Кенорынының орналасуы туралы мағлұмат
Жаңажол кен орны Каспий маңы ойпатының шығыс бортты аймағында Мұғалжар тауы мен Ембі өзенінің бойында орналасқан. Әкімшілік қатынасы Ќазақстан Республикасы Аќтөбе облысы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Жаңажолдың солтүстік батысынан 35 км қашықтықта Кенқияқ кен орны орналасқан тұз үсті кешенді мұнай кеніші (төменгі бор, юра, пермотриас) және тұз асты кешенді мұнай кеніші (төменгі перм және карбон) өңделеді.
Абсолюттік көрсеткіші 125 метрден 270 метрге дейін, төменгі көрсеткіші Ембі өзенінің бойынан оңтүстік батысқа дейін.
Гидрографикалық торап ауданына негізінен Ембі өзені үсынылады. Ол 2-14 км өткізеді. Суы минералды және техникалық мақсатта қолданылады. Түрмыстық мақсатта су құдықтарынан алынады. Су алынатын құдықтардың деңгейі Ембі өзенінен 2 м және одан жоғары.
Ауданының климаты құрғаќ жылдық континентальді және күндік температураның ауытқуы -40, +40 0С аралығында және ылғалдығы төмен орташа жылдық атмосфералық жауынның түсімі 140-250мм болады. Қыста топыраќтың ызғарлығының тереңдігі 1,5-1,8 м-ді қүрайды. Аудан түрғындарының экономикалық жағдайы нашар. Кен орнынан солтүстік шығысќа қарай 15км қашыќтықта Жаңажол совхозы, ал солтүстік батысқа қарай 35км қашықтықта жұмыс істеуші Кенқияқ мұнай кәсіпшілігі орналасқан 100 км қашықтық шамасында Атырау-Орск құбыры жүріп жатыр.
Ембі ең жақын станция, алаңның шығысынан 10 км қашықтықта орналасқан.
Базалық қалашық «Аќтөбемұнайгазгеология» өндірістік бірлестігі Октябрь қаласында, яғни Жаңажол кен орнының солтүстігінен 130 км қашықтықта орналасқан. Қазіргі уақытта Октябрь қаласынан Жаңажолға дейін тегіс тас жолы және өндіруші ұңғыны бұрғылау үшін электрберіліс желілерін орнатқан.
Абсолюттік көрсеткіші 125 метрден 270 метрге дейін, төменгі көрсеткіші Ембі өзенінің бойынан оңтүстік батысқа дейін.
Гидрографикалық торап ауданына негізінен Ембі өзені үсынылады. Ол 2-14 км өткізеді. Суы минералды және техникалық мақсатта қолданылады. Түрмыстық мақсатта су құдықтарынан алынады. Су алынатын құдықтардың деңгейі Ембі өзенінен 2 м және одан жоғары.
Ауданының климаты құрғаќ жылдық континентальді және күндік температураның ауытқуы -40, +40 0С аралығында және ылғалдығы төмен орташа жылдық атмосфералық жауынның түсімі 140-250мм болады. Қыста топыраќтың ызғарлығының тереңдігі 1,5-1,8 м-ді қүрайды. Аудан түрғындарының экономикалық жағдайы нашар. Кен орнынан солтүстік шығысќа қарай 15км қашыќтықта Жаңажол совхозы, ал солтүстік батысқа қарай 35км қашықтықта жұмыс істеуші Кенқияқ мұнай кәсіпшілігі орналасқан 100 км қашықтық шамасында Атырау-Орск құбыры жүріп жатыр.
Ембі ең жақын станция, алаңның шығысынан 10 км қашықтықта орналасқан.
Базалық қалашық «Аќтөбемұнайгазгеология» өндірістік бірлестігі Октябрь қаласында, яғни Жаңажол кен орнының солтүстігінен 130 км қашықтықта орналасқан. Қазіргі уақытта Октябрь қаласынан Жаңажолға дейін тегіс тас жолы және өндіруші ұңғыны бұрғылау үшін электрберіліс желілерін орнатқан.
Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Кенорынының орналасуы туралы мағлұмат
Жаңажол кен орны Каспий маңы ойпатының шығыс бортты аймағында Мұғалжар
тауы мен Ембі өзенінің бойында орналасқан. Әкімшілік қатынасы Ќазақстан
Республикасы Аќтөбе облысы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Жаңажолдың
солтүстік батысынан 35 км қашықтықта Кенқияқ кен орны орналасқан тұз үсті
кешенді мұнай кеніші (төменгі бор, юра, пермотриас) және тұз асты кешенді
мұнай кеніші (төменгі перм және карбон) өңделеді.
Абсолюттік көрсеткіші 125 метрден 270 метрге дейін, төменгі көрсеткіші
Ембі өзенінің бойынан оңтүстік батысқа дейін.
Гидрографикалық торап ауданына негізінен Ембі өзені үсынылады. Ол 2-14
км өткізеді. Суы минералды және техникалық мақсатта қолданылады. Түрмыстық
мақсатта су құдықтарынан алынады. Су алынатын құдықтардың деңгейі Ембі
өзенінен 2 м және одан жоғары.
Ауданының климаты құрғаќ жылдық континентальді және күндік
температураның ауытқуы -40, +40 0С аралығында және ылғалдығы төмен орташа
жылдық атмосфералық жауынның түсімі 140-250мм болады. Қыста топыраќтың
ызғарлығының тереңдігі 1,5-1,8 м-ді қүрайды. Аудан түрғындарының
экономикалық жағдайы нашар. Кен орнынан солтүстік шығысќа қарай 15км
қашыќтықта Жаңажол совхозы, ал солтүстік батысқа қарай 35км қашықтықта
жұмыс істеуші Кенқияқ мұнай кәсіпшілігі орналасқан 100 км қашықтық
шамасында Атырау-Орск құбыры жүріп жатыр.
Ембі ең жақын станция, алаңның шығысынан 10 км қашықтықта орналасқан.
Базалық қалашық Аќтөбемұнайгазгеология өндірістік бірлестігі Октябрь
қаласында, яғни Жаңажол кен орнының солтүстігінен 130 км қашықтықта
орналасқан. Қазіргі уақытта Октябрь қаласынан Жаңажолға дейін тегіс тас
жолы және өндіруші ұңғыны бұрғылау үшін электрберіліс желілерін орнатқан.
Облыс орталығы Аќтөбе қаласынан Жаңажолға дейін 240 км қашықтық.
Су ерітіндісін дайындау үшін кен орнының аумағынан саз, ќүм, үсаќ тас
және мергель қолданады. Жергілікті түрғындардың негізі қазақтар, мал
шаруашылығымен айналысатын. Дамыған мұнайгаз өндіруші өнеркәсіп. Мына аңдар
өмір сүреді: киіктер, тышќандар.
1.2 Геология-геофизикалық тарихы және кен орнын игеру
Ауданның геологиялық құрылымы туралы алғашқы мағлұматтарды
С.К.Ковалевский мен А.П.Гаригорссонның 1940 жылғы ауданның Темір, Ембі,
Атжаќсы өзендерін зерттеудегі жұмыстарынан көруге болады.
Аумаќтық жоспар өлшемдігі мен бөлшектігі 1944 жылдан басталады. Каспий-
Арал партиясынан Г.Н.Водорезованыњ басшылығымен М40 масштабта геологиялық
түсіру 1944-1946 жж жүргізілді.
Жұмыс қорытындысы бойынша кен орнының геологиялық картасы және
түсіндірме қағазы жазылған, яғни аумақтық тектоникасы мен
стратеграфиясының негізгі түрағы шешілген.
1949 жылы В.Н.Сомодуров пен Н.В.Иванов М-40-ХХХІV орнына 1:200000
масштабта геологиялық түсіру жүргізілген, яғни Жаңажол кен орны табылған.
Автор ауданның дәл геологиялық құрылымының бейнесін береді. Алаңға 1952
жылы жоғарыдағы масштабпен гравиметриялық түсіру жүргізілген.
Бұрғылауды картаға түсіру үшін (А.С.Зингер) бұл алаңға 1952-1954 жж
1:50000 масштабта геологиялық түсіру жүргізген.
Жаңажол дөңесі 1960 ж анықталған және МОВ Аќтөбе геофизикалық
экспедициясының (АГЭ) 1961 жылғы сейсмикалық жұмысы бойынша бұрғылауѓа
дайындалған. 1975 және 1980 жылдардағы оның құрылымы МОГТ зерттеуінде
бекітілген.
1976 жылдың басында Аќтөбе мұнай барлау экспедициясы іздеу жұмыстарын
жүргізген, ал 1978 жылы Кенқияқ мұнай барлау экспедициясының
Ќазмұнайгазгеология бірлестігі жүргізеді.
Кен орнының өндірістік мұнайының алғашқы ағыны 1978 ж №4 ұңғыдан
алынған.
1981 жылы кен орнын іздеу және барлау жұмыстарын
Аќтөбемұнайгазгеология бірлестігінің жоғарғы көрсеткішті экспедиция
құрамы жүргізген, 1981 жылы 1 қазанда құрылған.
1981 жылдың аяғында Жаңажолда барлау ұңғысын бұрғылау Аќтөбемұнай
бірлсетігін қайта құруымен басталды.
1981 жылдың ақпанында Атыраумұнайгазгеология және
Аќтөбемұнайгазгеология бірлестіктерінің бірігуімен Жаңажол кен орнының
жоғарғы карбонатты қалыңдығынан мұнай газ конденсатты кенішін барлау
аяқталды, ал төменгі карбонатты қалыңдықтағы мұнай кенішін барлау жұмысы
әлі жалғасуда.
ЌазССР геология министрлігіндегі кен орнының барлау жұмыстарының
материалдар бойынша Атыраумұнайгазгеология және Аќтөбемұнайгазгеология
бірлестігінің бірігуімен Аќтөбе мұнай барлау экспедициясы және газ
конденсат қорын есептеу жұмыстарын жүргізді.
Кен орнының мұнай газ және конденсат қоры 1982 жылы 23 маусымда ГКЗ
СССР-де хаттама № 9015 және 9016 С1 категориясы бойынша бірінші (жоғарғы)
корбонатты қабат (КҚ-І) және С2 категориясы бойынша – екінші (төменгі)
корбонатты қабат (КҚ-ІІ) бекітеді.
Қазіргі уақытта кен орны өндірістік жеті обьектіде Б, В+В1 солт, оңт.
В+В1, Г-ІІІ, Д-ІІІ, Дь –және Дн- (текшелері) игерілу үстінде А және Г-І екі
обьекті сынамалы пайдалану және ұңғы шектеулі санмен игерілуде.
Кен орнын игеру бірінші корбанатты қалыңдық обьектісін бұрғылаудан
басталады.
1.3 Жаңажол кен орынының жүйесі туралы (литология, стратигра-
фия)
Жаңажол кен орнының шөгінді қалыңдық қимасын ашу мен оќып- білуін
ұсынады, шөгінді таскөмір жүйесі (төменгі, ортаңғы және жоғарғы бөлім) перм
жүйесі (төменгі және жоғарғы бөлім) триасты, юралы және борлы жүйе, сонымен
қатар төрттік шөгінді антропогенді жүйе.
Таскөмір жүйесі (С) Төменгі бөлім (С1)Жаңажол маңының ашылуы, ежелгі
шөгінді, орта визейлік С1 терригенді шөгінді топ табылады. Шөгіндінің
мүндай жамылған беті тек № 1 ұңғыда. Сондыќтан бұл шөгіндінің толық
сипаттамасы жұмыста берілмейді.
Жаңажолѓа көрші алаңдар Қожасай, Шығыс, Шығыс Төрткөл алаңдары ортаңғы-
төменгі терригенді қалыңдық және туриялыќ ярустан 1000 м жоғарыдан
айқындалады.
Терригенді шөгінді қимадан жоғары корбонатты ќалыңдық жоғары
түйіршікті жынысқа аусады және жастарына қарай, ізбіс тас және доломит
сирек кездесетін қою-сур аргелиттен түрады. Оксих шөгінді 150 м шамасында,
серпуковский шөгінді 140 м қалыңдықта.
Кен орнының төменгі карбонды шөгінді қалаңдығын ашу 308 метрге жетті.
Ортаңғы бөлім (С2) Ортаңғы карбонды (С2) башкирлық және москвалық
ярус шөгіндісі орналасқан.
Башкирлық ярус (С2В)Башкирлық ярус шөгіндісі толығымен тек қана
№1 ұңғыға өтеді. Толық ќалыңдығы 224 м (3892-3668м) жетеді. Олар сүр және
ашық сүр ізбіс тастан, массивті доламиттелген сирек қабатты аргелит
үсынылған.
Москвалық ярус (С2m) Москвалық ярус құрамы (С2m) екі ярусшаға
бөлінеді: төменгі москвалық және жоғарғы москвалық боп.
Төменгі москвалық шөгінді ярусша верейлік және копилярлық кеніште 23
ұңғының 3803-3647 м интервалында үсынылған. Ярусша қалыңдығының тербеліс
шегі 108-156 м-ден айқындалған.
Қиындығы, олар карбонатты жыныстарда аргилитті ќалыңдықша аз ғана
ќалыңдық.
Визей төменгі москвалық ярусшаның жоғарғы және жанжақты карбонатты
шөгінді ќалыңдығының айқындалуы, яғни төменгі карбонатты залыңдыќ жынысы
630 м жетеді, КҚ-ІІ индексімен белгіленген, өндірістік мұнай қорына
қондырылған.
Жоғарғы москвалық ярусша подальды және мечковты кеніште орналасқан.
Подальды кенішінің төменгі белгілі терригенді жыныс қалыңдығынан,
аргелит қалыңдығынан құмайттан, алевралиттен, гравелиттен сирек ізбіс
тастан, 266 м-ден (33 ұңғы) 366 м (23 ұңғы) дейінгі қалыңдығынан құралған.
Кеніштің жоғарғы бөлімі оргоногенді қабыршақты ізбістастан
аргелиттердің қабаттануы.
Подальды кенішінің шөгінді карбонатты тербеліс шегі 144-220 м
шамасында.
Мечковты кенішінің барлық ұңғылары тәжірибеде айқындалған және
оргоногенді, оргоногенді қабыршақты, ізбістастан және доламиттен құралған.
Оның қалыңдығы 115-тен 164 м-ге дейін жетеді.
Жоғарғы бөлім (С3) Жоғарғы карбон (С3) касимдық және гжелдік
ярустардан құралған.
Касимдық ярус (С3К) Касимдық ярустың литологиялық қатынасының көп
бөлігі ізбістас пен доламиттен құралған. Солтүстік-шығыс бөлігінің
ізбістасы мен доламит ангидриттелген. Қиманың ангидриттелген дәрежесі келе-
келе төменнен жоғары қарай ұлғаяды. Касимдық ярустың қалыңдығы 50-97 м-ге
жетеді. Гжелді ярус (С3Д) Гжелді ярустың оңтүстік және оңтүстік батысы
оргоногенді ізбістастан, 65-85% балдыр мен фаунадан құралған. Солтүстік
шығыс бөлігінің ангидриттеу қимасы толығымен ангидриттен түрады.
Төменгі бөлім (Р1) Төменгі перм қимасында ассельды және
ќүнѓүрлы ярусқа бөлінеді.
Ассельді ярус (Р1as) Ассельді ярусы оңтүстік Ембі шөгінді
дөңесінде болады. Бұл ярусты Жаңажол алаңының Г-І және Г-ІІ ұңғылары
орналасқан. Ассель ярусының шөгінді қалыңдығы 230-250 м аралығында.
Ќүнгүрлы ярус (Р1К) Ќүнгүрлы ярусының шөгіндісі кең ауданда
орналасқан. Олар түз ядросы және антиклинальды және соңғы жылдары
Жыландысай, Әлібекмола, Мәртөк, Кенқияқ, Жаңажол, Қүмсай, Шығыс бортты
аймақтарының ұңғыларының структуралары өткізілген. Сонымен қатар, оңтүстік
Ембі дөңесінің 5 және 1 ұңғыларында өткізілген. Осындай дәл материалдың
арқасында ќүнгүрлы шөгінді қиманың бөлшектерін оқып білуге болады және 3
текшеге бөлінеді: төменгі, сульфатты, терригенді.
Ќүнѓүрлы ярусының шөгінді ќалыңдығы 1700-1600 метрден түрады.
Жоғарғы бөлім (Р2) Жоғарғы перм ќалыңдығы 633 м (10 ұңғы)
солтүстік күмбезден 1808 м (6 ұңғы) шығыс пермиклиниалына дейін өзгереді.
Төменгі бөлім Триас жүйесі (Т1) Триас шөгіндісі төменгі және
жоғарғы шөгінді бөлімімен құралған.
Төменгі триас шөгіндісі кең орналасқан. Қазіргі уақытта төменгі триас
шөгіндісі ветлужсті және баскучакті сериясына бөлінеді.
Ветлуждық сериясының төменгі бөлімі төменгі триаста құмайтты-сазды
шөгінді.
Баскучакті серия – төменгі триас шөгіндісі қимасының көп бөлігі аз.
1 Ортаңғы бөлім (Т2) Ортаңғы триас шөгіндісінің литологиясына
қүм, саз, аргелит және құмайттан түрады.
Ортаңғы триас шөгіндісінің ќалыңдығы 1000 м және одан жоғары.
Юра жүйесі (J) Юра жүзілу жүйесі 3 бөлімнен түрады: төменгі,
ортаңғы және жоғарғы. Оның ішінде төменгі және ортаңғы континентальды
лагунды, ал жоғарғысы теңіз шөгіндісімен құралған.
Төменгі бөлім (J1) Эразонды және бүрышты келіспеушіліктері бар
инженерлік шөгінділер триастың төменгі пестрацветінде және жоғарғы перияда
және күнгурдың сульфатты терригенді пачкісінде орналасқан.
2 Ортаңғы бөлім (J2) Орта аралық шөгіндінің оңтүстік шығыс бөлімі
кең орналасқан.
Асселді ярус. Литологиясы: саз, қүм және қүмайттан қүралған.
Байосты және бортты ярустар. Бүл шөгінді ярусы: саз, құм, қүмайттан
құралған.Жоғарғы бөлім (J3)Жоғарғы юра шөгіндісі негізінен: саз, қүм,
қүмайттан қүралған, оның ќалыңдығы 0-ден 210 метрге дейін жетеді.Бор жүйесі
Жоғарғы бөлім (К2) Жоғарғы бор шөгіндісі аз ғана төрттік шөгінді
ќалыңдығынан (2-3 м) түрады. Саздыќ пен ќүмдыќ арасында үсынылады.
Жаңажол кен орнының геологиялық қималары, шөгінді қалыңдығына
тән тау жынысымен көрсетіледі. Тау жынысының жоғарғы қабатында әксаз бен
құмтас тастамаларының саздықтары, құм, әксазды саз, құмтас, құмайттас
кездеседі. Қиманың орталық бөлігі тығыз әкті сазбен, ұсақ әкті құммен, жұқа
қабатты құмайттаспен, тасты тұзбен сипатталады. Әрі қарай орын ауыстыратын
тау жыныстары: сазтас құмайттас, құм және гравелит қатшаларымен. Құм және
гравелит қатшаларымен құмайттастар, ірі құмайттастар. Ірі кристалды сазтас:
әктас, әртүрлі жарықшақты және қуысты доломит.
Тау жыныстарының саны, сапасы және интервалы бойынша құрамы
1кестеде көрсетілген.
1 кесте - Қиманың литологиялық мінездемесі
Орналасу Жыныстың аталуы Қалыңдық Орналасқан жыныстың
аралығы, м құрамының мінездемесі
мөлшері, %
1 2 3 4
0,5 Саздақ 100 Саздақ
5-8,5 Құм 50 Сұры құм
Саз 30 Сұрғылт-жасыл саз
Мергел 20 Ақшыл-сұры мергелдер
85-475 Саз 50 Сұры, тығыз саз
Құм 30 Ұсақ-қиыршықты құм
Сұры құмайт
Құмайт 20
475-600 Саз 50 Түрлі қиыршықты, сұры саз
Қатпарлы, сұры құм
Құм 50
600-800 Саз 50 Слюдалы, сұры саз
Алеврит 35 Орташа
қиыршықты, сазды
алевролит
Құмайт 15 Кварцты-қиыршықты құмайт
800-2290 Саз 65 Сұп-сұры, тығыз,
ізбістас, ұсақ қиыршықты
саз
Құмайт 15 Ұсақ қиыршықты, ізбасты
құмайт
Алевролит 15 Жұқа қатпарлы алевролит
Сұры, сілімді, қатты
Ангидрит 5 ангидрит
2290-2400 Тасты тұз 55 Ақ, кристалды, тасты тұз
Сұры, тығыз, сілімді
Ангидрит 40 ангидрит
Сұрғылт-жасыл саз
Саз 5
2400-2450 Аргиллит 75 Сұры, тығыз, слюдалы
аргиллит
Алеврит 25 Сұры, сазды алевролит
2450-2560 Аргиллит 55 Құмайт пен гравелит
қабатшаларынанқұралған
аргиллит
2560-2690 Ангидрит 30 Сұп-сұры, ірі кристалды
ангидрит
Аргиллит 30 Сұп-сұры аргиллит
Ізбістас 30 Ашық-сұры ізбістас
Доломит 10 Ашық-сұры, ақ, жарықшақты
доломит
2690-2760 Ізбістас 90 Сұры, микрокристалды
доломиттелген, кеуекті
қуысты ізбістас
Аргиллит 10 Сұп-сұры, тығыз, қатпарлы
аргиллит
2760-3310 Ізбістас 45 Ашық-сұры, жарықшақты,
қуысты ізбістас
Жасыл-сұры, тығыз
Аргиллит 25 аргиллит
Сұры, қатпарлы алевролит
Алевролит 15 3075м тереңдіктегі
терригенді жыныстар
Құмайт 10 аргиллитті, алевролитті
боп келеді
Қатпарлы құмайтты, сұры
доломит
Доломит 5
3310-3540 Ізбістас 90 Сұры, органогенді,
жарықшақты, қуысты
ізбістас
Аргиллит 10 Сұры, тығыз аргиллит
3540-3900 Ізбістас 90 Сұры, органогенді
жарықшақты, қуысты
ізбістас
Аргиллит 10 Сұры, тығыз аргиллит
Жаңажол кен орнының шөгінді қалыңдығының қимасы таскөмір жүйесі
(төменгі, ортаңғы және жоғарғы бөліктері), пермь жүйесі (ортаңғы және
жоғарғы бөліктері), триас, юра және бор жүйесі түзілімдерімен, сонымен
қатар антропогендік жүйесінің төртінші түзілімімен көрсетіледі. Жаңажол
алаңында ашылған кен орнының орташа, қалыпты, литологиялық, стратиграфиялық
қимасы орта визей жасындағы терригенді шөгінділер болып табылады. Жаңажолға
шектес орналасқан Қожасай аумағында, шығыс Түгіскенде, шығыс Тороскөлде
орташа-төменгі визей және турнейлік жік қабатының ашық терригендік
қалыңдығы 1000 метрден асады. Қима жоғарысында терригендік шөгінділер
жоғарғы визей және серпуховск жасындағы, әктастармен және доломитпен
көрсетілген тау жыныстарының карбонатты қалыңдығымен ауыстырылады. Төменгі
карбонат окс түзілімдердің қалыңдығы 308 метрге жетеді, окс түзілімдердің
қалыңдығы 150 метрдей серпуховсктік -140метр.
Орташа карбон (С2) Башқұрт және мәскеу жік қабаттарымен көрсетіледі.
Башқұрт түзілімдері толығымен 1 ұңғыда өткен. Толық қалыңдығы 224 метрге
(3892-3668) жетеді. Олар сұр және ашық сұр, жентекті, доломиттенген,
әктаспен көрсетіледі. Мәскеу жік қабаты 2-ге бөлінеді: төменгі Мәскеулік
және жоғарғы мәскеулік. Төменгі мәскеу және жоғарғы мәскеу шөгінділері
Кашир және верей қабаттарымен көрсетілген, төменгі мәскеу жік қабаты
шөгінділері 23 ұңғысында 3803-3647 м жиілігінде және 1- ұңғысында 3668-3560
м жиілігінде ашылған.
Жік қабаттың ашық қалыңдығы шамамен 108-156 м аралығында. Олар кішкене
қалыңдықтағы карбонатты тау жыныстарынан құралған. Ашық қалыңдығы 30метрге
жететін жоғарғы визей – төменгі мәскеу жік қабатының карбонатты
қалындықтарының кешені КҚ – индексімен белгіленетін тау жыныстарының
төменгі карбонатты қалыңдығын құрайды. Мұнда өнеркәсіптік мұнай қоры
көрсетіледі. Жоғарғы мәскеу жік қабаты Подольск, Мячков қабаттарымен
көретіледі.
Подольск қабатының төменгі бөлігі сазтастар, құмайт, құмайттастар,
алевролиттер, қалыңдығы 266 метрден (33 ұңғы) 366 метрге (23 ұңғы) дейінгі
қалыңдықтағы сазтастардың қабаттануынан құралатын тау жыныстарының
терригендік қабаттарынан тұрады. Подольск қабатының карбонатты
түзілімдерінің қабаты барлық ұңғыларда ашылған. Қалыңдығы 115метрден 164
метрге дейін. Жоғарғы карбон (С3) Касимов және Гжель жік қабаттарымен
көрсетілген.
Касимов жік қабаты металлогиялық қатынас бойынша көп бөлігінде
әктаспен және доломитпен қатталған. Солтүстік –шығыс бөлігінде 24метрден
109метрге дейінгі қалыңдықта гравелиттен, құмайттан, саздан тұратын доломит
пен әктастармен қатталған. Касимов жік қабатының қуаты 50-97м.
Оңтүстік және оңтүстік батыстағы Гжель жік қабаты 65-85 пайызды фауна
мен балдыр сынықтарынан тұратын аргогенді әктастармен көрсетілген.
Солтүстік-шығыс бөлігінде толық ангидритке айналғанша бөлікті
ангидритизациялау күшейеді. Бұл жерде сонымен қатар көп мөлшерде сазтас
секілді саздар таралған. Жік қабат қалыңдығы 53-136 м. мәскеу жік
қабатының Подольск және Мячков көкжиектерінің карбонатты түзілімдерінің
кешені, жоғарғы карбонның Касимов және Гжельск жік қабаттары жоғарғы
карбонатты қабатқа (КҚ-I) жатады. Бұлармен кен орнының негізгі газ және
мұнай канденсаты кеніші ұштастырылған. Карбонат қабатының жалпы қалыңдығы
427 метрден (3 ұңғы) 537 метрге (5 ұңғы) өзгеріп отырады, қиманың карбонат
үсті бөлігі Гжельск жік қабаты жыныстарының терригендік бумасымен
көрсетілген.
Пермь жүйесі (Р) Р1 төменгі және Р2 жоғарғы бөлімдерімен көрсетілген.
Төменгі бөлім (Р1) ассель, сакмар, кұңғыр жік қабаттарының түзілімдерімен
көрсетілген. Ассель-сакмар терригендік қабаты Жаңажол кен орнында аумақтық
флюидоупор түзеді. Бұл түзілімдердің қалыңдығы солтүстіктен оңтүстіке қарай
кему тенденциясы бойынша құрамына қарай шамамен 16метрден (24 ұңғы) 598
метрге (8 ұңғы) дейін өзгереді. Литологиялық –бұл қалыңдық сазтастардың,
құмның, құмайттың және сазды әктастың қабатталуымен көрсетіледі. Құнғұр жік
қабаты – Р1кд сульфатты – терригенді жыныстармен көрсетіледі. Жоғары қарай
сазтастардың, құмның, құмайттастардың жұқа қабаттары мен галогенді
жыныстардың қабаты жатады. Қима ангидратизациясы көрсеткіші жеке ұяларды
алғанда және қосымша ангидриттермен қаттарды қосқанда төменнен жоғарыға
қарай көбейеді.
Құңғұрдың жоғарғы бөлігінде негізгі қалыңдығы 4-84м болатын
ангидриттермен құрастырылған терригенді-сульфатты бума жатады. Жоғарғы
бөлім – (Р2) ангидриттердің жеке қолданылған қабаттарымен келетін
терригенді жыныстармен көрсетіледі. Жоғарғы пермь қуаты 633метрден (10
ұңғы) 1808метрге (6 ұңғы) дейін өзгереді.
Триас, юра және бор жүйесі түзілімдері терригенді жыныстармен саз, құм,
құмайттаспен алмаса төселген. Триас қалыңдығы шамамен 65-371м, юра 6 60-
246м, бор 320-560м. Жоғарғы бор түзілімдері барлық жерде саздақтармен,
құмдақтармен көрсетілген кішкене қалыңдықтағы (2-3м) түзілімдермен
жабылады.
1.4 Тектоникасы
Тектоникалық қатынаста Жаңажолдың дөңесі шығыс борттың аймағының
Ащысайдың тігісінен орналасқан. Каспийлық синеклизды жоғары Ембі
леногеосинклинал қатарынан бөліп отыр.
Оңтүстік Ембілік максимум тектоникалық табиғаты туралы көптеген көз
қарастар бар. Кейбір зерттеушілер мұны герциндық жасақтауы деп есептейді.
Оңтүстік Оралдың жалғасы деп басқалары платформалық құрылымына жатқызылады.
Осыған байланысты орыс платформаның оңтүстік шығыс шекараларының
орналасуы дүрыс анықталған. Осылайша оңтүстік Ембі дөңесі бір қатар
зерттеушілер пікірі бойынша, оңтүстік Оралдың жалғасы болып табылады. Орыс
платформасын оңтүстік шығыстан бөліп отырады. Оңтүстік шығыс платформасының
шекарасын олар солтүстік батыс дөңес қанатының маңайша жүргізеді.
Аудан шығысќа және оңтүстік-шығысқа тектоникалық тігістен орналасқан
гравиметриялық аудандарда ауырлық күші жалпы дұрыс мәндерімен мінезделеді.
