Ж.Б. Сэйдің экономикалық көзқарасы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан білім және ғылым министірлігі

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Ж. Б. Сэйдің экономикалық көзқарасы

Жоспар

Негізгі бөлім

Сэйдің өмірбаяны

А) Сэйдің экономикалық ілімі

Ә) негізгі зерттеу пәні

Б) зерттелу тәсілі

2. Сэйдің негізгі теориялары

А) Құн теориясы

Ә) Табыстар теориясы

Б) Ұдайы өңдіріс теориясы

ҚОРЫТЫНДЫ

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Ж. Б. Сэйдің экономикалық ілімі

Жап Батист Сэй (1767 - 1832) Францияның Лион деген қаласында купец жанүясында дүниеге келеді. Сол кезге сай білім алған ол отбасынын кәсіпкерлік дәстүрін жалғастырады. Ж. Б. Сэй өз бетімен білімін терендетеді, әсіресе саяси экономияны зерделеиді. Ол үшін, соңынан белгілі болғанындай, А. Смиттің "Халыктар байлығына . . . " ерекше мән береді, мұндағы идеялар Францияға, тіпті бүкіл адамзат үшін игілік әкеледі деп ойлайды. Оның бастапкы кездегі еңбегі - "Политэкономия трактаты немесе байлыкты жасау, бөлу және тұтыну тәсілін карапайым түсіндіру" деп аталатын кітабы (1803) - бір қарағанда А. Смиттің идеясын ашып, қайталағандай болады. Осыны жариялағаннан кейін Ж. Б. Сэй және оның ағылшын әріптестері өздерінің еңбектерін терең жетілдіріп, толыктырып, жаңартып тірі кезінде бес рет бастырады. Мұның шығармасы басқалардан әлдеқайда жоғары бағаланады. 1816 жылы көпшілікке танымал ғалым ретінде Атен деген калада политэкономиядан лекция курсын ашты. 1817 жылы өзінін "Политэкономияның катехизисі" атты кітабын шығарды.

1819 жылы өнер мен колөнер Консерваториясында үкіметтің әдейі тапсырмасымен "Индустриалды политэкономия" дегсн лекция оқиды.

Өмірінің соңғы кезеңінде 1830 жылы Ж. Б. Сэй Колледж де Франста әдейі соған арналған политэкономия кафедрасын басқарады. Мұнда ол жеке экономиканың ой-пікір мектебін құрады. Оны соңынан Ф. Бастия, М. Шевалье, Ш. Дюнуайежәне баскалары жалғастырады. Өлерінен бірнеше жыл бүрын (1828 -1829 жылы) Ж. Б. Сэй жиынтык жұмысын - "Қолданбалы политэкономияның толык курсы" деген еңбегін шығарады. Мұнда ол ең алдымен экономикалык теорияның іс-тәжірибелік маңызын, оның экономикалық либерализм принциптеріне негізделгенін, экономикаға сырттың араласпауын көрсеткісі келді

Ж. Б. Сэйдің шығармашылдық мұрасын бағалай отырып, К. Маркстің "ол Смиттің ілімімен политэкономияны иульгаризациялады" деген сөзін келтіру орынды. Бірак егер утопиялық социализм, содан сон. марксизм А. Смиттің ілімінемен жұмысшы табын капиталистер мен жер иеленушілердің қанауы (еңбек өнімі мен қүнынан өздерінің пайдасына көбірек алуы) туралы тұжырымын алса, Франциядағы "Сэй мектебі" өз ойларыі Смит енбегінен қүрайды, бірақ басты тұжырымды еңбек, капитал және жердің өзара байланысы мен өзара тәуелділігінен алды Өйткені олар қоғамдык өндірістін негізгі факторлары және қоғамдық өнімнін құнын жасайды.

К. Б. Сэйге оның замандасы Д. Рикардо құрметпен қарады олар бір-бірімен хат алысып тұрды. Д. Рикардо "Политэкономия бастамасында" деген еңбегінде политэкономияны ғылым ретінде терендеткендердің қатарында ағылшын зерттеушілері Дж Стюарт, Дж. Милль, А. Смитпен катар, француздықтар - А Тюрго, С. Сисмонди және Ж. Б. Сэй де бар деп жазды.

Зерттеу пәні

"Политэкономия трактатында" экономикалық циклдің кезендерін білдіретін өндіріс, бөліс және тұтыну секілді аттарға оқушылардын назарын аудара отырып, Ж. Б. Сэй ол кезендерді сабақтастығын емес, олардың байлықтың (материалдық) өндірі саласында жасалуын атап өткісі келді. Яғни, Сэй бойынша да политэкономияның зерттеу пәні қоғамдағы материалдық әл-ауқат проблемалары болуы тиіс, байлықтың көзін ол ұлттың өндірістің потенциалынан көрді.

