Топырақ ресурстары мен ластануы жайлы



1.1 Топырақ ресурстарының маңызы.
1.2 Топырақтың ластануы.
1.3 Қортынды.
1.4 Қолданған әдебиеттер.
Литосфера-(грекше – lithos-тас +sphair-шар)- жердің қабығы, құрамы силикатты, қалыңдығы 30-80 км болатын жер шарының сыртқы қатты тас қабықшасы. Литосферада тірі организмдер 3 км дейінгі тереңдікте тіршілік етеді.
Топырақ. Жер бетінде күннің энергиясы заттардың екі айналымын: су айналымы мен атмосфера циркуляциясында байқалатын үлкен, немесе геологиялық және заттардың топырақ, өсімдіктер, микроорганизмдер мен жануарлар арасындағы айналымы кіші немесе биологиялық айналымды туғызады. Екі айналым да бір-бірімен тығыз байланысты.
Топырақтың табиғи ландшафттар мен экожүйедегі маңызы зор, оны жекеленген экожүйе деп қарастыруға болады.
Топырақтану ғылымының негізін салушылардың бірі В.В.Докучаев
XX ғасырдың басында топырақты өзіне тән өзара байланыстары, тіршілік ету заңдылықтары мен өзін-өзі реттеуге қабілетті табиғи-тарихи дене деп қарастырады, топырақтың планетаның тарихымен, тау жыныстарымен, климатымен, өсімдіктерімен, рельефімен және ландшафтымен тығыз байланысты болатынын атап көрсеткен.
Тау жыныстарының топыраққа айналу процесінің аса бір маңызды және жалпы құбылысы құрлықтың бүкіл бетін жауып жатқан гумустық қабаттың түзілуі болды. Бұл қабат топырақтың ең бір белсенді бөлігі болып саналады.
1. «Экология және қоршаған ортаны қорғау» Асқарова Ұ.Б.
2. « Эклогияны тану мен білу» Усабаева Г.Е.
3. « Экология ресурстары» Бахтаева А.А.

1.1 Топырақ ресурстарының маңызы
Литосфера-(грекше – lithos-тас +sphair-шар)- жердің қабығы, құрамы
силикатты, қалыңдығы 30-80 км болатын жер шарының сыртқы қатты тас
қабықшасы. Литосферада тірі организмдер 3 км дейінгі тереңдікте тіршілік
етеді.
Топырақ. Жер бетінде күннің энергиясы заттардың екі айналымын: су
айналымы мен атмосфера циркуляциясында байқалатын үлкен, немесе геологиялық
және заттардың топырақ, өсімдіктер, микроорганизмдер мен жануарлар
арасындағы айналымы кіші немесе биологиялық айналымды туғызады. Екі айналым
да бір-бірімен тығыз байланысты.
Топырақтың табиғи ландшафттар мен экожүйедегі маңызы зор, оны жекеленген
экожүйе деп қарастыруға болады.
Топырақтану ғылымының негізін салушылардың бірі В.В.Докучаев
XX ғасырдың басында топырақты өзіне тән өзара байланыстары, тіршілік ету
заңдылықтары мен өзін-өзі реттеуге қабілетті табиғи-тарихи дене деп
қарастырады, топырақтың планетаның тарихымен, тау жыныстарымен, климатымен,
өсімдіктерімен, рельефімен және ландшафтымен тығыз байланысты болатынын
атап көрсеткен.
Тау жыныстарының топыраққа айналу процесінің аса бір маңызды және жалпы
құбылысы құрлықтың бүкіл бетін жауып жатқан гумустық қабаттың түзілуі
болды. Бұл қабат топырақтың ең бір белсенді бөлігі болып саналады.
Топыраққа ең алғаш рет М.В.Ломоносов ғылыми анықтама берді, ол: топырақ
түзілу процесі құнарлылық түзіле жүретін өсімдіктер мен тау жыныстарының
арасындағы ұзақ өзара қарым-қатыныс деп көрсетті.
