомасы шығысқа жатқызылды

Сомасы, теңге: 6199

Шоттар корреспонденциясы: 831

687

Қатар №: 4.

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Қалған 20% қаржылық агенттен алынды, бірақ осы сомадан марапаттау сомасы шегерілді 59051 теңге(326250 *20% -6199)

Сомасы, теңге: 59051

Шоттар корреспонденциясы: 441

687

Қатар №: 5.

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Қарыздары зачет жасалды

Сомасы, теңге: 326250

Шоттар корреспонденциясы: 687

301

Қатар №:

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Қарыз-кәсіпорында («Тасты» ААҚ)

Қатар №: 1.

Шаруашылық операцияларының мазмұны:

«Жол-Өткен» ЖШС-тен жөнелтілген тауар- «Тасты» ААҚ-ға келіп түсті:

-тауар құнына

-ҚҚС (16%)

Сомасы, теңге:

281250

45000

Шоттар корреспонденциясы:

222

331

671

Қатар №: 2.

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Қаржылық агенттің талап еткен сомасы, алынған тауар үшін төленді

Сомасы, теңге: 326250

Шоттар корреспонденциясы: 334

441

Кесте 1 жалғасы:

Қарыздары зачет жасалды

326250

671

334

3.:

Қарыздары зачет жасалды: Қаржылық агентте («Жуан-төбе» ААҚ)

3.: 1.

Қарыздары зачет жасалды: Факторингі келісімшарты бойынша «Жуан-төбе» ЖШС-гі қарыз соманың 80% аударды

326250: 261000

671: 334

334: 441

3.: 2.

Қарыздары зачет жасалды: Факторингі бойынша марапаттау сомасы есептелінді 6199 теңге (326250 *1, 9%)

326250: 6199

671: 332

334: 724

3.: 3.

Қарыздары зачет жасалды: «Тасты» ААҚ-нан талап етілген қаржы сомасы алынды

326250: 326250

671: 441

334: 687

3.: 4.

Қарыздары зачет жасалды: Факторингі келісімшартының жағдайы бойынша «Жуан-төбе» ЖШС-ке 20% қалған сомасы аударылды (бірақ бұл жерде марапаттау сомасы шегерілді)

326250: 59051

671: 334

334: 441

3.: 5.

Қарыздары зачет жасалды: Қарыздарға зачеты жасалды

326250: 326250

671: 687

334: 332, 334

Қойылған талапқа жеңілдік берудің келісім-шарты бойынша жасалатын операциялардың есебі. Бір заңды тұлға (цедент) келісімшарт бойынша екінші бір заңды тұлғаның (цессионарға) қандай да бір міндеттемесін (тауарлы-материалдық құндылықтарды жеткізіп бергені, атқарған жұмысы, көрсеткен қызметі үшін төлемді) орындаған кезде өзінің заңды құқықтық талабын (цессия) толық немесе ішінара көлемде азайтып немесе төмендетіп береді [5, 82] .

Міндеттеменің негізінде кредиторға жататын құқықтық талап бұрындары берілген тұлғадан басқа тұлғаларға өтуі мүмкін. Бұл жерде кредитордың құқығының басқа тұлғаға өтуі регрессивтік талап болып табылмайды. Бұл кезде кредитор бірінші заңды тұлғаның келісімін талап етпейді, егер олар заң актілері мен келісім-шартқа қайшы келмесе. Құқық талабын азайту міндеттемелеріне жауап беретін кредиторларды ауыстыру болып табылады.

Кей жағдайда кредитордың келісімінсіз міндеттемелердің талабын азайтуға болмайды, өткені жаңадан пайда болған кредитор бірінші кредиторға келеңсіз жағдай туғызуы мүмкін:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.