Зерттеу тәсілі

Ж. Б. Сэй басқа классиктер сияқты политэкономияны конценциялауды нақты ғылымдар үлгісімен, мысалы физикамен түсіндіргісі келді. Методологиялық бағытта бұл әмбебап, бірінші, қатардағы маңызы бар зандар, категориялар және теорияларды мойындау деген сөз. Бірақ, Сэй бойынша политэкономияның міндеті - теория және сипаттау. Ол 1820 жылы Т. Мальтуске жазған хатында экономист-ғалымның міндеті туралы былай дейді:"Біз қоғамға не себепті мына факты басқа фактілердің нәтижесі

екендігін айтуымыз керек. Мұнымен ол келісе ме, болмаса жоқка

шығара ма - осынын өзі жеткілікті, ол не істеу керектігін біледі, бірақ ешқандай үйретудің керегі жоқ". Ж. Б. Сэйдің смитианец деген беделге ие болуы - оның еркін рынок, баға белгілсу, сыртқы және ішкі сауданы (фритредерство), кәсіпкерлердің еркін бәсекедегі шексіздігі, принциптерін сөзсіз мойындап, бұл принциптерді

абсолют дәрежесіне көтеруі. "Егер осыларды кабылдаса адамзат артық өндіруі, мүмкін емес, қоғамдық өнімді аз тұтынады, яғни экономикалық дағдарыс болмайды". Ж. Б. Сэйдің қоғамдық өнімді өткізу тұжырымдамасы кейіннен "рынок заңы" немесе-"Сэй заңы" деген атқа ие болады және мұны тек классикалық экопомиканың өкілдері Д. Рикардо. Т. Мальтус және т. б. ғана емес, басқа да экономикалық ой-пікір мектептерінің өкілдері XX

ғасырдын басына дейін бөлісті. Бұл жөнінде Дж. К. Гэлбрейт жақсы айтты: "30-жылдарға дейінгі (XX ғасырдың) экопомистсрдің бір-бірінен айырмашылыктары - Сэйдің заның

қабылдай ма, қабылдамай ма деген белгілеріне қарай бөлінді" . ( онымен, экономикалық ғылымдер тарихында Ж. Б. Сэй есімі рыноктык экономикалық қатынастар жағдайында коғамдағы таптар мүдделерінің бірлігі болатынына сентен ғалым ретінде қалды. Ол үшін Смиттік концепцияға өзін-өзі реттейтін экономика, экономикалық либерализмді орнату келеді. Алайда мынаны атап өту керек: "Зерттеудің аныктылығы оны бастыа проблемалардын үстімен жорғалауға онын терең мәнін ашуға мүмкіндік бермеді. Онын. колында политэкономия әдетте өте, қарапайым көрінді. Смиттің түсініксіздігі акыл үшін жақсы Сэйдің түсінтілігі оған ешкандай ынта бермейді.

Өндірістің үш басты фактор теориясы

А. Смиттің ілімін насихаттау ниетімен Ж. Б. Сэй айналымға өндірістің басты факторлар теориясын енгізеді. Бұл XIX ғасырдың өн бойында классикалык политэкономия теориясында маңыздысы болды. Бұл теорияның мәні - коғамдык өндірісте үш басты фактор - еңбек, капитал, жер - өзара әрекет етеді. Олардың кұнды (баға белгілеуді) жасаудағы және коғам табысындағы қатысу дәрежесі факторлардын тиісінше, жұмысшыға, капиталистке және жер иесіне тәуелділігіне' байланысты. Осыдан келіп Сэй толык жағдайларына: қарай ол факторлардың өзара әрекеттерінің тиімділігі және таптар арасьтндағы үйлесімділікке кол жеткізеді.

Құн теориясы

Ж. Б. Сэйдің өндірістің үш басты фактор теориясының пайда болуы Смитті жактаушылардың карама-карсы пікірлерінің: иәтижесінен шығады. Айталык, XIX ғасырда Мальтустің өндіріс шығындары теориясы Сэйдің еңбек, капитал және жер өндірістің басты факторлары деген тұжырымына түгелдей негізделген. Сондыктаи, егер Д. Рикардо, социалист-утопистер, С. Сисмонди,, К. Маркс және баскалары А. Смиттің "өсиетіне" сәйкес, товардың (қызмттің ) кұнының бірден-бір көзі - еңбек десе, басқа түрлі ағымдар мен мектептердің экономистері басты нүктені - Сэй-Мальтус тұжырымдарынан бастады: товардың кұны өндірі процесіндегі кәсіпкерлер меншігі өндіріс кұрал-жабдыктарының (капитал факторы), жалакы (еңбек факторы) және рента (жер факторы) шығындарынан тұрады.

Нәтижесінде Смит-Рикардоны жактаушылар пайда мен рентаны жұмысшының кұнынан алынғанын көрді, капиталдың еңбекті канауын, таптар антагонизмін байкады.

Сэй мен Мальтусті жактаушылар өздерін смитиандықтар деп атап, товар құнын, таптардың табысын бірлескен еңбектен және таптардың бейбіт ынтымағынан көрді.

Тек XIX ғасырдың аяғында маржиналистердің екінші толкыны, әсіресе Маршалл және басқалары кұнның еңбектік теориясы мен өндіріс шығындар теориясының тұйықка тірелгенін, өйткені бұлардын негізінде шығындар принципі жатканын дәлелдеді.

Ж. Б. Сэйдің кұн теориясында жоғарыда айтылғандармен бірге бұл жөнінде оның ұстазы А. Смиттегі сиякты бірнеше анықтамалары бар. Мұңда Сэй өзінің ұстазын қайталап қана коймай, "жаңалықтар" ашу ниетінде импровизацияға барады. Мысалы, Смиттің товардың екі касиеті - айырбас құны мен тұтыну құііы бар деген тұжырымын келтіріп, Сэй заттардын (товар) пайдалылығы мен кұндылылығының өзара байланысына баса назар аударады.

Бүл жөнінде ол былай деп жазды: "заттың бағалылығы оның пайдалылығының өлшемі" Сөйтіп, Сэй құнды текжұмсалған сңбекпен елшеумен катар, еңбек өнімінің кұндылық дәрежесін керсстеді.

Табыстар теориясы

Ж. Б. Сэйдің ойынша, еңбек, капитал және жер өндіріс процесіне қатыса отырып тек құн жасап коймайды, табысқа да қызмет етеді. Бірак үш фактор теориясынан шығатын үштік формула - (мұнда еңбек факторы жұмысшылардың табысы - жалақыға. капитал факторы капиталистердің табысы ретінде пайдаға, ал жер факторы - жер иеленушілердін. табысы - рентаға сәкес келеді) А. Смиттін. козқарасын өзінше қайталап түсіндіру. А. Смиттің қоғамдағы таптык құрылым табыстар түрінің пайда болуы мен бөлінуіне ықпал етеді деген идеясын Сэй нақтылай түскен: "аталған факторлар ("еңбек", "капитал", "жер") жұмысшылардың, капиталистердің және жер иелерінің табыстарын жасауда өзіндік мағынаға ие".

Демек, Ж. Б. Сэй бойынша, кәсіпкерлердің шексіз еркін бәсекесі тұсында өндіріс факторлары мен қоғамдағы табыскерлерді қанау мүмкін емес. Ж. Б. Сэй және оның шәкірттері қоғамдағы барлық таптардың экономикалық мүдделері үйлестірілген деп тұжырым жасауға ұмтылады. Мұндай қорытындыны олар А. Смиттің экономикалық адамның жеке мүддесі "көрінбейтін қолдын. " бағыттауы аркылы коғамдык мүддеге сэйкестенеді деген идеясынан туындатады.

Өндірістің басты факторлары жасаған коғамдык өнімді фактор иелерінін. арасында бөлудің пропорциясы неге байланысты деген сұрақ Сэй үшін маңызды емес. Айталық, Сэйдің анықтауы бойынша, "кәсіпкерлік табыс оның өнеркәсіптік қабілеттілігінс, онын. талантына, қызметіне, тәртібі мен баскарушылығына сый-сияпат" Т. Мальтус сияқты, ол "төменгі таптың жағдайы үздіксіз жаксарады" дегенте сенді, "сондықтан жоғарғы тапты толықтыру үшін жұмысшының өзі өндірістін техникалық жетістігіне мүдделі" . " тілейді".

Ең соңында К. Маркс ғылыми айналымға енгізген вульгарлык политэкономия түсінігі Ж. Б. Сэйдің өндірістің үш факторы және табыс теориясымен байланысты. Мұны Т. Мальтустің шығын теориясымен қоса К. Маркс апологетика, капиталистік қоғамдағы қанауды, таптар мүддесін қорғау деп санады.

Ұдайы өндіріс теориясы

Рынок зандарындағы Ж. Б. Сэйдің қоғамдык өнімді толык, кедергісіз орналастыру мен дағдарыссыз экономикалық өсу концепциясының ұзақ өміршендігін түсіндіру үшін Смиттін мұрасымен жалғасып жатқан үш жағдайды керсету керек.

Біріншіден . Смиттің "табиғи тәртібі" баға мен жалақының икемділігін, барлық субъектілердің ақшаның пассивті кезеңінде еңбек нәтижелері және еңбектері айырбастауда өзара тиімділігін аныктайды: "Сэйдің заңы" бойынша баскалай жүруі мүмкін емес.

Екіншіден. А. Смиттін әсерімен "Сэйдің заңы" сырттын экономикаға араласуын жоққа шығарады. Мұнда мемлекеттік аппараттағы бюрократияны азайту, протекционизмге жол бермеу талабы колдау табады.

Үшіншіден. "Сэй заңы" ғылыми-техникалык прогресс негізінде коғамда рыноктык экономикалық қатынастардың дамуы мүмкін б олатынын білдіреді. С. Сисмонди уәде еткен өткен өмірде калып бара жаткан натуралды шаруашылық өкілдерінің - " үшінші

адамдардың" (қолөнершілер, шаруалар, ұсақ өндірушілер) елдің экономикалык өміріндегі басым ролі төмендеген жағдайда болатын катаклизмі бұл заңға қарсы аргументтерді жоққа шығарады".

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.