Мемлекеттік тілде іс-қағаздар жүргізу



1. Мемлекеттік тілде іс қағаздарды жүргізудің маңызды рөлі
2. Алқалық ұйым қағаздары
3. ІС ҚАҒАЗДАРЫ
4. Іс қағаздарының стилі
5. Жеделхат
Тіл – адам баласының ғана емес, ұлттық, халақтың, қоғамның болмасын көрсететін құбылыс. Адамзаттық құндылықтар қатарында тіл ғылымнанды да, мәдениет пен өнерден де бұрын аталады. Ғылым да, мәдениет те, өнер де, материалдық игіліктер де, саясат та, тілдің қатысуымен жасалады. Тілдің адамның жан-дүниесіне өлшеусіз әсер ете алатын құдіреті саяси тетік ретінде ертеден-ақ пайдалынған.
XIX ғасырдың аяғында жүргізілген санақ бойынша Қазақстанда жергілікті ұлт үлесі - 81,1% болған. Яғни Қазақстанда ол кезде біртекті тілдік орта болған. Бұл тілдік ахуалмен Ресей билеушілері де санасуға мәжбүр болған. Қазақ даласында қызмет атқарған губернаторлар мен оның төңірегіндегілер тілмәш ұстаған. Қазақша білу қазақ даласында қызмет атқаратын патша чиновниктеріне қойылатын қатаң талаптар қатарына жатқызылған. XIX ғасырдың II жартысындағы тілдік ахуал, яғни жергілікті ұлт өкілдерінің 81,1% болуы және біртекті тілдік ортаның болуы патша әкімшілігі үшін екі тілде газет шығару және сол газеттерді қаржыландырып тұру қажеттілігін туғызды. XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында қазақ тілі өзінің қоғамдық - әлеуметтік қызметін толық атқарған. Сол жылдары қазақ даласында болған орыс ғалымы Г.Н. Потанин былай деп жазады: «Бар жерде қырғыз тілін ғана естисіз-жол шетінде жантайып, әңгіме соғып жатқан қазақтар да, стансияда өткінші шенеуніктің ат-арбасының маңында әбігерге түскен ат айдаушылар да сол тілде сөйлейді. Кейде, тіпті сотта да солай. Мұндағы қазақтар арасында қырғыздармен орысша емес, қазақша сөйлесіп, тез тіл табысатын адамдар жеткілікті».
Граф Толстой өзінің 1876ж. 4 желтоқсанда патшаның атына жазған мәліметтемесінде патшадан біріншіден, әкімшілік орындарының қазақтарға қатысты іс қағаздарының баршасын орыс графикасымен қазақ тілінде жазуға, екіншіден, осымен байланысты қазақ даласындағы татар тілмаштарын бара-бара қазатармен ауыстыруға жарлық етуін сұрайды.
Ал әскери министр А.Ф. Редигерге жазылған хатта отарлау әкімшілігінің басшысы байырғы тұрғандар тілін оқып-үйренуге мүмкіндік беретін нақты шаралар ұсынады: «әкімшіліктің барлық лауазымды қызметкерлері, уезд басшыларына дейін жергілікті тілде білуі керек; өз аймағының тілін бастапқы деңгейде игеруге бір жыл бөлінеді; тіл білу деңгейі одан әрі көтеріп, жетік үйрену үшін әкімшіліктің лауазымды қызметкерлеріне тағы бір жыл қосып беріледі; бұл талап орындалмаған жағдайда лауазым иелерін далалық аймақта қызмет бабында көтеру тоқтатылсын, тіпті оларды іске жарамсыз деп «қызметінен босатуға дейін бару керек» делінген.

Пән: Іс жүргізу
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Мемлекеттік тілде іс қағаздарды жүргізудің маңызды рөлі

Тіл – адам баласының ғана емес, ұлттық, халақтың, қоғамның болмасын
көрсететін құбылыс. Адамзаттық құндылықтар қатарында тіл ғылымнанды да,
мәдениет пен өнерден де бұрын аталады. Ғылым да, мәдениет те, өнер де,
материалдық игіліктер де, саясат та, тілдің қатысуымен жасалады. Тілдің
адамның жан-дүниесіне өлшеусіз әсер ете алатын құдіреті саяси тетік ретінде
ертеден-ақ пайдалынған.