Оның шектерінде екі максимум: Мұѓалжарлы оңтүстік Ембі Манысайшы
салыстырмалы минимум ауырлық күшінің айырылған соңғысы оның субелдік жарық
жайылымынан негізделген. Батыс Мұғалжарда солтүстік – Ембі
моногеослинклинальды аумағымен бірігеді. Г. Г. Гарекноның дәлелдеуі
бойынша, региондық максимумның орнына локалдық максимумдар бөлінеді. Бұл
болжам структуралық іздену және тереңдік барлау бұрғылау жұмыстарының
мәліметтері бойынша, ашылған миндаль тасты базольтты, парфиритты және
ультрабизтты дәлелденді. Региональдық жоспарда палеозойлы шөгінді оңтүстік
және оңтүстік батыс бағыттарда батады және ізімбеттік антиклиналы ауданында
ашылады. Көкпекті ауданында оның тереңдігі 140м ұңғыда ашылған. Ядро
қатарлы жоғары девондық шөгінділермен бапталған. Солтүстік-шығыс бағытында
палеозойлық шөгінділермен көтеріледі. Бұл структуралық ядросы жоғары
девондық интрузиясынан бапталған. Палеозойлық шөгінді бұл жерде күрделі
құрылымымен мінезделеді. Қабатшаларының қүлау бүрышы жоғары боп келеді (150-
тан 850-ќа) және дизьчанктивті бүрылыстарымен қиындатылған. Бұлардың бәрі
сейсмикалық әдіспен құрылысын зерттеуді қиындатады.
Геологиялық құжаттар бойынша көкпекті синклинальды субмердианды-
бағытталған қүрылыс кеңінен оңтүстік және салыстырмалы жіңішке әртүрдес,
шығыс жағынан кіргізілген солтүстік перклиналды бітеуімен көрсетіледі. Оның
көлемі 36 км берілген ось бойынша және көлденең 9 км, оңтүстігінде 7км,
ортасында және солтүстік бөліктерінде 3,5 км. Антиклинальдың ассиметриялық
құрылысы: батыс қанаты қырлы (500), шығысы салыстырмалы жақын (150-200)
Шағындырғыш кеніште П1 – ассельдік ярустың жоғарғы шөгіндісі, Жаңажол
дөңесінің субмеридианды шайылады және симетриялы түзіледі. Түйыќ изогипстер
2300 м, дөңестің ұзындығы 12,6 км және ені 6,5 км амплитудасы 100 м дейін
жетеді. Жарылысты ашылу жоқ. Төбе дөңесінің изогипстері минус 1900 м. Төбе
маңайында № 2 барлау ұңғысы бұрғыланған еді, тереңдігі 2353 м кунгурлы
шөгіндінің ассельді ярус жынысында ашылған және тереңдік эрозондық және
бұрыштық келіспеушілігімен дәлелденген.
Шағындырғыш кеніш П2 – жоғарғы карбоны ізбістас жамылтқысы, Жаңажол
дөңесінің шайылуы мен конфигураның өлшемі минус 3,200 м және ұзындығы 12,8
км, ені 4,8 км изогипсті құрайды. № 1 ұңғы бүрын төбе маңайында бұрғыланған
2408 м тереңдікте ассель ярусының терригенді жынысын, ал 2910 м тереңдікте
Москвалық ярустың карбонатты жынысын ашқан. Жалпы Жаңажол дөңесі,
Әлібекмола сияқты гипсометриялық дөңесте түз асты палеозойлы шоқыда
орналасқан.
1.5 Мұнай, газ және судың физикалық қасиеттері
Жаңажол кен орны газы мен мұнайының қасиеттері 9 ұңғыға жүргізілген
зерттеулер нәтижесінде анықталды. Зерттеуді жүргізгендер:
Эмбанефть бірлестігі, ЦНИЛ Атырау мұнайгазгеология бірлестігінің
орталық зертханасы, КАЗНИГРИ Ақтөбе бірлестігі.
КАЗНИГРИ мұнай жіне газ геохимиясы зертханасы, Волгоград НИПИ мұнай
институты, Гипровотоскнефть институты.
Тереңдік сынамаларын стандартты газдау кен орнындағы бөлуші құрылғылар
жұмысына сәйкес келмейтін жағдайда жүзеге асады. Сондықтан 17 және 25
ұңғылар бойынша мұнай мен газ өлшемдері тек РVT-12 құрылғысымен бөлудің
стандартты жағдайларында тереңдік сынамаларын 1 рет газдаумен ғана емес,
қабат мұнайының құрамына ЭЕМ Мина-32- дегі тепе-теңдік тұрақтылығын қоса
есептеумен анықталады.
Сынамалар тек 17 және 25 ұңғылар бойынша толық зерттелген.
Бұл ұңғымалар бойынша алынған мұнай және газ өлшемдерінің мәні бір-
біріне ұқсас. Жоғарыда келтірілгеннен басқа есептеу және тәжірибе
мәліметтерінің ұқсастығы байқалды. Басқа сынамаларды зерттеуде мұнай және
газдың жекелеген өлшемдері анықталды, әртүрлі зерттеулерде олардың мәні
әртүрлі, сондықтан олардың шоғыр бойынша орташа мөлшерін есептеуге қолдана
алмаймыз. Сондықтан бұл жұмыста 17 және 25 ұңғы бойынша анықталған мұнай
және газ өлшемдері қолданылды. 17 және 25 ұңғылардың тереңдік сынамаларын
стандартты зерттеу нәтижелері бойынша қабат мұнайының тығыздығы 0,7215гсм3
және 0,7205 гсм³, қабат мұнайының динамикалық тұтқырлығы - 0,36 спз және
0,39 спз. 170және 25 ұңғылары бойынша анықталған. Ауа бойынша газдың
салыстырмалы тығыздығы -0,758гсм3 және 0,743гсм3. Жұмыс жағдайында
сатылай газдауда мұнай тығыздығы стандартты жағдайда төмендейді.
КҚ-ІІ төменгі карбонат өнімді қабаты мұнайы мен газының физикалық-химиялық
қасиеттері зерттелмеген. Сондықтан бұл қабат үшін мұнай мен газ өлшемдері
КҚ-І –ге ұқсастырылады. Жаңажол кен орнында КҚ-І жоғарғы карбонат қабатын
сынамалауда 7 барлау ұңғыларында қабат суының 9 сынамаларына зерттеу
жүргізілді. 23 (1981ж) және 3 (1982ж) ұңғыларынан алынған судың минералдану
дейгейі төмен, 63.0гл түрінде.
Химиялық құрамы жағынан бұл су хлоркальций типіне жататын жоғары
минералданған, метаморфизді тұздық болып табылады. Оның құрамындағы кальций
мөлшері, шамамен, 2,6-дан - 4,8ге дейін гл, магний-1,0-ден-2,1ге дейін
гл, сульфат-1,3 тен-2,2ге дейін гл. Тұтқырлықтың орташа мәні-0,66спз.
Судың газ қанықтылығы-1,75 мт.
2 Техника технологиялық бӨлімі
2.1 Кенорынын қазіргі жағдайда игеру
Жаңажол кен орнын игеру 1984 жылы басталды Гипровостокнефть
институты Жаңажол кен орны екі карбонатты ќалыңдықтан КҚ-I, КҚ-II тұрады.
Кен орнының бірінші карбонатты ќалыңдығын игерген кезде КҚ-I
ќалыңдығы төрт өнімді қабаттан (текше) А, Б, В және В1 түрады, тереңдік
интервалы 2550-2900 м.
А текшесіндегі газ кенішіндегі мұнай ќалыңдыѓының биіктігі 203 және
90 м. Б текшесі мұнай газды кеніш, газ қабатының қалыңдығы – 110 м, ал
мұнай – 90 м, В текшесі газ күмбезді мұнай кеніші (мұнай және газ
қабаттарының қалыңдығы 83-91 м және 30-50 м-ге тең), В1 текше шағын ғана
екі мұнайлы кеніштерден (биіктігі 87 м) түрады.
Екінші карбонатты қалыңдық КҚ-II қалыңдығы үш өнімді қабаттан Г, Дж
және Дт (жоғарғы және төиенгі кеніштер) түрады.
Г – текшесі газ мұнайлы кеніш, газ күмбезінің биіктігі 265 м, мұнай
қабатының биіктігі 350-400 м. Г текшесіндегі газға қаныққандық көлемінің
мұнайға қаныққандығының қатынасы 0,31 қүрайды.
Дж және Дт текшелерінің мұнайға қаныққандық қатынасы қабаты 235 және
100 м құрайды.
Есептеу мен зерттеу қорытындылары бойынша Б текшесіндегі қабат
мұнайының тығыздығы 710 кг⁄м3, қабаттан температурасының мұнайға қаныққан
газ қысымы 21,4 Мпа, қабаттағы газды фактор 235,7 м3⁄т. динамикалық
түтқырлығы – 0,56 Мпа · С.
Дифференциалды газдалғаннан кейінгі жұмысшы жағдайындағы мұнай
тығыздығы 82,7 кг⁄м3 жұмысшы газды фактор 242,2 м3⁄т. Көлемдік коэффиценті
1,495 газдалған бөлімінің тұтқырлығы 6,894 мпа·с.
Өткізетін таза мұнай қүрамы, күкірт (82пайыз) шайыр (5,1пайыз) жоғары
парафинді (17,7пайыз) түрады. Газдың ауамен салыстырмалы тығыздығы 0,754.
1984 жылы кен орны өндірістік игерілуге беріледі.
Кен орнын игеруге басынан бастап фонтанды тәсіл қолданылады. Бұл
тәсіл әлі де қолданылып келеді. Кен орнында пайдаланудың бұл тәсілінен
басқа механикаландыру тәсілі де қолданылады.
Сонымен 1990 жылы маусымда N 724 ұңғы штангілі- терең сораппен
пайдалануға ауыстырылды.
Сол жылдың желтоқсан айында N 332 тағы бір ұңғы ШТС-қа ауысты.
1996 жылы желтоқсанда Д1 текшесінде екі ұңғы N 2024 және N 2043
механикаландыру тәсіліне көшті. Оларда АЌШ-та өндірілген Лафкин
фирмасының тербелмелі – станогы орнатылды.
1997 жылы маусымда В текшесімен N 16 ұңғы және Дж текшесімен екі ұңғы
N 2028 және N 2124 ШТС-қа ауыстырылды.
Оларға Қытайда шығарылған ROTΛFLEX тербелмелі станогы орнатылды.
2000 жылы ақпанда ШТС-ќ Б текшесінен N 352 ұңғы ауыстырылды. Ол
ұңғыда 8СК 12 – 3,5 – 8000 тербелмелі станогы орнатылған.
Қазіргі уақытта кен орнындағы көптеген ұңғы пайдаланудың тереңдік
сорапты тәсілімен жұмыс істеуде.
2.2 Пайдалану және айдау ұңғымасының динамикалық қоры
Жаңажол кен орнынан алғаш рет 33018,094 м тонна мұнай, 1078,643
млн.м3 газ және 331,383 млн.м3 ілеспе су айдалатын су 190609,9 мыңм3
құрады.
Мұнайды, газды, ілеспе суды, қабат қысымын үстап түру үшін айдалатын
суды өндірудің динамикасы 22 кестеде келтірілген.
2000 жылы нақтылы 150000 тонна мұнай өндірілгені 22 кестеде көрініп
түр. ұңғылар шығыны 0,8 – 1,8 тонна (тәуліктен 170 тонна) тәулікке дейін
жетіп түрады. 1999 жылы есеп бойынша бір ұңғының орташа мұнай шығыны 19,5
тонна тәулікке жетті.
ШТС-та жұмыс істеп тұрған ұңғының орташа шығымы 21,7 тонна (тәулік).
Барлық ұңғы таза өнімді мұнай, тек қана 1 пайыз ілеспе суды қүрайды.
2003 жылы ұңғы қорлары мынадан түрады:
2 Кесте - Мұнайлы және айдау ұңғыларының динамикалық қоры
Пайдалану 358
Өнім беруші 315
Түрған 25
Айдау 97
88
Түрған 3
Меңгерудегі (В) 0
Бақылаудағы 12
Тоқтап түрған 10
Жойылған 0
Жабық түрған 1
Геологиялық себептен 1
Техникалық себептен 1
Мұнайлы ұңғының қоры
Пайдалану қоры, барлығы 358
Фонтанды ұңғылар 322
ШТС 18
Өнім берүші барлығы 315
Ұңғылар 300
ШТС 15
2.3 Кенорынының ұңғымаларын өндіру тәсілдері
Өндіру үрдісі кезінде қабаттан өндіруші ұңғының түбіне мұнай
флюидтермен (мұнай, газ және су) араласып келеді. Мұнайды ұңғы оқпаны
көтеруде пайдалану тәсілі д.а. Қабатта мұнайдың өз энергиясымен көтерілуі –
фонтанды тәсіл, ал қабаттан жасанды энергиямен – көтеруді – механикаландыру
тәсілі деп атайды.
Жаңажол кен орнының игеру жобасы газлифтілі пайдалану және штангілі
сорапты пайдалануға қаралған.
Фонтанды пайдалануды әрі қарай газлифтілі тәсіл жалғастырады яғни
сұйықты көтеру үшін ұңғыға газ айдалады. 80 жылдардың аяғында кен орнының
аумағынан Жаңажол газ өңдеу заводы түрғызылды. Заводта өңделген газ
магистралды құбыр желісімен Аќтөбе облысына күнделікті қолдануға
тасымалданады. Сондықтан 1990 жылдың басынан бастап ұңғылар ШТС-қа ауысты.
2.4 Ұңғыманы фонтанды әдіспен пайдалану
Фонтанды пайдалауда өнімді түптен сағаға дейін көтеру үшін сатылы
лифт қолданылады. Сатылы лифт 73 және 88мм диаметрлі, С-75 және 3М-90
маркілі болаттан жасалған құбыр сағаға өнімді қабатқа дейін түсіріледі.
Шарттары бойынша лифт былай бөлінеді.
- С – 75 – 73 х 7,01 – 2030 маркілі болат құбыр.
- С – 75 – 88,9 х 6,45 – 420м маркілі болат құбыр.
Комплекс КОУК (комплекс оборудования управленного клапон) мыналармен
қамтамасыз етеді.
1) бір уақытта бұрғылау фонтанды арматура жәй және күрделі жөндеуді
және пайдалануды жүргізу.
2) ұңғыны жергілікті дистанционды және автоматты басқарумен жұмыс
жасау.
Кен орнының ұңғыларының сағасында төмендегідей фонтанды
арматура түрлері жабдықталған.
1. Француздық.
2. Горнендық АФ6А-8050720 К2
3. Башкирлық АФ6А-806535 К2
4. Воронеждың.
Сұйыќтың ағыны сағасында орналасқан штуцермен реттеледі.
Қазіргі уақытта көптеген ұңғылардан сусыз мұнай алынады.
2.5 Ұңғыманы газлифтілі әдіспен қолдану
Кен орнында компрессорсыз газлифт қоланылады, яғни компрессорсыз
газлифтті пайдалануда, табиғи газ өзінің қысымымен газды немесе газ
конденсатты ұңғыдан алынады.
Газлифтілі тәсілдің басқа тәсілдерден айырмашылығы төмендегідей:
жабдығы мен қолдануының қарапайымдылығы жоғарғы коэффицентті пайдалану
сұйық шығымының жоғары болуы, өнімінде қүм мен газдың көп болуы.
Сол үшін ұңғыға екі басты коррозияға төзімді етіп жасалған фонтанды
арматура қолданады. Ішкі пакерлі лифт 88,9 мм және 73 мм диаметрлі құбырдан
түрады.
Ішкі лифтінің үш түрі бар:
1) 48 мм диаметрлі құбыр, колонна аралығында – 20,1 мм саңылау.
2) 60 мм диаметрлі құбыр (колонна аралығында қатты дәл емес – 3 мм
саңылау).
