Қытайдағы театр өнерінің қалыптасуы және дамуы

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 60 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 2

I ТАРАУ. ҚЫТАЙДАҒЫ ТЕАТР ӨНЕРІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ

1. 1 Көне замандағы театрлық қойылымдар . . . 8

1. 2 Ерте ортағасырлық театрлық қойылымдар . . . 10 вппапаапппааап _{апекрперерерРрпппапаа}

II ТАРАУ. ЮАНЬ ДӘУІРІ ҚЫТАЙ ДРАМАСЫНЫҢ АЛТЫН ҒАСЫРЫ

2. 1 Драманың ерекшелігі . . . 14

2. 2 Драматургтар және олардың шығармалары . . . 21

2. 3 Драмадағы образдарды сомдау . . . 33

2. 4 Драманың жанрлары . . . 45

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 48

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ДЕРЕКТЕР МЕН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 49

Кіріспе

Қытай ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа мұра болып келе жатқан бай мәдениеті мен ұзақ тарихы бар әлемдегі өркениетті елдердің бірі. Өз бастауын көне заманнан алатын театр өнері, қытай мәдениетіне көп үлесін қосып, кейіннен драманың қалыптасуына өзіндік ықпалын тигізді. Қытай тарихындағы Юань дәуірі, театр өнері мен драманың ең гүлденген кезеңі болғанына қарамастан, ұлттық театр өнеріне тән алғашқы элементтер Чжоу дәуіріндеақ көрініс ала бастады. Бұл кезеңдегі театрлық қойылымдар діни рәсімдерге, әскери жорықтарға, үйлену тойларына, көктем мерекесіне, сондайақ соғыс жеңістерін мадақтауға аралған көріністер болды. Ал Қытайдағы шынайы, діни емес алғашқы театр Хань дәуірінде қалыптаса бастады. Хань дәуірінде актерлердің кәсіби деңгейі артып, әртүрлі күрделі қойылымдарды жүзеге асыратын техникалық мүмкіндіктерге қол жеткізілді. Хань дәуірі сарай қойылымдарының ең гүлденген кезеңі болды. Ал Таң дәуірінде елдің экономикасының дамуы мен мәдениеттің гүлденуі, театр өнерінің жандануына оңды ықпалын тигізді. Бұл кезеңде театрлық қойылымдарды тек мерекелік күндері ғана емес, әдеттегі күндері көңіл көтеретін мекемелерде тамашалауға мүмкіндік туды. Таң дәуірінде император сарайында қойылымдарды ұйымдастыратын, актерлер мен музыканттарды даярлайтын арнайы мекемелер ашылды. Таң дәуірінде қойылымдардың мазмұны кеңейіп, драмалық шығармалардың бастамасы қалыптасты. Қоғамның дамуымен қатар театр өнері де Сун діуірінде айтарлықтай жетістікке жетіп, пьесалардың құрылымы күрделене түсті. Бірақ Қытайда шынайы драманың қалыптасуы мен театр өнерінің шарықтаған кезеңі Юань дәуіріне сай келеді.

Қытай драматургия тарихында Юань дәуірін (XIIIXIV) «алтын ғасыр» деп атау қалыптасқан. Шынында, бұл кезеңде драматургиялық шығырмашалық гүлденіп, театр өнері өзінің шарықтау шегіне жетті. Қытай дерек көздеріне сүйенсек, Юань дәуірінде жүзден астам драматургтар бес жүздей пьесаларды жазып қалдырған екен. Ал кейбір қазіргі заман зерттеушілері, драмалық шығармалардың бұдан да көп болғанын айтады. Біздің заманымызға дейін жүз елудей пьесаның мәтіні жеткен. Оның ішінде Гуан Ханьцин, Ван Шифу, Ма Чжиюань, Ян Сяньчжи, Бо Пу, Кан Цзиньчжи, Гао Вэньсю сияқты драматургтардың шығармаларын атап айтуға болады. Бұл авторлардың ең таңдаулы пьесалары қытай әдебиеті мен ұлттық театр репертуарларында көрнекті орынға ие. Бұл жеті ғасыр бұрын жазылған драмалық шығармалар қазірге дейін өз құндылығын жоймай, үздіксіз сахналарда қойылып, халықты таңдандырып келеді.

Драматургия мен театрдың дәл юань дәуірінде гүлденуін бірнеше себептермен байланыстыруға болады. Моңғолдық Юань династиясы (12801368) қытайдағы өз билігін қылыштың жүзімен, найзаның ұшымен жаппай халықты қырыпжою арқылы орнатқан болатын. Моңғолдардың шапқыншылығы қытайдың ауыл-шаруашылығын құлдыратып, білім беру жүйесіне, бейнелеу өнеріне, поэзия, философияға көптеген зардаптарын тигізі. Алайда моңғолдық билеушілер елдің сыртқы сауда байланыстарын тоқтатпай, керісінше, шетелдік көпестер үшін қытайдың есігін айқара ашып берді. Юань дәуірінде сауданың жандануы, тауар-ақша айналымының өсуі қолөнердің дамуына, қалалардың гүлденуіне алып келді. Қалалардың гүлденуі өз кезегінде әртүрлі көңіл көтеретін мекемелердің ашылуына, елдің түпкіртүпкірінен Орта Азия, Үндістан, Персия, Араб елдерінен бишілердің, актерлердің, әншілердің, әртүрлі өнер адамдарының ағылып келуіне жол ашты. Сырттан келген көпестердің, саудагерлердің, жергілікті шенеуніктер мен солдаттардың көңілін көтеру үшін әртүрлі театрлық қойылымдар қойылды. Пекинде бірнеше театрлар ашылып, актерлердің құрамы кеңейіп, олардың кәсіби деңгейі де арта түсті. Әнге, биге, музыкаға құмар моңғолдық билеушілер, көңіл көтеретін театрлық қойылымардың дамуына еш тиым салған жоқ, керісінше оған қолдау көрсетіп отырды. Айта кететін бір жағдай, Юань дәуіріне дейін театр өнерін «дөрекі», «бүлікшіл» деп санап, жоғарғы тап өкілдері театр өнеріне менсінбеушілікпен қарады. Яғни билеуші топ театрдың дамуына, оның жандануына еш қызығушылық танытпады.

Ал Юань дәуіінде қалалардың гүлденуі театрдың дамуына, ал тетрдың дамуы өз кезегінде драманың жандануына алып елді. Сондайақ Юань дәуірінде емтихандық жүйенің құлдырауына байланысты, оқымысты, көзі ашық адамдардың жаппай конфуций ілімін оқуында еш мән қалмады. Оның үстіне қытайлықтар сарайдан аластатылып, ең төменгі қызметке тағайындалды. Осылайша сарайдан біржолата қол үзген кейбір оқымысты, жазушылар қарапайым халыққа бір қадам жақындап, олардың талабына сай, драма жазуға көңіл бөле бастады.

Юань дәуірінде театрдың қарқынды дамуы, репертуарардың үнемі жаңаланып отыруын талап етті. Театрға арнайы пьеса жазатын әдебиетшілер пайда болды. Олардың ішінде бірнеше шығарма жазып қалдырған, шынайы талантты драматургтар да болды. Бұл кезеңде драматургия әдеби шығармашылықтың өзіндік бір саласына айналып, драматургтар «жазушылар одағына» біріге бастады. Бұл қоғам мүшелерінің актерлермен тығыз байланыста болуы, драматургияның дамуына өзіндік үлесін қосты. Осындай «жазушылар одағына» Ма Чжиюань, Ли Ши-чжун, Хун Цзыли сияқты белгілі драматургтар кірді.

XIII ғасырдың екінші жартысы Юань драмасының ең гүлденген кезеңі болды. Бұл кезеңде Қытайдың театрлық астанасы Пекин болды. Юань драмасы солтүстік диалект негізінде жазылды, ал оның музыеалық бөлігі солтүстік әуендерден тұрды. Солтүстікте қалыптасып, кейіннен бүкіл қытайда - Юаньдік цзацзюй атымен белгілі болған музыкалық драма, XIIIXIV ғасырларда гүлдену кезеңін бастан кешіріп, айтарлықтай жетістіктерге жетті.

Юаньдік драмада феодалдық қытайдың барлық әлеуметтік тобының өмірі шебер суреттелген. Пьесаның қаһармандары тек император, министр, генералдар мен шенеуніктер ғана болған жоқ, сондайақ ұсақ саудагерлер, қызметшілер, шаруалар, балықшылар мен актерлер де пьесаның басты кейіпкерлері болды. Феодалдық билеуші топ тарапынан үнемі қысым мен озбырлық көріп отырған қарапайым халық әділетсіздікке, бостандыққа қол жеткізе алмады. Осындай қоғамдағы әділетсіздікпен үнемі бетпебет келіп отырған драматургтар, қарапайым халықты барынша қолдап, өздерінің шығармалары арқылы феодалдық қоғамды, билеуші таптың жауыздығы мен қатігездігін сынап отырды. Көптеген юаньдік драматургтардың шығармаларынан моңғолдық билікке деген наразылықты, жатжерліктерге деген жеккөрініс сезімдерін байқауға болады.

Юань драмасының бір ерекшелігі қоғамды реалистік тұрғыда суреттеп, демократизм мен халықшылдыққа толы болуы. Юаньдік драмалардың құрылымы, драмалық заңдылықтарды қатаң сақтаумен ерекшеленді. Яғни пьесалар міндетті түрде төрт бөлімнен тұрды. Сондайақ негізгі бөлімге сецзықосымша бөлімшелер қосылды. Диалогтан құрылған юаньдік пьесаларға жан бітіруші, оларды жандандырушы ариялар болды. Арияның пьесада үлкен рөл атқаруы, юаньдік цзацзюйді музыкалық драма деп атауға мүмкіндік береді.

Юань дәуіріндегі тетрлық қойылымдардың екі жанрын атап айтуға болады . Бірі солтүстік цзацзюй жанры, екіншісі оңтүстік нанси немесе Вэйчжоулық жанр. Оңтүстік қытайда Сун династиясы тұсында қалыптасқан нанси жанры уақыт ағымымен дамып, жетіліп тек Мин династиясы кезінде ғана гүлдену кезеңін бастан кешірді. Ал солтүстік цзацзюй жанры Юань династиясында гүлденіп, осы жанрда жүздеген пьесалар дүниеге келді. Бұл екі жанрдың арасында өзгешеліктер болғанмен де олардың бастамасы бір. Оларды бір ағаштың екі бұтағы деп айтуға болады. Бұл екі жанрда жазылған пьесаларды ең жетілген, шынайы драмалық шығармалар деп айтуға болады.

Қазіргі кезде қытай драматургия тарихында көрнекті орынға ие болған теңдесі жоқ шығармалардың көпшілігі осы Юань дәуірінде жазылды. Атап айтсақ, Гуан Ханьциннің «Доу Э-нің өкпесі» пьесасы, Ван Ши-фудың «Батыс қақпа», Ма Чжиюаннің «Хань сарайындағы күз», Бо Пудың «Платан орманындағы жауын» пьесасы осы заманға дейін өз құндылығын жоймай келеді. Ал бұл шығармалардың авторлары, қытай драматургиясының «төрт құдайы» деген атаққа ие болды.

Юаньдік драмаларда ортағасырлық қытай қоғамы- оның мемлекеттік құрылысы, әлеуметтік қатынастары, тұрмыссалты, діні, мәдениеті жанжақты суреттелген. Қытай драмасы мен театр өнерінің өзіндік ерекшелігін айтқан кезде мына жағдайды ескерген жөн. Қытайда театр өнерінің дамуына әр елдің мәдениеті ықпалын тигізді. Мысалы, біздің жыл санауымыздың I мыңжылдығында, өнердің бұл саласы жаңа дамып келе жатқанда, Қытай Азияның көптеген елдерімен дипломатиялық, саудасаттық байланыста болды. Қытай жазба деректерінің айтуынша, Орталық Азия, Үндістан, Үндіқытай, Корея сияқты елдердің әртүрлі әндері, әуендер мен би өнерлері қытайда кең танымал болған. Әрине олардың қытай театрының музыкалыққойылымдық жағына өзіндік үлес қосқаны сөзсіз. Көптеген халықтардың мәдени жетістіктерін бойына сіңірген қытай театры, өз кезегінде Жапония, Вьетнам т. б елдердің театр өнері мен драматургиясының дамуына үлкен әсерін тигізді.

Юань дәуірінің драматургиясы қытай өнерінің тарихында елеулі кезең болды. Бұл кезеңнің драматургиясы XIIIXIV ғасырдағы қытай халқының ұлттық тәуелсіздік пен бостандық жолындағы қаһармандық күресін суреттеп, ұлттықпатриоттық сезім мен әлеуметтік идеялардың жаңа қадамға аяқ басқандығын дәлелдейді. Юань драмасының қарапайым халыққа жақын болуы, олардың жан тебіренісін түсіне білуі, оның қоғамдағы рөлін күшйтіп, халық бостандығы үшін күресте үлкен мәнге ие болды.

Драматургиялық мұраларды зерттеу міне жеті ғасыр бойы жалғасып келеді. Цзацзюй драмасы жөнінде ең алғашқы еңбек 1330 жылы жарыққа шықты. Бұл Чжун Сыченнің «Қайтыс болған драматургтардың тізімі» атты шығармасы еді. Жүз жылдан кейін белгісіз драматург, оған «Қосымшала» жазды. [16, 10б] . Бұл екі еңбек қысқа болғанына қарамастан, сол замандағы драматургтар жөнінде тамаша мәліметтер береді.

XVI ғасырдың екінші жартысында Қытайда проза мен драматургия сияқты әдебиеттің демократиялық жанрларына көп көңіл бөліне бастайды. Көптеген драмалық шығармалар толықтырылып, қайта басылып шығады. Солардың біріЦзан Маосюнің 1616 жылы құрастырған «Юань пьесаларының жинағы» атты еңбегі [16, 10б] .

Қытай классикалық драмасын зерттеудегі ең маңызды кезең XX ғасыр болды. Төрт жылыдың ішінде Ван Говэйдің сегіз еңбегі жарық көрді. Солардың бірі 1912 жылы басылып шыққан «Сун және Юань театрларының тарихы» атты шығармасы. Қытайдың, Европаның театр өнерімен жақсы таныс болған Ван Говэй, ғылыми қорды құнды деректермен толықтырып, Қытай мәдениеті тарихында алғаш рет классикалық драманы орынды бағалады. Нақты мәселелерге қатысты жасаған оның қорытындылары мен тұжырымдары осы күнге дейін мәнін жойған жоқ. Алайда оның еңбектерінде юаньдік драмаға қатысты барлық өзекті мәселелер толық қарастырылған жоқ.

XX ғасырдың басында юаньдік театр мен драмаға қатысты маңыөды оқиғалар болды. Жапрнияда сақталған отыздан астам цзацзюйдің мәтіні жарияланды. «Оңтүстік драма» жанрындағы үш шығарманың үлгісі табылды. Бұл жағдай, театр мен драматургияны зерттеудегі жаңа дүмпу болды. 20шы жылдардың аяғы мен 30шы жылдары белгілі ғалымдар Чжэн Чжэндо, Чжао Цзиншэнь, Фэн Юаньцзюннің бірнеше еңбектері жарық көрді.

30шы жылдардың аяғында қытайдың жапон басқыншыларына қарсы күрес жүргізуі, театр мен драматургия қатысты зерттеулердің жүргізілуіне, сол саладағы еңбектердің жариялануына көп кедергі тигізді. Бірақ, соған қарамастан бұл жылдары Янь Дуньи, өзінің «Юань драмасындағы талас мәселелер» атты еңбегін жазып шықты [16, 11б] .

1919 жылдан бастап қытай әдебиетін зерттеу жандана бастады. Драматургия тарихы да зерттеушілердің назарынан тыс қалмады. Әсіресе 1958 жылы қытайдың ұлы, біртуар драматургы Гуан Ханьциннің 700жылдығына орай, көптеген драмалық шығармалар қайта өңделіп, жанжақты зерттелініп, өзге тілдерде де басылып шыға бастады. XIIIXIV ғасыр драматургиясы бойынша бірқатар монографиялық еңбектер жарық көрді. Олардың ішінен «Юаньдік цзацзюй тарихы» атты очеркті, Сунь Кайдидің «Юань драматургиясының қысқаша өмір баяны» атты еңбегін атап айтуға болады.

Шет елдерде, әсіресе Жапонияда юаньдік цзацзюйді зерттеуге көп қызығушылық танытты. Оған дәлел ретінде 1943 жылы жарық көрген Есикава Кодзироның «Юань цзацзюйлерін зерттеу» атты монографиясын атап айтуға болады.

Юаньдік драмамен европалықтар алғаш XVIIIXIX ғасырларда таныса бастады. Ал юаньдік театр, драма туралы мақалалар, қысқаша сипаттамалар тек XX ғасырдың басында ғана әр елдің тілдеріне аударыла бастады. Батыс елдерінің ішінен қытай дараматургиясын зерттеуде белсенділік көрсетіп отарған АҚШ. Жарияланған еңбектердің ішінен Дж. Крамп мақаласын, Д. Джонсон мен Х. Стимсон зерттеулерін, Р. Янның мақалалары мен аудармаларын атап айтуға болады. 1976 жылы Дж Вашингтон университетінің профессоры Ч. Ши өзінің «Қытай драмасының алтын ғасыры: Юаньдік цзацзюй» атты еңбегін жариялайды. [16, 13б] . Бұл еңбекте юаньдік цзацзюйдің музыкалық бөлігіне көп көңіл бөлінен және оқырман қауымға қытай драмасы жөнінде көп мәлімет береді. 1977 жылы ең алғаш рет шет тілінде ағылшындық У. Долбидің «Қытай драмасының тарихы» атты еңбегі жарық көреді. Сонымен қатар юань драмасын зерттеген француз ғалымы Р. Рюльман, ағылшын ғалымы Д. Хокс, голланд ғалымы В. Идем еңбектерін айта кеткен жөп.

Қытайдың Совет Одағымен достық қарымқатынаста болуы, көптеген орыс ғалымдарының қытай әдебиетін, қытайдың классикалық драмасын зерттеуіне өзіндік септігін тигізді. Юань драмасын зерттеп, бірнеше еңбек жазып қалдырған В. М Алексеев, З. Эйдлин, В. Ф Сорокин, Н. Федоренко, Н. И. Конрад

сияқты зерттеуші-ғалыдарды атап айтуға болады.

Қытайды күшпен басып алған моңғолдардың қытай мәдениетіне, ғылы, білім беру жүйесіне, ауылшаруашылығына көптеген шығындар мен зардаптар алып келгені бізге мәлім. Алайда дәл осы Юань дәуірінде театр өнері мен драманың кенеттен жандануы көпшілікті таңдандырады. Бұл тақырыптың өзектілігі де сол, моңғолдық билік тұсындағы театр мен драманың жандануының себептерін айқындау.

Юаньдік театр өнерінің дамуы, драманың қалыптасуы жөнінде көптеген ғалымдардың зерттеу жүргізгеніне қрамастан, бір жүйеге келтіріп, тақырыпты жанжақты, толық зерттеген еңбектер санаулы ғана. Сондықтан да диплом жұмасының негізгі мақсаты Юань дәуіріндегі театр өнерінің дамуын, драманың қалыптасуын, өзіндік ерекшеліктерімен, біржақтылығымен дараланатын юаньдік цзацзюйдің мазмұнына үңіліп, оны жанжақты зерттеу. Юаньдік драмадағы образдың әралуандығына тоқталып, олардың әрқайсысына жеке талдау жасау. Қытай драматургия қорына теңдесі жоқ, құнды пьесаларды алып келген ұлы, біртуар драматургтардың шығармаларына талдау жасап, олардың шығармаларынан өзіндік ой түйіндеу. XIII ғасырда қалыптасып, жеті ғасыр бойы өз құндылығын жоймай келе жатқан юаньдік драманың, театр өнерінің қырсырын толық түсіну үшін, оны осы салада зерттеулер жүргізген ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып, жанжақты талдау.

Диплом жұмысының негізгі міндеттері Көне заманнан келе жатқан театрлық қойылымдарды юаньдік қойылымдармен салыстыра отырып, оның өзіндік ерекшеліктерін айқындау. Юаньдік пьесалардың сюжетіне сүйене отырып, автордың қандай идеяны дәріптегендігі жөнінде өзіндік, субъективті қорытынды жасау. Юань дәуіріндегі театр өнері мен драманың ерекшеліктеріне талдау жасай отырып болашақта қазақ тетеры мен қытай тетры арасындағы өзара ұқсастықтар мен айырмашылықтар жөнінде зерттеу жүргізу.

Диплом жұмысын жазу барысында көптеген орыс ғалымдарының еңбектері, ағылшын, қытай тіліндегі қысқаша мақалалар қолданылды.

В. Ф Сорокиннің «Китайская классическая драма XIIIXIV вв» еңбегінде драматургиялық цзацзюй жанрының ерекшелігіне кеңінен тоқталынған. Бұл кітапта юаньдік драма композициясының күрделілігі, оның поэтикалық құрылымы жақсы талданып, драмадағы кейіпкерлердің бейнесі мен мінез-құлқы айқын суреттелген. Мұнда, біздің заманымызға дейін жеткен жүз алпыс екі пьесаның мазмұны қысқаша баяндалады. «Юаньская драма» жинағында Гуань Ханьцин, Бо Пу, Ма Чжиюань, Кан Цзинчжи, Ли Хао-Гу т. б атақты драматургтардың пьесалары берілген. Сондайақ бұл жинақта Юань дәуіріндегі театр өнерінің ерекшелігіне қысқаша тоқталынған. Диплом жұмысын жазу барысында осы «Юаньская драма» жинағы мен Ван Шифудың «Батыс қақпа» кітабы негізгі дерек көзі ретінде қолданылды. 1971 жылы басылып шыққан И. В Гайданың «Китайский традиционный театр сицюй» атты еңбегінде көне заманнан XIV ғасырға дейінгі қытайдағы театр өнерінің даму тарихы жазылған. Бұл кітапта, әр дәуірдегі театр өнерінің дамуына жеке тоқталынып, олардың бірбірінен айырмашылығы көрсетіледі. «Гуань Ханьцин великий драматург Китая» атты еңбекте Гуань Ханьциннің өмірі мен шығармашылығы жанжақты қарастырылып, оның пьесаларына жеке талдау жасалынған. Сондайақ юаньдік цзацзюйге толықтай не қысқаша сипаттама берген С. Кучер, Е. А Серебряков, Е. А Цыбина, Б. Л Рифтин мақалаларын да атап айтуға болады. Негізгі әдебиеттерден тыс, қосымша материалдар есебінде Фицджеральдтің «Китай краткая история культуры», М. Кравцованың «История культуры Китая», В. В Малявиннің «Цевилизация Китая» еңбектері мен қытай әдебиетіне қатысты бірқатар еңбектер пайдаланылды. Ағылшын қытайтанушысы С. П Фицджеральдтың «Китай краткая история культуры» атты кітабында, көне заманнан XIX ғасырдың аяғына дейінгі қытайдың рухани мәдениеті, өнері, әдебиеті жанжақты қарастырылып, соның ішінде театр өнері мен драмаға да көңіл бөлінген. Қытац халқыың рухани құндылықтары мен өмір сүру үрдісін жүйелі түрде суреттеген В. Малявиннің «Цевилизация Китая» еңбегінде де қытайлық театр өнері назардан тыс қалмаған.

1. ҚЫТАЙДАЫ ТЕАТР ӨНЕРІНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУЫ

1. 1 Көне замандағы театрлық қойылымдар

Қытай мыңдаған жылдық тарихы мен бай мәдени мұрасы бар мемлекет. Қытайдың өнері мен мәдениетінің қай саласын алсақ та, сәулет өнері, бейнелеу өнері, музыка, театр, барлығы қайталанбас ерекшеліктерге, шексіз құпияға, терең мазмұнға толы. Қытай ұлтының ашық түске, айқын пішінге бейім келуі, табиғат пен әйел сұлулығын нәзік сезінуі, олардың мінезқұлқының, әдетғұрпының, мәдениетінің қалыптасуына ерекше әсерін тигізді.

Қазіргі Қытай әлемдегі көне әрі бай театр дәстүрін жалғастырып келе жатқан елдердің бірі. Қытайдағы театр өнері IIші мыңжылдықтың басында қалыптысып, көпқырлы болмысымен ерекшеленеді. Қытай театры көне Греция, Үндістан сияқты өз бастауын дәстүрлі жырлардан алған жоқ, керісінше театр өнерінің дамуына қытайдың көне салтдәстүрлері, тоймерекелерді өткізу шаралары, халықтық билер мен аңыздар, ән салу мен жәрмеңкелік көріністер, діни рәсімдер тікелей әсерін тигізді. Қытайдың ұлттық театрының жалпы атауысицюй. Бұл түсініктің XV ғ қолдана бастағанына қарамастан, қытайдың театр өнері ежелгі дәуірденақ етек алды. Сицюй түсінігі екі бөліктен тұрады: «си»ойын, әзіл, қалжың, қойылым, «цюй»ән, ария деген мағына береді. Яғни сицюй музыкалық театр, музыкалық драма деген мәнге ие. Қытайдағы театр өнерінің негізі, көптеген діни, жерлеу рәсімдерінде, мерекелік, тойдумандық көріністерде байқалады. Әсіресе көне заманда жергілікті тұрғындар табиғи апаттардан қорғану үшін, халықтың тоқшылығын қамтамасыз ету үшін әртүрлі діни рәсімдер, қойылымдар ұйымдастырып отырған. Үлкен мерекелерде қойылған көріністер жергілікті храмдарда екіүш күнге, кейде бір аптаға дейін созылатын. Әдетте мұндай театрлық қойылымдарды жергілікті шаруалардың балалары-әуесқой актерлер орындады және бұл өнер ұрпақтанұрпаққа беріліп отырды. Мерекелік қойылымдарда маска киіп көрініс көрсету халық арасында кең тарады. Орталық және оңтүстік қытайдың көптеген аймақтарында актерлердің тобы болған. Ал Тайваньда мұндай топтар қазіргі уақытқа дейін сақталған. Театрлық қойылымдар даостық ілімнің негізгі бөлігі болды, ал құдайға табыну, актерлердің өмірінің мәніне айналды. Рухани құндылықтардың дәстүрлі сатысы халықтық қойылымдарға да өз ықпалын тигізді. Мысалы, Қытайдың оңтүстік батысында қойылымдар азаматтық және әскери деп екі сатыға бөлінді. Біріншісі, өлген адамдардың жанын құтқаруға арналып, көрермендердің қатысуынсыз өткізілсе, ал екіншісі, әдеттегі халыққа арналып қойылды. Ал Гуандунде сахнаны ішкі және сыртқы деп бөлу қалыптасқан. Актерлердің тамаша киімдері таңғажайып маскалары, барабан

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.