XIX ғасырдың аяғында жүргізілген санақ бойынша Қазақстанда жергілікті
ұлт үлесі - 81,1% болған. Яғни Қазақстанда ол кезде біртекті тілдік орта
болған. Бұл тілдік ахуалмен Ресей билеушілері де санасуға мәжбүр болған.
Қазақ даласында қызмет атқарған губернаторлар мен оның төңірегіндегілер
тілмәш ұстаған. Қазақша білу қазақ даласында қызмет атқаратын патша
чиновниктеріне қойылатын қатаң талаптар қатарына жатқызылған. XIX ғасырдың
II жартысындағы тілдік ахуал, яғни жергілікті ұлт өкілдерінің 81,1% болуы
және біртекті тілдік ортаның болуы патша әкімшілігі үшін екі тілде газет
шығару және сол газеттерді қаржыландырып тұру қажеттілігін туғызды. XIX
ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында қазақ тілі өзінің қоғамдық -
әлеуметтік қызметін толық атқарған. Сол жылдары қазақ даласында болған орыс
ғалымы Г.Н. Потанин былай деп жазады: Бар жерде қырғыз тілін ғана естисіз-
жол шетінде жантайып, әңгіме соғып жатқан қазақтар да, стансияда өткінші
шенеуніктің ат-арбасының маңында әбігерге түскен ат айдаушылар да сол тілде
сөйлейді. Кейде, тіпті сотта да солай. Мұндағы қазақтар арасында
қырғыздармен орысша емес, қазақша сөйлесіп, тез тіл табысатын адамдар
жеткілікті.
Граф Толстой өзінің 1876ж. 4 желтоқсанда патшаның атына жазған
мәліметтемесінде патшадан біріншіден, әкімшілік орындарының қазақтарға
қатысты іс қағаздарының баршасын орыс графикасымен қазақ тілінде жазуға,
екіншіден, осымен байланысты қазақ даласындағы татар тілмаштарын бара-бара
қазатармен ауыстыруға жарлық етуін сұрайды.
Ал әскери министр А.Ф. Редигерге жазылған хатта отарлау әкімшілігінің
басшысы байырғы тұрғандар тілін оқып-үйренуге мүмкіндік беретін нақты
шаралар ұсынады: әкімшіліктің барлық лауазымды қызметкерлері, уезд
басшыларына дейін жергілікті тілде білуі керек; өз аймағының тілін бастапқы
деңгейде игеруге бір жыл бөлінеді; тіл білу деңгейі одан әрі көтеріп, жетік
үйрену үшін әкімшіліктің лауазымды қызметкерлеріне тағы бір жыл қосып
беріледі; бұл талап орындалмаған жағдайда лауазым иелерін далалық аймақта
қызмет бабында көтеру тоқтатылсын, тіпті оларды іске жарамсыз деп
қызметінен босатуға дейін бару керек делінген.
Бірақ 1920 жылдардан кейін қазақ тіліне деген көз карас әр кезенде әр
түрлі болды. Қазақ тіліне мемлекеттік дәреже беру туралы мәселе кеңес
өкіметі жылдарында бірнеше рет көтерілді. 1920 жылы Қазақ АССР-і
кеңестерінің бірінші құрлытай съезінде республикадағы әр ұлт барлық
мекемелер мен мектептерде ана тілін қолдануда тең құқылы деген шешім
қабылданды. 1924 жылы қабылданған Қазақстанның бірінші Конституциясы
бойынша қазақ және орыс тілдері республикада мемлекеттік тіл болып танылды.
1938 және 1978 қабылданған Қазақстан Конституцияларында мемлекеттік тіл
жайында ашып еш нәрсе айтылмаған. 1989 жылы қабылданған Қазақ ССР-інің Тіл
туралы заңына, одан кейін Қазақстан Республикасының мемлекеттің тілі болып
бекітілді. Тіл заңында қазақ тілі мемлекеттік қамқорлыққа алынатыны атап
көрсетілді.
1920 және одан кейінгі кезенде қазақ тіліне деген көзқарас тәменде
екі топқа топталып беріліп отырған әр кезеңде қабылданған құжаттардан да
анық байқалады. Құжаттардың бірінші тобы: 1919 жылы 26 желтоқсанда
В.И.Лениннің қолымен Халық коммисарлар советі еңбекші бұқараның
сауатсыздығын жою туралы шаралар белгіледі. Бұл қаулыда бұрынғы
бұратана, езілген ұлттар үшін олардың өз ана тілінде мектептер ашу, кеңсе
жұмыстарын өз ана тілінде жүргізу, газет-журнал, кітаптарды өз ана тілінде
шығару шараларында көңіл бөлінген.
Қазақ АССР Халық коммисарлар комитетінің 1921 жылы 2 ақпанында
жарлық көрген Республиканың мемдекеттік мекемелерінде қазақ және орыс
тілдерін қолдану туралы декреті.
Қазақ АССР ОАК-нің 1923 жылғы қарашадағы Қазақ тілінде іс қағаздарын
жүргізуді енгізу туралы декреті.
Қазақ АССР ОАК Президиумның Қазақ тілінде іс қағаздарын
жүргізудіенгізу жөніндегі орталық комиссия туралы қаулысы.
Қазақ АССР Юстиция Халық коммиссариятының 1923 жылғы 11 июльдегі Сот-
тергеу органдарының халық соттары мен халық тергеушілерінің қазақ тілінде
іс жүргізуді ендіруге байланысты нұсқау хаты.
Қазақ АССР ОАК-нің қазақ тілін Қазақ АССР ХКК-нің іс қағаздарына
ендіру жөніндегі Орталық Коммисиясының аппаратын қазақ тілін білетін
қызметкерлермен жасақтау жөніндегі ұсынысы.
Қазақ АССР ХКК-нің 1924 жылғы 23 сәуірдегі өлкелік мекемелерді қазақ
тіліндегі жазу машинкасымен қамптамасыз ету жөніндегі өкімі.
Қазақ АССР Еңбек Халық коммисариятының 1924 жылғы 21 июльдегі Қазақ
тілінде іс қағаздарын жүргізуді енгізу байланысты қызметкерлерді жұмыстан
босату және оларды қазақ тілінде сөйлеп жаз алатын қызметкерлермен
алмастырудың тәртібі жөніндегі қаулысы.
Қазақ АССР Халық ағарту коммисариятының 1930 жылғы 3 қаңтардағы
Барлық өлкелік халыққа білім беру бөлімдеріндегі орыс мектептерінде қазақ
тілін міндетті түрде оқыту жөніндегі нұсқау хаты сияқты көптеген ресми
құжаттар қабылданды. Бірақ көп ұзамай-ақ қазақ тілін мемлекеттің негізгі
қарымөқатынас құралына айналдыру мүмкіншілігіне бұғалық салына бастады.
Енді төмендегі құжаттар тобына көз жүгіртейік.
Қазақ АССР Халық коммисарлар кеңесінің 1921 жылғы 2 ақпандағы
Республика мемлекеттік органдарында қазақ және орыс тілдерін қолдану
туралы декретінде республиканың бүкіл орталық және губерниялық мекемелері
іс жүргізеді деп жазылған.
1938 жылы 5 көкекте Қазақ мектептерінде орыс тілін мәжбүрлі оқыту
туралы арнайы қаулы шықты. Оны жүзеге асыруды жеделдетуге бағатталған
шаралар жүргізілді. Сол кездегі оқу-ағарту министірінің орынбасары
А.Аюповтың Республикадығы қазақ және басқа орысша емес мектептерде орыс
тілін оқыту жайы туралы баяндамасында қосымша оқулықтар шығару, орыс тілі
сабақтарының санын көбейту, жалақы төлеу тәртібін қайта қарау, қазақ
мектептерінде орыс тілі бойынша арнаулы нұсқаушы қызметін енгізу сияқты
орыс тілін оқытуды жолға қою, орта білім беретін мектептер және жоғарғы оқу
орындарында орыс тілін оқытуды күшейту шаралары белгіленді.
Еліміздегі тілдік ахуалға қатысты белсенді қозғалыс 1980 жылдардың
аяғы мен 1990-жылдардың басында етек алды. 1989 жылы Қазақ ССР-нің Тіл
туралы Заңы қабылданды. 1990 жылы Қазақ тілі және Қазақ ССР-індегі басқа да
ұлт тілдерін дамытудың 2000 жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік
бағдарламасы жасалды. 1993 және 1995 жылдары қабылданған Қазақстан
Республикасының жаңа Конституциясында қазақ тілі мемлекеттік мәртебеге ие
болды. Тіл заңын жүзеге асыру үшін 1989 жылы Қазақ тілі қоғамы, 1993 жылы
Қазақстан үкіметі жанынан Тіл комитеті құрылды.
