Құқықтар мен бостандықтарды қорғау механизмдері

Тәртіп бұзушылық топтары
«Кепілдік» ұғымы
Конституциялық құқықтар мен бостандықтарды қамтамасыз ету
Құқықтар мен бостандықтарды қорғау

Қазіргі заманның басты проблемасы – жеке тұлғаға берілген құқықтық статустың жүзеге асырылуын қамтамассыз ету. Бұдан Қазақстандағы адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау және қорғау сияқты аспектілер келіп шығады. Осыған байланысты адам мүддесін қорғау, оның құқықтары мен бостандықтарының сақтау мемлекеттің басты қызметі болып саналады. Өркениетті қоғамда өмір сүруші мемлекеттің бүкіл іс-әрекеті мен оның саяси құрлымы адам құқықтарының бостандықтарына кепілдік беру мақсатына оны жүзеге асыруды қамтамассыз етуге, сондай ақ қорғау миханизмдерінің қалыптасуға тәуелді. Мемлекет азамат пен өзара тығыз байланысты бола отырып, осы құқықтарды тек құқықтық жағынан ғана емес, сонымен бірге экономикалық, саяси, идеологиялық, әлеуметті-мәдени құралдар жағынан кепілдік беретін заңдық және моральдық міндеттемелерді өз мойнына алады. Сондықтан мемлекет пен жеке тұлға арасындағы өзара жауапкершілік проблемалардың бәрінен адамның құқықтары мен бостандықтарына деген кепілдік проблемасын еркешке бөліп алып қараған жөн, себебі ол құқықтық мемлекеттің бір белісі болып табылады. Құқықтық мемлекет адам құқықтары мен бостандықтарына кепілдік беруге және құқықтық тұрақтылық ахуалын қалыптастыруға әрі мемлекетпен жеке тұлғаның өзара жауапкершілік принципін біртіндеп жүргізу негізінде олардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға мүдделі болуға тиіс. Мемлекеттің конституциялық қатынастарда азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауда өз міндетіне салғырт қарауы немесе тиісті емес міндеттерді атқарғанда, келеңсіз жағдайлар туындап, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары бұзылады. Мұндай тәртіп бұзушылықты мынандай топтарға бөлуге болады:
1. Азаматтардың Конституцияны қоғауға кепілдік берген құқықтар мен бостандықтарының тікелей мемлекет оның органдары, лауазымды тұлғалары арқылы бұзылуы.
2. Құқықтың қорғауды жүзеге асыру және қорғау механизмдерін жоқтығынан мемлекеттің Конституциялық құқықты қорғау амалдарына ырық бермеуі.
3. Ағымдағы заңнаманы Конституциялық немесе халықарал ық – құқықтық ережелер мен салыстырып нақтылауда құқық аясының таралуы.

1. Сапарғалиев Ғ. С Мемлекет және құқық теориясы. - Алматы,1998.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Құқықтар мен бостандықтарды қорғау механизмдері
Қазіргі заманның басты проблемасы - жеке тұлғаға берілген құқықтық статустың жүзеге асырылуын қамтамассыз ету. Бұдан Қазақстандағы адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау және қорғау сияқты аспектілер келіп шығады. Осыған байланысты адам мүддесін қорғау, оның құқықтары мен бостандықтарының сақтау мемлекеттің басты қызметі болып саналады. Өркениетті қоғамда өмір сүруші мемлекеттің бүкіл іс-әрекеті мен оның саяси құрлымы адам құқықтарының бостандықтарына кепілдік беру мақсатына оны жүзеге асыруды қамтамассыз етуге, сондай ақ қорғау миханизмдерінің қалыптасуға тәуелді. Мемлекет азамат пен өзара тығыз байланысты бола отырып, осы құқықтарды тек құқықтық жағынан ғана емес, сонымен бірге экономикалық, саяси, идеологиялық, әлеуметті-мәдени құралдар жағынан кепілдік беретін заңдық және моральдық міндеттемелерді өз мойнына алады. Сондықтан мемлекет пен жеке тұлға арасындағы өзара жауапкершілік проблемалардың бәрінен адамның құқықтары мен бостандықтарына деген кепілдік проблемасын еркешке бөліп алып қараған жөн, себебі ол құқықтық мемлекеттің бір белісі болып табылады. Құқықтық мемлекет адам құқықтары мен бостандықтарына кепілдік беруге және құқықтық тұрақтылық ахуалын қалыптастыруға әрі мемлекетпен жеке тұлғаның өзара жауапкершілік принципін біртіндеп жүргізу негізінде олардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға мүдделі болуға тиіс. Мемлекеттің конституциялық қатынастарда азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауда өз міндетіне салғырт қарауы немесе тиісті емес міндеттерді атқарғанда, келеңсіз жағдайлар туындап, азаматтардың құқықтары мен бостандықтары бұзылады. Мұндай тәртіп бұзушылықты мынандай топтарға бөлуге болады:
1. Азаматтардың Конституцияны қоғауға кепілдік берген құқықтар мен бостандықтарының тікелей мемлекет оның органдары, лауазымды тұлғалары арқылы бұзылуы.
2. Құқықтың қорғауды жүзеге асыру және қорғау механизмдерін жоқтығынан мемлекеттің Конституциялық құқықты қорғау амалдарына ырық бермеуі.
3. Ағымдағы заңнаманы Конституциялық немесе халықаралық - құқықтық ережелер мен салыстырып нақтылауда құқық аясының таралуы.
4. Бұзылған Конституциялық құқықты толығымен қалпына келтіруге ырық бермеушілік, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау амалы бойынша қабылданатын іс шаралардың жеткіліксіздігі мен тиімсіздіні, мемлекет ішіндегі ретсіздік.
Мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғалардың жеке тұлғалар мен өзара қарым қатынасындағы амалдар мен шешімдердің орындалуына мемлекет жауапкершілікті міндетті түрде өз мойына алады. Құқықтық қатынастардағы мемлекет адам деп аталатын келіспеушілік жағдайы туындаған кезде мемлекетпен қамтамассыз етілетін кепілдік мәні арта түседі. Яғни мемлекет жеке тұлға алдында үлкен жауапкершілікке ие. Осы арқылы адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары жүйесінде кепілдік мәні арта түседі және соған деген ғалым құқықтанушылар тарапынан үлкен ықыласқа ие.
Кепілдік ұғымының аясы кең, әлеуметтік - саяси және заңдық құбылыс болып сипатталады, ол 3 сәтті бейнеленеді: 1. Обьектіге әсер етуші заттық теорялық білімді ашуға, мемлекеттің әлеуметтік және құқықтық саясаты жөнінде мәліметтер алуға мүмкіндік беретін танымдық; 2. Мемлекет демократиляқ идеяларды насихаттау құралы ретінде пайдаланатын идеалогиялық; 3. Жеке тұлғаның әлеуметтік жағдайын жақсарту ретінде танылған практикалық.
Жоғарыда айтылғандар бізге кепілдік туралы ықыласпен танысуда негіз бола алады.
Кепілдік сөзі кең мағынасында алып қарағанда адам мен адамзаттың құқықтарымен бостандықтары жүзеге асыруға, олардың іске асырылуына кері әсер тигізетін себептер мен кедергілерден арылуға бағытталған обьективті және субьективті факторлардың бүкіл жиынтығын құрайды. Теорияда кепілдік ұғымы әртүрлі анықталады. Мәселен, Н.В Витрук кепілдікті оның нақты жүзеге асырылуы мен сенімді қорғалуын қамтамассыз етуші шарттар мен құралдар ретінде анықталады. А.С Мордовец кепілдікке өз құқықтарын, бостандықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету үшін жеке жеке тұлғаның кең мүмкіндіктерін құрушы әлеуметтік экономикалық саяси, адамгершілік заңдық ұйымдастырушы шарттар, амалдар мен тәсілдер жүйесі деген анықтама береді. Бұлардан басқа да көптеген анықтамаларды жинақтап, талдай отырып, кепілдік ұғымына субьективті құқықтар мен бостандықтарды қорғауды және сақтауды жүзеге асыруды қамтамассыз етуші шарттар, амалдар мен тәсілдердің жиынтығы деген қорытынды жасауға болады.
Көптеген анықтамаларда шарттар, амалдар, тәсілдер, қорғау, сақтау қамтамасыз ету терминдері берілген.
Конституциялық құқықтар мен бостандықтарыға терең талдау жасау осы ұғымдар арасында айырмашылықтарды білуді талап етеді бұлардың арасындағы жалпы ортақтық - олардың қоршаған қолайлы ортаға деген құқықтар мен бостандықтарды жүзеге асыру үшін қолайлы ортаны қамтамасыз етуге тиістігі. Жүзеге асыру шарттарына негізгі құқықтар мен бостандықтарды пайдалану үшін қолайлы жағдайдың болуы жатады. Амалдарына құқықтары мен бостандықтарды қорғау мен қамтамасыз етудің әдіс - тәсілдері кіреді.
А.Д. Вьеводиннің атап көрсетуінше, әрбір жақты жағдайдағы көрсетілген айырмашылықты абсолюттендіруге болмайды. Бір фактор бір жағдайда құқықтар мен бостандықтарды жүзеге асырудың шартты бір екінші жағдайда сымның амалы ретінде көрінуі мүмкін. Бұлай жіктеу жекелеген жағдайларда емес құқықтар мен бостандықтарға деген кепілдікті тұтастай алып қараған кезде ғана белгілі бір мәнге ие болады.
Конституциялық құқықтар мен бостандықтарды қамтамасыз ету дегеніміз оларды жұзеге асырылуын қамтамасыз етуші жалпы шарттар мен заң аясындағы амалдар жүйесі. Менің көзқарасым бойынша мұндай позиция дұрыс деп санаймын, себебі құқықтар мен бостандықтарға деген кепілдік олардың жүзеге асырылу процесінде қамтамасыз етіледі.
Сондай - ақ қорғау сақтау ұғымдарын бір - бірінен ажырата білген жөн.
Құқықтар мен бостандықтарды қорғау дегеніміз - оның бұзылуының алдын алуға, себептер мен кедергілерді жоюға бағытталған іс - шаралар.
Құқықтар мен бостандықтарды сақтау дегеніміз - бұзылған құқықтық қалпына келтіру әрекетіндегі құқықтық амалдары пайдалануы.
Алайда, тұтастай алып қарағанда, корғау және сақтау амалдарын азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз етуге арналған және әлеуметтік мәнге ие. Құқықтар мен бостандықтардың сақталуы жаңа құқықты жүзеге асыру жолында кедергі келтіруші, заңға қайшы іс - әрекеттерге тосқауыл қою мақсатында белсенді әрекеттерді қарастырады.
Әрбір жан өзін Қазақстан Республикасының Конституциясымен қорғаламын деген сенімге ие болуы тиіс, себебі ол жеке тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын приоритетін, сондай - ақ оның мемлекет арқылы қорғалуын бекітеді (2-бап, 1-бөлім, 45-бет).
Кепілдік саяси, экономикалық әлеуметтік және т.б. салаларда қамтылуына байланысты көптік мәнге ие, сондықтан оған классификация жасау қажеттігі туындайды.
Кепілдікті жалпы алғанда жалпы және арнайы деп бөлінеді.
Жалпы кепілдік деп құқықтық нормаларды жүзеге асыру үшін нақты жағдай жасаушы әлеуметтік экономикалық саяси, рухани және өзге де шарттар мен алғышарттар деп түсінеміз! Арнайы кепілдік құқықтық нормалады қорғау мен сақтауды жүзеге асыруды нақты шарттар мен мен тәртібін қамтамасыз етуші әлеуметтік экономикалық саяси және заңдық амалдар мен тәсілдер жүйесі ретінде анықталады. Өз кезегінде аталған кепілдік түрлерінің өзіне тән мазмұны мен сыртқы түрі болады.

Жалпы заңдық

Материалдық Жүзеге асыруға деген кепілдік

Саяси Қорғауға деген кепілдік

Рухани

Өзге

Заңдық әдебиеттерде кепілдіктің өзгеде, бұданда нақты классификациясы қарастырылған.
Кепілдіктің өзгеде түрлері сияқты олар жан-жақты және тек жалпылама форма түрінде анықталуы мүмкін заңнаманың барлық жүйесі адам мен адамзаттың құқықтары мен бостандықтарын қанағаттандыру, қамтамасыз ету және қорғау мақсатарына бағытталған, яғни бүкіл Қазақстандық құқықтық жүйе, ҚР Конституциясында бекітілгендей заңды нақты іс-әрекетке айналуы үшін қолайлы жағдай жасауы және амалдар мен тәсілдердің ауқымды кешенді ұсынуы тиіс. Қоршаған қолайлы ортаға деген құқықтық дикларациясы оның жүзеге асырылуын білдірмейді. Ол үшін қоршаған қолайлы ортаға деген құқықтың нақтылығы мен кепілдігін қамтамасыз ететін сенімді механизм болуға тиіс.
Басқаша айтқанда, егер кез келген заңдық фено мен құқықтар мен бостандықтардың өмірге енгізуге ықпал ете алатындай, болса онда оны Конституциялық құқықтар мен бостандықтарға деген заңды кепілдік сипатына қарастыруға болады.
Заңдық кепілдіктер механизм сипатында кездейсоқ алынып отырған жоқ.
Оның себебі олар кепілдікке нақты, реттелген сипат беруші нақты ережелердің шегінде ғана өмір сүре алады. Мұндай ережелерден тыс олар нақтылығын жоғалтады және келеңсіз жағдайларға әкеп соқтыратын құқықтық формадан тыс сипатқа ие болады.
Ғылыми әдебиеттерде заңдық кепілдіктерге әр түрлі анықтамалар берілген. Н.В. Витрук заңдық кепілдік дегеніміз-жеке тұлғаның құқықтарын, міндеттері мен заңды мүдделерін заң аясында жүзеге асыруды және қорғауды тікелей қамтамасыз ететін заңамада бекітілген амалдар,-дейді.
В.М. Чхиквадзе оны материалдық нормалармен процесуалдық құқықта мен институттардың кеңейтілген жүйесі деп түсінеді, бұл анықтама ауқымды әрі мазмұнды. Осыған ұқсас, бірақ анығырақ анықаманы И.А. Алжеев береді: Заңдық кепілдіктер - бұл аталған құқықтардың өмірде көрініс табуы мен сипатталатын сондай-ақ оны бұзылудан сақтайтын РФ Конституциясында және басқада нормативтік актілерге бекітілген амалдар мен тәсілдер. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.