Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметі жайлы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 56 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 6

КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУ ТЕОРИЯСЫ . . . 8Кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуы бойынша экономикалық ілімдер . . . 8Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің дамуы . . . 15Кәсіпкерлік қызметке салық салудың шетелдік тәжірибелері . . . 21
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТКЕ САЛЫҚ САЛУ . . . 29

2. 1 Кәсіпкерлік қызметті салықтық реттеу тұтқалары . . . 29

2. 2 Алматы қаласы Алмалы ауданы Салық басқармасы мәліметтері бойынша кәсіпкерлік қызметті арнаулы салық режимі негізінде талдау . . . 36

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . . 46

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 56

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 58

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы үшін XXI ғасырдың бірінші он жылдығы аса бір күрделі кезең болды. Осы 10 жылда экономикалық саясатта көптеген жұмыстар атқарылды. Халқымыз сауда жасап үйренді. Табиғи ресурстарды игеру кезеңі басталып, ол біршама сәтті жүзеге асты. Осы 10 жылдың өзінде Қазақстан табиғи ресурстардан алынған шикізат көздерін халықаралық рыноктарға шығару мүмкіндігіне ие болып, соның нәтижесінде елдің тәуелсіздік мұраттары ең алдымен экономикалық тұрғыдан бекіді. Экономикамызды дамытуда елде салық салу мәселелеріне де өте үлкен көңіл бөлінді. Салық салу қызметінің тиімділігі әлеуметтік және экономикалық саясаттың жетістіктеріне әкелді. Салық экономикалық белсенділікті реттей отырып, кәсіпкерліктің дамуына да зор ықпал етті. Кез - келген мемлекеттің экономикасының нарықтық дамуында салық жүйесі - жалпы экономикалық саясаттың маңызды инструменті. Отандық және шетелдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, салық жүйесі экономиканы басқарудың ең қолайлы қаржы институты болып табылады. Нарықтық экономиканың қалыптасуы кезеңінде Қазақстанда кәсіпкерлік қызметтің дамуына қысым жасамайтын тиімді салық жүйесін құру үлкен мәнге ие болып отыр. Негізінен, Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметке 1991 жылы тәуелсіздігін алғаннан кейін көңіл бөліне бастады. Кәсіпкерлік белсенділікті қолдауға байланысты бірқатар заңдар қабылданды. Бұл кезеңде Қазақстан халқы негізінен кәсіпкерлікті ашып жүргізудің әдіс-тәсілдерін меңгерді. Арамыздан кәсіпкерлер аталатын үлкен әлеуметтік топ бөлініп шықты. Олар кәсіп түрлерін ашып жүргізу арқылы елімізді қажетті тауарлармен қамтамасыз етті, халыққа жұмыс тауып берді. Бірақ осы уақыт ішінде әлемдік рынокта бәсекелестік қабілетін шыңдап үйренген жоқ. Көп жағдайда, мемлекеттің қолдауына, қамқорлығына сеніп жұмыс істеп келді. Кәсіпкерлік секторы - бұл ұлттық экономиканың жетекші секторларының бірі. Ол экономиканың өсу қарқынын, жалпы ұлттық өнімнің құрылымын және сапасын анықтайды. Сонымен қатар, бұл