“радиохабардың тілі мен стилін оқыту әдістемесі”

Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 83 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі

Абылайхан атындағы Қазақ Халықаралық Қатынастар және Әлем

Тілдері Университеті

Магистратура

Мамандығы 6№ 0119: 2 Шетел тілі

Қолжазба құқығында

МАГИСТРЛІК ДИССЕРТАЦИЯ

Тақырыбы: “Радиохабардың тілі мен стилін оқыту әдістемесі”

Орындаған: Әуелбек Ш. О

2 курс магистранты

Ғылыми жетекші: Қондыбаева М. Р

п. ғ. д., профессор

Қорғауға рұқсат етілді:

Алматы 2007

РАДИОХАБАРДЫҢ ТІЛІ МЕН СТИЛІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

беттер

КІРІСПЕ . . . 3-6

I Тарау. Радиохабардың тілі мен стилін оқытудың теориялық негіздері

Радиохабардың тілі мен стилінің зерттелуі туралы. Стильдің

теориялық сипаты . . . 7 - 22

Радиохабардың тілі мен стилін оқытуды зерттеудің психологиялық, лингвистикалық негіздері . . . 23 - 36
ВВС (Бритиш Бродкастинг Корпорайшн) радиохабарларының ерекшеліктері . . . 37 - 42

I тарау бойынша қорытынды . . . 43

II Тарау. Радиохабарың тілі мен стилін оқыту әдістемесі.

2. 1 Радиожурналистика пәнінің әдістемесі радиохабардың тілі мен

стилін оқытудың алғышарты ретінде . . . 44 - 46

2. 2. Радиохабардың тілі мен стилін оқытудың әдістемелік үлгісі . . . 47 - 51

2. 3. Радиохабар дайындауға тән іскерліктер мен дағдыларды

қалыптастыруда оның тілі мен стилін қолдану әдістемесінің

сипаттамасы . . . 52 - 63

II тарау бойынша қорытынды . . . 64

III тарау. Тәжірбиелік оқыту және оның нәтижелері . . . 65 - 69

Қорытынды . . . 70-71

Қолданылған әдебиеттер тізімі . . . 72-74

Кіріспе

Тақырыптың өзектілігі. Қоғамның жаңа бағытта дамуы, Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлекетке айналуы, ел өміріндегі, оның барлық саласындағы түбегейлі өзгерістер, ана тілімізге мемлекеттік тіл дәрежесінің берілуі, мемлекеттік тілдің үкімет тарапынан қамқорлыққа алынуы - бүгінгі қоғамымыздағы жаңа үрдістердің бipi.

Қазіргі ақпараттық ағымның кеңдігіне байланысты Бұқаралық ақпарат құралдары тілінің тілдік мазмұны журналистер алдына түрлі міндеттерді артып отыр. Біріншіден, қазақ тілінің қолданыстық сипаттағы мүмкіншіліктері барынша тиімді, әрі ұсынықты пайдалану әрбір тілшінің алдына үлкен міндет жүктеп отыр. Екіншіден, сол радио тілі мен стилін өз нақышынан айырмай, әдеби тілге қалыптап, әсерлі де мәнді жеткізудің өзектілігі артып отыр. Бұқаралық ақпарат құралы (БАҚ), оның ішінде радио - бүгінгі таңда көпшілікті қоғам тынысымен таныстырып, күнделікті өміріміздегі өзекті мәселелер мен ақпараттар ағынын ел зердесіне жеткізумен айналысуда. Қандай бұқаралық ақпарат құралы болмасын, ең алдымен, халық тілін пайдаланатыны белгілі. Халық тілі негізінде сұрыпталған ауызекі сөйлеу тілі ғасырлар бойы қалыптасып келеді. Бұл радиода хабар жасаудың бірден бip өзекті мәселесі болып отыр.

Радио тілінің белгілі бip мақсаты, міндеті, жауапкершілігі болады. Радио тілі - белгілі бip дәрежеде халықтың әлеуметтік және өмірлік қажетін өтейтін тіл құралының бip саласы. Сөз де, сөйлеу де, әңгімелесу де бәрі айналып келгенде тілге бағынышты. Ауызекі сөзді радиосөзге айналдыра білу де өнер, бұлай дейтініміз радиохабарларда қолданылатын сөз жазбаша сөз емес, негізінен ауызекі сөйлеу тілі екенін естен шығармау керек. Радиода ауызекі сөздің әсері мол болып келеді. Әсіресе, шеберлікпен сөйленген сөз тыңдарманға әсер етпей қоймайтыны сөзсіз. Ал радиодағы сөз тыңдаушыға әсер етсе, онда сол хабардың жақсы дайындалғанын керсетеді. Бүгінігі таңда хабар әртүрлі сала бойынша дайындалады, яғни хабар дәрігер, мұғалім, өнер адамдарына арналуы мүмкін. Ал адамдардың жас ерекшелігіне сай: зейнеткер, қызметкер, студент және т. б. Осындай топтарға радио тілі мен стилін қолданып хабарлар дайындау әдістемесін үйрету қажеттілігі туындап отыр. Жұмыстың өзектілігін осыдан көруге болады.

Осыған байланысты бұл диссертациялық жұмыстың:

Зерттеу объектісі (нысаны) - қазақ топтары студенттерін радиохабар дайындауға үйрету;

Зерттеу пәні - қазақ топтары студенттерін радиохабар дайындауға үйретуде, оның тілі мен стилін қалыптастыру;

Зерттеу мақсаты: Жоғарғы оқу орнының қазақ тобы студенттеріне радиохабар тілі мен стилін тәжірбиелік тұрғыда меңгеріп, өздеріне нақты хабар дайындауда шеберлік тәсілдеріне баули отырып, радиохабар жасау барысында, оның тілі мен стилін қолданудың ғылыми әдістемелік негізін жасау.

Аталған мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды.

Зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми әдістемелік әдебиеттермен таныса отырып, психологиялық және лингвистикалық ерекшеліктерін белгілеу;
Тақырыптың зерттелу деңгейін анықтау, зерттелмеген сұрақтарды белгілеу;
Радиохабардың тілі мен стилінің басқа стиль түрлерімен қарым - қатынасы, лексика-грамматикалық ерекшеліктерінің әдістемелік негізін жасау;
Радиохабар дайындауда қолданылатын стиль түрлерін анықтау, радиохабар дайындауға оқытатын принциптер мен әдістерін белгілеу;
Радиохабар дайындауда оның тілі мен стилін қолданудың әдістемелік тұрғыда негізделген үлгісін құрастыру.

Зерттеу жұмысының методологиялық негізін тақырыпқа байланысты лингвистика және психология саласындағы еңбектер ( М. Зарва, В. Вакуров, Ю. Гальперин, И. Андронников, С. Бернштейн, А. Байтұрсынұлы, Қ. Жұмалиев, Г. Костомаров, Леонтьев А. А) пайдаланылды.

Зерттеу жұмысының жетекші идеясы: ағылшын тіліндегі радиохабарлардың тілі мен стилін іріктеп, оларды қазақ топтарында оқитын студенттерге үйретуді арнайы әдістемелілік жүйеге енгізу. Студенттер радиохабар тілі мен стилін жақсы меңгеріп, оларды радиохабар жасау барысында дұрыс қолдана білуі.

Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы: Егер тілдік жоғары оқу орны қазақ топтары студенттерін радиохабардың тілі мен стиліне үйретуде, хабардың тілі мен стилін қолдануға байланысты әдістемелік нұсқаулар жасап, радиохабар тілі мен стилін ұтымды (тиімді) қолдану жолдарын көрсетіп, жаттығулар кешенін құрсақ, онда біз радиохабар тілі мен стилін оқыту әдістемесіне қол жеткіземіз, өйткені радиохабар тілі мен стилі хабардың негізгі қаруы (өзегі) болып табылады.

Зерттеу әдістеріне тоқталсақ, олар:

Ғылыми әдістемелік әдебиеттерге сын көзбен қарап талдау;
Болашақ мамандардың (журналистердің) радиохабар тілі мен стилін қолданғандығын бақылау;
Радиохабар тілі мен стиліне оқыту жағдайына байланысты журналистика пәні ұстаздарымен анкета жүргізу;
Эксперимент жүргізу, нәтижелерін сараптау.

Ғылыми жаңалығы : Жоғарғы оқу орны қазақ тобы студенттерін радиохабар тілі мен стилін оқыту әдістемесін үйретуде радиохабар жасау әдістемесі және технологиясы (тілдік құрылымы, көркемдеуші құралдары) жан жақты зерттеліп, оның әдістемесі беріледі.

Теориялық құндылығы:

Жоғарғы оқу орны қазақ тобы студенттерін радиохабар жасауда радиохабар тілі мен стилін қолданудың теориялық негізі жасалынды.
Жоғарғы оқу орны қазақ тобы студенттерін радиохабар жасауда радиохабар тілі мен стилін қолданудың әдістемелік негізі, принциптері, әдістемесі және жаттығулар кешені жасалынды.
Жоғарғы оқу орны қазақ тобы студенттерін радиохабар жасауда радиохабар тілі мен стилін қолдану жолдары көрсетіліп, негізгі терминдерге тоқталдық.

Тәжірбиелік құндылығы:

Жоғарғы оқу орны қазақ тобы студенттерін радиохабар жасауда радиохабар тілі мен стилін оқыту әдістемесін қолдануға байланысты әдістемелік нұсқаулар беру.
Берілген нұсқауларды радиожурналистика саласынан дәріс беретін мамандар мен болашақ мамандар - студенттер пайдалануға болады.

Зерттеу кезеңдері.

Зерттеу жұмысының ғылыми аппараты анықталды, тақырып бойынша жинақталған материалдар талданып, өңделді.
Радиохабар стилінің басқа стиль түрлерімен қарым -қатынасы, лексика, грамматикалық ерекшеліктері анықталды. Әдістемелік үлгінің негізі қаланды.
Ұсынылып отырған үлгінің тиімділігін тексеру мақсатында тәжірбиелік оқыту жұмысы жүргізілді.
Тәжірбиелік оқыту жұмысының нәтижесі сарапталды. Алынған нәтижеге байланысты зерттеу тақырыбы бойынша негізгі қорытындылар мен ұсыныстар жасалды.

Зерттеу жұмысының материалы мен нәтижелерінің апробациясы. Зерттеу материалдары жүйелі түрде магистрлік оқуларда баяндалып отырылды. Сонымен қатар, зерттеу жұмысының негізгі мәселелері ғылыми әдістемелік журнал беттерінде жарық көрді.

Диссертация құрылымы. Кіріспе бөлімде зерттеу жұмысының жүйелі түрде ғылыми аппараты, яғни зерттеу жұмысының өзектілігі, зерттеу обьектісі, пәні, мақсат - міндеттері, ғылыми болжам, зерттеу әдістері, ғылыми жаңалығы, теориялық және тәжірбиелік құндылығы анықталды.

Зерттеу жұмысының бірінші тарауында зерттеу тақырыбына байланысты әдебиеттер сараптауға салынды. Зерттеу тақырыбы бойынша жарық көрген ғылыми еңбектерге талдау жасалынып, зерттеу нысанынан тыс қалған сұрақтар қамтылды. Сонымен бірге, радиохабардың тілі мен стиліне оқытудың психологиялық, лингвистикалық ерекшеліктері анықталып, әлемдегі ең ірі ақпарат таратушы ВВС - дің радиохабарларының ерекшеліктеріне тоқталдық.

Зерттеу жұмысының екінші бөлімі радиохабардың тілі мен стилін оқытуға арналған әдістемелік үлгіні негіздеуге арналады. Сонымен қатар, радиохабар дайындауға тән іскерліктер көлемі анықталды. Тіл мен стильгепсихологиялық, педагогикалық тұрғыдан сипаттама берілді.

Үшінші бөлімде ұсынылып отырған әдістемелік үлгінің тиімділігін тексеру мақсатында өткізілген тәжірбиелік оқыту барысы мен нәтижелерін сараптауға арналды.

Қорытынды бөлімде зерттеу жұмысының барысы жайлы жалпы қорытынды жасалды. Ескертетін жайттар мен ұсыныстар анықталды.

Зерттеу жұмысында 2 сызбанұсқа, 3 кесте, 96 әдебиет қолданылды.

Қорғауға ұсынылатын қағидалар.

Профессионал радиожурналист жанрлардың теориясы мен спецификасын меңгерумен қатар, оларда қандай тіл стильдерінің қолданылуын білуі керек. Қазіргі радиожурналистерге сонымен бірге, аналитикалық талдау қабілеттілігі мен қатар, журналисік жұмыстың әдістемесін меңгеру қажет. Осы орайда, басылымдар негізінде радиохабар әдістемесінің теориясы мен тәжірбиесін жалпылау мен ұғынудың қажеттілігі туындап отыр.
Диалогқа түсе алу - радиожурналистиканың міндетті қасиеттерінің бірі. Радиожурналист пен аудиторияның әрекеттестік процесінде кері байланыс, хабарды коммуникациялық канал лайықтау - ақпаратты беру нәтижесін көтеу мүмкіндігін береді.
Радиожурналист пен бұқаралық аудиторияның әрекеттестік амалдары мен әдістерін таңдауда радионың ерекшелігі мен акустикалық қабылдаудың психологиялық ерекшелігін ескеру қажет.

I - тарау. Радиохабардың тілі мен стилін оқытудың

теориялық негіздері

1. 1 Радио тілі мен стилінің зерттелуі. Стильдің теориялық сипаты.

Бұл бөлімде біз, радиохабардың тілі мен стилі мәселесін зерттеумен айналысқан шетелдік және отандық ғалымдар зерттеу жұмыстарына, олардың ұстанған көзқарастарына талдау жасай отырып, қазіргі кезге дейін шешімін таппаған мәселелерді анықтап, олардың себебін іздеп, сол мәселеге өз қатынасымызды білдіруге тырысамыз. Алдымен, радио тілі мен стилінің зерттелу аясы туралы бірер сөз айтып кетуді жөн көрдік.

Радиохабардың тілі мен стилі туралы XX ғасырдың жиырмасыншы - отызыншы жылдары алғашқы зерттеулер пайда бола бастады. Бұл кезде жекелеген, шағын еңбектер мен мақалалар жарияланған болатын. Бірақ, мұндай зерттеулерде көбіне алғашқы байқаулар мен тұжырымдар жасалды. Сондай-ақ сол кездегі зерттеулерде көбінесе мәселені терең әрі жан-жақты қамти алмаушылық кездесті. Алайда, сол кездің өзінде-ақ қайсыбір мәселелердің көтерілуі кұптарлық еді. Алғашқы еңбектер "Говорит СССР", "Советское радио и телевидение" деген басылым беттерінде жарияланды. Сонымен қатар, түрлі ой-пікірлер айтылған болатын. Дегенмен, бұл - алғашқы ізденістер еді. Кейін келе әлі анықталмаған мәселелерді қозғау, жаңадан теория мен тәжірбие жайын жолға қою ici қолға алынды. Сөйіп біріншілердің қатарында С. Бернштейн сияқты ғалымдар зерттеу жұмыстарымен айналысты. [1] Сонымен қатар, М. Зарва, В. Вакуров, В. Ружников, Ю. Гальперин, И. Анрдонников сияқты ғалымдар еңбектері жарыққа шықты. Бұл зерттеушілер еңбектерінде радиодағы хабарға байланысты тақырыптар зерттелген болатын. [2, 4, 5, 6, 7] Одан соң да зерттеу аясы бірте-бірте кеңейіп, басқа да тақырыптар бойынша тұжырымдамалар қарастырылды. Бұл орайда радио тілі біржақты қарастырылмай, әдеби тілге және жалпы тіл заңдылықтарына байланысты алынды. [2; 3] Осы ретте орыстың атақты ғалымы, академик Виноградовтың әдеби тіл мен оның стилі және теориясы туралы еңбектері пайдаланылды. [4] Басқа да көптеген орыс ғалымдарының лингвистикалық еңбектеріне назар аударылды. Атап айтсақ, орыс зерттеушісі П. Г. Пустовойт: «Көркем шығармада адам характерін барынша дәл суреттеу және оның логикалығы үшін күресу - бұл сөз сапасы үшін, сөз бен адамдарды барынша таңдай білу үшін күресу», - деген пікір айтқан. [8]

Ал қазақ зерттеушілерінің еңбектеріне келетін болсақ, бастапқы кезде қазақ тілін жан-жақты зерттеген лингвист, ғалым Ахмет Байтұрсынов еңбектерін айта кету керек. Ахмет Байтұрсынов тілдік нормалардың жасалуы және заңдылықтары жөнінде еңбектер қалдырған. Сондай-ақ "Әдебиет танытқыш" деген еңбегінде тілдің тазалығына және анықтығына, дәлдігі мен әуезділігіне байланысты пайымдаулар мен ғылыми қорытындылар жасаған. Сонымен бipгe сөздің дыбысталуы мен айтылу мәнеріне де тоқталған.

Сонымен қатар, аталған еңбекте ғалым сөз өнері адам санасының үш негізінде (ақылға, қиялға, көңілге) тірелетінін айта келіп, “Тілдің міндеті - ақылдың аңдауын аңдағанша, қиялдың меңзеуін меңзегенше, көңілдің түюін түйгенше айтуға жарау”, - деп дәйектеді. [9] Алайда осыған қарамастан тілді орынды жұмсай білетін адамды таба, көре білу қиын. Себебі, ең ақырғы өз ойын сол ойлаған қалпында басқаларға жеткізе білу де тілдік шеберлікке келіп тіреледі. Мәселен, А. С. Пушкин жазған өлеңінін кейбіреуін 13 рет түзеткен, Л. Н. Толстой өз шығармаларын баспаға беріп қойғаннан кейін де талай түзетіп, талай өзгерткен екен.

Бұдан шығатын қорытынды ойыңдағыны, қиялдағыны, көңілдегіні тілмен айтып жеткізу өте қиын екенін, тілдік шеберлікті талап ететінін байқаймыз. Әрбір журналист өз ой-өрісіне қарай ұлттық тіл қорынан қажетін алады деген сөз. Оның үстіне тіл - материалдық құрал. Сондықтан да тілді әркім өз біліміне, өмір тәжірбиесіне қарай алуан түрде ұштайды.

Жоғарыда айтылған жайлар - радио тіліне мен стиліне байланысты алып қарауға болатын мәселелер.

Keлeci бip қазақтың академик-ғалымы Қажым Жұмалиев "Қазақ әдебиеті тарихының мәселелері және Абай поэзиясының тілі" деген еңбегінде, сондай-ақ "Стиль - өнер ерекшелігі" деген еңбегінде тіл, стильге орай ғылыми пікірлер келтірген. [10] Аристотель, - деп жазады жазушы «Риторика, поэтика» атты еңбектерінде тіл, стиль, стилистика мәселелеріне көп көңіл бөлген. Әсіресе, прозалық, поэтикалық сөйлеу тілдерінің айырмашылығы мен жақындықтарынн ашып көрсете алған. Ол бұл туралы: «Жалпы айтқанда, жазылған нәрсе оқуға да жеңіл, сөйлеуге де ыңғайлы болуы керек, қысқасы, жазу стилі - ең дәл стиль», - дегенді білдірді.

«Стильдің бағалығы, - деді одан әрі ғұлама, - анықтығында. Өйткені, сөйлеген сөз анық болмаса, сөйлеуші өзінің көздеген нысанына жете алмайды ». Ғұлама әр стильдің жақсы, ұғынықты болуы үшін төмендегідей төрт түрлі шартты ұсынған:

жалғаулық пен демеулікті дұрыс қолдану;
алыстан орағытып, түсіндіремін демей, айтайын деген ойды дәл айту;
екұшты мағыналы сөздерді қолданудан сақтану;
Әңгіме көп адам не бір адам туранлы ма, соны аңғартатын сан есім жалғауларына сақ, мұқият болу.

Ал бұл туралы орыстың белгілі ақыны А. Блок: «Қай адамның болсын стилі оның жан сырымен тығыз байланысты, стиліне қарап, оның жанын көре алады, форманы зерттеу арқылы оның терең мазмұнына бойлайды », - дейді. Блоктың айтуынша, әрбір адамның стилін ең алдымен, оның идеялық бағыты айқындайды екен. Яғни, асқан биік идея ғана жақсы стиль тудырады. [10]

Басқа да ғалымдар қатарынан С. Аманжоловты, Н. Сауранбаевты, І. Кеңесбаевты, Ә. Хайдаровты, Р. Сыздықоваларды атауға болады. Осы секілді ғалымдар қазақ тіліне байланысты көптеген мәселелерді зерттеді. Сондықтан олардың еңбектерін де радионың тілі, стиліне қатысты түрде пайдалану керек. Дегенмен, журналистика саласында қазақша арнайы, дербес зерттелген еңбек жоқ деуге болады. Бірақ арғы-бергі зерттеушілер: Х. Бекхожиннің, Т. Амандосовтың, Т. Қожакеевтің, Н. Омашевтің, Р. Сағымбековтің еңбектерінде қосымша тіл-стильге байланысты айтылатын мәселелерді пайдаланған жөн. Бip айта кететін нәрсе - радионың тілі, стильі туралы қазақша еңбектер жазып зерттеу алдағы уақыттың ici. Келесі ретте, радио тілі туралы орыс, шетел зерттеушілерінің пікірлерін келтірсек.

Радио тілі - қарапайым, түсінікті, тапқыр, бейнелі, мәнерлі, әуезді, әсерлі болуы керек. Сонымен бipгe радио тілін зерттеуші шетел ғалымының пікіріне назар аударсақ, қосымша мына жайларды аңғаруға болады. Мәселен, ғалым А. Шнейдер өз еңбегінде: "Кітаптың тілі емес, газеттің тілі емес, сөйлеу тілі ғана радио тілі болу керек", - дейді. [11] Ал зepттeyшi Ю. Гальперин болса: "Радионың табиғатының өзі сөйлеу тілін қажет етеді, - деген пікір айтады. [6] Сондай-ақ, Б. Михайлов: "Радиохабар тілі- әдеби тілдің сөйлеу түрлеріне жатады", - дейді. [12] Тағы бip пікірді А. Фриш былай деп түйеді: " . . . оның (яғни, радионың) сапасы сөйлеуге байланысты". [ 13]

Демек, осы пікірлердің бәрін қорыта келгенде, үлкен ұғымдағы "радио тілі" сөзден, сөйлеуден, әңгімелесуден келіп құралалады екен. Сол сөйлесудің бәpi жай ғана айтыла салмай, радионың, яғни, ақпарат құралының мақсатын орындауы керек. Сонда ғана сөйленген сөздер "радио тіліне" айнала алады. Радиохабар материалында тілді қолданудың өзіндік сырлары, жұмбақтары жетерлік.

Радиохабар дайындауда онда тек қана тіл, стиль ғана емес, дыбыстың да орны бөлек. Радиохабардың ерекшелігіне байланысты дыбыс айрықша рөл атқарады. Радиодағы ауызша сөз бен сөйлеу тілінің өзіндік мәні бар. Сондықтан сөйлегенде дауысты жоғарылату мен төмендетудің және екпіннің, үн ырғағыньң радиода сөйлеу үшін орны бөлек. Дауыстың қандай дәрежеде болуының өзі адамға әртүрлі әсер етеді. Дұрыс акцентпен айтылған сөз көңілге қонымды шығады, естуге де жағымды болып келеді. Алайда, тез сөйлеу мен баяу сөйлеудің де әcepi өзінше екі басқа.

Тілді радиохабарларда өз орнымен, заңдылығымен қолдану
тыңдаушыға оңды әсер етсе, кepicіншe оны дұрыс қолдана білмеу көңіл-
күйге ыңғайсыз әсер беретіні белгілі. Хабарда дауыс тербелісі де сөз бояуын арттырады. Осылайша радиодан берілетін материалдар мен хабарларда белгілі бip ырғақпен сөйлеуші адамның ақпараты тыңдарманға әсерлі де, сенімді жеткізіледі.

Радио пайда бола бастаған уақыттардан бepi радио тілі өз oрнын иелену үстінде. Ендігі жерде радиодағы сөз сөйлеу түрлеріне келсек, радиода сөз сөйлеу монолог, диалог түрінде келуі мүмкін. Алдымен, монолог дегеніміз не және ол радиода қалай беріледі деген сұраққа жауап беріп көрелік. Мысалы, монолог түрінде микрофон алдындағы әңгіменің, комментарийдің, сөз сөйлеудің және журналист әңгімесінің көп бөлігі өтеді. Tіптi, кейде репортаждың өзі монолог түрінде беріледі. Монолог - жеке адамның өз сөзі, ойы, пікірі болып табылады. Ол ешкімммен әңгімелеспей, көз алдында көрінбейтін, өзімен біpге отырмайтын адамға тіл қатқандай әсер қалдырады. Оның сөз eтіп отырған ішкі ойларына қасында қолма-қол жауап беріп, сөзге араласушы немесе жауап беруші болмайды. Сондықтан монологты сұрау салу, жауап беру сияқты нәрселер бip адамның өз сөзімен ғана шектеліп, тиісті ой мақсаты орындалып барып аяқталып отыруға тиіс. Радиода монолог - радионовелла, радиохат сияқты хабар түрлерінде қолданылады. [14]

Сонымен қатар, монологта сөз сөйлеушінің өзінің көңіл-күйі мен iшкі толғаныстарынан басқаша келетін түрі де бар. Ол хабарлау, баяндау тұрғысындағы монолог. Мұнда оқиғаға сендіру мақсатында оның жай-күйін логикалық тұрғыда дамыта мазмұндау жатады. Бұл орайда субъекті мен объекті бөлініп, сөйлеуші сөзі өзіне байланысты емес, керісінше басқа біреуге арналғандай болады. Оның өз адресаты бар деген сөз. Монологты бір адам жүргізетін болғандықтан, көбіне-көп ол шешендікті, сөз тапқырлықты қажет етеді.

Бұған керісінше диалог - екі немесе одан да көп адамның микрофон алдында сөйлесуі, әңгімелесуі болып табылады. Ол көбінесе радиосұхбатта қолданылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.