Ұлы Жібек Жолы жайлы ақпарат

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
<<Жібек жолы>> сөзінің шығу тарихы
Негізгі бөлім:
1.Ұлы жібек жолының Қазақстандағы сілемі
2.Сауда және товар алмасу
Қорытынды
Жібек жолының бойында қалған бұйымдар мен көркемдік стиль сәндер.

<<Жібек жолы>> деген не, ол қашан пайда болып, жұмыс істей бастады, қай жерден өткен – әркімнің көкейінде алғаш ұялатын сұрақтар міне осылар. Жауап қайтару үшін тарихи фактілерге жүгінейік.
629 жылы буддалық тауап етуші Сюань-Цзян <<Будданың қасиетті сүйектерін көріп, дің ілімін тыңғылықты зерттеу үшін>>Қытайдан Үндістанға аттанды. Ол Қытайды Батыспен жалғастырып жатқан және техника жаңалықтарын, діни идеялар мен мәдениет жетістіктерін жеткізуші болған халықаралық жолмен жүрді.
Чаньаннан шыққан көпестер керуенімен бірге қоспақ түйемен Дунхуан арқылы ұлы Гоби шөлінің шетімен жүріп,<<Ұлы Айдахар ағылдары>>деген атпен мәлім тұзды шөлден, Хами және Тұрфан жазирасынан, Тянь-Шанның солтүстік беткейлерін бойлай өтіп, сірә, Музур-Ола жотасы болуы мүмкін деп саналатын мұзды таулардан шыққан Сюань-Цзян мен оның серіктері <<Мөлдіреген Көгілдір көлге>> жеткен. Оны <<Қайнаған көл>>деп те атаған, сондықтан оның Ыстықкөл екенін білу қиын емес. Көлді айналып өткен тауап етуші Суяб қаласына келіп, онда Батыста шекарасы Қара теңізге кездескен. Сюань-Цзян түріктердің қағаны мен оның маңындағылары былайша суреттейді: <<Бұл жатжерліктердің жылқылары тамаша екен. Қаған жасыл жібек шапан киген; оның басы жалаңаш, тек ұзындығы бір чжаннан (3,2 м) астам жібек шүберекпен орап, ұштары артына салбыратып жіәберілген. Оның ізіне зерлі шапан киіп, шаштарын бұрым етіп өрген екі жүзден астам тархан еріп жүр. Аң терісімен әдіптелген киім және жұмсақ бас киім киген өзге жауынгерлер айбалталар, тулар мен садақтар ұстаған. Түйелер мен атқа мініп келе жатқандардың көп екені сонша, көзбен шолып шығу мүмкін емес>>. Өзіне қаған жасаған қабылдауды суреттей келіп, Сюань-Цзян түрік ақсүйектерін жібек киімдерін сән-салтанатын талай рет атап көрсетеді және өзінің сыйлыққа <<қызыл күрең сәтеннен тірілген толып жатқан киім жиынтығы мен елу тай жібек>> алғанын да хабарлайды. Бұл көріністе Шығыс пен Батыс саудасын негізгі өнімі ертедегі және орта ғасырлардағы құрлықаралық ұлыжолға атын берген жібек ерікті болсын бірінші рет айтылады. Бұл жолдың қашан <<іске қосылғаны>> туралы сұраққа осы кезге дейін түрлі жауап қайтарылады. Егер <<Жібек Жолының>> жекелеген учаскелердің түп-негізі туралы айтар болсақ, қарым-қатынастар мен айырбас байланыстарының басы уақыты жағынан б.з.б. III-II мыңжылдықтарға барып тіріледі. Бұл байланытар Бадахшан тауларында көктас және Жаркентдария өзенінің жоғарғы ағысында, Хотан аудандарында нефрит кеніштерінен кен қазылуы себепті жолға қойылған еді. Бадахшанда өндірілген көктас Иранға, Месопотамияға, Анадолға, Мысыр мен Сирияға шығарылды. I мыңжылдықтың орта шенінде Бадахшанның көктасы Қытайға апарылды.

Пән: Жалпы тарих
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе

Жібек жолы сөзінің шығу тарихы
Негізгі бөлім:
1.Ұлы жібек жолының Қазақстандағы сілемі
2.Сауда және товар алмасу
Қорытынды
Жібек жолының бойында қалған бұйымдар мен көркемдік стиль сәндер.

Жібек жолы деген не, ол қашан пайда болып, жұмыс істей бастады, қай
жерден өткен – әркімнің көкейінде алғаш ұялатын сұрақтар міне осылар. Жауап
қайтару үшін тарихи фактілерге жүгінейік.
629 жылы буддалық тауап етуші Сюань-Цзян Будданың қасиетті сүйектерін
көріп, дің ілімін тыңғылықты зерттеу үшінҚытайдан Үндістанға аттанды. Ол
Қытайды Батыспен жалғастырып жатқан және техника жаңалықтарын, діни идеялар
мен мәдениет жетістіктерін жеткізуші болған халықаралық жолмен жүрді.
Чаньаннан шыққан көпестер керуенімен бірге қоспақ түйемен Дунхуан арқылы
ұлы Гоби шөлінің шетімен жүріп,Ұлы Айдахар ағылдарыдеген атпен мәлім
тұзды шөлден, Хами және Тұрфан жазирасынан, Тянь-Шанның солтүстік
беткейлерін бойлай өтіп, сірә, Музур-Ола жотасы болуы мүмкін деп саналатын
мұзды таулардан шыққан Сюань-Цзян мен оның серіктері Мөлдіреген Көгілдір
көлге жеткен. Оны Қайнаған көлдеп те атаған, сондықтан оның Ыстықкөл
екенін білу қиын емес. Көлді айналып өткен тауап етуші Суяб қаласына келіп,
онда Батыста шекарасы Қара теңізге кездескен. Сюань-Цзян түріктердің қағаны
мен оның маңындағылары былайша суреттейді: Бұл жатжерліктердің жылқылары
тамаша екен. Қаған жасыл жібек шапан киген; оның басы жалаңаш, тек ұзындығы
бір чжаннан (3,2 м) астам жібек шүберекпен орап, ұштары артына салбыратып
жіәберілген. Оның ізіне зерлі шапан киіп, шаштарын бұрым етіп өрген екі
жүзден астам тархан еріп жүр. Аң терісімен әдіптелген киім және жұмсақ бас
киім киген өзге жауынгерлер айбалталар, тулар мен садақтар ұстаған. Түйелер
мен атқа мініп келе жатқандардың көп екені сонша, көзбен шолып шығу мүмкін
емес. Өзіне қаған жасаған қабылдауды суреттей келіп, Сюань-Цзян түрік
ақсүйектерін жібек киімдерін сән-салтанатын талай рет атап көрсетеді және
өзінің сыйлыққа қызыл күрең сәтеннен тірілген толып жатқан киім жиынтығы
мен елу тай жібек алғанын да хабарлайды. Бұл көріністе Шығыс пен Батыс
саудасын негізгі өнімі ертедегі және орта ғасырлардағы құрлықаралық
ұлыжолға атын берген жібек ерікті болсын бірінші рет айтылады. Бұл жолдың
қашан іске қосылғаны туралы сұраққа осы кезге дейін түрлі жауап
қайтарылады. Егер Жібек Жолының жекелеген учаскелердің түп-негізі
туралы айтар болсақ, қарым-қатынастар мен айырбас байланыстарының басы
уақыты жағынан б.з.б. III-II мыңжылдықтарға барып тіріледі. Бұл байланытар
Бадахшан тауларында көктас және Жаркентдария өзенінің жоғарғы ағысында,
Хотан аудандарында нефрит кеніштерінен кен қазылуы себепті жолға қойылған
еді. Бадахшанда өндірілген көктас Иранға, Месопотамияға, Анадолға, Мысыр
мен Сирияға шығарылды. I мыңжылдықтың орта шенінде Бадахшанның көктасы
Қытайға апарылды.
Орта Азия мен Орта Шығысты Жерорта теңізімен және Үндістанмен
жалғастырған Көктас жолымен қатар Шығыс Түркістанды Қытаймен
байланыстырғанНефрит жолыда болды.
Б.з.б. I мыңжылдықтың орта шеніндеДала жолыжандана бастады, егер
тарихтың атасы Геродоттың суреттеуіне ден қойсақ, оның мынадай бағыты айқын
болады:ол Қара теңіз өңірінен Дон жағалауына, содан соң Оңтүстік Орал
өңіріндегі савроматтар жеріне, ертіске қарай, одан әрі Алтайға, Жоғары
Ертіс пен Зайсан көлі маның мекендеген агриппейлер еліне шыққан. Бұл жолмен
аң және мал терілері, иран кілемдері, қымбат бағалы металдардан жасалған
бұйыымдар таралған.
Таяудағы кездің өзінде жібектің ойлап табылуы және онымен сауда жасау
б.з.б. I мыңжылдық кезіне жатады деп саналып келген еді. Алайда Тайху
көліне жақын жерде, Чжецзян провинциясында қазба жұмыстарын жүргізген Қытай
археологтары неолит дәуіріне жататын жібек маталар, белдік пен тоға тапты.
Матаның мезгілі-б.з.б.2750+100жж. Оған жасалған талдау сол кезге қарай-ақ,
яғни осыдан 5 мың жылдай бұрын жібек тоқу қарапайым сатыдан шыққанын
дәлелдейді. Б.з.б. VI-V ғасырларда қытай жібегі басқа елдерге, соның ішінде
батысқа да шығарыла бастаған. Алтайдағы Пазырықпатшалықобаларының
б.з.б. V ғасырдағы деп саналатын біреуін қазған кезде феникс кестеленген
жібек көрпе табылды. Оңтүстік және Батыс Европа аудандарында б.з.б. VI-V
ғасырлардағы қабірлерден жүннен жасалған бұйымдарға тігілген жібек маталар
мен шашақтар таршықты. Қымбат тұратын жібектердің таралуына сақтар мен
скифтердің көшпелі тайпалары қатысқан, сол кездегі ғажайып товар Орталық
Азия мен Жерорта теңізі өңіріне солар арқылы жеткен.
Алайда,VI-IV ғасырлардағы Жібек жолы туралы айтуға бола қоймас, қымбат
товарлар дала өңірі арқылы жеткізілген, ол 40-параллель маңынан өткен және
Хуанхэ өзеннің үлкен иіндерінен басталып, Алтайдың шығыс және солтүстік
сілемдерін, Қазақстан мен Қара теңіз өңірі далаларын кесіп өткен де,
гректер мен этрускілер жеріне жеткен деп шамалау дұрысырақ болады. Жібек
Үндістанға сол кезде барған, мұныСина патто-Қытай жібегідеген сөз
дәлелдейді.
Б.з.б. I ғасырдың ортасында ғанаЖібек жолытұрақты дипломатиялық және
сауда жолы ретінде пайдаланына бастайды. Ал бәрі 138 жылы, император У-ди
Батыстың беймәлім елдеріне жіберген Чжан-Цзянға ерген елші керуені Хань
астанасынан шыққан кезде басталған еді. Чжан-Цзян 13жылдан кейін қайтып
оралды. Ол қазіргі Ауғанстан аудандарына дейін жетіп, Қытайдың ішкі
аудандарынан Орталық Азияға бірінші болып тұра жолмен жүріп өтті.
Осының ізінінше Батысқа-жібек артқан керуендер аттанып, ал Қытайға
Жерорта теңізі жағасынан, Таяу және Орта Шығыста, Орта Азиядан товарлар
әкеліне бастады. Көп кешікпей халықаралық сауда Орта Азиядағы Зеравшан және
Қашқадария аңғарларында орналасқан ел-Соғдыдан шыққан саудагерлердің қолына
көшті. Соғдылардың Шығыс Түркістандағы Тохарлыққалаларда және Қытайдың
Ланчжоу, Дунхуан, Чаньан сияқты қалаларында сауда колониялары болды.
Мысалы, Дунхуанда мыңға тарта соғдылар тұрған. Соғдылар Жапонияға өткен,
жібек жолы жапондардың ертегі астанасы Нараға жетіп аяқталған. Осындағы бір
ғибатханада соғды тілінде жазылған қолжазба сақталды.
Қазақстанның батысын Қиыр Шығыспен, Амур бойымен керуен жолдары
байланыстырып жатты. Бұлғын жолыдейтін жол белгілі, ол арқылы
Византияның, Иранның, түрік қағанаттары мен соғды княдіктерінің Бохай
мемлекеттерімен және Жапониямен байланыстары жүзеге асырылған. VI ғасырда
Бұлғын жолыныңтеңіздегі бөлігі Жапонияға баратын жол деп аталған.
II-V ғасырларда Жібек Жолы, егер шығыстан бастасақ, Чаньаннан басталып,
Ланчжоу ауданында Хуанхэ арқылы өтетін өткелге, одан әрі Нань-Шанның
солтүстік сілемдерін жағалап, Ұлы Қытай қорғанының батыс шеті мен Яшма
қақпалары бекетіне беттеген. Осы арада бір жол айрылып, Такла-Макан
шөлінің солтүстігі мен оңтүстігін жағалап кеткен. Солтүстік жол Хами,
Тұрфан, Бесбалық, Шихо жазиралары арқылы Іле өзенінің аңғарына; ортаңғы жол
Чаочаннан Қашқарға, Ақсуға және Бедел асуы арқылы Ыстықкөлдің оңтүстік
жағасына; оңтүстік жол Дунхуан, Хотан, Жаркент арқылы Бактрияға, Үндістан
мен Жерорта теңізіне шыққан, бұл – оңтүстік жол деп аталатын
жол;солтүстік жол Қашқардан Ферғанаға және одан әрі Самарқанд, Бұқара,
Мерв арқылы Хамаданға, Сирияға барған.
VI-VII ғасырларда, Ферғана арқылы өтетін бұрынғы жол төте және қолайлы
болғанымен, Қытайдан батысқа Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан арқылы өтетін
жол мейлінше жандана түседі. Жолдың ауыстырылуын мынадай себептермен
түсіндіруге болады. Біріншіден, Жетісуда түрік қағандарының ордалары болды,
Орта Азия арқылы өтетін жол өзара қырқыс салдарынан VII ғасырда қауіпті
болды. Үшіншіден, түріктердің бай қағандары мен олардың төңірегіндегілер
теңіздің арғы жағының товарларын ірі мөлшерде тұтынушылар болатын. Сөйтіп,
бұл басты жолға айналды да, елші және сауда керуенінің негізгі көпшілігі
VII-XIV ғасырларда осы жолмен жүрді.
Жібек жолының бұл бағыты бір орнында тұрақтап қалған жоқ, ғасырлар
ішінде белгілі бір учаскелері мен тармақтары алма-кезек мейлінше үлкен
маңыз алып, керісінше, басқаларымен жүріс тоқтап қалды, ал олардың
бойындағы қалалар мен сауда бекеттері құлдырауға ұшырады. Мәселен, VI-VIII
ғасырларда негізгі бағыт Сирия-Иран-Орта Азия-Оңтүстік Қазақстан-Талас
Аңғары-Шу аңғары-Ыстықкөл ойпаты-Шығыс Түркістан болды.Бұл жолдың бір
тармағы, дәлірек айтқанда, тағы бір бұтағы жоғарыда айтылған жолға
Византиядан Дербент арқылы Қаспий өңірі даласы-Маңғыстау-Орал өңірі -
Оңтүстік Қазақстанға шықты. Иранға қарсы Батыс түрік қағанаты мен Византия
сауда-дипломатиялық одақ жасасқан кезде ол жол сасанилік Иранды айналып
өтті.1568 жылы Константинопольге император II Юстинианның (565-576)
сарайына түрік қағаны Дизабулдан соғдылық Маниах бастаған елшілік келді,
Маниах, қытай шежірешілерінің айтуынша, ...түріктерді үйретіп, бағыттап
отырғандардың бірі болған. Алайда бұл жолы түріктер де, соғдылар да
жібекпен көп мөлшерде сауда жасауға байланысты ортақ мақсат көздеді. Ол
бұлардың екеуінеде орасан көп кіріс келтіретін еді.
Жібектің бір бөлігі Қытайдан келіп түсетін, басқа бөлігі Шығыс Түркістан
қалалары мен соғдының өзінде дайындалатын, бұл орайда оны өндірудің өскені
сонша, оны өткізу өткір проблемаға айналды. Оны Жібекті ең ірі тұтынушы –
Византияға сатуға парсылардың кедергі жасауы тереңдете түсті. Оған өте
нақты себептер болды, өйткені жібек Византияға сарай мен ақсүйектердің
кажеттері үшін ғана емес, олар бірінші кезекте Иранмен соғыста
пайдаланылатын – ды. Егерпарсы өкіметі жібекпен емін – еркін өткізіп сауда
жасауға рұқсат етсе және жібек Византияға дейін жетсе, онда бірнеше
жылдан кейін Ефратта сансыз көп жалдамалы армия тұрар еді де, оған тойтарыс
беруге Иранның бүкіл күші жетпес еді.
Сондықтан түріктер мен соғдылар парсылармен уағдаласа алмады да,
түріктер Византияға Маниах елшілігін жіберді. Ол Иранды және оның
бақылауындағы жерді айналып өтіп, Жетісудан Сырдария бойымен Арал өңіріне,
Маңғыстау арқылы Қаспий өңіріне, Солтүстік Кавказға, Кавказ жотасы арқылы
Константинопольге жетті. Елшілікті жақсы қабылдаған II Юстиниан Талас
жағалауындағы қаған ордасына өз елшілігін аттандырды. Сөйтіп, түріктердің
гректерге баратын жаңа жолы жұмыс істей бастады. Оның бағытын
археологиялық олжалар жақсы көрсетеді, олар әсіресе Кавказ жотасының
етіктерінде көп, онда Мощевая балка қорымы ашылды. Одан жібек бұйымдар,
жібек матаға салынған суреттің қиындылары, қытай көпесінің кіріс-шығыс
жазбалары және VII-X ғасырлардағы басқа да көптеген шетелдік заттар
табылды.
Бұл жолдың бойында Сырдарияның үлкен де бай калалары тұрды, олар туралы
біраз кейініректе XVI ғасырдағы тарихшы Рузбихан былай деп жаз-ды: Ходжент
(Сырдария) өзені Түркістан бекіністерінің арасынан ағып етеді. Сейхун
өзенінен казып шығарылған арналардың жағасында сондай асқақ көрінетін аса
биік замоктар сиякты биік бекіністер ортасынан ағып жатқан өзен жұмақтың
қуаныш-шаттығын айтып тұрғандай.
Кейініректе, ІХ-ХІІ ғасырларда бұл жол Тянь-Шань жолына қарағанда
азырақ пайдаланылатын болды". Бірақ ХIII—XIV ғасырларда ол қайта жанданады.
Құрлықтағы саяси жағдай елшілердің, көпестердің және баска да саяхатшы
адамдардын жол таңдауын анықтап берді.
Ал, Қазақстан Жібек Жолы ауқымына кірер қарсанда оның оңтүстігі қандай
болған еді? Бұрын атап өтілгеніндей, мұнда ежелден өзіндік мәде-ниет дамып,
оның қалыптасуына көшпелі тайпалар мен отырықшы халықтар қатысты. Бұл ретте
этникалық тұрғыдан алғанда көшпелілер де, отырықшы тұрғындар да біртектес
еді немесе бір үлгідегі этникалық-саяси құрылымдар шеңберінде біріккен
болатын. Отырықшы және көшпелі мәдениеттердің өзара әсері мен бір-бірін
байытуы дүниежүзілік прогрестің сара жолы болды. Мұндай кірігудің
қойнауында өркениеттің Қазақстан мен Орта Азия халықтары жасаған көптеген
жетістіктері, сондай-ақ оны мекендейтін халықтар этногенезінің бастаулары
жатыр. Мәселен, б. з. б. VI—III ғасы-рларда мұнда сақтардың көшпелі және
жартылай көшпелі тайпалары ме-кендеді, олардың жоғары мәдениеті көптеген
обалы ескерткіштерді қазу арқылы мәлім, олардың арасында Бесшатыр, Есік,
Түгіскен, Ұйғарақ бар.
Сақтардын Қытаймен, Үндістанмен, Таяу және Орта Шығыспен сол кездің
өзінде-ақ байланыстары болған. Мұны сақ шонжарларының қабірлерінен табылған
қытай, айналары, Орта Азиядан, Ираннан әкелінген көркемдігі жоғары шетелдік
бұйымдар дәлелдейді. Түгіскендегі шикі кірпіштен қал-анған іргелі жерлеу
құрылыстары оларды салуға жатжерлік шеберлерінің тартылуы туралы ойға
жетелейді. Усун және Кангюй мемлекеттері өмір сүрген уақытта б. з. б. II -
біздің заманымыздағы I мыңжылдықтың бірінші жартысында, Жібек жолы қызу
пайдаланыла бастаған кезде, мұнда Рим шынысы мен теңгелері, қытай жібегі,
айнасы мен лакталған ыдыс-аяғы, Европаның фибул-ілгектері және Ираннан
оймышталып-басылған тастар әкелінеді.
Бұл кезенде Шу, Талас және Сырдария аңғарларында қалалық орталық-тар
қалыптасады, оларға мұнаралы дуалдармен қоршалған егіншілік қоны-стар негіз
болған еді қазір олардың көпшілігі Тянь-Шанның тау етегіндегі өңірінен,
Арыс аңғарынан, Сырдарияның орта және төменгі ағысынан табылды. Бұл қалалар
Арал өңірінін кұрғақ шел аймағында, Жетіасар алқа-бында әсіресе жақсы
сақталған. Олардың күн күйдірген сары дуалдары осы кезге дейін аскақтап
тұр, сүйір ұшты мұнаралардың үңірейген кездері жазықдалаға қарайды, ал
такырлардың астында ертедегі зор мазарлар жасырынып жатыр.
VІ ғасырдың екінші жартысында Қазақстан Кореядан Қара теңізге дейінгі
кеңістікті камтыған орасан зор көшпелі империя Түрік қағанатының құрамына
кірді. VI ғасырдың аяғында қағанат екі бөлікке - Шығыс түрік және Батыс
түрік қағанаттарына бөлінеді. Соңғысының орталығы -Жетісу, ал астанасы Суяб
қаласы болады.
Жібек жолы учаскесі нақ сол кезде жанданып, ол Жетісу мен Оңтүстік
Қазақстанның қалалық феодалдық мәдениетінің дамуында маңызды рөл атқарды.
Жетісуда ол толып жатқан қалалық орталықтардың пайда болуына түрткі болды,
ал Қазақстанның оңтүстігінде не жол бойында болған, не оған сауда
тармақтарымен байланысты қалалардың тез өсуіне себепші болды. Егер батыстан
шығыска қарай қарағанда, Жібек жолының Қазақстандағы бөлігі міне былайша
көрінеді Жол Шаштан (Ташкенттен) шығып, Тұрбағаттағы асу арқылы Жібек
жолындағы аса ірі орталықтардың бірі Ис-пиджабқа беттейді. Мұнда түрлі
елдердің саудагерлері тоқтаған, қалада Бұхараның, Самарқандтың көпестеріне
қарасты сауда құрылыстары мен керуен-сарайлар болды, ал Испиджаб көпестері
Мерв, Балх, Бұхара мен Хорезм көпестерімен бірге Бағдаттағы Харба ибн
Абдаллах Әл-Балхи раба-дында өз факторийін ұстаған. Испиджабтан құлдар, ақ
маталар, қару, сем-сер, мыс пен темір тасылған.Испиджабтан керуендер
Шығысқа, Шарап, Будухкет калалары, Тамтаж және Абараж керуен-сарайлары
аркылы Таразга беттеген.
Тараздың маңында Бұхарадан шыққандар негізін қалаған Жамукет кал-асы
тұрды. Ол VI ғасырдың өзінде-ақ аталады, оның негізін Бұхара соғды-лары
қалаған, оларға Жамук деген кісі басшылық етіп, кала да соның есімі-мен
аталған. Археологтар Жамукеттің жұртын Талас аңғарында, Жамбылға жақын
жерде, Талас өзенінің оң жағалауында, Сарыкемердің қарсысынан тапты. Оның
қираған жұрты казір Қөстүбе деп аталады. Бұл қалалардан басқа Талас
аңғарында аңғардың ірі күміс кеніштері орналасқан таулы бөлігінде Шелже,
Сус, Көл және Текабкет сияқты белгілі қалалар болған.
Аңғардың жазық жағында Атлах қаласы тұрды, оның дуалы түбінде, бұрын атап
өтілгеніндей, 751 жылы арабтардың қытай әскерлерімен ықпал өрісі жолындағы
шайқасы еткен. Таразға жақын жерде, Таластың бойымен төмен қарай
солтүстікке бет алатын сауда жолында Адахкет және Дех-Нуджикет қалалары
болған, ал монғолдар кезінде деректемелерде Янги, Янги-Балық және Кенжек
қалалары аталады. Талас аңғарындағы Таразға керуендер Касаннан Шатқал
жотасындағы Шанаш және Талас Алатауындағы Қарабура асуы арқылы Ферғана
аңғарынан келетін жолмен де барған. Жолдың бұл белігі Жібек жолының Фер-
ғана және Жетісу бағьптарын қосып жатты.
Тараздан шығысқа қарай шыққан жол шөл жерлермен Құлан қаласына бет
алады. Тараз бен Құлан арасындағы жер қарлұқтардікі болатын. Құланға
баратын жолда Касрибас, Көл-Шөп, Жол-Шеп арқылы өту керек болды.
Касрибастың жұрты қырғыз жотасын бойлай өткен ертедегі жол бойында тұр және
Ақыр тастың қираған жұрты ретінде мәлім, ол тастан қаланған құрылыс болып
табылады, жоспарлануына қарағанда, сірә, бір кезде замок болса керек. Көл-
Шөпке өрнек қаласының орны сәйкес келеді, оны қазып-аршу оның сипатын
көрсетті: бұл — мешіті, жасақтарға арналған казарма-лары және төңірегінде
қолөнершілер мекені бар әдеттегі бекіністі орда.
Қытайлар Цзюйлань деп атаған Құлан каласы түріктер елінің Мауараннахр
жағындағы шекарадағы сүйкімді қалашық ретінде белгілі. Жолнұскаларға
карағанда, ол Тараздың шығыс жағында 17 фарсах жерде жатыр және Құлан
ауылының шығыс шетінде орналасқан Луговое ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.