сала әлеуметтік құбылыс ерекшеліктеріне иемденіп, халықты жұмыс орындарымен қамтамасыз етеді, жұмыссыздықты қысқартады және кедейшілікке шек қояды. «Экономиканы әртараптандырудың негізі - кәсіпкерлік» деп Елбасы өте орынды пікір айтқан. Себебі қазір Қазақстанда жүргізіліп жатқан экономикалық реформалардың приоритетті бағыттарының бірі - кәсіпкерлік қызметтің қалыптасуы және дамуы болып табылады. Кәсіпкерлік - нарықтық механизмдердің қалыптасу шарттарының бірі және қазіргі нарық экономикасының негізгі бөлігі екендігін бүгінде қоғам растап отыр. Сондықтан да, кәсіпкерлік қызметтің ролі мына қызметтерден ерекше көрінеді: Біріншіден, кәсіпкерлік қызмет әлі іске жаратылмаған қаржы қаражаттарын тиімді жұмылдырады; Екіншіден, кәсіпкерлік қызмет бәсеке күресін қалыптастыруда айтарлықтай үлес қосады; Үшіншіден, кәсіпкерлік қызмет халықты жұмыспен қамту мәселесін шешуде үлкен роль атқарады; Төртіншіден, кәсіпкерлік қызмет халықты қажетті тауарлармен қамтамасыз етеді; Бесіншіден, кәсіпкерлік қызмет кедейшілікке қарсы күреседі. Осы және басқа да қызметтерден көріп отырғанымыздай экономикамыздың тұрақты дамуында кәсіпкерлік қызметтің ролі өте ерекше болып отыр. Сол себепті біздің алдымыздағы міндет - кәсіп түрлерін игеру ісін одан әрі тереңдете түсу. Осы міндетті жүзеге асыруда ең ауыр салмақ кәсіпкерлерге түсіп отыр. Осыған байланысты менің «Кәсіпкерлік қызметке салық салу мәселелері» атты дипломдық жұмысым өте өзекті мәселе болып отыр. Дипломдық жұмысымның тақырыбының өзектілігіне келетін болсам, қазіргі таңдағы кәсіпкерлік қызмет субьектілеріне салық салу мәселелері, олардың экономиканың дамуындағы алатын орны, мемлекет тарапынын жүргізіліп жатқан қолдау мәселелері тақырыптың өзектілігін ашады. Дипломдық жұмысымды жазудағы негізгі мақсатым - кәсіпкерлік қызметтің қалыптасуын, түрлерін, даму тарихын қарастыра отырып, кәсіпкерлік қызметке салық салу мәселелерін анықтау және оларға талдау жүргізіп, жетілдіру жолдарын қарастыру. Осы аталып кеткен мақсаттарға жету үшін келесі міндеттер қойылып отыр: - Кәсіпкерлік қызметтің теориялық негіздерін қарастыру; - Кәсіпкерлік қызметті дамытуда кездесетін мәселелерді анықтау; - Кәсіпкерлік қызметті салықтық реттеу; - Кәсіпкерлік қызметтің болашақта жетілдіру жолдарын қарастыру. Дипломдық жұмысым үш бөлімнен тұрады: Бірінші бөлімде кәсіпкерліктің қалыптасуы мен даму теориясы қарастырылады; Екінші бөлімде кәсіпкерлік қызметке салық салу бойынша талдау жасалады; Үшінші бөлімде Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті жетілдіру жолдары қарастырылады. Ал қорытындысында жұмыстың барлық аспектісі бойынша қорытынды жасалған және жұмысты пайдаланылған әдебиеттер тізімі аяқтайды. Дипломдық жұмысты жазудың әдістемелік негізі ретінде Қазақстан Республикасының нормативті актілері, шетелдік және отандық авторлардың, экономист ғалымдардың оқу құралдары, сондай-ақ экономика және салықтар мәселелерін жариялайтын газет - журналдар, баспасөздегі мақалалар болып табылады.

1. КӘСІПКЕРЛІКТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУ ТЕОРИЯСЫ

1. 1 Кәсіпкерліктің қалыптасуы мен дамуы бойынша экономикалық ілімдер

Қазіргі уақытта кәсіпкерлік қоғамның экономикалық және әлеуметтік прогресінің маңызды факторы болып келеді. Кәсіпкерлік секторы - бұл ұлттық экономиканың жетекші секторларының бірі болып табылады. Кәсіпкерлік қызмет экономиканың өсу қарқынын, жалпы ұлттық өнімнің құрылымын және сапасын анықтайды. Сонымен қатар, бұл сала әлеуметтік құбылыс ерекшеліктеріне иемденіп, халықты жұмыс орындарымен қамтамасыз етеді, жұмыссыздықты қысқартады және кедейшілікке шек қояды.

Кәсіпкерлік - белгілі бір істі істей білу. Іс істеу - адамның белсенділігі және іскерлігі. Белсенділік және іскерлік - адамның еркін өмір сүру түрі. Кәсіпкерлік екі мағынада пайдаланылады: біреуі - белгілі бір істің түрі, екіншісі - сол іспен шұғылданатын нақтылы қоғамдық тап. «Кәсіпкерлік» деген ұғым өмірде экономикалық белсенділікке қолданылады.

Кәсіпкерлік - ежелден келе жатқан адамдардың іскерлік белсенділігі, қабілеті. Ал оның дамуы орта ғасырдан басталды. Орта ғасырда көпестер, саудагерлер, қолөнершілер және миссионерлер алғашқы кәсіпкерлер болған. Кәсіпкерліктің алғашқы дамуында кәсіпкер құрал-жабдықтарға иелік ете отырып, өздері сол кәсіпорында жұмыс істеген. Бұл тауарлы өндірістің бастапқы жабайы түрі.

XVI ғасырдың ортасынан бастап акционерлік капитал пайда болды, акционерлік қоғамдар құрыла бастады. Мысалы, 1554 жылы Англия сауда компаниясы, 1660 жылы Ост-Индия сауда компаниясы құрылды. XVII ғасырдың аяғында акционерлік банктер іске қосылды.

Ал, Қазақстанда кәсіпкерлік ерте заманнан келеді. Мұнда бұл салалар тарихи ерте заманда пайда болған. XVIII ғасырда қазақтар Орта Азия, Ресей, Қытай, Иран патшалықтарымен - мал, жылқы, тері, жүн және аң аулау бұйымдарымен сауда жасаған.

XIX ғасырдың алғашқы жартысында тұз табумен айналысу, тау-кен ісі дами бастады. Сонымен қатар, мыс, қалайы, күміс, тас көмір қазу басталып, балқыту және тері илеу зауыттары ашыла бастады. Сауда орталықтары - Семей, Ақмола, Атбасар, Орал, Гурьевте орналасты. Осы кезеңде қазақ даласында сауда - тауар-ақша қатынастары дамыды.

XX ғасырдың басында өте кең дамығаны - банк капиталы болды. Сауданың стационарлық және жәрмеңкелік түрлері өте жақсы дамыды. Сонымен, кәсіпкерліктің пайда болуының басты себебі - сауданың пайда болуы және өркендеуі [1, 8б. ] .

Кәсіпкерлік - көп қатарлы және өте көлемді түсінік, ол бір мағынада емес, кәсіпкерліктің мағынасы өз бастауын ғасырлар тереңінен алып жатыр. Кәсіпкерлік алуан түрлі және кешенді ұғым. Ерте заманда «кәсіпкерлік» ұғымы тек қана тәуекел элементтерімен байланыстырылған. Қазіргі кезде «кәсіпкерлік» мағынасына берілетін анықтамалар шамадан тыс көп.

Алғаш рет кәсіпкерлік және кәсіпкер терминін XVII ғасырдың аяғы XVIII ғасырдың басында ағылшын экономисі Ричард Кантильон (1650-1734) енгізді. Ғалым кәсіпкерлікті ерекше экономикалық функция ретінде қарастырды. 1725 жылы Ричард Кантильон кәсіпкерді - нар тәуекел жағдайында қызмет етуші адам деді [1, 9б. ] .

Әйгілі ағылшын экономисі Адам Смит (1723-1790) кәсіпкерді жекеше қызмет атқаратын жеке меншікке және оның қызметін кәсіпкерлердің жеке қызығушылығымен байланыстырды. Бұл негізді кәсіпкер өзі жоспарлаған өндірісті өзі ұйымдастырып және алынған пайданы өзі бөлуі тиіс болды. А. Смит «Халықтар байлығының табиғаты мен себебі туралы зерттеулер» еңбегінде кәсіпкердің сипаттарына көп назар аударады. Ол кәсіпкерді өзінің коммерциялық идеясын өткізіп, пайда табу мақсатында тәуекел ететін меншік иесі деп сипаттайды. Кәсіпкер өндірісті өзі ұйымдастырады, оның нәтижесіне өзі иелік етеді.

