Кедейлік ұғымы, онымен күрес тәжірибесі. Халықтың тұрмыс-деңгейін көтеру жолдары

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

ТҰРАР РЫСҚҰЛОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

«Экономиканы мемлекеттік реттеу»

кафедрасы

Реферат

Тақырыбы:

Кедейлік ұғымы, онымен күрес тәжірибесі. Халықтың тұрмыс-деңгейін көтеру жолдары.

Оқытушы:

Студент: Мағауина Е. К.

Мамандығы: Әлеуметтік жұмыс

Тобы: 212

Жоспары.

Кіріспе.
Негізгі бөлім.

А) Кедейліктің түрлері.

Б) Қазақстандағы кедейлер.

III Қорытынды.

IV. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Кіріспе.

Қазақстандағы кедейлік табиғи, экономикалық, әлеуметтік-саяси себептерге негізделген. Кедейлікті зерттеудің негізгі көрсеткіші ретінде табыс, шығын, тұрғындардың өмір сүру деңгейі анықталған. Кедейшілік мәселесі қандай қоғамның болмасын өзекті мәселесіне айналып отырғаны баршаға мәлім.

Кедейлік дегеніміз салауатты өмір сүруді қолдауға қажетті материалдық және мәдени ресурстардың жеткілікті болмауы.

Кедейшілік - тұрғындардың немесе отбасылардыңбелгілі бір бөлігінің ең төменгі ақшалай, мүліктік және басқа да ресурстармен қамтамасыз етілуінің, дәлірек айтқанда өзінің жаратылыстану-физиологиялық, материалдық жіне рухани қажеттіліктерін қанағаттандырудың ең төменгі деңгейдегі әлеуметтік - экономикалық жағдайы. Кедей адамдар тек қана табысы төмен жандар емес, ол қоғамның нақты бір мүшелері болып табылады.

Кедейлік- адам мен отбасының өмір сүруінің барлық қырларын қамтитын әлеуметтік құбылыс. Бұл тұрғыдан алғанда, кедейлік адамның, не әлеуметтік топтың қоғамдағы белгілі бір құндылықтарға қол жеткізе алмауынан, ресми және бейресми сипаттағы шектеулерден көрінеді. Кедейлік, сонымен қатар, адамның интеллектуалдық, мәдени дамуымен, оның кедейлік туралы субъективті түсініктерімен анықталады.

Кедейлік тек қана экономикалық құбылыс емес. Кең тұрғыдан алғанда, ол әлеуметтік құбылыс. Кедей тап- әлеуметтік баспалдықтың ең төменгі баспасында тұрған төменгі тап Ол ең төменгі әлеуметтік статусқа ие, мәртебесі өте төмен жұмыстың түрімен айналысады, мамандығының деңгейі төмен, не мамандығы жоқ.

Кедейлік бірінші кезекте экономикалық құбылыс ретінле сипатталады. Кедейлік- тамақтың, киімнің, тұрғын үйдің жетіспеуі не жоқтығы. Кез келген елдің кедей бөлігі негізінен жұмыссыздар, не төмен деңгейдегі табыс табушылар.

Кедейлік бүгінде адамның өмір сүру деңгейінің көрсеткіші ғана емес, жалпы қоғамның тіршілік тынысын анықтайды. Кедейліктің ушығуы қоғамның әлеуметтік өміріне кері әсер етеді. Кедейлік тұрақты әлеуметтік құбылыс ретінде әлеуметтік құрылымның бұзылуына, оның жаңа түрлерінің қалыптасуынаалып келеді. Дүние жүзінде кедейліктің таралу ауқымы кеңи түсуде. Нақтылай айтсақ, қазір 1, 3 миллиард адам қайыршылық жағдайында өмір сүруде. Соңғы отыз жыл ішінде өте байлар мен өте кедейлердің арақатынасы 30 :1-ден 61: 1 дейін өсті.

Кедейлікті түсінуге байланысты үш түрлі көзқарасты бөліп көрсетуге болады:

кедейлікті табыс негізінде түсіну- кедейлік мәселесін тар ауқымды түсіну. Адамның табысы анықталған деңгейден төмен болса, оны кедейлер қатарына жатқызады.
Кедейлікті негізгі сұраныстар деңгейінен түсіну- кедейлік мәселесін кең мағынада түсіну. Бұл жерде кедейлік адамның сұранысын, тамаққа деген сұранысын қосқанда, ең төменгі деңгейде қанағаттандыруға қажетті материалдық алғы шарттардан тыс қалуы ретінде қабылданады.
Кедейлікті адамның потенциалдарының даму мүмкіншіліктері тұрғысында түсіну- адамның негізгі мүмкіндіктері мен таңдауының жоқтығын көрсетеді. Оған : салауатты және ұзақ өмір сүруге, қажетті білімге, қоғамдық өмірге араласуға, басқа да әлеуметтік- мәдени сұраныстарын қанағаттандыруда да шектеулі.

Кедейліктің түрлері.

Ғылыми әдебиеттерде кедейліктің келесідей түрлері бөлініп көрсетіледі: абсолюттік, салыстырмалы, қайшылық, депривация, қуып жетуші кедейлік.

Абсолютты кедейлік индивидтің өзінің табысымен тамаққа, баспанаға, киімге, жылуға деген сұраныстарын қанағаттандыруға қабілетсіздігін, болмаса тек қана биологиялық өмір сұруін қамтамасыз ететінминималды сұраныстарын ғана қанағаттандыруға мүмкіндігі бар екенін сипаттайды. Абсолютты кедейліктің сандық көрсеткіші кедейлік табалдырығы болып есептелінеді.

Салыстырмалы кедейлік адамның басқа адамдармен салыстырғандағы қаншалықты кедей екендігін зерттейді. Бұл жерде салыстырмалы кедейлік индивидтің қоғамдағы кедей табына жатпайтын басқа топтар мен таптар иеленіп отырған байлық пен молшылыққа қарағандағы кедейлік деңгейін көрсетеді. Бұл сипаттаманың негізі бір әлеуметтік стратаны екінші әлеуметтік стратамен салыстыру. Сонымен қатар, кедейліктің бұл түрі адамның нақты бір өмір сүру стандарттарына қарағандағы кедейлік деңгейін де көрсетеді. Салыстырмалы кедейлік- бұл адамның өзінің материалдық және әлеуметтік жағдайын және мүмкіндіктерін субъективті бағалауы, көруі.

Қамтамасыз етілмеу ретінде элементарлық физиологиялық және әлеуметтік қажеттіліктердің қанағаттандырылуы, бірақ, жоғары деңгейдегі қажеттіліктердің орындалмауы жағдайындағы өмір сүру жеңгейін есептейді. Адамдар тамаққа деген қажеттіліктерін салыстырмалы түрде толық қанағаттандырады. Дегенмен, олардың тамақ рационын толық дәрігерлік нормаларға сай келеді деп айта алмаймыз. Олар өз деңгейінде болмаса да, демалуға да, киінуге де, емделуге де көңіл бөле алады. Бірақ, бұл қажеттіліктердің бәрі өте төмен деңгейде өтеледі.

Кедейліктің төменгі түрі қайыршылық деген терминмен сипатталады. Біреулердің бергені не қайыр сұрау арқылы өмір сүруші адам қайыршы деп есептелінеді. Қайыршылықты абсолюттік кедейліктен ажырата білу керек. Кедейлер жалаұыға, зейнетақы, қосымша төлемдерге өмір сүрсе, қайыршылар қатарына тұрақты қайыр сұрау арқылы өмір сүретін адамдарды жатқызамыз.

Шетқалушылық кедейліктің бір түрі ретінде қарастырылады. Кедейліктің бұл түрі адамның денсаулығына, көпбалалығына,

маскүнемдігіне және т. б. себептеріне байланысты материалдық және мәдени байлықтарға қолы жетпеуден пайда болады.

Қуып жетуші кедейлік - бұл құбылыстың негізі материалдық және басқа да құндылықтарды мәртебелі тұтынуда.

Шетелдік ғалымдар сонымен қатар алғашқы және екінші кезектегі кедейлікті де бөліп көрсетеді. Алғашқы кезектегі кедейлік өздерінде бар қор мен күшті максималды керегіне қарай үнемдеп пайдаланғанның және тиімді өмір салтын ұйымдастырғанның өзінде кедейліктің шегінде қалып отырған отбасыларында орын алады. Екінші кезектегі кедейлік қорларын тиімсіз пайдалануына байланысты негізгі өмірлік қажеттіліктерін өтей алмайтын отбасыларын сипаттайды.

Қазақстандағы кедейлер.

Қазақстанда бұл таптың саны туралы әр түрлі деректер аз емес. Деректерде бұл таптың саны - 70 пайыз, басқа жерде - 60 пайыз, ал ресми түрде 49-50 пайыз деп берілген. Не болғанда да, өкінішке орай, әзірше біз бай ел емеспіз. Біздің тұрғындарымыздың басым көпшілігі кедей адамдар.

Егер біздің ұлттық тұрғыдан алсақ, кедейлердің көпшілігі қазақтар. Қазақтардың 80 пайызға жуығы ауылдық жерде тұрады. Кедейшілік деңгейін өлшеуде тұтыну себеті деген ұғым қолданылады. Осы өлшем бойынша бір адамға бір тәулікте немесе бір жеті ішінде қаншама тамақ қажеттігі, оған қанша ақша жаратуға болатындығы, шамамен алғанда бір адамға киіну үшін, пәтерге ақы төлеу үшін қанша теңге қажет екендігі анықталады. Мәселе сол жеке адамның не отбасының бірқалыпты, жұрт қатарында тіршілік ету үшін күніне, айына, жылына қажетті қаржының көлемі қандай ? Ол индекс, әрине, өзгеріп тұруы мүмкін, бірақ та осындай көрсеткіш бар екені рас.

Қазақстандағы кедейлердің санына байланысты ресми және бейресми сипаттағы әр түрлі деректер бар. БҰҰ -ның, ҚР- ның Статистика агенттігінің, эконоист, социолог ғалымдардың нақты жүргізген социологиялық зерттеулерінің деректері бар. Өкінішке, орай ол деректер бір-біріне сәйкес келмейді, кейде олардың алшақтығы өте жоғары. Дегенмен, осы деректерді біріктірсе Қазақстандағы кедейлер саны 20-дан 70 пайызға дейінгі шаманы қамтиды. Яғни, осы деректерге сәйкес, Қазақстан тұрғындарының жартысы кедей тапқа жатады. Ал дүние жүзі көлемінде БҰҰ ның мәліметі бойынша, дүние жүзі халқының жартысына жуығы кедейлік жағдайда өмір сүруде.

Қорытынды.

Экономикалық дағдарыстан шығу, елдің, мемлекеттің табысын, байлығын көтеру - кедейліктен шығудың басты жолы.

Бір жағынан, бұл мұқтаждық материалдық, эконокомикалық, қаржылық болса, екінші жағынан жетімдік, жесірлік, жан қайғысы, рухани мұқтаждық. Елде мүгедек, ауру адамдар аз емес. Оларға мемлекеттік тұрғысынан әлеуметтік көмек, зейнетақы тағайындалады. Бірақ бұл көмектің мөлшері аздау, бұл адамдардың көпшілігі кедей тұрады. Мемлекеттен басқа да қоғамдық қорлар, орындар осы адамдар тобына көмек беруге тырысады, қайырымдылық істер жасайды. Бірақ ол көмек те жеткіліксіз. Олар қаржы жағынан мұқтаждық көруде.

Кедейшілік дегенде тек қана материалдық кемістік емес, рухани кедейшілікті де айтуға болады. Мысалы, кейбір адамдар материалдық, қаржылық жағынан көтеріңкі, тіпті бай болғанымен, оларға рухани кедейшілік тән болуы мүмкін. Социологияда рухани кедейшілік деген категориялар көп зерттелмеген. Маңызды және өзекті мәселе- осы кедейшілікті азайту, мүмкіншілік болса азғындаған шектен шыққан кедейшілікті жою. Бұл ірі және мемлекеттік мәселе. Кедейшілікті жою мәселесі күн тәртібіне қойылып отыр.

XX ғасырдың 90- жылдары БҰҰ - ның бастамасымен кедейлікке қарсы күресуді алдына қойған бірнеше конфиренциялар өткізілді. 1995 жылы Копенгагенде