Топырақ ресурстары Жер бетіндегі тіршілікке қажетті ең маңызды алғы
шарттардың бірі болып табылады. Алайда оның шын мәнінде маңызы мен ролін өз
дәрежесінде бағалай алмай келеміз. Топырақ биосфераның компоненттерінің
бірі ретінде адам, жануарлар мен энергетикалық сиыьдылығы жоғары, топырақ
биотасы мен адамдар арасындағы тікелей және жанама әсерлерді тепе-теңдікте
сақтап тұра алатын өдігінен тазару процестерінің механизмдерінің аса
маңызды резерві болып табылады. Адамдарға азық-түлік пен жануарларға
қоректі өндіру үшін қажетті жағдайлар тек топырақ арқылы ғана жасалынады.
Топырақтың табиғи дене ретіндегі негізгі функциясы атмосфералық жауын-
шашынды жинақтау мен су балансын реттеу, өсімдіктерге қажетті қоректік
элементтерді жинақтау, жер асты суларын түзумен тазалығын қамтамасыз ету,
ластаушы заттарды тасымалдау.
Топырақ – сыртқы орта жағдайлары: жылу, су, ауа, өсімдіктер мен
жануарлар, микроорганизмдердің біріккен әсерінен қалыптасқан жердің беткі
құнарлы қабаты. Топырақ түзгіш факторларға сол сияқты рельеф пен адамның іс-
әрекеті де жатады. Тірі организмдер топырақтың негізгі қасиеті –
құнарлылығының қалыптасуына жағдай жасайды.
Топырақтың құнарлылығы дегеніміз – оның өсімдіктерді оларға қажетті
қоректік элементтермен, сумен және ауамен қамтамасыз ету қабілеті. Ол
топырақ түзілу процесі барысында және адамның топыраққа әсер етуі
нәтижесінде қалыптасады. Ол бүкіл адам баласының тіршілігінің көзі болып
табылатын аса маңызды байлық, ауылшаруашылық дақылдарының өнімінің,
ауылшаруашылық дақылдарының өндірісінің негізі.
Топырақ – барлық элементтердің аккумуляторы: ол оларды өзінде жинақтап,
сумен шайылып кетуден сақтайды. Өзінің қалыптасқан зат алмасу процесі бар,
тұрақты динамикалық жүйе болғандықтан топырақ табиғи факторлар ( су
тасқыны, эрозия, құрғақшылық, т.б.) әсеріне қарсы тұра алады. Бірақ топырақ
көптеген антропогендік факторлардың (жер жырту, мал жаю, техниканы қолдану,
т.с.с.) ұзақ уақытқа созылатын әсеріне сезімтал келеді. Топырақтың
құнарлылығы адам іс-әрекетіне де байланысты.
Топырақ – барлық материялдық игіліктердің көзі. Ол азық-түлік, малға жем,
киім үшін талшық, құрылыс материалдарын береді. Топырақтың ең маңызды
байлық екндігін айта келіп, К.Маркс, еңбек – байлықтың әкесі болса, топырақ
– анасы деген.
Топырақ ешнәрсеге айырбасталмайтын табиғи ресурс. Қазіргі таңда, ғылым
әлі күнге дейін табиғи топырақтың орнын баса алатын жасанды материал таба
алған жоқ. Өсімдіктерді топырақсыз өсірудің кез келген әдісі (гидропонды,
пластопонды, аэропонды) топырақтың ролін дәл өз мәнінде орындай алмайды.
Сондықтан адамзат қоғамы алдында тұрған және әлі де маңызды болып қала
беретін аса маңызды проблема топырарақтың топырақ түзілу процесіндегі
өздігінен қалпына келу қабілетін сақтап қалуға барынша жағдай жасау.
Топырақ – биосфераның басқа элементтерімен үздіксіз абмасып отыратын,
олармен тығыз байланысты және биосфераның кейбір флементтеріне
(атмосфералық ауа, жер бетілік және жер астылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Жерді қорғау және тиімді пайдалану
Ресурстарды тиімді пайдалану және қоршаған ортаның ластануы
Қазақстандағы табиғи ресурстарды пайдаланудың осы заманғы жағдайы
Топырақ ресурстарының техногенді және химиялық әсерлері
Республиканың солтүстігі ғана ашық
ЕРТІС ӨЗЕНІНІҢ ЭКОЛОГИЯСЫ
Оқу-әдістемелік кешен “Сулы жүйелер географиясы” пәні бойынша
Өнеркәсіптің қоршаған ортаға әсері
Физикалық география-қоршаған ортадағы табиғаттың құрамдас бөліктерін зерттейді
География – экология – қоршаған орта
Пәндер