Тіл туралы Заңның, әсіресе қазақ тілінің мемлекеттік дәрежесінің іс
жүзінде көтерілуіне кедергі келтіретін қиындықтар аз емес. Сол себепті Тіл
туралы Занды күшіне ендіру туралы Қазақстан үкіметінің Мемлекеттік
бағдарламасы толық орындалмай келеді. Республикадағы қалыптасқан қазіргі
тілдік ахуал өзінің перспективалық моделінен әлі де алшақ тұр. Оның себебі
біріншіден, қазақ тілі мемлекеттік өмірдің барлық қоғамдық маңызды
саларында талап етілмей келеді, екіншіден, ұлтаралық қарым-қатынас
саларында талап етілмей келеді, екіншіден, ұлтаралық қарым-қатынас тіліне
де айнала алмай келеді, үшіншіден, мемлекеттік қызметкерлердің басым
көпшілігі қазақ тілінде еркін сөйлеп, еркін жаза білмейді.
Қазақ тілі сыртқы қатынас, табиғи және техникалық ғылымдар,
өнеркәсіп, өндіріс орындары, қарулы күштер, ғарышкерлік, медицина,
фармацевтика т.б. осы сияқты саларда қолданыс таппай келеді.
Тіл зерттеушісі Н.Уәлияұлы қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде
қызмет етуінің мынадай алғы шарттарын атап көрсетеді: ...сол тілде
қолданушылар санының жеткілікті болуы, табиғи және табиғи емес тілдік
ортаның болуы. Республиканың барлық аймақтарында таралуы, қоғамдық
қызметінің болуы, сондай-ақ қазақ тілінің құрылым жүйесі жетілген, лексика
фразеолгиялық қоры аса бай, ежелден келе жатқан жазба және ауызша дәстүрі
бар ұлттық тілдердің бірі ретіндегі ішкі тілдік факторлардың болуы қазақ
тілінің мемлекеттік тіл ретінде ішкі тілдік фаторлардың болуы қазақ тілінің
мемлекеттік тіл ретінде қызмет етуіне мүмкіндік береді. Қазақ тілі, өзге де
тілдер тәрізді, жалпы адамзаттық құндылық
Әлеуметтік тіл білімінің маманы Б.Хасанов Қазақ тілінің мемлекеттік
дәрежеге ие болуына орай оны білудің қажеттілгін туғызып отырған себептер
мынандай деп атап көрсетеді: 1. қазақтардың республикада үлес салмағынан
басым болуы және оның соңғы жылдарда үздіксіз өсіп отыруы. Мысалы, 1959ж.
қазақ халқы республика тұрғындарының 30 проценті болса, 1992 жылы 42
процентін құрапр отыр; 2. республиканың барлық жерінде азды-көпті қазақ
тілді ортаның қалыптасуы; 3. көп ұлтты ауыл-село тұрғындарының тең
жартысынан астамы қазақтар болғандықтан, қазақ тілінің ұларалық қатынаста
жұмсалуы; 4. қазақтардың ТМД республикаларында көп екені, ондағы жүзден
астам ұлт пен ұлыс ішінде бесінші орын алатыны ; 5. қазақ тілі ғылыми
тұрғыда зерттелген, сөйлеушісі көп тілдердің бірі екендігі. Қазіргі дүние
жүзінде 5651 тіл болса, қазақ тілі соның ішінде сөйлеушісінің саны жағынан
алғашқы 70 тілдің санатында екені; 6. қазақ тілін білу қазақтар саны
жағынан басым көп ұлтты аймақтарда өзге ұлт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мемлекеттік тілдегі іс қағаздарды жүргізу пәні
Іс қағаздардың қоғам өміріндегі атқаратын қызметі
Қазақ мемлекеттік Қыздар педагогикалық университеті
Құжат түрлері және құжаттарды толтыру
Мемлекеттік тілдегі іс қағаздарын жүргізу
XIX ғасырдағы іс-қағаздарының қалыптасуы
Арыз немесе өтініш
XVIII ғасырлардағы қазақ ресми
Құжаттарды мемлекеттік тілде ұйымдастыру және жүргізу ұйымдастыру
Ресми, іс кағаздар тілі
Пәндер