Кәсіпкерлік теориясының қалыптасуына өз үлесін қосқан тағы бір әйгілі француз экономисті Жан Батист Сэй (1767-1832) болып табылады. Ол былай деген: «Кәсіпкер - адамдарды өндірістік шеңбер ауқымында ұйымдастыратын адам». Жан Батист Сэй кәсіпкерлікке шаруашылық тиімділігін қамтамасыз ету мақсатында өндіріс факторларын байланыстырушы экономикалық агент ретінде анықтама береді. Сэйдің пікірінше кәсіпкердің табысы өнімді өндіру мен өткізуді ұйымдастыру қабілеті үшін алатын сыйақы болып табылады. Яғни ол кәсіпкерлерді пайда табу мақсатында өзіндік есебімен тәуекел үшін қызмет атқарады деп түсіндірді. Бұның негізінде әрбір кәсіпкер өз білімі мен тәжірибесіне жүгінуі тиіс болды. Жан Батист Сэй кәсіпкерлікті Адам Смитпен салыстырғанда кеңінен сипаттады. Кәсіпкерлекке шаруашылық тиімділігін қамтамасыз ету мақсатымен өндіріс факторларын байланыстырушы экономикалық агент ретінде анықтама берді [2, 139б. ] .

Кәсіпкерлік - адам қызметінің ерекше саласы және ол еңбектің басқа түрлерінен оқшауланып тұрады. Бұған кезінде атақты неміс экономисі, Гарвард университетінің профессоры - Йозеф Алоиз Шумпетер (1883-1950) мән берді. Ол былай деген: «Кәсіпкер болу - басқаның істегенін істемеу». Екінші жағынан, «кәсіпкерлер - алдымен кәсіпкерлік жұмысты ұйымдастырушылар». 1934 жылы Йозеф Шумпетер кәсіпкерді жаңа технологияларды өңдеуші жаңашыл тұлға ретінде суреттейді. Ол кәсіпкерлік қызметті ең алдымен жаңалықтар мен жаңа немесе ескі тауарларды жаңа әдіспен өндірудің әртүрлі мүмкіндіктерін қолданатын, жаңа шикізат көздерін, өткізу рыноктарын аша отырып, өндірісті реформалаумен немесе түбірімен өзгертумен байланысты іс-әрәкет деп есептейді.

1961 жылы «кәсіпкер - ұстамды тәуекел жағдайында қызмет ететін пысық адам» деп пайымдаған Дэвид Маклелланд да осы пікірді қолдаған.

Ағылшын экономисті Дэвид Ричардо (1772-1823) кәсіпкерді қарапайым капиталист ретінде қарастырды. Ал Роберт Хизрич «кәсіпкерлік - белгілі бір құнға ие болатын жаңа нәрсе ашу үрдісі, ал кәсіпкер - осыған бар күші мен уақытын жұмсай отырып, орнына ақшалай және қанағаттанарлыққа жете алатын, қаржылық, психологиялық және әлеуметтік тәуекелді мойнына алатын адам» - деді.

Кәсіпкерлік ұғымына анықтама беруші келесі ағым - кәсіпкерлікке тән тәуекелділікпен қатар, одан алынатын пайда мен туындайтын жауапкершілікті жатқызады. Мысалы, 1797 жылы Бодо кәсіпкер - іскерлік қызметке жауап беруші, кәсіпорын қызметін бақылап, жоспарлап, ұйымдастырып және оған иелік етуші тұлға деген. 1964 жылы Питер Друкердің дәлелдемесі - кәсіпкер қандай болмасын мүмкіндікті пайдалана отырып, ең жоғарғы деңгейдегі пайдаға жетуге ұмтылатын адам.

Ал, Республикада кәсіпкерліктің қалыптасу теориясын әзірлеуге Мамыров Н. Қ., Қошанов А. Қ., Кенжеғозин М. Б., Оқаев Қ. О. және т. б. ғалымдар үлкен үлестерін қосты. Олар кәсіпкерлікті экономикалық дамудың түйінді мәселесі, ел нарығын отандық тауарлармен толтырудың көзі, халықты жұмыспен қамтамасыз етудің бірден-бір жолы деп санады. Ал, макро және микродеңгейде кәсіпкерлікті дамытудың әлеуметтік-экономикалық мәселелерін қарастырумен Ихданов Ж. О., Бірәлиева Н. Б., Күлекеев Ж. А., Әлімбаев А. А., Сәбденов О. Қ. сияқты ғалымдар айналысты. Ғалымдардың алғашқы тобы кәсіпкерлікті экономикалық дамудың қозғаушы күші десе, екінші тобы кәсіпкерлікті зерттеудің тәжірибелік-әдістемелік жағына баса назар аударды [3, 225б. ] .

