Халықаралық қауіпсіздік
Кіріспе
I Еуропа қауіпсіздігі
1.1.Балқан және еуропа қауіпсіздігі
Негізгі бөлім
II Таяу және Орта Шығыстағы қауіпсіздік мәселелері
2.1. Ирак факторы
2.2. Палестина мәселесі
2.3. Иран факторы
Қорытынды
I Еуропа қауіпсіздігі
1.1.Балқан және еуропа қауіпсіздігі
Негізгі бөлім
II Таяу және Орта Шығыстағы қауіпсіздік мәселелері
2.1. Ирак факторы
2.2. Палестина мәселесі
2.3. Иран факторы
Қорытынды
Европаның бүгінгі әскери –саяси қауіпсіздігін түсіну үшін, бұл континенттің жаңа тарихи кезеңдегі соғыс және бейбітшілік мәселелерінде қаншалықты роль ойнағынын түсіну керек. Соңғы бес жүзжылдық ішінде Европа елдер, аймақ және континенттердегі ең ірі соғыстардың эпицентрі болды. Континентте басымдылық, ықпал ету территориясын бөлу, тәж мұрагерлігі үшін соғыс әлсіретіп отырды. Еуропа 2 қантөгісті соғыстың бесігі және қырғи қабақ соғыс жылдары әскери қарама-қарсылықтың орталық театры болды. Еуропаның отарлық державалары Латын Америкасын, Африка, Таяу және Қиыр Шығыста жаулап алушылық соғыстар жүргізді, осы аймақтағы соғыс сипатына және қарқынына әсер етті.
Бүгінде еуропа континенті әлемнің ең бейбіт аймағына айналды деуге болады. Еуропаның басқа континенттерге жасайтын қысымы қысқарды. Басқа аймақтар Таяу және Орта Шығыс, Азия-Тынық мұхит аймағы, Еуропадан әскери –саяси қысымшылық эпицентрі ролін «алып қойды» , ал Құрама Штаттар бұл аймақтағы әскери –саси қауіпсіздік мәселелеріне жаһандық әсер етудің біржақты бағытын онан әрмен бекетті.
Сонымен, Еуропа қауіпсіздігі саиқын соғыс жылдарына тән болған және Вестфаль жүйесінің қызмет еткен уақытына қарағанда жаңа сапаға ие болды.
Бүгінде еуропа континенті әлемнің ең бейбіт аймағына айналды деуге болады. Еуропаның басқа континенттерге жасайтын қысымы қысқарды. Басқа аймақтар Таяу және Орта Шығыс, Азия-Тынық мұхит аймағы, Еуропадан әскери –саяси қысымшылық эпицентрі ролін «алып қойды» , ал Құрама Штаттар бұл аймақтағы әскери –саси қауіпсіздік мәселелеріне жаһандық әсер етудің біржақты бағытын онан әрмен бекетті.
Сонымен, Еуропа қауіпсіздігі саиқын соғыс жылдарына тән болған және Вестфаль жүйесінің қызмет еткен уақытына қарағанда жаңа сапаға ие болды.
1. В.А.Колосов, Н.С.Мироненко
Геополитика и политическая география: Учебник для вузов –М.; Аспект Пресс, 2002 -479 с (215 -223 беттер)
2. Кулагин В.М
Международная безопасность: Уч. Пособне для студентов вузов/ В.М.Кулагин – М.: Аспект Пресс, 2006 -319 с (241 -288 беттер)
3. «О межэтнических конфликтах» « Саясат» - информационно- политический журнал № 5, 2005 (24-31 беттер)
4. Южноазиатский цивилизиоционный фактор в современной системе международных отношений « Саясат» инф.-палит. Журнал № 10,2005 (24-31 беттер)
5. « Война в Ливане: итоги и прогноза» -«Саясат» №9-2006 (53-55 беттер)
6. «Эволюция отношений США иПакистана в ракурсе региональной и глобальной безопасности» -«Саясат» № 8 2005 (56-58 беттер)
7. «ситуационные источники политических конфликтов»- «Саясат» № 10, 2006 (36-39 беттер)
8. «Перспектива мира на Ближнем Востоке» - Примаков Е.М. – «Известия» - 2006, № 12 (6 бет)
Геополитика и политическая география: Учебник для вузов –М.; Аспект Пресс, 2002 -479 с (215 -223 беттер)
2. Кулагин В.М
Международная безопасность: Уч. Пособне для студентов вузов/ В.М.Кулагин – М.: Аспект Пресс, 2006 -319 с (241 -288 беттер)
3. «О межэтнических конфликтах» « Саясат» - информационно- политический журнал № 5, 2005 (24-31 беттер)
4. Южноазиатский цивилизиоционный фактор в современной системе международных отношений « Саясат» инф.-палит. Журнал № 10,2005 (24-31 беттер)
5. « Война в Ливане: итоги и прогноза» -«Саясат» №9-2006 (53-55 беттер)
6. «Эволюция отношений США иПакистана в ракурсе региональной и глобальной безопасности» -«Саясат» № 8 2005 (56-58 беттер)
7. «ситуационные источники политических конфликтов»- «Саясат» № 10, 2006 (36-39 беттер)
8. «Перспектива мира на Ближнем Востоке» - Примаков Е.М. – «Известия» - 2006, № 12 (6 бет)
Жоспар
Кіріспе
I Еуропа қауіпсіздігі
1.1.Балқан және еуропа қауіпсіздігі
Негізгі бөлім
II Таяу және Орта Шығыстағы қауіпсіздік мәселелері
2.1. Ирак факторы
2.2. Палестина мәселесі
2.3. Иран факторы
Қорытынды
I Европа қауіпсіздігі
Европаның бүгінгі әскери –саяси қауіпсіздігін түсіну үшін, бұл
континенттің жаңа тарихи кезеңдегі соғыс және бейбітшілік мәселелерінде
қаншалықты роль ойнағынын түсіну керек. Соңғы бес жүзжылдық ішінде
Европа елдер, аймақ және континенттердегі ең ірі соғыстардың эпицентрі
болды. Континентте басымдылық, ықпал ету территориясын бөлу, тәж
мұрагерлігі үшін соғыс әлсіретіп отырды. Еуропа 2 қантөгісті соғыстың
бесігі және қырғи қабақ соғыс жылдары әскери қарама-қарсылықтың орталық
театры болды. Еуропаның отарлық державалары Латын Америкасын, Африка,
Таяу және Қиыр Шығыста жаулап алушылық соғыстар жүргізді, осы аймақтағы
соғыс сипатына және қарқынына әсер етті.
Бүгінде еуропа континенті әлемнің ең бейбіт аймағына айналды деуге
болады. Еуропаның басқа континенттерге жасайтын қысымы қысқарды. Басқа
аймақтар Таяу және Орта Шығыс, Азия-Тынық мұхит аймағы, Еуропадан әскери
–саяси қысымшылық эпицентрі ролін алып қойды , ал Құрама Штаттар бұл
аймақтағы әскери –саси қауіпсіздік мәселелеріне жаһандық әсер етудің
біржақты бағытын онан әрмен бекетті.
Сонымен, Еуропа қауіпсіздігі саиқын соғыс жылдарына тән болған және
Вестфаль жүйесінің қызмет еткен уақытына қарағанда жаңа сапаға ие болды.
1. Балқан және еуропа қауіпсіздігі
Тарихи Балқан бүкіл Еуропаның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне
қауіп төндірген қысым, конфликт, бытыраңқылық аймағы ретінде өзінің тұрақты
оқ-дәрі бөшкесі атауына ие болды. Бұл үрдістердің СФРЮ құлауына
қайталануы Албаниядағы анархияның тұтануы Балқанды тағы да еуропа
қауіпсіздік мәселелерінің эпицентріне айналдырды. 1990 жылдардағы балқан
дағдарысын жеңіп шығу АҚШ және оның НАТО-дағы батыс еуропалық
одақтастарының конфликтіге сыртқы қарулы күштер және саяси араласу жолымен
мүмкін болды. Ресейдің балқан проблемасына араласуы тек дипломатиялық құрал
ретінде мүмкін болды.
1990 жылдық аяғында қарқынды және үлкен масштабты қарулы қақтығыстың
ашық фазасы аяқталды және территорияның жаңа мемлекеттік картасы
қалыптасты. Ішкі экономикалық мәселе, саяси тұрақсыздық, қоныс аударушылар,
босқындар, әскери қылмыстар үшін жазаланушылар, ұйымдасқан қылмыстың жоғары
дәрежесі, аймақтағы қауіпсіздік тұтануын әлі де болса сақтап
қалды.Албанияда тұрақтану процесі қиын жүруде.
Сонымен қатар Балқанда тұрақтылық және даму аралдары пайда бола
бастады. СФРЮдің қарулы ыдыратуға қатысуынан қашқан Словения, өтпелі
кезеңдегі сәтті жеңіп шығып НАТО және Еуроодаққа мүше болды. Хорватияда
соңғы ондаған жылдарда экономикалық және ішкі саяси тұрақтану, сондай –ақ
еуроодақ және НАТО –ға интеграциялануға ұмтылуда. Македония билігі 2001
жылы орын алған батыс аудандардағы албандар, сепаратистер мен славян
халықтары арасындағы әскери әрекеттерді НАТО контингенті, сосын Еуроодақ
арқылы жеңе алды.
Аймақтағы Косово өлкесі өзекті де өткір мәселе болып отыр. Өлкеге
НАТО контингентін енгізген соң соғыстан кейін өлкені қалпына келтіру
азаматтық әкімшілік және БҰҰ полиция күшін орналастыр усербтер арасында
қалған албан –косоварлар және қысымның тұтануымен бірге жүрді. Өлке
тұрғындарының көбі Сербиядан толығымен бөлінуін болдырмай
қоймайды.Косоводағы халықаралық күштер, өлкенің Сербияның құрамдас бөлігі
болып қалуын көздейтін бұрынғы формальды позициясын қолдайтын, өлкенің
проблемаларын толығымен реттейтін жолын тапқысы келмейтін немесе табт
алмайды. Мамандардың көбі ерте ме кеш пе өлкенің ресми толық тәуелсіздігін
жариялау Косово мен Сербия арасындағы қақтығыс, оның ішінде әскери қақтығыс
туып кетуі мүмкін деп есептейді.
Сербияның ішкі жағдайы тұрақсыз болып қалуда. Милошевич режимінің
құлауы ішкі саяси қысымды төмендетті, бірақ толық жоя алмады. Ішкі және
косово мәселесімен ол босаңсиды және 2003 жылы Югославия Одақтық
Республикасының орнына құрылған 2 конфедеративті мемлекет Черногорияның
Сербиядан қашықтануымен босаңсиды.
Дейтон келісімімен 1995 жылы тең 2 территорияға бөлінген (Серб
республикасы және Мұсылман –хорват республикасы) Жаңа Босния және
Герцеговина мемлекеттерінде 2 бөліктегі бейбіт өмірді Еуроодақтың
бейбітшілік орнатушы және поиция күштерімен қорғайды. Бірақ екеуінің
арасындағы ашық әскери күрестің қайта жаңаруы неғайбыл.
Еуроодақ және НАТО көпшілік пікірінше Балқандағы дағдырысты жоя алды
деп есептейді. Еуропаның бұл аймағының бейбітшіліктің сақталуы
батысцентрлік орбитамен жүзеге асады. Негізгі құралдар ретінде қауіпті
нүктелердегі халықаралық бейбітшілік ұйымдастырушы және полиция күштері,
көпшіліктің экономикалық көмегі, азаматтық қоғамның демократиялық
институттарының әрекеті қолданылады.
II Таяу және Орта Шығыстағы қауіпсіздік мәселелері.
Бұл күндері халықаралық қауіпсіздіктің ауырлық қауіп –қатері Еуропадан
жылжыды, бұл бүліншілік Таяу және Орта Шығысқа ауысты. Бұл аймақты кенде
Үлкен Тачу Шығыс деп те атайды және ол шығысында Ауғанстаннан батысты
Мароккоға дейін, Солтүстікте Ираннан оңтүсте Иеменге дейін созылады.
Қауіпсіздік тұрғысынан аймақ елдеріне де, әлем үшін де қауіп- қатер үрейін
тудырады. Бүгінде ол –терроризм, жаппай қырып –жою қару жарағының қаупі,
ішкі және мемлекеттер арасындағы қақтығыстар. Соңғы жылдары бұл аймақ АҚШ
жетекшілігімен жүзеге асырылатын 3 ірі халықаралық әскери кикілжіңнің
нысанына айналып отыр (Ауғанстанда және Иракта 2-еу). Ол әлемнің ірі
державалары арасындағы қарама –қайшылық және дұшпандықтың, сондай-ақ
халықаралық ұйымдардың фокусы болып отыр. Бұл аймақ сонымен қатар аймақтық
және ғаламдық масштабтағы қауіпсіздік сақалуын талап ететін, дүниежүзілік
экономикаға негізгі мұнай жеткізуші болып отыр.
Жекелеген аудардар мен субаймақтар –елдер тобы, Жерорта теңізінің
шығыс жағалауымен шектес (Леванта елдері) Парсы шығанағына шыға алатын
(Парсы шығанағы елдері) Солтүстік Африкада орналасқан мемлееттердің өзіндік
ерекшелігі бар және автонамды. Қауіпсіздіктен басақа оларды тарих,
өркениет, дін, экономикалық, әлеуметтік және саяси мәселелер біріктіреді.
Аймақ елдері – ұлы шығыс өркениеттінің мұрагері. Олардың көбі –ортақ
этникалық, , мәдени , ислам дінімен байланысқан араб мемілекеттері .
Сонымен бірге- бұлар өткен ғасырда Оттолон империясы, Ұлыбритания және
Франия отарынан босаған жас мемілекеттер. Аймақ-гомогонді біртекті емес.
Оның исламға сенетін көп тұрғындары сунизм бағытын ұсыынса, аз ғана бөлігі
(Ирак,Иемен, Ирактың оңтүстігі)-шемизімді ұстанады. Парсы және еврейлердің
арабтардан этникалық ерекшелігіне сай араб тұрғындарының ( ерекшелігіне сай
араб) ұлттық мемілекетке бөлінуі орын алған. Олардың бір бөлігі- монархия ,
басқалары авторитарлы, формальды парлометтік республикалар. Олардың
арасындағы қарама-қарсылық хошимит және сауд монархиясының бәсекелестігі
түбіріне, ал жақын аралықтағысы араб әлеміндегі Египет , Ирак, Сирия, Сауд
Арабиясының көшбасшылыққа күресімен байланысты. Қауіпті қақтығыстардың
себебі территориялық талаптар мен Иран, Ирак, Сааууд Арабиясы және Парсы
шығанағының басқа да мемілекеттері арасындағы мұнай үшін күрес болып
табылады. Мемілекет аралық қарама-қайшылық ұлт аралық және дін аралық
қатынастар , саяси билік үшін күрестегі -азаматтық соғыс , революия
өзгерістерімен толығады.
Қауіпсіздіктен басқа бұл аймақ елдеріне экономикалық және
әлеуметтік мәселелер де әсер етеді. Мұнай сатудан түсетін орасан зор
финаныстық түсірімдерге қарамастан аймақ , оның ішінде бірқатар мұнай
өндеуші елдер артта қалған және ғылыми – техникалық жетілдірілу мен
ғаламдастырудан шет қалған. Экономика өсуінің төмен қарқыны (жылына 0,5%)
еңбек өнімділігін қысқартады. Халықтың 1% -тен аз ғана бөлігі интернет
жүиесіне қосылған. Бүгінде аймақ халқы 300 млн. Адамды құрайды. 2020 жылы
болжам бойынша 500 млн-ға өседі. Жұмыссыздық 15% деңгейінде ауытқиды. Аймақ
басқа аймақтармен салыстырғанда саяси тәуелділік денгейі бойынша көшбасшы
. Арабтардың жартысы аймақтан имеграияланғысы келеді. Бір бөлігі діни
фундаментализм және экстремизм жолындағы тұиықтан шығу жолын іздейді. Бұл
әлеуметтік – экономикалық және саяси тұралау мемілекет ішіндегі және
мемілекетарасындағы қарама-қайшылықтың ресурсы болып табылады.
2.1 Ирак факторы
Көп мамандар Иракқа 2003 жылы 2-рет американ-британдардың басып
кіруінен кейінгі ішкі үрдістер израййль-палестин реттелуінің болашағымен
бірге Таяу және Орта Шығыстағы әскери-саяси қауіпсіздік жағдайында орталық
жүйе құрушы факторлары болады. Бұл үрдістердің деструктивті және
конструктивті бағыты аймақтың басқа да елдерінен шикі саяси проестеріне
әсерін тигізеді.
Ирактағы жағдайдың деструктивті дамуы үшін алғышарттар бар. Бұл
одақта әр мұсылман елдерінен біріккен еріктілер жасағымен әрекет ететін
қарулы қарсылықтар. Бұл қозғалыста жасалып кеткен Хусейін режимін
жақтаушылар, елдегі американ аккупаиясына қарсы күштер, ақсүйек режимен
қалыптастырғысы келетін ислам радикализмін жақтаушылар бірікті. Онымен
қатар қылмыстық бапдалар пісіп жетілді. Бұл әскери қатердің қауіптіліге
-ашық әскери қарсы күрестен өлім жазасы мен кепіл етеп ұстауға ауысумен
күшейді. Хусейн режимі құлағаннан кейін 2 жылда полиия күштері 2000 әскери
қызыметкерден айрылды. Бейбіт тұрғындар арасындағы құрбандық шамамен 20 мың
адаммен бағаланады. Тұтқын режимде 150 шетелдік ұсталып, оның ондағаны
өлтірілген.
Ұдайы мұнай және басқа да шаруашылық обьектілерінде диверсиялық актілер
жасалды. Ирактағы қарсылық отряды және шетелдік террорист-еріктілер 30 мың
адамда құрайды.
Хусейн режимі құлағаннан кейін 2 жылда жаңа ирак билігіне қарайтын
қарулы күштер, полиия басқада қауіпсіздік құрылымдары көтерілісші және
террористік күштерді нейтролизаиялау жауапкершілігін мойнына ала алмайтын
болды.
Ерекше қатерді этника аралық, , денеаралық қарсылық күшеюі және белгілі
сызықпен елдің бөлінуінің болашағы тондырып тұр. Ел жалқы оңтүстік- шығыс
аудандарда тұратын 60% шииттерден, орталықтағы 20 % сунниттерден, 20%
солтүстік –шығысындағы күрттерден тұрады. Хусейн диктатурасының негізгі
тірегі ондаған жылдар бойы сунниттер болды. Күрдтер мен шииттер автономия
туралы кез-келген талаптары қатаң басылып тасталды. Мемлекеттегі жаңа
басқару жүйесінің қалыптасуы ел басқаруда шииттер ролін көтеріп , суниттер
ролін төмендетті.
Жоғарыда айтылған мәселелер констуктивті потениялға ие. Әскери
қарсылықтың құрбаны Иракқа аккупаия жасайтын әскери қызыметкерлер емес,
азаматтық халық пен елдің жаңа қауіпсіздік күштері. Бұл ел халқы әсіресе
шииттер мен күрдтер жағынан қарсылық қолдауды қысқартады. Бұл тенденияны
жаңа әскер күшінде , полиия , басқа қауіпсіздік күштеріне қызымет еткісі
келгендердің жоғары проенті дәлелдейді. Соңғы уақытта жаңа ирак әскерін
дайындауға, АҚШ және оның НАТО-дағы еуропалық одақтастары, оның ішінде
Иракқа басып кіруге қарсы болған мемлекеттер де қатысуда. 2005 жылдың
соңында Ирактың жаңа әскери күші 60 мың адамды құрады.
Бұл ішкі қарсылықтарға сыртқы факторлар әсері келіп қосылады. Діни
және мәдени тұрғыда Ирак шииттері , Иирак шииттеріне жақын. Ирак күрдтері
Түркия , Сирия, Иранда тұратын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I Еуропа қауіпсіздігі
1.1.Балқан және еуропа қауіпсіздігі
Негізгі бөлім
II Таяу және Орта Шығыстағы қауіпсіздік мәселелері
2.1. Ирак факторы
2.2. Палестина мәселесі
2.3. Иран факторы
Қорытынды
I Европа қауіпсіздігі
Европаның бүгінгі әскери –саяси қауіпсіздігін түсіну үшін, бұл
континенттің жаңа тарихи кезеңдегі соғыс және бейбітшілік мәселелерінде
қаншалықты роль ойнағынын түсіну керек. Соңғы бес жүзжылдық ішінде
Европа елдер, аймақ және континенттердегі ең ірі соғыстардың эпицентрі
болды. Континентте басымдылық, ықпал ету территориясын бөлу, тәж
мұрагерлігі үшін соғыс әлсіретіп отырды. Еуропа 2 қантөгісті соғыстың
бесігі және қырғи қабақ соғыс жылдары әскери қарама-қарсылықтың орталық
театры болды. Еуропаның отарлық державалары Латын Америкасын, Африка,
Таяу және Қиыр Шығыста жаулап алушылық соғыстар жүргізді, осы аймақтағы
соғыс сипатына және қарқынына әсер етті.
Бүгінде еуропа континенті әлемнің ең бейбіт аймағына айналды деуге
болады. Еуропаның басқа континенттерге жасайтын қысымы қысқарды. Басқа
аймақтар Таяу және Орта Шығыс, Азия-Тынық мұхит аймағы, Еуропадан әскери
–саяси қысымшылық эпицентрі ролін алып қойды , ал Құрама Штаттар бұл
аймақтағы әскери –саси қауіпсіздік мәселелеріне жаһандық әсер етудің
біржақты бағытын онан әрмен бекетті.
Сонымен, Еуропа қауіпсіздігі саиқын соғыс жылдарына тән болған және
Вестфаль жүйесінің қызмет еткен уақытына қарағанда жаңа сапаға ие болды.
1. Балқан және еуропа қауіпсіздігі
Тарихи Балқан бүкіл Еуропаның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне
қауіп төндірген қысым, конфликт, бытыраңқылық аймағы ретінде өзінің тұрақты
оқ-дәрі бөшкесі атауына ие болды. Бұл үрдістердің СФРЮ құлауына
қайталануы Албаниядағы анархияның тұтануы Балқанды тағы да еуропа
қауіпсіздік мәселелерінің эпицентріне айналдырды. 1990 жылдардағы балқан
дағдарысын жеңіп шығу АҚШ және оның НАТО-дағы батыс еуропалық
одақтастарының конфликтіге сыртқы қарулы күштер және саяси араласу жолымен
мүмкін болды. Ресейдің балқан проблемасына араласуы тек дипломатиялық құрал
ретінде мүмкін болды.
1990 жылдық аяғында қарқынды және үлкен масштабты қарулы қақтығыстың
ашық фазасы аяқталды және территорияның жаңа мемлекеттік картасы
қалыптасты. Ішкі экономикалық мәселе, саяси тұрақсыздық, қоныс аударушылар,
босқындар, әскери қылмыстар үшін жазаланушылар, ұйымдасқан қылмыстың жоғары
дәрежесі, аймақтағы қауіпсіздік тұтануын әлі де болса сақтап
қалды.Албанияда тұрақтану процесі қиын жүруде.
Сонымен қатар Балқанда тұрақтылық және даму аралдары пайда бола
бастады. СФРЮдің қарулы ыдыратуға қатысуынан қашқан Словения, өтпелі
кезеңдегі сәтті жеңіп шығып НАТО және Еуроодаққа мүше болды. Хорватияда
соңғы ондаған жылдарда экономикалық және ішкі саяси тұрақтану, сондай –ақ
еуроодақ және НАТО –ға интеграциялануға ұмтылуда. Македония билігі 2001
жылы орын алған батыс аудандардағы албандар, сепаратистер мен славян
халықтары арасындағы әскери әрекеттерді НАТО контингенті, сосын Еуроодақ
арқылы жеңе алды.
Аймақтағы Косово өлкесі өзекті де өткір мәселе болып отыр. Өлкеге
НАТО контингентін енгізген соң соғыстан кейін өлкені қалпына келтіру
азаматтық әкімшілік және БҰҰ полиция күшін орналастыр усербтер арасында
қалған албан –косоварлар және қысымның тұтануымен бірге жүрді. Өлке
тұрғындарының көбі Сербиядан толығымен бөлінуін болдырмай
қоймайды.Косоводағы халықаралық күштер, өлкенің Сербияның құрамдас бөлігі
болып қалуын көздейтін бұрынғы формальды позициясын қолдайтын, өлкенің
проблемаларын толығымен реттейтін жолын тапқысы келмейтін немесе табт
алмайды. Мамандардың көбі ерте ме кеш пе өлкенің ресми толық тәуелсіздігін
жариялау Косово мен Сербия арасындағы қақтығыс, оның ішінде әскери қақтығыс
туып кетуі мүмкін деп есептейді.
Сербияның ішкі жағдайы тұрақсыз болып қалуда. Милошевич режимінің
құлауы ішкі саяси қысымды төмендетті, бірақ толық жоя алмады. Ішкі және
косово мәселесімен ол босаңсиды және 2003 жылы Югославия Одақтық
Республикасының орнына құрылған 2 конфедеративті мемлекет Черногорияның
Сербиядан қашықтануымен босаңсиды.
Дейтон келісімімен 1995 жылы тең 2 территорияға бөлінген (Серб
республикасы және Мұсылман –хорват республикасы) Жаңа Босния және
Герцеговина мемлекеттерінде 2 бөліктегі бейбіт өмірді Еуроодақтың
бейбітшілік орнатушы және поиция күштерімен қорғайды. Бірақ екеуінің
арасындағы ашық әскери күрестің қайта жаңаруы неғайбыл.
Еуроодақ және НАТО көпшілік пікірінше Балқандағы дағдырысты жоя алды
деп есептейді. Еуропаның бұл аймағының бейбітшіліктің сақталуы
батысцентрлік орбитамен жүзеге асады. Негізгі құралдар ретінде қауіпті
нүктелердегі халықаралық бейбітшілік ұйымдастырушы және полиция күштері,
көпшіліктің экономикалық көмегі, азаматтық қоғамның демократиялық
институттарының әрекеті қолданылады.
II Таяу және Орта Шығыстағы қауіпсіздік мәселелері.
Бұл күндері халықаралық қауіпсіздіктің ауырлық қауіп –қатері Еуропадан
жылжыды, бұл бүліншілік Таяу және Орта Шығысқа ауысты. Бұл аймақты кенде
Үлкен Тачу Шығыс деп те атайды және ол шығысында Ауғанстаннан батысты
Мароккоға дейін, Солтүстікте Ираннан оңтүсте Иеменге дейін созылады.
Қауіпсіздік тұрғысынан аймақ елдеріне де, әлем үшін де қауіп- қатер үрейін
тудырады. Бүгінде ол –терроризм, жаппай қырып –жою қару жарағының қаупі,
ішкі және мемлекеттер арасындағы қақтығыстар. Соңғы жылдары бұл аймақ АҚШ
жетекшілігімен жүзеге асырылатын 3 ірі халықаралық әскери кикілжіңнің
нысанына айналып отыр (Ауғанстанда және Иракта 2-еу). Ол әлемнің ірі
державалары арасындағы қарама –қайшылық және дұшпандықтың, сондай-ақ
халықаралық ұйымдардың фокусы болып отыр. Бұл аймақ сонымен қатар аймақтық
және ғаламдық масштабтағы қауіпсіздік сақалуын талап ететін, дүниежүзілік
экономикаға негізгі мұнай жеткізуші болып отыр.
Жекелеген аудардар мен субаймақтар –елдер тобы, Жерорта теңізінің
шығыс жағалауымен шектес (Леванта елдері) Парсы шығанағына шыға алатын
(Парсы шығанағы елдері) Солтүстік Африкада орналасқан мемлееттердің өзіндік
ерекшелігі бар және автонамды. Қауіпсіздіктен басақа оларды тарих,
өркениет, дін, экономикалық, әлеуметтік және саяси мәселелер біріктіреді.
Аймақ елдері – ұлы шығыс өркениеттінің мұрагері. Олардың көбі –ортақ
этникалық, , мәдени , ислам дінімен байланысқан араб мемілекеттері .
Сонымен бірге- бұлар өткен ғасырда Оттолон империясы, Ұлыбритания және
Франия отарынан босаған жас мемілекеттер. Аймақ-гомогонді біртекті емес.
Оның исламға сенетін көп тұрғындары сунизм бағытын ұсыынса, аз ғана бөлігі
(Ирак,Иемен, Ирактың оңтүстігі)-шемизімді ұстанады. Парсы және еврейлердің
арабтардан этникалық ерекшелігіне сай араб тұрғындарының ( ерекшелігіне сай
араб) ұлттық мемілекетке бөлінуі орын алған. Олардың бір бөлігі- монархия ,
басқалары авторитарлы, формальды парлометтік республикалар. Олардың
арасындағы қарама-қарсылық хошимит және сауд монархиясының бәсекелестігі
түбіріне, ал жақын аралықтағысы араб әлеміндегі Египет , Ирак, Сирия, Сауд
Арабиясының көшбасшылыққа күресімен байланысты. Қауіпті қақтығыстардың
себебі территориялық талаптар мен Иран, Ирак, Сааууд Арабиясы және Парсы
шығанағының басқа да мемілекеттері арасындағы мұнай үшін күрес болып
табылады. Мемілекет аралық қарама-қайшылық ұлт аралық және дін аралық
қатынастар , саяси билік үшін күрестегі -азаматтық соғыс , революия
өзгерістерімен толығады.
Қауіпсіздіктен басқа бұл аймақ елдеріне экономикалық және
әлеуметтік мәселелер де әсер етеді. Мұнай сатудан түсетін орасан зор
финаныстық түсірімдерге қарамастан аймақ , оның ішінде бірқатар мұнай
өндеуші елдер артта қалған және ғылыми – техникалық жетілдірілу мен
ғаламдастырудан шет қалған. Экономика өсуінің төмен қарқыны (жылына 0,5%)
еңбек өнімділігін қысқартады. Халықтың 1% -тен аз ғана бөлігі интернет
жүиесіне қосылған. Бүгінде аймақ халқы 300 млн. Адамды құрайды. 2020 жылы
болжам бойынша 500 млн-ға өседі. Жұмыссыздық 15% деңгейінде ауытқиды. Аймақ
басқа аймақтармен салыстырғанда саяси тәуелділік денгейі бойынша көшбасшы
. Арабтардың жартысы аймақтан имеграияланғысы келеді. Бір бөлігі діни
фундаментализм және экстремизм жолындағы тұиықтан шығу жолын іздейді. Бұл
әлеуметтік – экономикалық және саяси тұралау мемілекет ішіндегі және
мемілекетарасындағы қарама-қайшылықтың ресурсы болып табылады.
2.1 Ирак факторы
Көп мамандар Иракқа 2003 жылы 2-рет американ-британдардың басып
кіруінен кейінгі ішкі үрдістер израййль-палестин реттелуінің болашағымен
бірге Таяу және Орта Шығыстағы әскери-саяси қауіпсіздік жағдайында орталық
жүйе құрушы факторлары болады. Бұл үрдістердің деструктивті және
конструктивті бағыты аймақтың басқа да елдерінен шикі саяси проестеріне
әсерін тигізеді.
Ирактағы жағдайдың деструктивті дамуы үшін алғышарттар бар. Бұл
одақта әр мұсылман елдерінен біріккен еріктілер жасағымен әрекет ететін
қарулы қарсылықтар. Бұл қозғалыста жасалып кеткен Хусейін режимін
жақтаушылар, елдегі американ аккупаиясына қарсы күштер, ақсүйек режимен
қалыптастырғысы келетін ислам радикализмін жақтаушылар бірікті. Онымен
қатар қылмыстық бапдалар пісіп жетілді. Бұл әскери қатердің қауіптіліге
-ашық әскери қарсы күрестен өлім жазасы мен кепіл етеп ұстауға ауысумен
күшейді. Хусейн режимі құлағаннан кейін 2 жылда полиия күштері 2000 әскери
қызыметкерден айрылды. Бейбіт тұрғындар арасындағы құрбандық шамамен 20 мың
адаммен бағаланады. Тұтқын режимде 150 шетелдік ұсталып, оның ондағаны
өлтірілген.
Ұдайы мұнай және басқа да шаруашылық обьектілерінде диверсиялық актілер
жасалды. Ирактағы қарсылық отряды және шетелдік террорист-еріктілер 30 мың
адамда құрайды.
Хусейн режимі құлағаннан кейін 2 жылда жаңа ирак билігіне қарайтын
қарулы күштер, полиия басқада қауіпсіздік құрылымдары көтерілісші және
террористік күштерді нейтролизаиялау жауапкершілігін мойнына ала алмайтын
болды.
Ерекше қатерді этника аралық, , денеаралық қарсылық күшеюі және белгілі
сызықпен елдің бөлінуінің болашағы тондырып тұр. Ел жалқы оңтүстік- шығыс
аудандарда тұратын 60% шииттерден, орталықтағы 20 % сунниттерден, 20%
солтүстік –шығысындағы күрттерден тұрады. Хусейн диктатурасының негізгі
тірегі ондаған жылдар бойы сунниттер болды. Күрдтер мен шииттер автономия
туралы кез-келген талаптары қатаң басылып тасталды. Мемлекеттегі жаңа
басқару жүйесінің қалыптасуы ел басқаруда шииттер ролін көтеріп , суниттер
ролін төмендетті.
Жоғарыда айтылған мәселелер констуктивті потениялға ие. Әскери
қарсылықтың құрбаны Иракқа аккупаия жасайтын әскери қызыметкерлер емес,
азаматтық халық пен елдің жаңа қауіпсіздік күштері. Бұл ел халқы әсіресе
шииттер мен күрдтер жағынан қарсылық қолдауды қысқартады. Бұл тенденияны
жаңа әскер күшінде , полиия , басқа қауіпсіздік күштеріне қызымет еткісі
келгендердің жоғары проенті дәлелдейді. Соңғы уақытта жаңа ирак әскерін
дайындауға, АҚШ және оның НАТО-дағы еуропалық одақтастары, оның ішінде
Иракқа басып кіруге қарсы болған мемлекеттер де қатысуда. 2005 жылдың
соңында Ирактың жаңа әскери күші 60 мың адамды құрады.
Бұл ішкі қарсылықтарға сыртқы факторлар әсері келіп қосылады. Діни
және мәдени тұрғыда Ирак шииттері , Иирак шииттеріне жақын. Ирак күрдтері
Түркия , Сирия, Иранда тұратын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz