Классикалық теориялар

Жоспар
Кіріспе

1.«Өнімнің өмірлік цикл» теориясы.
2. «Масштабтың кеңею әсер теориясы».
3.Майкл Портердің «Бәсекелестік артықшылықтар» теориясы.
4.Қорытынды.

1.Соңғы 15-жылдықта Халықаралық сауда нарығының құрылымында елеулі өзгерістер байқалуда және осы өзгерістер әр ел экономикасына өз ықпалын тигізері сөзсіз.Сондай-ай осы өзгерістердің барлығын классикалық теориялар сипаттай алмайды .Осы себептен қазір бар теориялардың дамуына алып келуде.Осы аталған өзгерістер ішінен сапалы өзгеріс ретінде техниклық прогресті айтуға болады.
60-ғасырдың ортасында американ экономисті Р.Вернон «Өнімнің өмірлік цикл теориясын»ойлап тауып, тауардың нарыққа енуі,сұранысқа ие болуы және тұтынушы сұранысын қанағаттандыруын бақылау арқылы Халықаралық тауар айналымынның дамуын дәлелдеуге тырысты.
Жалпы өнімнің өмірлік периоды төрт кезеңнен өтеді.Олар:нарыққа ену,өсу яғни сұраныс көлемінің артуы,толысу мұнда сұраныс көлемінің тұрақталуы және тоқырау сұраныстың жағымсыз болуы.
Бірінші сатыда мемлекет ішінде пайда болған сұраныстың әсерінен жаңа тауар түрі пайда болады.Бұл сатыда өндіріс ғылыми жаңалықтарды,жұмысшылардың жоғары квалификациясын және тиімді стратегиялық операцияларды қажет етеді,бірақ өндіруші уақытша монополист кейпіне енеді және тауардың азғантай бөлігі ішкі нарыққа шығады.
Екінші сатыда өндіріс көлемі мен сұраныс көлемі бірдей өсе отырып,тауар қосымша нарықты қажет ете бастайды.Содан біртіндеп дамыған және дамушы елдердің нарығына ене отырып,тауар пайда болған ел экспортын өсіреді,яғни тауар стандартты форма алады.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

1.Өнімнің өмірлік цикл теориясы.
2. Масштабтың кеңею әсер теориясы.
3.Майкл Портердің Бәсекелестік артықшылықтар теориясы.
4.Қорытынды.

1.Соңғы 15-жылдықта Халықаралық сауда нарығының құрылымында елеулі
өзгерістер байқалуда және осы өзгерістер әр ел экономикасына өз ықпалын
тигізері сөзсіз.Сондай-ай осы өзгерістердің барлығын классикалық теориялар
сипаттай алмайды .Осы себептен қазір бар теориялардың дамуына алып
келуде.Осы аталған өзгерістер ішінен сапалы өзгеріс ретінде техниклық
прогресті айтуға болады.
60-ғасырдың ортасында американ экономисті Р.Вернон Өнімнің
өмірлік цикл теориясынойлап тауып, тауардың нарыққа енуі,сұранысқа ие
болуы және тұтынушы сұранысын қанағаттандыруын бақылау арқылы Халықаралық
тауар айналымынның дамуын дәлелдеуге тырысты.
Жалпы өнімнің өмірлік периоды төрт кезеңнен өтеді.Олар:нарыққа ену,өсу яғни
сұраныс көлемінің артуы,толысу мұнда сұраныс көлемінің тұрақталуы және
тоқырау сұраныстың жағымсыз болуы.
Бірінші сатыда мемлекет ішінде пайда болған сұраныстың әсерінен жаңа тауар
түрі пайда болады.Бұл сатыда өндіріс ғылыми жаңалықтарды,жұмысшылардың
жоғары квалификациясын және тиімді стратегиялық операцияларды қажет
етеді,бірақ өндіруші уақытша монополист кейпіне енеді және тауардың
азғантай бөлігі ішкі нарыққа шығады.
Екінші сатыда өндіріс көлемі мен сұраныс көлемі бірдей өсе отырып,тауар
қосымша нарықты қажет ете бастайды.Содан біртіндеп дамыған және дамушы
елдердің нарығына ене отырып,тауар пайда болған ел экспортын өсіреді,яғни
тауар стандартты форма алады.
Толысу сатысында өндіріс орындары іріленеді,негізгі бәсекелік фактор баға
болады,бірақ ел ішінде жаңа нарыққа шығу және технологияны тарату тиімсіз
болады.Сондықтан көбінесе дамыған мемлекет нарығынан дамушы елдер нарығына
көп тауар ағымы басталады.Себебі экономикасы дамыған елге қарағанда дамушы
ел нарығында өндіріс факторлары арзан болуы мүмкін. (әсіресе еңбек
күші,шикізат ) Көптеген әлем ойшылдары мен экономистерінің болжауы бойынша,
осы кезеңнің барынша ұзақ болғаны барынша тиімді дейді.
Құлдырау сатысында тауар пайда болған елде,яғни дамыған мемлекетте сұраныс
көлемі нөлге жақындайды.Экономикасы орта елдерде тауар қоры өте көп
жиналады және өндіріс орындар қысқарады.Сол себептен тауар ойлап тапқан ел,
тек таза импорт иесіне айналады.Бұл теория жеткілікті деңгейде шындыққа
жанасады,себебі көптеген тауарлардың нарыққа кіруі,сұранысқа ие болуы,даму
сипаты,ел экономикасына әсерін тигізуі және қолданыстан шығуы осы теориямен
сәйкес келеді.Бірақта әмбебаптық деңгейде Дүниежүзілік сауданы сипаттай
алмайды.Себебі ғылыми зерттеулер мен жоғарғы технологиялар(тауарды іске
асыратын) маңызды фактор болудан қалса және бәсекелестік күресте жоғарғы
роль ойнамаса,онда өндіріс әрине салыстырмалы түрде өндірістік
артықшылықтары бар басқа мемлекет нарығына көшеді.Мысалы: арзан еңбек
күші.Бірақ кейбір тауар түрлері осы айтылған заңдылыққа бағына
бермейді.Оған дәлел ретінде біраз нарықты иеленетін өірлік циклі қысқа
тауарлар,транспорттық шығындары өте жоғары өнімдер,сапасы әр түрлі және
сатып алу нарығы тар тауарлар әлем нарығында бар болуы және осылардың
теорияда қарастырылмауы болып отыр.

1-сурет.Тауардың өмірлік цикл графигі.

2. 80-жылдардың басында П.Крюгман,К.Ланкастер және тағыда басқа ғалымдар
масштабтың кеңею әсері деген ойларымен Халықаралық саудаға, альтернативті
классикалық анықтама берді.Бұл анықтама негізінен микроэкономикалық
заңдылыққа бағынады.Яғни белгілі технология мен өндірісті тиімді
ұйымдастыру негізінде, ұзақ мерзімді шығындарды өнімнің массалық көлемін
шығару арқылы азайтуға болады.Осыдан экономия туады,яғни өнімнің шығатын
көлемін өсіру негізінде.
Осы бағыт өкілдерінің болжауы бойынша,көптеген дамыған мемлекет аумағында
орналасқан және өндіріс факторлары прапорциялы түрде дамыған өндіріс
орындарында,массалық көлемде бір-бірімен тауар айырбас жасауға болады
дейді.Бірақ бұл өндіріс орындары маманданған болуы тиіс,себебі мамандану
арқасында бұл аталған фирмаларда өндіріс көлемін кеңейтіп,яғни шығарылатын
тауарды көбейтіп,өндіріс факторлары мен өнімнің өзіндік құнына жұмсалған
қаржы көлемін азайтуға болады.Осы жоғарыда аталған операциялардың барлығы
тиімді болу үшін,шығарылатын өнімге жеткілікті деңгейдегі нарық көлемі
қажет.Яғни өнім көлемі өскен жағдайда пропорцияналды түрде тауар нарығы
кеңеюі қажет.Ондай болса дүниежүзілік сауда бұл операцияда маңызды рөл
ойнайды,себебі тауар өткізу нарығының кеңеюі мен кішіреюі оған
байланысты.Дүниежүзілік сауда нарығы кез келген мемлекет нарығынан өзінің
көлемі мен тұтынушыларының көптігімен ерекшеленеді және массалық көлемде
тауар өткізуде ерекше орын алады.Бірақта бұл теорияның басты кемшілігі
тауар өндіруге біріккен алып өндіріс орындары мен фирмалар
әсерінен,олардың арасында бәсекелестік жойылып,оның арты монополистік
саясатқа ұрындырады.Осған байланысты нарық құрылымы өзгеріске түседі
және нарықта әр салаларды емденген олигаполиялық нарық пайда болады
немесе бәсекелестігі жойылған,монополиялық нарыққа айналады.Бұл екі нарық
түрінің ешқайсысы әр мемлекет экономикасына,саясатына және дамуына кері
әсерін тигізері сөзсіз,әсіресе дүниежүзілік сауда ұйымына кірген
мемлекеттерге.Сөйтіп дүниежүзілік сауда ұйымы өте ірі мемлекет аралық
фирмалардың,трансұлттық корпарациялардың билік ету ордасына айналады.
Бірақ бұл теорияның кейбір артықшылықтары кейбір мемлекет практикасында
қолданып, өз нәтижесін берген болатын. Мысалы: АҚШ –та Ford компаниясы
алғашында өз көліктерін жалғыздан шығарған болатын,бірақ ол көліктердің
бағасы өте жоғары болды.Себебі ол машиналарды сатудан түскен қаржы өндіріс
факторлары мен т.б. шығындарды және өндіруші өнімін ғана берген
болатын.Осыдан сатып алушылар да өте аз еді. Компания басшыларының алдында
енді осы мәселе тұрды,яғни тұтынушы көлемін қалай көтеруге болады.Әрине
тұтынушы санын көбеіту үшін, сатылатын тауар бағасы көпшілігіне тиімді
болуы тиіс.Енді тауар бағасын қалай төмендетуге болады?- деген сұрақ
туады. Осы мәселені шешу үшін,компания басшылары осы теорияны
қолданған.Яғни сатылатын көліктер санын көбейту арқылы,олардың өзіндік
құнын төмендетті.
Қазіргі таңда дүниежүзілік саудада және мемлекет ішіндегі компаниялардың
негізгі тәсілі, осы тәсіл болып табылады.

3. 1991 жылы американ экономисті М.Портер Елдердің бәсекетік
артықшылықтары атты зерттеуін жариялады.Бұл зерттеуде халықаралық
сауданың мәселелері өте тиянақты қарастырылады.Осы тәсілдің бір алғы
шарты: халықаралық нарықта елдер емес,фирмалар бәсекелеседі.Бұл
процестегі елдің атқаратын ролін түсіну үшін фирмалардың бәсекелік
артықшылықты қалай құрып, қалай нығайтатынын түсіну қажет.Сыртқы
рыноктағы табысқа жету дұрыс таңдалған бәсекелестік стратегияға
байланысты.Бәсекелестік артықшылықтар стратегиясы.М.Портер бойынша
бәсекелестің негізгі бірлігі сала, яғни тауар өндіретін және қызмет
көрсететін және өзара тікелей бәсекелесетін бір топ бәсекелестерболып
табылады.Салаларда бәсекелестік артықшылықтардың ұқсас негіздері бар
өнімдер шығарылады.Фирманың сала ішіндегі бәсекелестік стратегияны
таңдауында екі басты жағдай әсер етеді:
1.Фирманың іс-әрекет бәсекелестік ерекшеліктері бар.Сала құрылымы.Сала
ішіндегі бәсекеге 5 фактор әсер етеді.
1 Жаңа бәсекелестерінің пайда болуы.
2 Орнын баса алатын тауар немесе қызметтің пайда болуы.
3 Жеткізушілердің саудаласу мүмкіндігі.
4 Сатып алушылардың сату мүмкіндігі.
5 Бар бәсекелестер арасындағы жарыс.
Осы бес фактор саланың пайда көлемін анықтайды,өйткені олар бағаға,Фирма
шығындарына, капитал болуына және т.б.жағдайларға әсер етеді.Әрбір
саланың өз құрылымы болады.Мысалға фармацептика саласында жаңа
бәсекелестердің пайда болуы өте сирек,ал ішкі бәсеке баға негізінде
емес,ғылыми зерттеулер,жаңа дәрі шығару сияқты факторларға
байланысты.Жоғары бағалар тұтынушыларды қорқытпайды,ал жеткізушілер оларға
өз әсерін тигізбейді.Орнын басатын тауар жасау өте қиынжәне оған
өте көп уақыт қажет.
2.Фирманың салада алатын позициясы.Фирманың салада алатын позициясы ең
алдымен иеленетін артықшылығына байланысты.Фирма тұрақты бәсекелестік
артықшылыққа ие болса,өз қарсыластарын озады.Ол үшін:
1 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.