Қазақстан заңында кәсіпкерлік - азаматтар мен бірлестіктердің пайда алуға бағытталған және олардың тәуекел етуімен, сондай-ақ мүліктік жауапкершілігі негізінде жүзеге асырылатын ынталы қызметі.

Барлық шаруашылық қызметін емес, тек тәуекелмен, ынтамен, іскерлікпен, дербестікпен, жауапкершілік және белсенді іздеумен байланысты шаруашылық қызметті кәсіпкерлік қызмет деп санауға болады. Олардың бәрі кәсіпкерліктің белгілері болып табылады.

Кәсіпкерліктің субъектісі - кәсіпкерлер, жеке тұлғалар, әр түрлі ассоциациялар, акционерлік қоғамдар, арендалық ұжым, кооперативтер және мемлекет бола алады. Ал, кәсіпкерліктің объектісі - шаруашылық қызметтің кез-келген түрлері, коммерциялық делдалдық, сату - сатып алу, инновациялық, кеңес беру қызметтері, бағалы қағаздармен операциялар бола алады.

Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде кәсіпкерлік қызметке мынадай анықтама берілген: «Кәсіпкерлік - меншік түріне қарамастан, азаматтар мен заңды тұлғалардың тауарларға (жұмысқа, қызметке) сұранысты қанағаттандыру арқылы пайда немесе жеке табыс табуға бағытталған және жеке меншікке (жеке кәсіпкерлік) немесе мемлекеттік кәсіпорындарды шаруашылық басқару құқығына (мемлекеттік кәсіпкерлік) негізделген ынталы қызмет» [4, 139б. ] .

Кәсіпкерлік дамыған рыноктық экономикада кәсіпорын ұйымдарының, жеке кәсіпкерлердің жиынтығы ретінде келесідей қызметтерді атқарады: жалпы экономикалық, шығармашылық ізденіс (инновациялық), ресурстық, әлеуметтік, ұйымдастырушылық.

Дамыған рыноктық экономикада жалпы экономикалық қызмет анықтаушы болып табылады, бұл кәсіпкерлік ұйымдар мен жеке кәсіпкерлердің рынок субъектісі ретіндегі рөліне негізделеді. Кәсіпкерлік қызмет тауар (қызмет көрсету, жұмыстарды орындау) өндіруге және оны нақты тұтынушыларға жеткізуге бағытталады. Кәсіпкерліктің дамуы экономикалық өсудің, жалпы ішкі өнім мен ұлттық табыс өсуінің басты шарты болып табылады.

Ресурстық қызмет - кәсіпкерліктің маңызды қызметтерінің бірі. Кәсіпкерліктің дамуы ресурстардың барлық түрін тиімді пайдалануды талап етеді. Кәсіпкер өз ісіне ғылыми-техникалық идеяларды, жаңалықтарды енгізіп, біліктілігі жоғары жұмыс күшін, ресурстарды тиімді пайдалана білсе жоғары табысқа қол жеткізеді.

Сонымен қатар, кәсіпкерлік шығармашылық ізденіс қызметін де атқарады. Кәсіпкер қызметінде жаңа идеяларды қолданып қана қоймай, алға қойған мақсатына жету үшін жаңа құралдар мен факторларды жасауы қажет.

Рыноктық экономика жағдайында кәсіпкерлік әлеуметтік қызмет атқарады. Бұл қызмет адамдардың жаңа топтарының - дербес шаруашылық-экономикалық қызмет атқаруға тырысатын, өз ісін ұйымдастырып, алға қойған мақсатына жете алатын адамдардың қалыптасуынан көрініс табады.

Кәсіпкерлік ұйымдар неғұрлым тиімді қызмет етсе, олардың әртүрлі деңгейдегі бюджетке, бюджеттен тыс және әлеуметтік қорларға түсетін қаражаттары да соғұрлым көп болады. Сонымен бірге кәсіпкерліктің дамуы жұмыс орындарының санын көбейтеді, жұмыссыздық деңгейін төмендетеді, жалдамалы жұмысшылардың әлеуметтік жағдайын жақсартады.

Кәсіпкерліктің келесі бір маңызды қызметі - ұйымдастырушылық қызмет, бұл қызметке кәсіпкерлердің өз ісін ұйымдастыруда дербес шешім қабылдауы, кәсіпкерлік басқарудың қалыптасуы, күрделі кәсіпкерлік құрылымдарды құруы және т. б. жатады. Ұйымдастырушылық қызмет шағын және орта кәсіпкерліктің тез дамуынан, сондай-ақ ұжымдық кәсіпкерлікте айқын көрініс табады [4, 140б. ] .

Кәсіпкерлікті шаруашылық қызметтің бір түрі деп қарастыра отырып, оның негізгі ерекше сипатты белгілерін бөлуге болады:

Шаруашылық субъектілерінің еркіндігі және тәуелсіздігі;
Пайда табуға бағытталуы;
Новаторлық және шығармашылық ізденісі;
Шаруашылық жүргізуде нар тәуекелге баруы.

Егер осы жоғарыда аталған белгілер экономикалық қызметке тән болса, онда оны толық негізбен кәсіпкерлік қызмет деп атауға болады.

Қызмет мазмұнына қарай кәсіпкерлік мынадай түрлерге бөлінеді:

Өндірістік кәсіпкерлік - тауарлар, қызметтер, ақпараттар, рухани құндылықтар өндіретін кәсіпкерлік. Кәсіпкерліктің бұл түрінде өндіріс функциясы негізгі болып табылады.

Коммерциялық кәсіпкерлік - мұнда басты рөлді тауар-ақша, сауда-айырбас қатынастары атқарады. Мұнда бизнесмен басқа тұлғалардан сатып алған дайын тауарларды қайта сата отырып, саудагер немесе коммерсант рөлін атқарады. Кәсіпкер пайдасы тауарды сатып алу бағасынан жоғары бағаға сату арқылы жасалады. Егер бұл операциялар заң шегінде болса, алыпсатарлық болып есептелмейді. Коммерциялық кәсіпкерлік сауда мекемелері мен тауар биржаларында әрекет етеді.

Қаржылық кәсіпкерлік - коммерциялық кәсіпкерліктің ерекше бір түрі ретінде несиеге ақша беру, шетел валюталарын, бағалы қағаздарды сату-сатып алу операцияларымен айналысады.

Делдалдық кәсіпкерлік - кәсіпкер-делдал өндірушілерден сатып алушыларға қажетті тауарларды өткізу шарттары туралы ақпарат алады және ол мәліметті сатып алушыға жібереді. Егер де өндіруші мен сатып алушы мәміле жасаса, делдал кәсіпкерге сыйақы берулері тиіс. Яғни, делалдық кәсіпкерлік - бір мәмілеге өзара мүдделі жақтардың басын қосатын қызметте көрінеді. Мұндай қызметті көрсеткені үшін кәсіпкер табыс алады.

Сақтандыру кәсіпкерлігі - кәсіпкер сақтандырған оқиға болған кезде ғана қайтарылатын сақтандыру жарнасын алып отыратын қаржы кәсіпкерлігінің ерекше формасы. Жарналардың қалған бөлігі кәсіпкерлік табысты құрайды.

Кәсіпкерлік қызметтің ұйымдық-құқықтық нысандары Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде белгіленген. Кәсіпкерліктің ұйымдық-құқықтық нысандарын дұрыс таңдау көптеген факторларға тәуелді болады, оның ішінде: жеке капитал мен оны тарту мүмкіндігінің болуы, кәсіпкерлік қызмет сипаты мен масштабы, кәсіпкерлік жобаны іске асыру мерзімі, кәсіпкердің жеке тәжірибесі мен ұйымдастырушылық қабілеті, рынок жағдайы және т. б.

Кәсіпкерліктің ұйымдық-құқықтық нысандары:

Серіктестік: толық серіктестік, сенім серіктестігі, жауапкершілігі шектеулі серіктестік, қосымша жауапкершілігі бар серіктестік.
Акционерлік қоғам.
Мемлекеттік кәсіпорын.

Шаруашылық серіктестік жарғылық қоры құрылтайшылардың салымдарына бөлінген заңды тұлға болып табылады. Шаруашылық серіктестігінің мүлкіне ақша, мүліктік құқық немесе ақшалай бағасы бар басқа да құндылықтар салынады.

Толық серіктестік. Қатысушылары (толық серіктестер) кәсіпорынның міндеттемесі бойынша өзіне тиесілі барлық мүлкімен ортақтасып жауап беретін серіктестік толық серіктестік болып табылады.

Толық серіктестік құрылтай шарты негізінде құрылады және әрекет етеді. Толық серіктестік қызметі барлық қатысушылардың жалпы келісімі бойынша басқарылады, серіктестіктің әрбір қатысушысы серіктестік атынан әрекет етеді. Серіктестіктің пайдасы мен шеккен зияны қатысушылары арасында жарғылық қордағы үлесіне қарай бөлінеді.

Сенім серіктестігі. Серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен жауап беретін қатысушылармен қатар, міндеттемеге өзінің салымының көлемінде жауап беретін, кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға қатыспайтын бір немесе бірнеше қатысушылардан тұратын серіктестік сенім серіктестігі болып табылады. Қосқан үлесінің мөлшерінде жауап беретін қатысушылар командистер деп аталады. Командиттік серіктестіктерді ұжым басқарады және ол өкілеттік қызмет атқарады. Фирманың ішкі өзара қызметін командистер келісім арқылы жүзеге асырады. Әдетте мұндай келісім құқын ірі командитті компаниялар шеңберінде командистерден тұратын кеңеске беріп отырады. Қоғам сыртқы қатысушылардың қосқан үлес сомасына акциялар шығарады. Мұндай акционерлік қоғамды командиттік акционерлік қоғам деп атайды.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік. Бір немесе бірнеше адам құрған жарғылық қоры құрылтай құжаттарында белгіленген мөлшерде үлестерге бөлінген серіктестік жауапкершілігі шектеулі серіктестік деп танылады. Оның мүшелері қоғамның міндеттемелері бойынша жауап бермейді, серіктестіктің зияндарына тек өз үлестерінің мөлшерінде тәуекел етеді.

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік қоғамды ұйымдастыру үшін құрылтай келісім шартын жасау керек. Онда фирманың аты, мекен жайы, кәсіпорынның қызмет түрі, бағыты, негізгі капитал мөлшері, қоғам мүшелерінің үлесі көрсетіледі. Ақша қаражатынан басқа қоғамды ұйымдастырушылардың бағалы материалдық заттар нысанында заттық үлестері де болуы мүмкін.

Қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктің қатысушылары серіктестік міндеттемелеріне өздерінің салымымен, ал бұл жеткіліксіз болса, салымдарының еселенген мөлшерінде қосымша мүлікпен жауап береді. Қоғамның бір қатысушысы банкротқа ұшыраған жағдайда оның жауапкершілігі қатысушылар арасында салымдарына қарай бөлінеді.

Акционерлік қоғам - бұл өз қызметін жүзеге асыру үшін акциялар шығаратын заңды тұлға. Қоғам өз акционерлерінің мүлкінен оқшауланған мүлікті иеленеді, ал акционерлер қоғам міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Жеке адам және заңды ұйымдар акционерлер бола алады. Акционерлік қоғамды құру үшін серіктестік келісім шартын жасау керек, оны қоғамның жарғысы деп атайды. Акционерлік қоғамды ұйымдастырушыларға шек қойылмайды. Ұйымдастырушы бір адам болуы да мүмкін. Қоғамның негізгі жарғылық қорының мөлшерін сол елдің ұлттық заң шығарушы органы анықтайды [4, 144б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.