3) 60 мм диаметрлі құбыр (колонна аралығында қатты дәл 21 мм саңылау).
2.6 Ұңғыманы штангілі терең сораппен қолдану
Қондырғы плунжерлі сораптан, тербелмелі-станоктан, штангі
колонналарынан, тербелмелі-станокпен плунжерлі (поршень) жалғайтын қүбыр
тізбегінен түрады. Электродвигатель редуктор арқылы кривошипке қозғалыс
береді.
Плунжердің жоғары көтерілісі кезінде айдау клапоны жабылады, сүйыќтың
плунжер бойынша жоғары көтеріліп, үш жақты қүбыр арқылы жинау желісіне
беріледі.
Егер газ бен сұйықта болмаса сораптан теориялық тәуліктік Qm өнімнің
берілуін анықтаймыз.
Qт = F · S · n · 1440
(1)
мұндағы F – плунжер ауданы
S – шток жүрісінің ұзындығы.
1440 – тәулік бойынша минут саны.
Саға жабдықтары планшайбадағы қүбыр алқасы үшін және ұңғыдан
шығатын өнімді үш жақты құбыр арқылы бағыттауға қызмет істейді.
Арқанды алқа штангіні балансирдің басына жалғау үшін түрады. Астыңғы
траверсаға екі төлке (втулка) пісірілген, олар арќанның шет үштарын қысып
түрады. Траверсалар арасында екі бұранда орналасқан, олардың көмегі арқылы
үстіңгі траверсалы астыңғы траверсаның үстіне шығаруға болады. Бұл
динамографты (алқа түскен күшті өлшейтін құрал) орнату кезінде қажет
болады.
Әлемдік тәжірибеде штангалы сорапты қондырғымен мұнай өндіру ерекше
орын алады. Қазіргі уақытта бұл қондырғы жабдығы пайдаланудың 23 бөлігін
қүрайды.
Қозғалысқа кеткен шығымын анықтау.
hүйк = Нм.
К =
Бөлу ұзындығын анықтау:
N = N нүкте кестесін қүраймыз.
j 1 2 3 4 5 6 7
Р=Ртүп(j-1)7,675·107,675·105,67 5·104,675·103,675·102,675·101,6 75·10Па
6 6 6 6 6 6 6
1078 1001,536925,072 848,608 772,144 695,61 618,864 М
КПД құрылысы кезіндегі қүбырлар тізбегін (СКЌ) (жоғарыдан төмен) және
сорап шығысындағы қысымды анықтау.
Сорап қабылдауындағы қысым мынаған тең.
Ркелт 0,2÷0,3 Рнас
Ркелт = 1,225·106 Па
А.А.Адонин диаграммасы бойынша Q=60 м3тәу, L=592 м, D=68 мм диаметрі
1200 м. Онда салынбайтын НСН2 сорабын қабылдаймыз.
НСН2-68 сорабын dу=89 мм СКҚ-ға түсіреміз. (ішкі диаметрі dі=0,076м,
сыртқы диаметрі dс=0,089 м) штангілі 2ОНМ маркілі болат аламыз. Екі сатылы
штангі тізбегінің конструкциясы.
Жоғарғы саты d1=25 мм
l1= (21 штангі ұзындығы 8 м)
Төменгі саты d2=22 мм (ұзындығы
l 2= (28 штангі ұзындығы 8 м)
Газ айырғыш коэффициентін анықтаймыз.
(2)
одан βв 0,5
мұнда Ркн – сорап қорабының диаметрі (НСН-68 үшін Ркн =0,107 м)
σс = 0,184
Қүбырлық газды фактор
Gо.қүбыр=d·Рорт.і+
Барлық мәліметтерді сорап қабылданған 6-шы бөлімшеден аламыз.
Қүбырлық қаныққан қысым.
Рнас.үйк=
Аусақтағы соңғы қысымды қабылдаймыз (Р1-төменгі, Р11-жоғарғы).
1 2 3 4 5 6 7
Р1=Ру+і∆Р 1,65 2,3 2,95 3,6 4,25 4,6 5,55
Р11=Ру+(і+1)∆Р 1 1,65 2,3 2,95 3,6 4,25 4,9
1-6 бөлімшедегі орташа және келтірілген қысым мен газдың сығылу
коэффициентін анықтаймыз.
Рорт=
Ркелт=
Z=1-2,323·10-2(8-
Ркелт)Ркелт=0,957;0,957;0,896;0,931 ;0,851;0,830;0,810.
1-6 бөлімдегі бөліктегі газдың шығымы мен тығыздығын орташа
динамикалық жағдайда анықтаймыз.
Рг=Рго·15,795; 26,418; 42,814; 54,823; 67,402; 80,552 кгм3
V=(Go-α·Pорт) ·qн·1,083·10-3; 0,602·10-3; 0,332·10-3;
0,238·10-3; 0,176·10-3м3с
1-6 бөлім бойынша сұйық-газ шекараларының созылуын үстіртін
анықтаймыз.
σж==63,0438·10-3; 62,111·10-3; 60,779·10-3;
59,876·10-3; 58,986·10-3; 58,110·10-3нм
Сақиналы кеңістіктің эквивалентті диаметрін анықтаймыз.
(3)
немесе
мұнда, dорт – штангілі тізбектің орташа диаметрі
Газдың критикалық шығынын анықтаймыз.
vкр = 1,75·d2,5+1,25·q=2,886·10-3м3с
1-6 бөлімшедегі буѓа қаныққандық ағынын анықтаймыз.
1-6 бөлімшесіндегі қозғалысын шығынын анықтаймыз. Қосымша табамыз.
1,742·10-3; 1,735·10-3; 1,732·10-3; 1,730·10-3; 1,729·10-3 нм.
1-6 бөлімшелерінің ұзындықтарын анықтаймыз.
Δl=P1-P11
32,263; 102,399; 90,506; 86,439 м
N=N нүктесіне кесте қүрамыз.
Р=Ру+(і-1)∆Р 1 1,65 2,3 2,95 3,6 4,25 4,9
0 32,263 134,662 225,168 311,607 395,258 473,798
7-бөлімшенің ұзындығын өлшейміз (бір фазалы сұйыќ үшін)
мұнда, ρ1- сұйық тығыздығы
ρ1= ρн(1-Ув)+ ρв· Ув=983,268 кгм
мұнда Ув- су ағыны
Сбр- өлшемсіз жылдамдық
Со- 0,12÷0,15 ағындағы су тамшысының жылдамдығы.
С=СКҚ мен штангі тізбегі аралығындағы сақиналы кеңістіктегі сұйық
қозғалысының жылдамдығы.
V1- сұйықтың кинематикалық түтқырлығы
8-ші нүктеге график саламыз. Бұл нүктенің координаттары:
l=473,798+67,314=541,112 м
7. Штангілі терең сорапты өндірісте қолдану
Штангілі сорап мұнай өндірісінде ең көп тараған қондырғы.
Қондырғы плунжерлі сораптан, теңселме станоктан, плунжерлі теңселме
станокпен байланыстырып түратын штангілер тізбегінен және ұңғы ішіне
құйылған сұйыќты жер бетіне шығаратын (сорапты компрессорлы қүбырлар)
қүбырлар тізбегінен түрады. Электроқозғалтқыш редуктор осіне орнатылған
кривошиптің айналуына қызмет етеді және одан әрі балансир шатунның
көмегімен арқанды алқа арқылы балансирдің басына ілінген штангілер
тізбегінің тік бағытта жоғарылы-төмен жүріс қозғалысын тудырады. Плунжердің
жоғары қарай жүрісі кезінде айдау клапоны жабылады да, плунжер үстіндегі
сұйыќ оның жүріс үзындығы бойымен жоғары көтеріліп үш жақты қүбыр арқылы
жинау торабына түседі. Сораптың сорғыш клапаны ашылады да, скважинадағы
сұйық сораптың цилиндріне құйылады.
Плунжер мен штангінің төмен қарай жүрісі кезінде сорғыш клапаны
жабылады да, сұйыќ бағанасының әсері қүбырларға беріледі. Бұл кезде айдау
клапаны ашылады да скважинадаағы өнім плунжер үстіндегі кеңістікке қарай
соғады.
Одан әрі жоғары қарай плунжер жүрісінің жаңа циклі басталады.
Штангіні арқанды алқамен жалғастыратын жылтыратылған штоктың жоғары-
төмен жүріс қозғалысы кезінде саға арматурасын саңылаусыздандыру
(герметизациялау) үшін сальник қарастырылған. Станоктағы күштердің
теңсіздігін реттеу үшін тербелмелі – станок балансирлі және роторлы
нүктемен теңгеріледі.
Штангілі сорапты қондырғының кемшілігі міндетті түрде тербелмелі
–станоктың мықты, берік болуы керек. Себебі жоғары- төмен кезінде инерция
күштері пайда болады.
Штангілер - ұзындығы 1 метрден 8 метрге дейін жетеді. Диаметрі: 12,
16, 19, 22, 25 мм аяқ жақтары квадратты қималы қалыңдатылған бастары бар,
дөңгелек қималы стержендерден тұрады. Олар муфталар көмегімен жалғанады.
Штангілерді түрақсыз күштер едәуір жер өтетін корозиялық ортада
пайдаланатындықтан оларды термоөңдеуден және беттік керілу әдістерін
қолдана отырып беріктігі жоғары болаттардан дайындайды.
3 Кесте - Плунжер диаметрі және плунжердің жүру ұзындығы.
Плунжер диаметрі, мм Плунжердің жүру ұзындығы, м
28 3,5
32 3,5
38 6
43 6
55 6
68 4,5
93 4,5
Плунжер ұзындығы 1200мм болса, онда оны 1500м тереңдікте қолданамыз.
1500-2000м-ден қолданылады.
Кәсіпшілікте өлшемдері мен конструкциясы әр түрлі сораптар
қолданылады. Неғұрлым кең тараған сораптың екі түрі салынбайтын және
салынатын сораптар.
Олардың негізгі ерекшеліктері мынадай:
Салынбайтын сораптың цилиндрін скважинаға сорапты компрессорлы
қүбырмен түсірсе, ал клапандар мен плунжер штангімен түсіріледі. Цилиндрді
жоғарыға шығару үшін барлық жабдықтарды көтеру қажет (штангіні клапандармен
плунжер және сорапты қүбырды). Бұл сораптың цилиндрінің диаметрі 28-ден 68
мм дейін.
Салынатын сораптың цилиндрлі (плунжермен, клапандармен бірге жиналып)
скважинаға штангі арқылы түсіріледі және сол сияқты жиналған түрде штангіні
жоғарыға шығарады (қүбыр орнында қалады).
Бүл сораптар тұтќырлығы жоғары мұнайды шығару үшін қолданады.
Кейбір сораптар өнім қүрамында қүмы мен суы көп сұйықтықта сораптар,
НСВД, НСВГ сияқты сораптар Азербайжан МГӨБ-ында кеңінен пайдаланылады. Осы
сораптар цилиндрге қүмның түсуін алдын алады. Цилиндрмен плунжер арасында
пластикалық сұйық болады. Сол пластикалық сұйыќ саңылауды бітеп өнімнің
өтіп кетуін алдын алады.
2.8 Қондырғының жұмыс істеу принципі және схемасы
Ұңғыда фонтан болмауы немесе тоқтауы ұңғыны пайдаланудың басқа да
әдістерін қолдануға мәжбүр етеді. Ең көп тараған әдістердің бірі, бұл –
мұнайды штангілі сораппен өңдіру.
Ұңғы штангілі сорапты қондырғы (ШСНУ) құрамы.
Ұңғы штангілі сорапты қондырғы мынадай жабдықтардан тұрады:
1. Жер үсті жабдықтары: теңселмелі – станок, саға жабдығы.
2. Жер асты жабдықтары: сорапты компрессорлы құбыр, сорап штангілері,
штангілі сорап (ШГН) және асқынған жағдайда қондырғының жұмысың
жақсартатың әртүрлі қорғау құрылғылары.
Теңселмелі – станоктарды фундаментке (іргетас) орнатылады, оның
негізгі элементтері: тірек балансирімен, екі кривошип екі шатунымен,
редуктор, сына қойысты беріліс, электрокозғалтқыш, басқару блогі және
тежеу рычагі.
Балансир – балансир басынан және шетінен тұрады. Балансир шеті
кривошиппен шатунның көмегімен жалғанады, шатунның екі жағында под-
шипниктері бар.
Кривошиптің қарсы салмағы бар, келесі жағымен редукторға
бекітілген.
Редуктор электроқозғалтқышпен қорғаныс кожухы бар сынақайысты
беріліспен жалғастырылған. Электроқозғалтқыш ұңғы терендігіне сәй-
кес қуатпен қондырылады.
Жоғарыда айтқандай балансир басы жылтырлатылған (полированный)
штокпен арқан алқасы көмегімен жалғанады. Шток саға жабдығымен байла-нысып
жатыр және сағадан мұнай ақпау үшін саға сальнигімен бірге саңы-
лаусыздандырылады. Шток сорап штангілерімен муфта арқылы жалғанады.
Штангілер сорапты компрессорлы құбыр ішіне кіреді және плунжерге
дейін жетеді.
Плунжер цилиндрде орналасқан, плунжерге айдау клапаны бар.
Цилиндр плунжерімен және оның барлық клапандарымен цилиндрдің төмен-гі
бөлегінде сору клапаны орналасады. Сорап сорапты компрессорлы құбыр-ға
бегітіледі, және жөндеу кезінде сорапты компрессорлы құбырымен бірге
шығарады.
Сораптар алынбалы салынбалы және алынбайтын болып келеді, олар
ұңғы терендігіне байланысты қондырылады.
Электроқозғалтқыш сына қайысты беріліс және редуктор арқылы
екі салмақты кривошипті айналмалы қозғалысқа келтіреді, содан соң бұл
қозға-лыс тірекке бегітілген белдік осімен тербелетін балансирге ілгері –
кейінінді қозғалыс ретінде берімді. Балансир өз қозғалысын штангілерге,
штангіден плунжерге беріледі.
Плунжердің жоғары қарай жүрісінде айдау клапаны жабылып, сору
клапаны ашылады да сорап сұйыққа толады.
Ал төмен қарай жүргенде сору клапаны жабылады, сұйық плунжер ас-
тындағы қысыммен сығылады және айдау клапаның ашады. Сұйық плунжерге келіп
түседі одан әрі сорапты – компрессорлы құбырға өтеді.
Сорапты – компрессорлы құбырдан сұйық тройник арқылы мұнай жи-
нау құбыр өткізгішке, өлшеу қондырғысына одан КНС – ке және т.б.
2.9 Жанажол кен орнында күрделі жағдайда қолданылатын жабдықтар
Қазіргі уақытта Жанажол кен орнында ұңғыларды терендік сораптармен
пайдалануға көшірілген ұңғылар саны едәуір. Бұл қабат қысымының
төмендеуімен түсіндірледі.
Бұл кен орныны кез келген жабдық жарамайды, себебі мұнай
құрамында күкірт, парафин көп мөлшерде. Сонымен қатар ілеспе газ көп
мөлшерде.
Американың Лафкин фирмасымен шығарылған жүк көтерілімдігі 40
тонна MARC-II түрдегі тенселмелі – станок плунжер жүрісін арттыруға,
тиімділігін жоғарлатуға бейімделген MARC-II тенселмелі – станогі және ТС
CYJY тенселмелі станогі штангілі берілістін жүкті төмендету тенденциасына
ие, жүк моментімен теңістіру моментінің жетілдірілген жүйесі энергия
тұтынуды азайтады және редуктормен подшипниктердің қызмет мерзімін
арттырады.
Лафкин фирмасының тенселмелі станогы жақсы кинематикаға ие,
және қарапайым тенселмелі станоктардың сыналған негізгі тетіктерін қолданып
дайындалған MARC-II тенселмелі – станогі және ТС CYJY тенселмелі станогы
конструкциасы штангілі сораптармен өндіруде максимальді және тиімді жұмысты
қамтамасыз етеді.
Жеке бөлшектер тұтастай Лафкин - индастриз фирмасының жақсы
конструкциалар қалыптастыру жолындағы 80 жылдардағы тәжрибесінің
нәтижелерін көрсетті. Қалыпты жұмыстың негізгі жағдайы болып дұрыс
монтаждау және пайдалану жатады. Сенімді монтаждау, қызмет көрсету және
пайдалану номинальды айналу моменттердің шегінде MARC-II тенселмелі –
станогы ұзақ жылдар бойы сенімді жұмысты қамтамасыз етеді.
Жер асты жабдықтарды сорап штангілері, ұңғы сораптың плунжеріне
қозғалыс беретін, өте жауапты элементтердің бірі. Жанажол кен орныңда
штангілер үшін болаттың беріктік тобын таңдауда келесі нормалар негізге
алыңды:
- коррозиалық ортада жұмыс
- ауыр жағдайдағы жұмыс (жоғары жүктеме).
Штангілердің АҚШ және Қытай шығарылған АНИ стандарты бойынша
беріктік тобы Д, 9-11 МПа кернеуге есептелген түрлері қолданылады. Пар-
афин тұнбаларымен күресу үшін көтеру құбырының қабырғасында штангілер
арнайы қырғыштармен жабдықталған.
Әрбір сорап штангілері тізбегіне қоңдырылатың қырғыштар саны:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.1 Кенорынының орналасуы туралы мағлұмат
Жаңажол кен орны Каспий маңы ойпатының шығыс бортты аймағында Мұғалжар
тауы мен Ембі өзенінің бойында орналасқан. Әкімшілік қатынасы Ќазақстан
Республикасы Аќтөбе облысы Мұғалжар ауданының құрамына кіреді. Жаңажолдың
солтүстік батысынан 35 км қашықтықта Кенқияқ кен орны орналасқан тұз үсті
кешенді мұнай кеніші (төменгі бор, юра, пермотриас) және тұз асты кешенді
мұнай кеніші (төменгі перм және карбон) өңделеді.
Абсолюттік көрсеткіші 125 метрден 270 метрге дейін, төменгі көрсеткіші
Ембі өзенінің бойынан оңтүстік батысқа дейін.
Гидрографикалық торап ауданына негізінен Ембі өзені үсынылады. Ол 2-14
км өткізеді. Суы минералды және техникалық мақсатта қолданылады. Түрмыстық
мақсатта су құдықтарынан алынады. Су алынатын құдықтардың деңгейі Ембі
өзенінен 2 м және одан жоғары.
Ауданының климаты құрғаќ жылдық континентальді және күндік
температураның ауытқуы -40, +40 0С аралығында және ылғалдығы төмен орташа
жылдық атмосфералық жауынның түсімі 140-250мм болады. Қыста топыраќтың
ызғарлығының тереңдігі 1,5-1,8 м-ді қүрайды. Аудан түрғындарының
экономикалық жағдайы нашар. Кен орнынан солтүстік шығысќа қарай 15км
қашыќтықта Жаңажол совхозы, ал солтүстік батысқа қарай 35км қашықтықта
жұмыс істеуші Кенқияқ мұнай кәсіпшілігі орналасқан 100 км қашықтық
шамасында Атырау-Орск құбыры жүріп жатыр.
Ембі ең жақын станция, алаңның шығысынан 10 км қашықтықта орналасқан.
Базалық қалашық Аќтөбемұнайгазгеология өндірістік бірлестігі Октябрь
қаласында, яғни Жаңажол кен орнының солтүстігінен 130 км қашықтықта
орналасқан. Қазіргі уақытта Октябрь қаласынан Жаңажолға дейін тегіс тас
жолы және өндіруші ұңғыны бұрғылау үшін электрберіліс желілерін орнатқан.
Облыс орталығы Аќтөбе қаласынан Жаңажолға дейін 240 км қашықтық.
Су ерітіндісін дайындау үшін кен орнының аумағынан саз, ќүм, үсаќ тас
және мергель қолданады. Жергілікті түрғындардың негізі қазақтар, мал
шаруашылығымен айналысатын. Дамыған мұнайгаз өндіруші өнеркәсіп. Мына аңдар
өмір сүреді: киіктер, тышќандар.
1.2 Геология-геофизикалық тарихы және кен орнын игеру
Ауданның геологиялық құрылымы туралы алғашқы мағлұматтарды
С.К.Ковалевский мен А.П.Гаригорссонның 1940 жылғы ауданның Темір, Ембі,
Атжаќсы өзендерін зерттеудегі жұмыстарынан көруге болады.
Аумаќтық жоспар өлшемдігі мен бөлшектігі 1944 жылдан басталады. Каспий-
Арал партиясынан Г.Н.Водорезованыњ басшылығымен М40 масштабта геологиялық
түсіру 1944-1946 жж жүргізілді.
Жұмыс қорытындысы бойынша кен орнының геологиялық картасы және
түсіндірме қағазы жазылған, яғни аумақтық тектоникасы мен
стратеграфиясының негізгі түрағы шешілген.
1949 жылы В.Н.Сомодуров пен Н.В.Иванов М-40-ХХХІV орнына 1:200000
масштабта геологиялық түсіру жүргізілген, яғни Жаңажол кен орны табылған.
Автор ауданның дәл геологиялық құрылымының бейнесін береді. Алаңға 1952
жылы жоғарыдағы масштабпен гравиметриялық түсіру жүргізілген.
Бұрғылауды картаға түсіру үшін (А.С.Зингер) бұл алаңға 1952-1954 жж
1:50000 масштабта геологиялық түсіру жүргізген.
Жаңажол дөңесі 1960 ж анықталған және МОВ Аќтөбе геофизикалық
экспедициясының (АГЭ) 1961 жылғы сейсмикалық жұмысы бойынша бұрғылауѓа
дайындалған. 1975 және 1980 жылдардағы оның құрылымы МОГТ зерттеуінде
бекітілген.
1976 жылдың басында Аќтөбе мұнай барлау экспедициясы іздеу жұмыстарын
жүргізген, ал 1978 жылы Кенқияқ мұнай барлау экспедициясының
Ќазмұнайгазгеология бірлестігі жүргізеді.
Кен орнының өндірістік мұнайының алғашқы ағыны 1978 ж №4 ұңғыдан
алынған.
1981 жылы кен орнын іздеу және барлау жұмыстарын
Аќтөбемұнайгазгеология бірлестігінің жоғарғы көрсеткішті экспедиция
құрамы жүргізген, 1981 жылы 1 қазанда құрылған.
1981 жылдың аяғында Жаңажолда барлау ұңғысын бұрғылау Аќтөбемұнай
бірлсетігін қайта құруымен басталды.
1981 жылдың ақпанында Атыраумұнайгазгеология және
Аќтөбемұнайгазгеология бірлестіктерінің бірігуімен Жаңажол кен орнының
жоғарғы карбонатты қалыңдығынан мұнай газ конденсатты кенішін барлау
аяқталды, ал төменгі карбонатты қалыңдықтағы мұнай кенішін барлау жұмысы
әлі жалғасуда.
ЌазССР геология министрлігіндегі кен орнының барлау жұмыстарының
материалдар бойынша Атыраумұнайгазгеология және Аќтөбемұнайгазгеология
бірлестігінің бірігуімен Аќтөбе мұнай барлау экспедициясы және газ
конденсат қорын есептеу жұмыстарын жүргізді.
Кен орнының мұнай газ және конденсат қоры 1982 жылы 23 маусымда ГКЗ
СССР-де хаттама № 9015 және 9016 С1 категориясы бойынша бірінші (жоғарғы)
корбонатты қабат (КҚ-І) және С2 категориясы бойынша – екінші (төменгі)
корбонатты қабат (КҚ-ІІ) бекітеді.
Қазіргі уақытта кен орны өндірістік жеті обьектіде Б, В+В1 солт, оңт.
В+В1, Г-ІІІ, Д-ІІІ, Дь –және Дн- (текшелері) игерілу үстінде А және Г-І екі
обьекті сынамалы пайдалану және ұңғы шектеулі санмен игерілуде.
Кен орнын игеру бірінші корбанатты қалыңдық обьектісін бұрғылаудан
басталады.
1.3 Жаңажол кен орынының жүйесі туралы (литология, стратигра-
фия)
Жаңажол кен орнының шөгінді қалыңдық қимасын ашу мен оќып- білуін
ұсынады, шөгінді таскөмір жүйесі (төменгі, ортаңғы және жоғарғы бөлім) перм
жүйесі (төменгі және жоғарғы бөлім) триасты, юралы және борлы жүйе, сонымен
қатар төрттік шөгінді антропогенді жүйе.
Таскөмір жүйесі (С) Төменгі бөлім (С1)Жаңажол маңының ашылуы, ежелгі
шөгінді, орта визейлік С1 терригенді шөгінді топ табылады. Шөгіндінің
мүндай жамылған беті тек № 1 ұңғыда. Сондыќтан бұл шөгіндінің толық
сипаттамасы жұмыста берілмейді.
Жаңажолѓа көрші алаңдар Қожасай, Шығыс, Шығыс Төрткөл алаңдары ортаңғы-
төменгі терригенді қалыңдық және туриялыќ ярустан 1000 м жоғарыдан
айқындалады.
Терригенді шөгінді қимадан жоғары корбонатты ќалыңдық жоғары
түйіршікті жынысқа аусады және жастарына қарай, ізбіс тас және доломит
сирек кездесетін қою-сур аргелиттен түрады. Оксих шөгінді 150 м шамасында,
серпуковский шөгінді 140 м қалыңдықта.
Кен орнының төменгі карбонды шөгінді қалаңдығын ашу 308 метрге жетті.
Ортаңғы бөлім (С2) Ортаңғы карбонды (С2) башкирлық және москвалық
ярус шөгіндісі орналасқан.
Башкирлық ярус (С2В)Башкирлық ярус шөгіндісі толығымен тек қана
№1 ұңғыға өтеді. Толық ќалыңдығы 224 м (3892-3668м) жетеді. Олар сүр және
ашық сүр ізбіс тастан, массивті доламиттелген сирек қабатты аргелит
үсынылған.
Москвалық ярус (С2m) Москвалық ярус құрамы (С2m) екі ярусшаға
бөлінеді: төменгі москвалық және жоғарғы москвалық боп.
Төменгі москвалық шөгінді ярусша верейлік және копилярлық кеніште 23
ұңғының 3803-3647 м интервалында үсынылған. Ярусша қалыңдығының тербеліс
шегі 108-156 м-ден айқындалған.
Қиындығы, олар карбонатты жыныстарда аргилитті ќалыңдықша аз ғана
ќалыңдық.
Визей төменгі москвалық ярусшаның жоғарғы және жанжақты карбонатты
шөгінді ќалыңдығының айқындалуы, яғни төменгі карбонатты залыңдыќ жынысы
630 м жетеді, КҚ-ІІ индексімен белгіленген, өндірістік мұнай қорына
қондырылған.
Жоғарғы москвалық ярусша подальды және мечковты кеніште орналасқан.
Подальды кенішінің төменгі белгілі терригенді жыныс қалыңдығынан,
аргелит қалыңдығынан құмайттан, алевралиттен, гравелиттен сирек ізбіс
тастан, 266 м-ден (33 ұңғы) 366 м (23 ұңғы) дейінгі қалыңдығынан құралған.
Кеніштің жоғарғы бөлімі оргоногенді қабыршақты ізбістастан
аргелиттердің қабаттануы.
Подальды кенішінің шөгінді карбонатты тербеліс шегі 144-220 м
шамасында.
Мечковты кенішінің барлық ұңғылары тәжірибеде айқындалған және
оргоногенді, оргоногенді қабыршақты, ізбістастан және доламиттен құралған.
Оның қалыңдығы 115-тен 164 м-ге дейін жетеді.
Жоғарғы бөлім (С3) Жоғарғы карбон (С3) касимдық және гжелдік
ярустардан құралған.
Касимдық ярус (С3К) Касимдық ярустың литологиялық қатынасының көп
бөлігі ізбістас пен доламиттен құралған. Солтүстік-шығыс бөлігінің
ізбістасы мен доламит ангидриттелген. Қиманың ангидриттелген дәрежесі келе-
келе төменнен жоғары қарай ұлғаяды. Касимдық ярустың қалыңдығы 50-97 м-ге
жетеді. Гжелді ярус (С3Д) Гжелді ярустың оңтүстік және оңтүстік батысы
оргоногенді ізбістастан, 65-85% балдыр мен фаунадан құралған. Солтүстік
шығыс бөлігінің ангидриттеу қимасы толығымен ангидриттен түрады.
Төменгі бөлім (Р1) Төменгі перм қимасында ассельды және
ќүнѓүрлы ярусқа бөлінеді.
Ассельді ярус (Р1as) Ассельді ярусы оңтүстік Ембі шөгінді
дөңесінде болады. Бұл ярусты Жаңажол алаңының Г-І және Г-ІІ ұңғылары
орналасқан. Ассель ярусының шөгінді қалыңдығы 230-250 м аралығында.
Ќүнгүрлы ярус (Р1К) Ќүнгүрлы ярусының шөгіндісі кең ауданда
орналасқан. Олар түз ядросы және антиклинальды және соңғы жылдары
Жыландысай, Әлібекмола, Мәртөк, Кенқияқ, Жаңажол, Қүмсай, Шығыс бортты
аймақтарының ұңғыларының структуралары өткізілген. Сонымен қатар, оңтүстік
Ембі дөңесінің 5 және 1 ұңғыларында өткізілген. Осындай дәл материалдың
арқасында ќүнгүрлы шөгінді қиманың бөлшектерін оқып білуге болады және 3
текшеге бөлінеді: төменгі, сульфатты, терригенді.
Ќүнѓүрлы ярусының шөгінді ќалыңдығы 1700-1600 метрден түрады.
Жоғарғы бөлім (Р2) Жоғарғы перм ќалыңдығы 633 м (10 ұңғы)
солтүстік күмбезден 1808 м (6 ұңғы) шығыс пермиклиниалына дейін өзгереді.
Төменгі бөлім Триас жүйесі (Т1) Триас шөгіндісі төменгі және
жоғарғы шөгінді бөлімімен құралған.
Төменгі триас шөгіндісі кең орналасқан. Қазіргі уақытта төменгі триас
шөгіндісі ветлужсті және баскучакті сериясына бөлінеді.
Ветлуждық сериясының төменгі бөлімі төменгі триаста құмайтты-сазды
шөгінді.
Баскучакті серия – төменгі триас шөгіндісі қимасының көп бөлігі аз.
1 Ортаңғы бөлім (Т2) Ортаңғы триас шөгіндісінің литологиясына
қүм, саз, аргелит және құмайттан түрады.
Ортаңғы триас шөгіндісінің ќалыңдығы 1000 м және одан жоғары.
Юра жүйесі (J) Юра жүзілу жүйесі 3 бөлімнен түрады: төменгі,
ортаңғы және жоғарғы. Оның ішінде төменгі және ортаңғы континентальды
лагунды, ал жоғарғысы теңіз шөгіндісімен құралған.
Төменгі бөлім (J1) Эразонды және бүрышты келіспеушіліктері бар
инженерлік шөгінділер триастың төменгі пестрацветінде және жоғарғы перияда
және күнгурдың сульфатты терригенді пачкісінде орналасқан.
2 Ортаңғы бөлім (J2) Орта аралық шөгіндінің оңтүстік шығыс бөлімі
кең орналасқан.
Асселді ярус. Литологиясы: саз, қүм және қүмайттан қүралған.
Байосты және бортты ярустар. Бүл шөгінді ярусы: саз, құм, қүмайттан
құралған.Жоғарғы бөлім (J3)Жоғарғы юра шөгіндісі негізінен: саз, қүм,
қүмайттан қүралған, оның ќалыңдығы 0-ден 210 метрге дейін жетеді.Бор жүйесі
Жоғарғы бөлім (К2) Жоғарғы бор шөгіндісі аз ғана төрттік шөгінді
ќалыңдығынан (2-3 м) түрады. Саздыќ пен ќүмдыќ арасында үсынылады.
Жаңажол кен орнының геологиялық қималары, шөгінді қалыңдығына
тән тау жынысымен көрсетіледі. Тау жынысының жоғарғы қабатында әксаз бен
құмтас тастамаларының саздықтары, құм, әксазды саз, құмтас, құмайттас
кездеседі. Қиманың орталық бөлігі тығыз әкті сазбен, ұсақ әкті құммен, жұқа
қабатты құмайттаспен, тасты тұзбен сипатталады. Әрі қарай орын ауыстыратын
тау жыныстары: сазтас құмайттас, құм және гравелит қатшаларымен. Құм және
гравелит қатшаларымен құмайттастар, ірі құмайттастар. Ірі кристалды сазтас:
әктас, әртүрлі жарықшақты және қуысты доломит.
Тау жыныстарының саны, сапасы және интервалы бойынша құрамы
1кестеде көрсетілген.
1 кесте - Қиманың литологиялық мінездемесі
Орналасу Жыныстың аталуы Қалыңдық Орналасқан жыныстың
аралығы, м құрамының мінездемесі
мөлшері, %
1 2 3 4
0,5 Саздақ 100 Саздақ
5-8,5 Құм 50 Сұры құм
Саз 30 Сұрғылт-жасыл саз
Мергел 20 Ақшыл-сұры мергелдер
85-475 Саз 50 Сұры, тығыз саз
Құм 30 Ұсақ-қиыршықты құм
Сұры құмайт
Құмайт 20
475-600 Саз 50 Түрлі қиыршықты, сұры саз
Қатпарлы, сұры құм
Құм 50
600-800 Саз 50 Слюдалы, сұры саз
Алеврит 35 Орташа
қиыршықты, сазды
алевролит
Құмайт 15 Кварцты-қиыршықты құмайт
800-2290 Саз 65 Сұп-сұры, тығыз,
ізбістас, ұсақ қиыршықты
саз
Құмайт 15 Ұсақ қиыршықты, ізбасты
құмайт
Алевролит 15 Жұқа қатпарлы алевролит
Сұры, сілімді, қатты
Ангидрит 5 ангидрит
2290-2400 Тасты тұз 55 Ақ, кристалды, тасты тұз
Сұры, тығыз, сілімді
Ангидрит 40 ангидрит
Сұрғылт-жасыл саз
Саз 5
2400-2450 Аргиллит 75 Сұры, тығыз, слюдалы
аргиллит
Алеврит 25 Сұры, сазды алевролит
2450-2560 Аргиллит 55 Құмайт пен гравелит
қабатшаларынанқұралған
аргиллит
2560-2690 Ангидрит 30 Сұп-сұры, ірі кристалды
ангидрит
Аргиллит 30 Сұп-сұры аргиллит
Ізбістас 30 Ашық-сұры ізбістас
Доломит 10 Ашық-сұры, ақ, жарықшақты
доломит
2690-2760 Ізбістас 90 Сұры, микрокристалды
доломиттелген, кеуекті
қуысты ізбістас
Аргиллит 10 Сұп-сұры, тығыз, қатпарлы
аргиллит
2760-3310 Ізбістас 45 Ашық-сұры, жарықшақты,
қуысты ізбістас
Жасыл-сұры, тығыз
Аргиллит 25 аргиллит
Сұры, қатпарлы алевролит
Алевролит 15 3075м тереңдіктегі
терригенді жыныстар
Құмайт 10 аргиллитті, алевролитті
боп келеді
Қатпарлы құмайтты, сұры
доломит
Доломит 5
3310-3540 Ізбістас 90 Сұры, органогенді,
жарықшақты, қуысты
ізбістас
Аргиллит 10 Сұры, тығыз аргиллит
3540-3900 Ізбістас 90 Сұры, органогенді
жарықшақты, қуысты
ізбістас
Аргиллит 10 Сұры, тығыз аргиллит
Жаңажол кен орнының шөгінді қалыңдығының қимасы таскөмір жүйесі
(төменгі, ортаңғы және жоғарғы бөліктері), пермь жүйесі (ортаңғы және
жоғарғы бөліктері), триас, юра және бор жүйесі түзілімдерімен, сонымен
қатар антропогендік жүйесінің төртінші түзілімімен көрсетіледі. Жаңажол
алаңында ашылған кен орнының орташа, қалыпты, литологиялық, стратиграфиялық
қимасы орта визей жасындағы терригенді шөгінділер болып табылады. Жаңажолға
шектес орналасқан Қожасай аумағында, шығыс Түгіскенде, шығыс Тороскөлде
орташа-төменгі визей және турнейлік жік қабатының ашық терригендік
қалыңдығы 1000 метрден асады. Қима жоғарысында терригендік шөгінділер
жоғарғы визей және серпуховск жасындағы, әктастармен және доломитпен
көрсетілген тау жыныстарының карбонатты қалыңдығымен ауыстырылады. Төменгі
карбонат окс түзілімдердің қалыңдығы 308 метрге жетеді, окс түзілімдердің
қалыңдығы 150 метрдей серпуховсктік -140метр.
Орташа карбон (С2) Башқұрт және мәскеу жік қабаттарымен көрсетіледі.
Башқұрт түзілімдері толығымен 1 ұңғыда өткен. Толық қалыңдығы 224 метрге
(3892-3668) жетеді. Олар сұр және ашық сұр, жентекті, доломиттенген,
әктаспен көрсетіледі. Мәскеу жік қабаты 2-ге бөлінеді: төменгі Мәскеулік
және жоғарғы мәскеулік. Төменгі мәскеу және жоғарғы мәскеу шөгінділері
Кашир және верей қабаттарымен көрсетілген, төменгі мәскеу жік қабаты
шөгінділері 23 ұңғысында 3803-3647 м жиілігінде және 1- ұңғысында 3668-3560
м жиілігінде ашылған.
Жік қабаттың ашық қалыңдығы шамамен 108-156 м аралығында. Олар кішкене
қалыңдықтағы карбонатты тау жыныстарынан құралған. Ашық қалыңдығы 30метрге
жететін жоғарғы визей – төменгі мәскеу жік қабатының карбонатты
қалындықтарының кешені КҚ – индексімен белгіленетін тау жыныстарының
төменгі карбонатты қалыңдығын құрайды. Мұнда өнеркәсіптік мұнай қоры
көрсетіледі. Жоғарғы мәскеу жік қабаты Подольск, Мячков қабаттарымен
көретіледі.
Подольск қабатының төменгі бөлігі сазтастар, құмайт, құмайттастар,
алевролиттер, қалыңдығы 266 метрден (33 ұңғы) 366 метрге (23 ұңғы) дейінгі
қалыңдықтағы сазтастардың қабаттануынан құралатын тау жыныстарының
терригендік қабаттарынан тұрады. Подольск қабатының карбонатты
түзілімдерінің қабаты барлық ұңғыларда ашылған. Қалыңдығы 115метрден 164
метрге дейін. Жоғарғы карбон (С3) Касимов және Гжель жік қабаттарымен
көрсетілген.
Касимов жік қабаты металлогиялық қатынас бойынша көп бөлігінде
әктаспен және доломитпен қатталған. Солтүстік –шығыс бөлігінде 24метрден
109метрге дейінгі қалыңдықта гравелиттен, құмайттан, саздан тұратын доломит
пен әктастармен қатталған. Касимов жік қабатының қуаты 50-97м.
Оңтүстік және оңтүстік батыстағы Гжель жік қабаты 65-85 пайызды фауна
мен балдыр сынықтарынан тұратын аргогенді әктастармен көрсетілген.
Солтүстік-шығыс бөлігінде толық ангидритке айналғанша бөлікті
ангидритизациялау күшейеді. Бұл жерде сонымен қатар көп мөлшерде сазтас
секілді саздар таралған. Жік қабат қалыңдығы 53-136 м. мәскеу жік
қабатының Подольск және Мячков көкжиектерінің карбонатты түзілімдерінің
кешені, жоғарғы карбонның Касимов және Гжельск жік қабаттары жоғарғы
карбонатты қабатқа (КҚ-I) жатады. Бұлармен кен орнының негізгі газ және
мұнай канденсаты кеніші ұштастырылған. Карбонат қабатының жалпы қалыңдығы
427 метрден (3 ұңғы) 537 метрге (5 ұңғы) өзгеріп отырады, қиманың карбонат
үсті бөлігі Гжельск жік қабаты жыныстарының терригендік бумасымен
көрсетілген.
Пермь жүйесі (Р) Р1 төменгі және Р2 жоғарғы бөлімдерімен көрсетілген.
Төменгі бөлім (Р1) ассель, сакмар, кұңғыр жік қабаттарының түзілімдерімен
көрсетілген. Ассель-сакмар терригендік қабаты Жаңажол кен орнында аумақтық
флюидоупор түзеді. Бұл түзілімдердің қалыңдығы солтүстіктен оңтүстіке қарай
кему тенденциясы бойынша құрамына қарай шамамен 16метрден (24 ұңғы) 598
метрге (8 ұңғы) дейін өзгереді. Литологиялық –бұл қалыңдық сазтастардың,
құмның, құмайттың және сазды әктастың қабатталуымен көрсетіледі. Құнғұр жік
қабаты – Р1кд сульфатты – терригенді жыныстармен көрсетіледі. Жоғары қарай
сазтастардың, құмның, құмайттастардың жұқа қабаттары мен галогенді
жыныстардың қабаты жатады. Қима ангидратизациясы көрсеткіші жеке ұяларды
алғанда және қосымша ангидриттермен қаттарды қосқанда төменнен жоғарыға
қарай көбейеді.
Құңғұрдың жоғарғы бөлігінде негізгі қалыңдығы 4-84м болатын
ангидриттермен құрастырылған терригенді-сульфатты бума жатады. Жоғарғы
бөлім – (Р2) ангидриттердің жеке қолданылған қабаттарымен келетін
терригенді жыныстармен көрсетіледі. Жоғарғы пермь қуаты 633метрден (10
ұңғы) 1808метрге (6 ұңғы) дейін өзгереді.
Триас, юра және бор жүйесі түзілімдері терригенді жыныстармен саз, құм,
құмайттаспен алмаса төселген. Триас қалыңдығы шамамен 65-371м, юра 6 60-
246м, бор 320-560м. Жоғарғы бор түзілімдері барлық жерде саздақтармен,
құмдақтармен көрсетілген кішкене қалыңдықтағы (2-3м) түзілімдермен
жабылады.
1.4 Тектоникасы
Тектоникалық қатынаста Жаңажолдың дөңесі шығыс борттың аймағының
Ащысайдың тігісінен орналасқан. Каспийлық синеклизды жоғары Ембі
леногеосинклинал қатарынан бөліп отыр.
Оңтүстік Ембілік максимум тектоникалық табиғаты туралы көптеген көз
қарастар бар. Кейбір зерттеушілер мұны герциндық жасақтауы деп есептейді.
Оңтүстік Оралдың жалғасы деп басқалары платформалық құрылымына жатқызылады.
Осыған байланысты орыс платформаның оңтүстік шығыс шекараларының
орналасуы дүрыс анықталған. Осылайша оңтүстік Ембі дөңесі бір қатар
зерттеушілер пікірі бойынша, оңтүстік Оралдың жалғасы болып табылады. Орыс
платформасын оңтүстік шығыстан бөліп отырады. Оңтүстік шығыс платформасының
шекарасын олар солтүстік батыс дөңес қанатының маңайша жүргізеді.
Аудан шығысќа және оңтүстік-шығысқа тектоникалық тігістен орналасқан
гравиметриялық аудандарда ауырлық күші жалпы дұрыс мәндерімен мінезделеді.
Оның шектерінде екі максимум: Мұѓалжарлы оңтүстік Ембі Манысайшы
салыстырмалы минимум ауырлық күшінің айырылған соңғысы оның субелдік жарық
жайылымынан негізделген. Батыс Мұғалжарда солтүстік – Ембі
моногеослинклинальды аумағымен бірігеді. Г. Г. Гарекноның дәлелдеуі
бойынша, региондық максимумның орнына локалдық максимумдар бөлінеді. Бұл
болжам структуралық іздену және тереңдік барлау бұрғылау жұмыстарының
мәліметтері бойынша, ашылған миндаль тасты базольтты, парфиритты және
ультрабизтты дәлелденді. Региональдық жоспарда палеозойлы шөгінді оңтүстік
және оңтүстік батыс бағыттарда батады және ізімбеттік антиклиналы ауданында
ашылады. Көкпекті ауданында оның тереңдігі 140м ұңғыда ашылған. Ядро
қатарлы жоғары девондық шөгінділермен бапталған. Солтүстік-шығыс бағытында
палеозойлық шөгінділермен көтеріледі. Бұл структуралық ядросы жоғары
девондық интрузиясынан бапталған. Палеозойлық шөгінді бұл жерде күрделі
құрылымымен мінезделеді. Қабатшаларының қүлау бүрышы жоғары боп келеді (150-
тан 850-ќа) және дизьчанктивті бүрылыстарымен қиындатылған. Бұлардың бәрі
сейсмикалық әдіспен құрылысын зерттеуді қиындатады.
Геологиялық құжаттар бойынша көкпекті синклинальды субмердианды-
бағытталған қүрылыс кеңінен оңтүстік және салыстырмалы жіңішке әртүрдес,
шығыс жағынан кіргізілген солтүстік перклиналды бітеуімен көрсетіледі. Оның
көлемі 36 км берілген ось бойынша және көлденең 9 км, оңтүстігінде 7км,
ортасында және солтүстік бөліктерінде 3,5 км. Антиклинальдың ассиметриялық
құрылысы: батыс қанаты қырлы (500), шығысы салыстырмалы жақын (150-200)
Шағындырғыш кеніште П1 – ассельдік ярустың жоғарғы шөгіндісі, Жаңажол
дөңесінің субмеридианды шайылады және симетриялы түзіледі. Түйыќ изогипстер
2300 м, дөңестің ұзындығы 12,6 км және ені 6,5 км амплитудасы 100 м дейін
жетеді. Жарылысты ашылу жоқ. Төбе дөңесінің изогипстері минус 1900 м. Төбе
маңайында № 2 барлау ұңғысы бұрғыланған еді, тереңдігі 2353 м кунгурлы
шөгіндінің ассельді ярус жынысында ашылған және тереңдік эрозондық және
бұрыштық келіспеушілігімен дәлелденген.
Шағындырғыш кеніш П2 – жоғарғы карбоны ізбістас жамылтқысы, Жаңажол
дөңесінің шайылуы мен конфигураның өлшемі минус 3,200 м және ұзындығы 12,8
км, ені 4,8 км изогипсті құрайды. № 1 ұңғы бүрын төбе маңайында бұрғыланған
2408 м тереңдікте ассель ярусының терригенді жынысын, ал 2910 м тереңдікте
Москвалық ярустың карбонатты жынысын ашқан. Жалпы Жаңажол дөңесі,
Әлібекмола сияқты гипсометриялық дөңесте түз асты палеозойлы шоқыда
орналасқан.
1.5 Мұнай, газ және судың физикалық қасиеттері
Жаңажол кен орны газы мен мұнайының қасиеттері 9 ұңғыға жүргізілген
зерттеулер нәтижесінде анықталды. Зерттеуді жүргізгендер:
Эмбанефть бірлестігі, ЦНИЛ Атырау мұнайгазгеология бірлестігінің
орталық зертханасы, КАЗНИГРИ Ақтөбе бірлестігі.
КАЗНИГРИ мұнай жіне газ геохимиясы зертханасы, Волгоград НИПИ мұнай
институты, Гипровотоскнефть институты.
Тереңдік сынамаларын стандартты газдау кен орнындағы бөлуші құрылғылар
жұмысына сәйкес келмейтін жағдайда жүзеге асады. Сондықтан 17 және 25
ұңғылар бойынша мұнай мен газ өлшемдері тек РVT-12 құрылғысымен бөлудің
стандартты жағдайларында тереңдік сынамаларын 1 рет газдаумен ғана емес,
қабат мұнайының құрамына ЭЕМ Мина-32- дегі тепе-теңдік тұрақтылығын қоса
есептеумен анықталады.
Сынамалар тек 17 және 25 ұңғылар бойынша толық зерттелген.
Бұл ұңғымалар бойынша алынған мұнай және газ өлшемдерінің мәні бір-
біріне ұқсас. Жоғарыда келтірілгеннен басқа есептеу және тәжірибе
мәліметтерінің ұқсастығы байқалды. Басқа сынамаларды зерттеуде мұнай және
газдың жекелеген өлшемдері анықталды, әртүрлі зерттеулерде олардың мәні
әртүрлі, сондықтан олардың шоғыр бойынша орташа мөлшерін есептеуге қолдана
алмаймыз. Сондықтан бұл жұмыста 17 және 25 ұңғы бойынша анықталған мұнай
және газ өлшемдері қолданылды. 17 және 25 ұңғылардың тереңдік сынамаларын
стандартты зерттеу нәтижелері бойынша қабат мұнайының тығыздығы 0,7215гсм3
және 0,7205 гсм³, қабат мұнайының динамикалық тұтқырлығы - 0,36 спз және
0,39 спз. 170және 25 ұңғылары бойынша анықталған. Ауа бойынша газдың
салыстырмалы тығыздығы -0,758гсм3 және 0,743гсм3. Жұмыс жағдайында
сатылай газдауда мұнай тығыздығы стандартты жағдайда төмендейді.
КҚ-ІІ төменгі карбонат өнімді қабаты мұнайы мен газының физикалық-химиялық
қасиеттері зерттелмеген. Сондықтан бұл қабат үшін мұнай мен газ өлшемдері
КҚ-І –ге ұқсастырылады. Жаңажол кен орнында КҚ-І жоғарғы карбонат қабатын
сынамалауда 7 барлау ұңғыларында қабат суының 9 сынамаларына зерттеу
жүргізілді. 23 (1981ж) және 3 (1982ж) ұңғыларынан алынған судың минералдану
дейгейі төмен, 63.0гл түрінде.
Химиялық құрамы жағынан бұл су хлоркальций типіне жататын жоғары
минералданған, метаморфизді тұздық болып табылады. Оның құрамындағы кальций
мөлшері, шамамен, 2,6-дан - 4,8ге дейін гл, магний-1,0-ден-2,1ге дейін
гл, сульфат-1,3 тен-2,2ге дейін гл. Тұтқырлықтың орташа мәні-0,66спз.
Судың газ қанықтылығы-1,75 мт.
2 Техника технологиялық бӨлімі
2.1 Кенорынын қазіргі жағдайда игеру
Жаңажол кен орнын игеру 1984 жылы басталды Гипровостокнефть
институты Жаңажол кен орны екі карбонатты ќалыңдықтан КҚ-I, КҚ-II тұрады.
Кен орнының бірінші карбонатты ќалыңдығын игерген кезде КҚ-I
ќалыңдығы төрт өнімді қабаттан (текше) А, Б, В және В1 түрады, тереңдік
интервалы 2550-2900 м.
А текшесіндегі газ кенішіндегі мұнай ќалыңдыѓының биіктігі 203 және
90 м. Б текшесі мұнай газды кеніш, газ қабатының қалыңдығы – 110 м, ал
мұнай – 90 м, В текшесі газ күмбезді мұнай кеніші (мұнай және газ
қабаттарының қалыңдығы 83-91 м және 30-50 м-ге тең), В1 текше шағын ғана
екі мұнайлы кеніштерден (биіктігі 87 м) түрады.
Екінші карбонатты қалыңдық КҚ-II қалыңдығы үш өнімді қабаттан Г, Дж
және Дт (жоғарғы және төиенгі кеніштер) түрады.
Г – текшесі газ мұнайлы кеніш, газ күмбезінің биіктігі 265 м, мұнай
қабатының биіктігі 350-400 м. Г текшесіндегі газға қаныққандық көлемінің
мұнайға қаныққандығының қатынасы 0,31 қүрайды.
Дж және Дт текшелерінің мұнайға қаныққандық қатынасы қабаты 235 және
100 м құрайды.
Есептеу мен зерттеу қорытындылары бойынша Б текшесіндегі қабат
мұнайының тығыздығы 710 кг⁄м3, қабаттан температурасының мұнайға қаныққан
газ қысымы 21,4 Мпа, қабаттағы газды фактор 235,7 м3⁄т. динамикалық
түтқырлығы – 0,56 Мпа · С.
Дифференциалды газдалғаннан кейінгі жұмысшы жағдайындағы мұнай
тығыздығы 82,7 кг⁄м3 жұмысшы газды фактор 242,2 м3⁄т. Көлемдік коэффиценті
1,495 газдалған бөлімінің тұтқырлығы 6,894 мпа·с.
Өткізетін таза мұнай қүрамы, күкірт (82пайыз) шайыр (5,1пайыз) жоғары
парафинді (17,7пайыз) түрады. Газдың ауамен салыстырмалы тығыздығы 0,754.
1984 жылы кен орны өндірістік игерілуге беріледі.
Кен орнын игеруге басынан бастап фонтанды тәсіл қолданылады. Бұл
тәсіл әлі де қолданылып келеді. Кен орнында пайдаланудың бұл тәсілінен
басқа механикаландыру тәсілі де қолданылады.
Сонымен 1990 жылы маусымда N 724 ұңғы штангілі- терең сораппен
пайдалануға ауыстырылды.
Сол жылдың желтоқсан айында N 332 тағы бір ұңғы ШТС-қа ауысты.
1996 жылы желтоқсанда Д1 текшесінде екі ұңғы N 2024 және N 2043
механикаландыру тәсіліне көшті. Оларда АЌШ-та өндірілген Лафкин
фирмасының тербелмелі – станогы орнатылды.
1997 жылы маусымда В текшесімен N 16 ұңғы және Дж текшесімен екі ұңғы
N 2028 және N 2124 ШТС-қа ауыстырылды.
Оларға Қытайда шығарылған ROTΛFLEX тербелмелі станогы орнатылды.
2000 жылы ақпанда ШТС-ќ Б текшесінен N 352 ұңғы ауыстырылды. Ол
ұңғыда 8СК 12 – 3,5 – 8000 тербелмелі станогы орнатылған.
Қазіргі уақытта кен орнындағы көптеген ұңғы пайдаланудың тереңдік
сорапты тәсілімен жұмыс істеуде.
2.2 Пайдалану және айдау ұңғымасының динамикалық қоры
Жаңажол кен орнынан алғаш рет 33018,094 м тонна мұнай, 1078,643
млн.м3 газ және 331,383 млн.м3 ілеспе су айдалатын су 190609,9 мыңм3
құрады.
Мұнайды, газды, ілеспе суды, қабат қысымын үстап түру үшін айдалатын
суды өндірудің динамикасы 22 кестеде келтірілген.
2000 жылы нақтылы 150000 тонна мұнай өндірілгені 22 кестеде көрініп
түр. ұңғылар шығыны 0,8 – 1,8 тонна (тәуліктен 170 тонна) тәулікке дейін
жетіп түрады. 1999 жылы есеп бойынша бір ұңғының орташа мұнай шығыны 19,5
тонна тәулікке жетті.
ШТС-та жұмыс істеп тұрған ұңғының орташа шығымы 21,7 тонна (тәулік).
Барлық ұңғы таза өнімді мұнай, тек қана 1 пайыз ілеспе суды қүрайды.
2003 жылы ұңғы қорлары мынадан түрады:
2 Кесте - Мұнайлы және айдау ұңғыларының динамикалық қоры
Пайдалану 358
Өнім беруші 315
Түрған 25
Айдау 97
88
Түрған 3
Меңгерудегі (В) 0
Бақылаудағы 12
Тоқтап түрған 10
Жойылған 0
Жабық түрған 1
Геологиялық себептен 1
Техникалық себептен 1
Мұнайлы ұңғының қоры
Пайдалану қоры, барлығы 358
Фонтанды ұңғылар 322
ШТС 18
Өнім берүші барлығы 315
Ұңғылар 300
ШТС 15
2.3 Кенорынының ұңғымаларын өндіру тәсілдері
Өндіру үрдісі кезінде қабаттан өндіруші ұңғының түбіне мұнай
флюидтермен (мұнай, газ және су) араласып келеді. Мұнайды ұңғы оқпаны
көтеруде пайдалану тәсілі д.а. Қабатта мұнайдың өз энергиясымен көтерілуі –
фонтанды тәсіл, ал қабаттан жасанды энергиямен – көтеруді – механикаландыру
тәсілі деп атайды.
Жаңажол кен орнының игеру жобасы газлифтілі пайдалану және штангілі
сорапты пайдалануға қаралған.
Фонтанды пайдалануды әрі қарай газлифтілі тәсіл жалғастырады яғни
сұйықты көтеру үшін ұңғыға газ айдалады. 80 жылдардың аяғында кен орнының
аумағынан Жаңажол газ өңдеу заводы түрғызылды. Заводта өңделген газ
магистралды құбыр желісімен Аќтөбе облысына күнделікті қолдануға
тасымалданады. Сондықтан 1990 жылдың басынан бастап ұңғылар ШТС-қа ауысты.
2.4 Ұңғыманы фонтанды әдіспен пайдалану
Фонтанды пайдалауда өнімді түптен сағаға дейін көтеру үшін сатылы
лифт қолданылады. Сатылы лифт 73 және 88мм диаметрлі, С-75 және 3М-90
маркілі болаттан жасалған құбыр сағаға өнімді қабатқа дейін түсіріледі.
Шарттары бойынша лифт былай бөлінеді.
- С – 75 – 73 х 7,01 – 2030 маркілі болат құбыр.
- С – 75 – 88,9 х 6,45 – 420м маркілі болат құбыр.
Комплекс КОУК (комплекс оборудования управленного клапон) мыналармен
қамтамасыз етеді.
1) бір уақытта бұрғылау фонтанды арматура жәй және күрделі жөндеуді
және пайдалануды жүргізу.
2) ұңғыны жергілікті дистанционды және автоматты басқарумен жұмыс
жасау.
Кен орнының ұңғыларының сағасында төмендегідей фонтанды
арматура түрлері жабдықталған.
1. Француздық.
2. Горнендық АФ6А-8050720 К2
3. Башкирлық АФ6А-806535 К2
4. Воронеждың.
Сұйыќтың ағыны сағасында орналасқан штуцермен реттеледі.
Қазіргі уақытта көптеген ұңғылардан сусыз мұнай алынады.
2.5 Ұңғыманы газлифтілі әдіспен қолдану
Кен орнында компрессорсыз газлифт қоланылады, яғни компрессорсыз
газлифтті пайдалануда, табиғи газ өзінің қысымымен газды немесе газ
конденсатты ұңғыдан алынады.
Газлифтілі тәсілдің басқа тәсілдерден айырмашылығы төмендегідей:
жабдығы мен қолдануының қарапайымдылығы жоғарғы коэффицентті пайдалану
сұйық шығымының жоғары болуы, өнімінде қүм мен газдың көп болуы.
Сол үшін ұңғыға екі басты коррозияға төзімді етіп жасалған фонтанды
арматура қолданады. Ішкі пакерлі лифт 88,9 мм және 73 мм диаметрлі құбырдан
түрады.
Ішкі лифтінің үш түрі бар:
1) 48 мм диаметрлі құбыр, колонна аралығында – 20,1 мм саңылау.
2) 60 мм диаметрлі құбыр (колонна аралығында қатты дәл емес – 3 мм
саңылау).
3) 60 мм диаметрлі құбыр (колонна аралығында қатты дәл 21 мм саңылау).
2.6 Ұңғыманы штангілі терең сораппен қолдану
Қондырғы плунжерлі сораптан, тербелмелі-станоктан, штангі
колонналарынан, тербелмелі-станокпен плунжерлі (поршень) жалғайтын қүбыр
тізбегінен түрады. Электродвигатель редуктор арқылы кривошипке қозғалыс
береді.
Плунжердің жоғары көтерілісі кезінде айдау клапоны жабылады, сүйыќтың
плунжер бойынша жоғары көтеріліп, үш жақты қүбыр арқылы жинау желісіне
беріледі.
Егер газ бен сұйықта болмаса сораптан теориялық тәуліктік Qm өнімнің
берілуін анықтаймыз.
Qт = F · S · n · 1440
(1)
мұндағы F – плунжер ауданы
S – шток жүрісінің ұзындығы.
1440 – тәулік бойынша минут саны.
Саға жабдықтары планшайбадағы қүбыр алқасы үшін және ұңғыдан
шығатын өнімді үш жақты құбыр арқылы бағыттауға қызмет істейді.
Арқанды алқа штангіні балансирдің басына жалғау үшін түрады. Астыңғы
траверсаға екі төлке (втулка) пісірілген, олар арќанның шет үштарын қысып
түрады. Траверсалар арасында екі бұранда орналасқан, олардың көмегі арқылы
үстіңгі траверсалы астыңғы траверсаның үстіне шығаруға болады. Бұл
динамографты (алқа түскен күшті өлшейтін құрал) орнату кезінде қажет
болады.
Әлемдік тәжірибеде штангалы сорапты қондырғымен мұнай өндіру ерекше
орын алады. Қазіргі уақытта бұл қондырғы жабдығы пайдаланудың 23 бөлігін
қүрайды.
Қозғалысқа кеткен шығымын анықтау.
hүйк = Нм.
К =
Бөлу ұзындығын анықтау:
N = N нүкте кестесін қүраймыз.
j 1 2 3 4 5 6 7
Р=Ртүп(j-1)7,675·107,675·105,67 5·104,675·103,675·102,675·101,6 75·10Па
6 6 6 6 6 6 6
1078 1001,536925,072 848,608 772,144 695,61 618,864 М
КПД құрылысы кезіндегі қүбырлар тізбегін (СКЌ) (жоғарыдан төмен) және
сорап шығысындағы қысымды анықтау.
Сорап қабылдауындағы қысым мынаған тең.
Ркелт 0,2÷0,3 Рнас
Ркелт = 1,225·106 Па
А.А.Адонин диаграммасы бойынша Q=60 м3тәу, L=592 м, D=68 мм диаметрі
1200 м. Онда салынбайтын НСН2 сорабын қабылдаймыз.
НСН2-68 сорабын dу=89 мм СКҚ-ға түсіреміз. (ішкі диаметрі dі=0,076м,
сыртқы диаметрі dс=0,089 м) штангілі 2ОНМ маркілі болат аламыз. Екі сатылы
штангі тізбегінің конструкциясы.
Жоғарғы саты d1=25 мм
l1= (21 штангі ұзындығы 8 м)
Төменгі саты d2=22 мм (ұзындығы
l 2= (28 штангі ұзындығы 8 м)
Газ айырғыш коэффициентін анықтаймыз.
(2)
одан βв 0,5
мұнда Ркн – сорап қорабының диаметрі (НСН-68 үшін Ркн =0,107 м)
σс = 0,184
Қүбырлық газды фактор
Gо.қүбыр=d·Рорт.і+
Барлық мәліметтерді сорап қабылданған 6-шы бөлімшеден аламыз.
Қүбырлық қаныққан қысым.
Рнас.үйк=
Аусақтағы соңғы қысымды қабылдаймыз (Р1-төменгі, Р11-жоғарғы).
1 2 3 4 5 6 7
Р1=Ру+і∆Р 1,65 2,3 2,95 3,6 4,25 4,6 5,55
Р11=Ру+(і+1)∆Р 1 1,65 2,3 2,95 3,6 4,25 4,9
1-6 бөлімшедегі орташа және келтірілген қысым мен газдың сығылу
коэффициентін анықтаймыз.
Рорт=
Ркелт=
Z=1-2,323·10-2(8-
Ркелт)Ркелт=0,957;0,957;0,896;0,931 ;0,851;0,830;0,810.
1-6 бөлімдегі бөліктегі газдың шығымы мен тығыздығын орташа
динамикалық жағдайда анықтаймыз.
Рг=Рго·15,795; 26,418; 42,814; 54,823; 67,402; 80,552 кгм3
V=(Go-α·Pорт) ·qн·1,083·10-3; 0,602·10-3; 0,332·10-3;
0,238·10-3; 0,176·10-3м3с
1-6 бөлім бойынша сұйық-газ шекараларының созылуын үстіртін
анықтаймыз.
σж==63,0438·10-3; 62,111·10-3; 60,779·10-3;
59,876·10-3; 58,986·10-3; 58,110·10-3нм
Сақиналы кеңістіктің эквивалентті диаметрін анықтаймыз.
(3)
немесе
мұнда, dорт – штангілі тізбектің орташа диаметрі
Газдың критикалық шығынын анықтаймыз.
vкр = 1,75·d2,5+1,25·q=2,886·10-3м3с
1-6 бөлімшедегі буѓа қаныққандық ағынын анықтаймыз.
1-6 бөлімшесіндегі қозғалысын шығынын анықтаймыз. Қосымша табамыз.
1,742·10-3; 1,735·10-3; 1,732·10-3; 1,730·10-3; 1,729·10-3 нм.
1-6 бөлімшелерінің ұзындықтарын анықтаймыз.
Δl=P1-P11
32,263; 102,399; 90,506; 86,439 м
N=N нүктесіне кесте қүрамыз.
Р=Ру+(і-1)∆Р 1 1,65 2,3 2,95 3,6 4,25 4,9
0 32,263 134,662 225,168 311,607 395,258 473,798
7-бөлімшенің ұзындығын өлшейміз (бір фазалы сұйыќ үшін)
мұнда, ρ1- сұйық тығыздығы
ρ1= ρн(1-Ув)+ ρв· Ув=983,268 кгм
мұнда Ув- су ағыны
Сбр- өлшемсіз жылдамдық
Со- 0,12÷0,15 ағындағы су тамшысының жылдамдығы.
С=СКҚ мен штангі тізбегі аралығындағы сақиналы кеңістіктегі сұйық
қозғалысының жылдамдығы.
V1- сұйықтың кинематикалық түтқырлығы
8-ші нүктеге график саламыз. Бұл нүктенің координаттары:
l=473,798+67,314=541,112 м
7. Штангілі терең сорапты өндірісте қолдану
Штангілі сорап мұнай өндірісінде ең көп тараған қондырғы.
Қондырғы плунжерлі сораптан, теңселме станоктан, плунжерлі теңселме
станокпен байланыстырып түратын штангілер тізбегінен және ұңғы ішіне
құйылған сұйыќты жер бетіне шығаратын (сорапты компрессорлы қүбырлар)
қүбырлар тізбегінен түрады. Электроқозғалтқыш редуктор осіне орнатылған
кривошиптің айналуына қызмет етеді және одан әрі балансир шатунның
көмегімен арқанды алқа арқылы балансирдің басына ілінген штангілер
тізбегінің тік бағытта жоғарылы-төмен жүріс қозғалысын тудырады. Плунжердің
жоғары қарай жүрісі кезінде айдау клапоны жабылады да, плунжер үстіндегі
сұйыќ оның жүріс үзындығы бойымен жоғары көтеріліп үш жақты қүбыр арқылы
жинау торабына түседі. Сораптың сорғыш клапаны ашылады да, скважинадағы
сұйық сораптың цилиндріне құйылады.
Плунжер мен штангінің төмен қарай жүрісі кезінде сорғыш клапаны
жабылады да, сұйыќ бағанасының әсері қүбырларға беріледі. Бұл кезде айдау
клапаны ашылады да скважинадаағы өнім плунжер үстіндегі кеңістікке қарай
соғады.
Одан әрі жоғары қарай плунжер жүрісінің жаңа циклі басталады.
Штангіні арқанды алқамен жалғастыратын жылтыратылған штоктың жоғары-
төмен жүріс қозғалысы кезінде саға арматурасын саңылаусыздандыру
(герметизациялау) үшін сальник қарастырылған. Станоктағы күштердің
теңсіздігін реттеу үшін тербелмелі – станок балансирлі және роторлы
нүктемен теңгеріледі.
Штангілі сорапты қондырғының кемшілігі міндетті түрде тербелмелі
–станоктың мықты, берік болуы керек. Себебі жоғары- төмен кезінде инерция
күштері пайда болады.
Штангілер - ұзындығы 1 метрден 8 метрге дейін жетеді. Диаметрі: 12,
16, 19, 22, 25 мм аяқ жақтары квадратты қималы қалыңдатылған бастары бар,
дөңгелек қималы стержендерден тұрады. Олар муфталар көмегімен жалғанады.
Штангілерді түрақсыз күштер едәуір жер өтетін корозиялық ортада
пайдаланатындықтан оларды термоөңдеуден және беттік керілу әдістерін
қолдана отырып беріктігі жоғары болаттардан дайындайды.
3 Кесте - Плунжер диаметрі және плунжердің жүру ұзындығы.
Плунжер диаметрі, мм Плунжердің жүру ұзындығы, м
28 3,5
32 3,5
38 6
43 6
55 6
68 4,5
93 4,5
Плунжер ұзындығы 1200мм болса, онда оны 1500м тереңдікте қолданамыз.
1500-2000м-ден қолданылады.
Кәсіпшілікте өлшемдері мен конструкциясы әр түрлі сораптар
қолданылады. Неғұрлым кең тараған сораптың екі түрі салынбайтын және
салынатын сораптар.
Олардың негізгі ерекшеліктері мынадай:
Салынбайтын сораптың цилиндрін скважинаға сорапты компрессорлы
қүбырмен түсірсе, ал клапандар мен плунжер штангімен түсіріледі. Цилиндрді
жоғарыға шығару үшін барлық жабдықтарды көтеру қажет (штангіні клапандармен
плунжер және сорапты қүбырды). Бұл сораптың цилиндрінің диаметрі 28-ден 68
мм дейін.
Салынатын сораптың цилиндрлі (плунжермен, клапандармен бірге жиналып)
скважинаға штангі арқылы түсіріледі және сол сияқты жиналған түрде штангіні
жоғарыға шығарады (қүбыр орнында қалады).
Бүл сораптар тұтќырлығы жоғары мұнайды шығару үшін қолданады.
Кейбір сораптар өнім қүрамында қүмы мен суы көп сұйықтықта сораптар,
НСВД, НСВГ сияқты сораптар Азербайжан МГӨБ-ында кеңінен пайдаланылады. Осы
сораптар цилиндрге қүмның түсуін алдын алады. Цилиндрмен плунжер арасында
пластикалық сұйық болады. Сол пластикалық сұйыќ саңылауды бітеп өнімнің
өтіп кетуін алдын алады.
2.8 Қондырғының жұмыс істеу принципі және схемасы
Ұңғыда фонтан болмауы немесе тоқтауы ұңғыны пайдаланудың басқа да
әдістерін қолдануға мәжбүр етеді. Ең көп тараған әдістердің бірі, бұл –
мұнайды штангілі сораппен өңдіру.
Ұңғы штангілі сорапты қондырғы (ШСНУ) құрамы.
Ұңғы штангілі сорапты қондырғы мынадай жабдықтардан тұрады:
1. Жер үсті жабдықтары: теңселмелі – станок, саға жабдығы.
2. Жер асты жабдықтары: сорапты компрессорлы құбыр, сорап штангілері,
штангілі сорап (ШГН) және асқынған жағдайда қондырғының жұмысың
жақсартатың әртүрлі қорғау құрылғылары.
Теңселмелі – станоктарды фундаментке (іргетас) орнатылады, оның
негізгі элементтері: тірек балансирімен, екі кривошип екі шатунымен,
редуктор, сына қойысты беріліс, электрокозғалтқыш, басқару блогі және
тежеу рычагі.
Балансир – балансир басынан және шетінен тұрады. Балансир шеті
кривошиппен шатунның көмегімен жалғанады, шатунның екі жағында под-
шипниктері бар.
Кривошиптің қарсы салмағы бар, келесі жағымен редукторға
бекітілген.
Редуктор электроқозғалтқышпен қорғаныс кожухы бар сынақайысты
беріліспен жалғастырылған. Электроқозғалтқыш ұңғы терендігіне сәй-
кес қуатпен қондырылады.
Жоғарыда айтқандай балансир басы жылтырлатылған (полированный)
штокпен арқан алқасы көмегімен жалғанады. Шток саға жабдығымен байла-нысып
жатыр және сағадан мұнай ақпау үшін саға сальнигімен бірге саңы-
лаусыздандырылады. Шток сорап штангілерімен муфта арқылы жалғанады.
Штангілер сорапты компрессорлы құбыр ішіне кіреді және плунжерге
дейін жетеді.
Плунжер цилиндрде орналасқан, плунжерге айдау клапаны бар.
Цилиндр плунжерімен және оның барлық клапандарымен цилиндрдің төмен-гі
бөлегінде сору клапаны орналасады. Сорап сорапты компрессорлы құбыр-ға
бегітіледі, және жөндеу кезінде сорапты компрессорлы құбырымен бірге
шығарады.
Сораптар алынбалы салынбалы және алынбайтын болып келеді, олар
ұңғы терендігіне байланысты қондырылады.
Электроқозғалтқыш сына қайысты беріліс және редуктор арқылы
екі салмақты кривошипті айналмалы қозғалысқа келтіреді, содан соң бұл
қозға-лыс тірекке бегітілген белдік осімен тербелетін балансирге ілгері –
кейінінді қозғалыс ретінде берімді. Балансир өз қозғалысын штангілерге,
штангіден плунжерге беріледі.
Плунжердің жоғары қарай жүрісінде айдау клапаны жабылып, сору
клапаны ашылады да сорап сұйыққа толады.
Ал төмен қарай жүргенде сору клапаны жабылады, сұйық плунжер ас-
тындағы қысыммен сығылады және айдау клапаның ашады. Сұйық плунжерге келіп
түседі одан әрі сорапты – компрессорлы құбырға өтеді.
Сорапты – компрессорлы құбырдан сұйық тройник арқылы мұнай жи-
нау құбыр өткізгішке, өлшеу қондырғысына одан КНС – ке және т.б.
2.9 Жанажол кен орнында күрделі жағдайда қолданылатын жабдықтар
Қазіргі уақытта Жанажол кен орнында ұңғыларды терендік сораптармен
пайдалануға көшірілген ұңғылар саны едәуір. Бұл қабат қысымының
төмендеуімен түсіндірледі.
Бұл кен орныны кез келген жабдық жарамайды, себебі мұнай
құрамында күкірт, парафин көп мөлшерде. Сонымен қатар ілеспе газ көп
мөлшерде.
Американың Лафкин фирмасымен шығарылған жүк көтерілімдігі 40
тонна MARC-II түрдегі тенселмелі – станок плунжер жүрісін арттыруға,
тиімділігін жоғарлатуға бейімделген MARC-II тенселмелі – станогі және ТС
CYJY тенселмелі станогі штангілі берілістін жүкті төмендету тенденциасына
ие, жүк моментімен теңістіру моментінің жетілдірілген жүйесі энергия
тұтынуды азайтады және редуктормен подшипниктердің қызмет мерзімін
арттырады.
Лафкин фирмасының тенселмелі станогы жақсы кинематикаға ие,
және қарапайым тенселмелі станоктардың сыналған негізгі тетіктерін қолданып
дайындалған MARC-II тенселмелі – станогі және ТС CYJY тенселмелі станогы
конструкциасы штангілі сораптармен өндіруде максимальді және тиімді жұмысты
қамтамасыз етеді.
Жеке бөлшектер тұтастай Лафкин - индастриз фирмасының жақсы
конструкциалар қалыптастыру жолындағы 80 жылдардағы тәжрибесінің
нәтижелерін көрсетті. Қалыпты жұмыстың негізгі жағдайы болып дұрыс
монтаждау және пайдалану жатады. Сенімді монтаждау, қызмет көрсету және
пайдалану номинальды айналу моменттердің шегінде MARC-II тенселмелі –
станогы ұзақ жылдар бойы сенімді жұмысты қамтамасыз етеді.
Жер асты жабдықтарды сорап штангілері, ұңғы сораптың плунжеріне
қозғалыс беретін, өте жауапты элементтердің бірі. Жанажол кен орныңда
штангілер үшін болаттың беріктік тобын таңдауда келесі нормалар негізге
алыңды:
- коррозиалық ортада жұмыс
- ауыр жағдайдағы жұмыс (жоғары жүктеме).
Штангілердің АҚШ және Қытай шығарылған АНИ стандарты бойынша
беріктік тобы Д, 9-11 МПа кернеуге есептелген түрлері қолданылады. Пар-
афин тұнбаларымен күресу үшін көтеру құбырының қабырғасында штангілер
арнайы қырғыштармен жабдықталған.
Әрбір сорап штангілері тізбегіне қоңдырылатың қырғыштар саны:
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz