Көтерме және бөлшек сауда функциялары мен міндеттері

Такырып Көтерме және бөлшек сауда функциялары мен міндеттері

Бөлшек сауда

Бөлшек сауданың табиғаты және маңызы

Бөлшек сауда дегенісіз не? «Сирс» корпарациясы бөлшек сауда фирмасы екені жұрттың бәріне белгілі. Ал мына есікті қағып тұрған «Эйвон дамасы» туралы, үйді жөндеу қызметін телефон арқылы ұсынған мердігер туралы, пациентке келген дәрігер туралы, демалыс күні демалуды жарнамалайтын қонақ үй туралы, не айтуымыз болады. Ия, ия, осының бәрі бөлшек сауда. Біздер бөлшек саудаға былай деп анықтама береміз:

Бөлшек сауда - тауар не қызметткерді тікелей соңғы тұтынушының жеке коммерциялық түрде емес пайдалануына әрбір сату әрекеттері. Осымен айналысатын әрбір мекеме бөлшек саудамен айналысады деуге болады. Оның үстіне, тауардың не қызметтің дәл қалай (жеке қолдан сатылуы ма, пошта арқылы көшеде не тұтынушының үйінде) сатылатының мән беріле қоймайды.

Бөлшек сауда, Құрама Штаттарда ең ірі жұмыс салаларының бірі. Бөлшек сауда дүкендері жалпы кооммерциялық кәсіпорындардың, шамамен алғанда 25% құрып, елдегі жұмыс орны көздері бойынша үшінші орынға шығып, оның жұмыстаршыларымен, қызметкерлерінің штаты 16 млн. адамға жетеді. Бөлшек сауда, құрамына 1, 5 млн. астам бір орынды және 340 мыңнан астам кәсіпорынды сауда кәсіпорындарынан құралып, олардың жалпы сауда айналымы 1981 ж. 1038 мың. долл. болған.

Елдегі ірі бөлшек саудашыларына кімдер жатады? 1981 ж. ірі бөлшек сауда кәсіпорындарының бірінші ондығына «Сирс Робак» сауда айналымы 27, 3 млрд. долл; «Сэйфуэй Строс» (16, 5), «Дж К Пенни» (11, 8), «Крогер» (11, 2), «Ф. У. Вудворт» (7, 2), «Америкэн сторс» (7, 1), «Лаки сторс» (7, 2), «Федерейтед департмент сторс» (7, 0), және «Эй энд Пи» (6, 8 млрд. долл) корпорациялары кіретін. Бөлшек сауда ірі фирмалары - бұл ең алдымен аралас ассортиментті әмбебап дүкендері және универсам жүйелері.

Сауда қоғам кластарының бірімен немесе жалпы нақты орындалуына қарамастан, өз жұмыстарының тез өзгеретін орталық жағдайында өтетінін бөлшек сауда сатушылары ұғына бастаған. Кешегі бөлшек сауда формуласы бүгінгі жағдайда іске және көне галантереялық дүкендер жүйесі, «У. Т. Грант» пен универсамдар арасындағы көлем жағынан сегізінші орындағы «Фуд Фэйр» қайда жоғалды? Ұлы жүйелі «Эй энд Пи» қандай жағдайда ұшырады? Өткенде монополистік колосс» деп саналатын, майда бәсекелестердің тағдырын шешуші және трестерге қарсы күресушілердің мишені іспетті қазіргі «Эй энд Пи» жүйесі тісінен айырылып, тозған ұқсап отыр. Аралас ассортиментті әмбебап дүкендер жүйесі бойынша төртінші орындағы «Монтгомери Уорд» қандай жағдайға ұшырады? Ол өзінің бұрынғы даңқын қайта болдыруды іздестірумен айналысуда. Тіпті «Сирс» корпорациясының жағдайы онша емес.

Корпорация өзінің бұрынғы жағдайын қалпына келтіру үшін 80-ші жылдары не істеп жатыр? Ол мынадай стратегияның жолдарын ұстап отыр: ең тұрақты нарық «орта класты американдықтар» екенін мойындаған. «Сирс» енді ықпалды сатып алушылардың санынан көбейту талабынан бас тартқан. Оның орнына корпарация өзінің қазіргі сатып алушыларына несие беру арқылы байланысты нығайтып, өз тауарларымен қызметтерін тек осыларға бағыттайды. Мысалға, 1981 ж. «Сирс» корпорациясы жылжымайтын мүліктермен айналысатын фирманы және инвестициялық компонияны, олардың қызметтерін клиенттерге ұсыну үшін сатып алған. Және тағы бір өзгеріс: бүтінде «Сирс» өз дүкендерінде «Леви Сирс» маркалы джинстер және киімдерімен сауда жасайды. Қазіргі бөлшек сауда сатушылары өзгеріс нышандарын ұқыпты бақылап, өз стратегиясын кеш қалғаннан гөрі бұрын өзгеруге дайын болу керек. Дегенмен, стратегияны турылы шешім қабылдауды іске асыру оңай нәрсе емес. Ірі бөлшек сауда сатушысы өзінің басшылары «Жәй дұрыс мағына» деп санайтын саяси нұсқауларға көп жағдайларда тәуелді. Оның үстіне, ол дүкеннің өзгеріске ұшырауынан кейін де көп уақыттар тұтынушылардың ойында қалатын қоғамдық бейнеге де тәуелді.

Бөлшек саудада ұсақ «жанұялық» да көп-ақ. Ұсақ-түйек бөлшек саудамен айналысушылар бірнеше себептерге байланысты маңызды рольдер атқарады. 1. Оларда кейін үлкен дүкендер қабылдайтын бөлшек сауданың жаңа формалары жиі пайда болады. 2. Олар тұтынушылар үшін өте ыңғайлы, олар барлық жерде кездеседі. 3. Олар көп жағдайларда икемділік көрсетеді және жеке-дара арнайы қызмет атқарады. Олар сатып алушыларға өзін қожа сезінуге мүмкіндік береді.

Бөлшек сауда кәсіпорындарының түрлері

АҚШ-та әртүрлі көлемді және фирмалы миллиондаған бөлшек сауда орындары бар. Оның үстіне көне сауда формаларының бір қатар ерекшеліктерін қабылдаған жаңа бөлшек сауда формалары пайда болуда. Мысалы, «К-Март» дүкен жүйелері универсам және арзан баға дүкендерінің дүкендерін үйлестірген. Әртүрлі тұтынушыларға әртүрлі сауда формалары ұнайтын болғандықтан тұтынушыларға әртүрлі деңгейдегі қызмет атқаратын кәсіпорындардың жұмыс атқаруы және табысты болуы мүмкін-ақ. 1-суретте төрт қызмет атқару деңгейі және осындай деңгейлерді әдетте пайдаланатын сауда мекемелері көрсетілген.

Өзіне-өзі қызмет атқаруға арналған болашақ сауда кәсіпорындары елде 30-жылдарға экономиканың деппрессиялық жағдайлары нәтижесінде тез өсе бастаған. Бүгінде өзіне-өзі қызмет жасау бөлшек сауда дүкендерінің қызметтерін қоғамның барлық топтары, әсіресе күнделікті пайдалану және алдын-ала таңдалатын кейбір тауарларды сатып аларда кеңінен пайдалуда. Өзіне-өзі қызмет жасау саудада жеңілдік берудің негізі болып саналады. Уақыт үнемеуші сатып алушылар тауарларды іздеуге салыстыруға және таңдауға дайын.

ҚЫЗМЕТ САНЫНЫҢ ҚЫСҚАРУЫ ҚЫЗМЕТ САНЫНЫҢ ӨСУІ

Өзіне өзі қызмет жасау Тауар таңдау бостандығы Шектелген қызмет жасау Толық қызмет жасау

1-сурет. Бөлшек сауда сатушыларын тұтынушыларға атқаратын қызмет көлемі бойынша топтастыру

Тауарды таңдау бостандығы бар бөлшек сауда кәсіпорындарының қажетті жағдайда көмектесуін сұрауға болатын дүкеншілері болады. Клиент сауда келісімін тауар ақысын дүкеншіге келіп төлегеннен кейін аяқтайды. Таңдау бостандығы бар дүкендердің қосымша шығындары өзіне-өзі қызмет жасау дүкендеріне қарағанда жоғарырақ болады, өйткені онда қосымша қызметкерлерді ұстау қажет.

Шектелген қызмет атқаратын бөлшек сауда кәсіпорындары «Сирс» типті жүйелер кездесетін сатып алушыларға жоғары деңгейлі қызмет көрсетеді, өйткені мұндай дүкендерде алдын ала таңдалатын тауарлар көбірек сатылатын болғандықтан, сатып алушыларға олар туралы көбірек ақпараттар қажет болады. Оның үстіне, мұндай дүкендерде, тұтынушыларға қызмет атқару деңгейі өте шектелген жәй дүкендерде кездеспейтін, тауарды көшеге шығарып сату және сатылған тауарды қайтарып алу сияқты қызметтер ұсынылады. Мұндай дүкендерді пайдалану шығыны жоғары.

Толық қызмет атқаратын бөлшек сауда кәсіпорындарына сатушылары сатып алушыларға тауарды іздеу, салыстыру және таңдау кезеңдерінің бәрінде тікелей көмек көрсетуге дайын фершенбельді әмбебеп дүкендері жатады. Өзіне қызмет жасағанды қалайтын тұтынушылар тек осындай дүкендерді ұнатады. Олардың номенклатурасына арнайы сұранымдағы тауарлары және баяу өтетін тауарлар (модалы бұйымдар, ювилер бұйымдары кинокамералар) пайызының жоғарлылығы, сатылған тауарларды қайтып алуға либералды қарауы, несеилеудің әртүрлі түрлерін пайдалануы, ұзақ тұтынылатын тауарларға үйде техникалық қызмет көрсетуі, сатып алушыларға ыңғайлылық жасау үшін демалысқа және ресторанға қосымша бөлмелер бөлуі жатады. Осы қызметтердің бәрін орындауға қызметкерлер ұстау керектігі мұндай дүкендердегі қосымша шығындары жоғарылатады. Сондықтан соңғы бірнеше онжылдықтарда мұндай толық қызмет атқаратын бөлшек сауда мекемелерінің бұлжымай қысқаруы таңданарлық нәрсе емес.

Бөлшек сауда кәсіпорындарын суреттегендей біз олардың басатапқы бірнеше параметрлер негізінде топтастырамыз: ұсынылатын тауар ассортименттері, бағаға деген көзқарасы, сауда қызметтерін жасау сипаттамалары, дүкеннің кімнің иелігінделігі және дүкендердің шоғырлану түрлері. Бөлшек сауда кәсіпорындарының түрлері 1 кестеде келтірілген, ал оларды суреттеу төменде келтіріледі.

Бөлшек сауда кәсіпорындарын түрлі әдістермен топтастыру

Көтерме сауда

Көтерме сауданың табиғаты және маңызы

Көтерме сауда дегеніміз? Сіз бен біз таратушы - саудашы фирмалары көтермешілер дейміз, бірақ бұл көзқарас бойынша көтерме саудамен майда бөлшек саудашы-наубайхана да айналысады деуге болады. Өйткені ол өз бөлкелерін, пирожныйларын және торттарын жергілікті қонақ үйге сатады.

Көтерме сауда - тауарды және қызметті сатып алып, оны қайтара сатушыларға не кәсіпшілікке пайдаланушыларға сату әрекеті.

Бұл тауарда біздер «көтерме саудашы» және «көтерме сауда» терминдерін сауданың бұл түрлі оның жұмыстарының негізгі болатын фирмаларына сәйкес пайдаланамыз.

Көтерме саудашылар бөлшек саудашылардан бірқатар сипаттамаларымен айрықшаланады. Біріншіден, көтермеші ынталандыруға, өз кәсіпорнының атмосферасына және орналасуына аз көңіл бөледі, өйткені ол соңғы тұтынушылармен емес, кәсіпкер клиенттермен жұмыс атқарады. Екіншіден, көтерме сауда келісімдер әдетті жағдайда бөлшек саудадан көлемдірек келеді, ал көтермешінің сауда зонасы бөлшек саудашыға қарағанда үлкенірек болады. Үшіншіден, үкімет, заң жинақтары және салық жағынан көтермешілермен бөлшек саудашыларға әртүрлі көзқараспен қарайды.

Жалпы көтерме саудашылар не үшін керек? Өндірушілер оларыд аттап өтіп тауарларын тікелей бөлшек саудашыларға не соңғы тұтынушыларға сатуы мүмкін ғой. Бұған жауап көтермешілер сауда процесінің тиімділігін қамтамасыз етеді. Біріншіден, қаржысы шектеулі мауда өндірушінің тікелей маркетингі болдыруға және ұстауға мүмкіншілігі жоқ. Екіншіден, өндірушінің қаражаты болған күнде де, ол қаржыны көтерме сауданы өркендетуден гөрі өндірісті өркендетуге жұмсағанды қалайды. Үшіншіден, көтермешілердің операцияларының көлемдігі нәтижесінде оның тиімділігің жоғарылығында, бөлшек сауда өрісінде іскерлік байланыстың көптілігінде және олардың мамандық білімдері мен іскерлігінде. Төртіншіден, бөлшек саудашылар тауардың кең ассортиментімен айналысатын болғандықтан, көпшілік жағдайда оларды әртүрлі өндірушілерден бөлек-бөлек сатып алғаннан гөрі олардың жинағын бір көтермешіден алғанды дұрыс санайды.

Сонымен, бөлшек саудашылардың да, өндірушілердің де көтермешілердің де қызметтерін пайдалануға толық негізі бар. Көтермешілердің көмегімен бір немесе мынадай бірнеше функцияларды тиімді шешу мүмкіншілгі болған жағдайда оларды пайдаланады:

1. Өткізу және оны ынталандыру. Көтермешілердің сауда қызметкерлері өндірушіге көптеген майда клиенттерді аз шығынмен қамтуға көмектеседі. Көтермешінің іскерлік байланысты көбірек және сатып алушы алыстағы кейбір өндірушіден гөрі оған көбірек сенеді.
2. Тауар ассортиментін сатып алу және құрастыру. Көтермешінің бұйымдарды таңдап алып және оларды қажетті тауар ассортиментін құрастыруға мүмкіншілігі болғандықтан, ол клиенттерді көптеген әурешіліктерден босатады.
3. Тауардың ірі партияларын майда партияларға бөлу. Көтермешілер клиент қаражатын үнемдеуге тауарларды вагондап сатып алып, оларды майда партияларға бөліп клиенттер қаражатын үнемдеуге көмектеседі.
4. Жинақтау-сақтау. Көтермешілер тауар қорларын сақтау жабдықтаушылардың және тұтынушылардың қажетті шығындарын азайтады.
5. Тасымалдау. Көтермешілер өндірушілерден гөрі клиенттерге жақынырақ болғандықтан тауарды оперативті түрде жеткізуді қамтамасыз етеді.
6. Қаржылау. Көтермешілер несие беру арқылы өз клиенттерін қаржылайды. Оған қоса тапсырыстарды алдың ала беру және счеттарды уақытында төлеу арқылы жабдықтаушыларды да қаржылайды.
7. Қауіпті қабылдау. Тауарды өз меншігіне қабылдау нәтижесінде оның ұрлану, бұзылу және шіру шығындарын және көнеру қауіптіліктерін көтермеші өз мойнына алады.
8. Нарық туралы ақпарат беру. Көтермешілер өз жабдықтаушыларына және клиенттеріне бәсекелестері, жаңа тауарлар, баға динамикасы т. б. туралы ақпарат береді.
9. Басқару қызметтері және консультация қызметтері. Көтермеші бөлшек саудашылардың сатушыларын үйрету арқылы олардың жұмысын жетілдіруге, дүкенді жобалауға және экспрзиция дайындауға қатысу арқылы және бухгалтерлік есептеу жүйесін ұйымдастыруға, қорларды басқаруға көмектеседі.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс