Туризм инновациясы
Кіріспе
1. ТУРИЗМ ИННОВАЦИЯСЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
1.1Инновация және оның мәні
1.2 Қазақстандағы туризмнің дамуына қысқаша шолу
2.ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ЖАҒДАЙЫ МЕН БАСҚАРУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан туризмнің қазіргі даму деңгейі
2.2Туристік шаруашылықтың қазіргі жағдайы
2.3 Туристік фирмалардың қызметі және бағыттары
3.ЖШС «ABDI» ТУРФИРМАСЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУЫНА ТАЛДАУ
Заключение
Список литературы
1. ТУРИЗМ ИННОВАЦИЯСЫ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
1.1Инновация және оның мәні
1.2 Қазақстандағы туризмнің дамуына қысқаша шолу
2.ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ТУРИЗМНІҢ ЖАҒДАЙЫ МЕН БАСҚАРУДАҒЫ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ТАЛДАУ
2.1 Қазақстан туризмнің қазіргі даму деңгейі
2.2Туристік шаруашылықтың қазіргі жағдайы
2.3 Туристік фирмалардың қызметі және бағыттары
3.ЖШС «ABDI» ТУРФИРМАСЫНЫҢ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУЫНА ТАЛДАУ
Заключение
Список литературы
Туризм – демалысты, бос уақытты өткізу, спорт, мәдени-танымдылық және табиғат пен қатынасты сипаттайтын осы заманғы экономика салаларының бірі.
Ол қазіргі кезде мұнай, мұнай өнімдері және автомобиль экспортынан кейін үшінші орынды алады. Ол экономиканың тікелей және жанама түрде 32 саласының дамуына әсерін тигізеді. [3, 84 б.]
Осы туризм облысының дамуы тұтынушылардың қажеттіліктерін сапалы түрде қанағаттандыра отырып, жоғарғы технологияларды пайдалану арқылы жүзеге асады. Осыған орай Қазақстанда туризмді дамыту маңызды мәселе болып келеді.
Қазір 2009 жылғы статистика деректері бойынша туризмнен еліміз бюджетке 65,8 млрд теңге алды. [24]
Әрбір салада жаңашылдықты немесе инновацияны пайдалана отырып, біраз жетістіктерге жетуге болады. Сол сияқты елімізде туризм инновациядалын жетік қолдануды жүзеге асырса, онда туризмнің деңгейін біршама жоғарылатуға болады.
Қазірде ғылыми-техникалық жұмыстарды қолдану қызмет көрсету саласында 21 % болып отыр. Демек, бұл әлі де туристік инфрақұралымының инновацияларды қолдану деңгейінің төмендігін көрсетеді. Ал инновацияларды пайдалана отырып, Қазақстан Республикасы өзінің дамыған 50 ел қатарына қосылу бағдарламасының бір бөлігінің орындалары сөзсіз анық. [11, 12 б.]
Инновация ол – жаңашылдықтар, оған бір объектті жаңарту немесе оның өндіру технологиясындағы өзгерістер жатады.
Инновациялар арқылы ҚР өзінің туризм индустриясын жоғарылатуға, оны бәсекеге қабілетті ете алады. Туризмдегі инновациялық үрдіс әлемдік экономика мен туризмнің жаһандануымен тығыз байланысты өтетін процес. Қазірде елімізде туризм облысындағы инновацияларды пайдалану 4 % жетіп отыр. [11, 10 б.] Сондықтан туристік орталығы болып табылатын елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, оларды өз елімізге енгізу маңызды болып отыр. Ғылыми жұмысымның мақсаты – елімізде туризм облысындағы инновациялардың қолдануының маңыздылығын көрсету. Жұмыстың өзектілігі – Қазақстан туристік инфрақұрылымына туризмдегі инновацияларды енгізудің артықшылықтарын анықтау. Міндеттерім:
қазіргі Қазақстандағы туризмге сипаттама бере отырып, оның дамуын айқындау;
қазіргі туризм инновацияларын пайдалудың деңгейіне анализ беру және оның тиімділігін айқындау.
Ғылыми жұмысымның объектісі – Қазақстан туризмі, туристік инфрақұрылым жүйесі. Пәні – туристік инфрақұралым мекемелерінің инновациялық үрдістері және келешекте елімізде туризм инновацияларын пайдалану.
Ол қазіргі кезде мұнай, мұнай өнімдері және автомобиль экспортынан кейін үшінші орынды алады. Ол экономиканың тікелей және жанама түрде 32 саласының дамуына әсерін тигізеді. [3, 84 б.]
Осы туризм облысының дамуы тұтынушылардың қажеттіліктерін сапалы түрде қанағаттандыра отырып, жоғарғы технологияларды пайдалану арқылы жүзеге асады. Осыған орай Қазақстанда туризмді дамыту маңызды мәселе болып келеді.
Қазір 2009 жылғы статистика деректері бойынша туризмнен еліміз бюджетке 65,8 млрд теңге алды. [24]
Әрбір салада жаңашылдықты немесе инновацияны пайдалана отырып, біраз жетістіктерге жетуге болады. Сол сияқты елімізде туризм инновациядалын жетік қолдануды жүзеге асырса, онда туризмнің деңгейін біршама жоғарылатуға болады.
Қазірде ғылыми-техникалық жұмыстарды қолдану қызмет көрсету саласында 21 % болып отыр. Демек, бұл әлі де туристік инфрақұралымының инновацияларды қолдану деңгейінің төмендігін көрсетеді. Ал инновацияларды пайдалана отырып, Қазақстан Республикасы өзінің дамыған 50 ел қатарына қосылу бағдарламасының бір бөлігінің орындалары сөзсіз анық. [11, 12 б.]
Инновация ол – жаңашылдықтар, оған бір объектті жаңарту немесе оның өндіру технологиясындағы өзгерістер жатады.
Инновациялар арқылы ҚР өзінің туризм индустриясын жоғарылатуға, оны бәсекеге қабілетті ете алады. Туризмдегі инновациялық үрдіс әлемдік экономика мен туризмнің жаһандануымен тығыз байланысты өтетін процес. Қазірде елімізде туризм облысындағы инновацияларды пайдалану 4 % жетіп отыр. [11, 10 б.] Сондықтан туристік орталығы болып табылатын елдердің тәжірибесіне сүйене отырып, оларды өз елімізге енгізу маңызды болып отыр. Ғылыми жұмысымның мақсаты – елімізде туризм облысындағы инновациялардың қолдануының маңыздылығын көрсету. Жұмыстың өзектілігі – Қазақстан туристік инфрақұрылымына туризмдегі инновацияларды енгізудің артықшылықтарын анықтау. Міндеттерім:
қазіргі Қазақстандағы туризмге сипаттама бере отырып, оның дамуын айқындау;
қазіргі туризм инновацияларын пайдалудың деңгейіне анализ беру және оның тиімділігін айқындау.
Ғылыми жұмысымның объектісі – Қазақстан туризмі, туристік инфрақұрылым жүйесі. Пәні – туристік инфрақұралым мекемелерінің инновациялық үрдістері және келешекте елімізде туризм инновацияларын пайдалану.
1. Азар В.И.Экономика и организация туризма.- М.,1972ж
2. Вуколов В. Н. История и теория международного туризма.-Алматы, 2002.
3. Доғалова Г.Н. Халықаралық экономика: Оқу құралы - Алматы: Экономика, 2000. - 88б.
4. Малахова Н.Н., Ушаков Д.С. Инновации в туризме и сервисе. - М.: ИКЦ «МарТ», Ростов н/Д: Издательский центр «МарТ», 2008.
5. Новиков В.С. Инновации в туризме: учеб. Пособие для студ. высш. учеб. заведений/ В.С. Новиков. - М.: Издательский центр «Академия», 2007.
6. Кораблев В.А. История спортивного туризма в Казахста¬не. Библиотека туриста. - Алматы: Университет «Туран», 2004.
7. Менеджент туризма. Основы менеджмента.-М.:Финансы и статистика, 2001.
8. Государственной программе Республики Казахстан "Возрождение исторических центров Шелкового пути, сохраняя и преемственность развития культурного населения тюркоязычных государств, создание ифраструктуры туризма".Собрание Актов Президента еспублики Казахстан. 1998. № 6.
9. Қазақстан Республикасы президентінің мемлекеттік бағдарламасы. 2007-2011жж.
10. Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер жинағы.- 2001.-№3.- 10-33
11. Инновация және туризм бюллетені 2009, 26.
12. info@abditravel.kz. abditravel@mail.ru
13. Жанибек Ж. Привлечение прямых инвестиций в сферу туризма и их роль в туристкой отрасли // Материалы республиканского семинара – совещание по вопросам развития туризма. Астана, 2000.
14. Нурмухаммедов Н. Будды Тамгалытаса // Простор. - 1967 - №8.
15. Шатерникова А. Развитие туризма Казахстана // Панорама. № 2. 02.02.07.
16. Обзор туристического рынка Казахстана // www.analitika.org
17. Турист. Республикалық ақпараттық басылым, - № 10 (140) 29.07.09.-№ 11 (141) 14.08.09
18. Турист. Республикалық ақпараттық басылым, - № 3 (130) 04.02.10.-№ 4 (131) 25.02.10.
19. Турист. Республикалық ақпараттық басылым, - № 14 (144) 29.10.09.-№ 15 (145) 11.11.09
20. http://www.kaz.stat.gov.kz/publishing/Pages/innovac_bulleten_kaz.aspx
21. www.webturizm.ru .в Отпуск.ру.-07.04.2007.
2. Вуколов В. Н. История и теория международного туризма.-Алматы, 2002.
3. Доғалова Г.Н. Халықаралық экономика: Оқу құралы - Алматы: Экономика, 2000. - 88б.
4. Малахова Н.Н., Ушаков Д.С. Инновации в туризме и сервисе. - М.: ИКЦ «МарТ», Ростов н/Д: Издательский центр «МарТ», 2008.
5. Новиков В.С. Инновации в туризме: учеб. Пособие для студ. высш. учеб. заведений/ В.С. Новиков. - М.: Издательский центр «Академия», 2007.
6. Кораблев В.А. История спортивного туризма в Казахста¬не. Библиотека туриста. - Алматы: Университет «Туран», 2004.
7. Менеджент туризма. Основы менеджмента.-М.:Финансы и статистика, 2001.
8. Государственной программе Республики Казахстан "Возрождение исторических центров Шелкового пути, сохраняя и преемственность развития культурного населения тюркоязычных государств, создание ифраструктуры туризма".Собрание Актов Президента еспублики Казахстан. 1998. № 6.
9. Қазақстан Республикасы президентінің мемлекеттік бағдарламасы. 2007-2011жж.
10. Қазақстан Республикасы Президенті мен Қазақстан Республикасы Үкіметінің Актілер жинағы.- 2001.-№3.- 10-33
11. Инновация және туризм бюллетені 2009, 26.
12. info@abditravel.kz. abditravel@mail.ru
13. Жанибек Ж. Привлечение прямых инвестиций в сферу туризма и их роль в туристкой отрасли // Материалы республиканского семинара – совещание по вопросам развития туризма. Астана, 2000.
14. Нурмухаммедов Н. Будды Тамгалытаса // Простор. - 1967 - №8.
15. Шатерникова А. Развитие туризма Казахстана // Панорама. № 2. 02.02.07.
16. Обзор туристического рынка Казахстана // www.analitika.org
17. Турист. Республикалық ақпараттық басылым, - № 10 (140) 29.07.09.-№ 11 (141) 14.08.09
18. Турист. Республикалық ақпараттық басылым, - № 3 (130) 04.02.10.-№ 4 (131) 25.02.10.
19. Турист. Республикалық ақпараттық басылым, - № 14 (144) 29.10.09.-№ 15 (145) 11.11.09
20. http://www.kaz.stat.gov.kz/publishing/Pages/innovac_bulleten_kaz.aspx
21. www.webturizm.ru .в Отпуск.ру.-07.04.2007.
Жоспар
Кіріспе
1. Туризм инновациясы туралы түсінік
1.1Инновация және оның мәні
2. Қазақстандағы туризмнің дамуына қысқаша шолу
2.Қазақстандағы туризмнің жағдайы мен басқарудағы инновациялық әдістеРді
талдау
1. Қазақстан туризмнің қазіргі даму деңгейі
2.2Туристік шаруашылықтың қазіргі жағдайы
2.3 Туристік фирмалардың қызметі және бағыттары
3.ЖШС ABDI турфирмасының инновациялық әдістерді пайдалануына талдау
Заключение
Список литературы
Кіріспе
Туризм – демалысты, бос уақытты өткізу, спорт, мәдени-танымдылық және
табиғат пен қатынасты сипаттайтын осы заманғы экономика салаларының бірі.
Ол қазіргі кезде мұнай, мұнай өнімдері және автомобиль экспортынан
кейін үшінші орынды алады. Ол экономиканың тікелей және жанама түрде 32
саласының дамуына әсерін тигізеді. [3, 84 б.]
Осы туризм облысының дамуы тұтынушылардың қажеттіліктерін сапалы
түрде қанағаттандыра отырып, жоғарғы технологияларды пайдалану арқылы
жүзеге асады. Осыған орай Қазақстанда туризмді дамыту маңызды мәселе болып
келеді.
Қазір 2009 жылғы статистика деректері бойынша туризмнен еліміз
бюджетке 65,8 млрд теңге алды. [24]
Әрбір салада жаңашылдықты немесе инновацияны пайдалана отырып, біраз
жетістіктерге жетуге болады. Сол сияқты елімізде туризм инновациядалын
жетік қолдануды жүзеге асырса, онда туризмнің деңгейін біршама жоғарылатуға
болады.
Қазірде ғылыми-техникалық жұмыстарды қолдану қызмет көрсету саласында
21 % болып отыр. Демек, бұл әлі де туристік инфрақұралымының инновацияларды
қолдану деңгейінің төмендігін көрсетеді. Ал инновацияларды пайдалана
отырып, Қазақстан Республикасы өзінің дамыған 50 ел қатарына қосылу
бағдарламасының бір бөлігінің орындалары сөзсіз анық. [11, 12 б.]
Инновация ол – жаңашылдықтар, оған бір объектті жаңарту немесе оның
өндіру технологиясындағы өзгерістер жатады.
Инновациялар арқылы ҚР өзінің туризм индустриясын жоғарылатуға, оны
бәсекеге қабілетті ете алады. Туризмдегі инновациялық үрдіс әлемдік
экономика мен туризмнің жаһандануымен тығыз байланысты өтетін процес.
Қазірде елімізде туризм облысындағы инновацияларды пайдалану 4 % жетіп
отыр. [11, 10 б.] Сондықтан туристік орталығы болып табылатын елдердің
тәжірибесіне сүйене отырып, оларды өз елімізге енгізу маңызды болып отыр.
Ғылыми жұмысымның мақсаты – елімізде туризм облысындағы инновациялардың
қолдануының маңыздылығын көрсету. Жұмыстың өзектілігі – Қазақстан туристік
инфрақұрылымына туризмдегі инновацияларды енгізудің артықшылықтарын
анықтау. Міндеттерім:
қазіргі Қазақстандағы туризмге сипаттама бере отырып, оның дамуын
айқындау;
қазіргі туризм инновацияларын пайдалудың деңгейіне анализ беру және
оның тиімділігін айқындау.
Ғылыми жұмысымның объектісі – Қазақстан туризмі, туристік
инфрақұрылым жүйесі. Пәні – туристік инфрақұралым мекемелерінің
инновациялық үрдістері және келешекте елімізде туризм инновацияларын
пайдалану.
1.Туризм инновациясы туралы түсінік
1. Инновация және оның мәні
Инновация терминің қолданысқа 1911 жылы австриялық ғалым Й. Шумпетер
өзінің Экономикалық даму теориясы атты еңбегінде алғаш қолданады.
Инновациялық қызмет – бұл жаңа идеяларды, ғылыми білімдерді,
технологияларды және өнімнің жаңа түрлерін өндіріс пен қоғамды басқарудың
әртүрлі салаларына енгізуге бағытталған қызмет және оның нәтижелері
экономикалық өсуге және бәсеке қабілеттікке пайдаланылады.
Инновацияның 2 түрі болады: өнімнің өндіру жолдарын жаңарту және
өнімнің өзін жаңарту.
Технологиялық инновациялар – бұл жаңа немесе жетілдірілген өнімді
және технологиялық үрдістерді әзірлеу және енгізу.
Өнімдік инновацияларға – жаңа және технологиялық жетілдірілген
өнімдерді әзірлеу және енгізу кіреді.
Процестік инновацияға – жаңа немесе технологиялық өнімдерді тапсыру
әдістерін қоса, технологиялық едәуір жетілдірілген өндірістік әдістерді
әзірлеу және енгізу кіреді. Мұндай инновациялар жаңа өндірістік жабдықты,
өндірістік процесті ұйымдастырудың жаңа әдістерін немесе олардың
жиынтықтарын пайдалануда, сондай-ақ зерттеулер мен әзірлемелер нәтижелерін
пайдалануда негізделуі мүмкін.
Технологиялық жаңа өнім – бұл технологиялық сипаттамалары немесе
шамаланған пайдаланылуы негізіндегі жаңа, не осыған ұқсас бұрын шығарылған
өнімдерден едәуір айырмашылығы бар өнім. Мұндай инновациялар негізіндегі
жаңа технологияларда, не зерттеулер мен әзірлемелер нәтижесін пайдалануда
негізделуі мүмкін.
Технологиялық жетілдірілген өнім – тиімділігі жоғары құрамдарды
немесе материалдарды барынша пайдалану, бір немесе бірнеше техникалық ішкі
жүйелерді жартылай пайдалану арқылы өндірістің экономикалық тиімділігін
арттыратын, сапалық сипаттамаларын жақсартатын қолданыстағы өнім. [6, 47
б.]
Жалпы инновациялар өзінің қолдануына қарай (бар қажеттіліктерді
қанағаттандыру немесе жаңа қажеттіліктерді қалыптастыру), типіне қарай,
мерзіміне қарай жіктеледі. Инновациялық жобаның өзіндік өмірлік циклі
болады (А – жобаның пайда болуы, Ә – жасақталуы, Б – іске асуы, В – жобаның
аяқталуы). [5, 224 б.]
Ә Б
А
В
1.2.Туризмдегі инновациялардың тарихы
ХІХ ғасыр туриістік өнім өндіретін мекеменің пайда болмай тұрып, оған
алдынғы кезеңдердегі саяхаттар әсер етті. Ол адамдардың алғашқыда саудалық,
сосын емдік, танымдық, т.б мақсаттарда саяхаттауынан бастау алады.
Туризмдегі серпіліс темір жолдардың пайда болуымен өтті. Содан 1841 жылы
ағылшындық Томас Кук Ланкастерден Лонгобурға дейін 600 жолаушыларды
тасымалдаудан, көпшілік арзан бағамен тасымалдау арқылы, туризм
индустриясына алғышарт жасалды. Осыдан бастап, алғашқы демалысты
ұйымдастыратын мекемелер пайда бола бастады. Туризм индустриясын дамуын 3
кезеңге бөлуге болады:
1) ХІХ ғасырдан ХХ ғасыр басы – көпшілік туризм, арнайы туристік
мекемелердің алғашқы үлгілері;
2) ХХ ғасырдың басынан екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі – жалпы
элитарлық сипатта болды;
3) екінші дүниежүзілік соғыстан қазіргі уақыт – туризм индустриясында
салааралық толық кешенді туристік өнім жасақтау басталды.
Бірінші этапта, туризм индустриясының Томас Куктың әрекетімен
сипатталды. Сол кезде ірі туристік фирмалар пайда болды. Олар қазірге
дейінгі бар Дойче Райзербюро Германия, Транстур Франция, т.б. осы
кезеңде туристік көрме, жәрмеңкелер ұйымдастырыла бастады. Екінші этап,
ірі туристік мекемелер мен кішігірім фирмалар ашылуы жүзеге асырылды.
Швейцария, Ұлыбритания, Италия, Франция ірі туристік орталықтар статусына
ие болды. Үшінші кезең, 1950 -1980 жылдары туристік іс-әрекет
технологиялары барынша дамытылды. Мысалы, Автриядағы ұшатын шардағы саяхат,
Египеттегі түйедегі саяхаттар, т.б. олар сол кезеңнің өзіндік инновациялары
болып табылды. [5, 224 б.]
Қазірде туризм және экономика әлемдік жаһанданудан өтуде. Демалу
индустриясы экономиканың әлемдік саласына айналды. Туризмнің жаһандану
ерекшелігі – жаңа ақпараттардың және телекоммуникациялық технологияларды
пайдаланумен сипатталады. Олар жұмысты барынша тиімді етуге, уақытты
шығындамауға, т.б. әсер етті. Бизнесті интернет арқылы, онлайн жүйесінде
сауданы жүргізу дамыды. Мысалы, Gullivers Travel Associates (GTA) 2005 жылы
өзінің қонақ үй брондау базасында әлемде 100-ге жуық елдердегі, 20 мыңнан
аса қонақ үйлері бар.
Қонақ үй индустриясында, жалпы туризм индустриясында ДТҰ ғалымдарының
болжамы бойынша 25-40 % тапсырыстар электрондық коммерция арқылы жүзеге
асады деп айтады. Қазірде қонақ үй индустриясында және туризм бизнесінде
мультимедиялық технологияларды енгізу, электрондық каталогтар,
видеороликтер, т.б дамыту қолға алынуда. Ол арқылы клиент өзіне қажет
мәліметті толық ала алады.
Қонақ үй индустриясында қауіпсіздікті кепілдеу маңызды болып
табылады. Сондықтан оны жақсарту мәселесінде әлемде техникалық инновациялар
қолданылады. Қазірде 4* және 5* қонақ үйлерде электрондық сейфтер кеңінен
қолданылады. Ол клиент үшін уақытты барынша үнемдеуге, және қажетті, бағалы
мәліметтердің әрқашан жанында болуын іске асырады. Сонымен қатар, қазірде
электрондық кілттерді пайдану дамуда. Ол ұрлануды 95% кемітеді. [24]
2. Қазақстандағы туризмнің дамуына қысқаша шолу
Туризмнің әрбір елдің экономикасы мен әлеуметтік – қоғамдық өмірінде
орны ерекше. Оны өркениетті елдер әлде қашан ұсынып, осынау үлкен
мәселеге айналдырып көңіл бөліп отыр.Кез-келген мемлекеттің халықаралық
байланыстар мен экономикасын дамыту барысында ұстанар бірден-бір жолы –
туризм. Мұны деректер мен дәйектер дәлелдей алады. Мысалыға, бүгінгі таңда
туризм саласы бүкіл әлемде мұнай өнімдері мен автокөлік сатудан түсетін
табыстан ( пайдадан ) кейінгі үшінші орынды иеленеді екен. Демек, ішкі
жиынтық өнімді орнықтыру, сыртқы сауда байланысын арттыру, жұмыс
орындарының анағұрлым молырақ ашылуы секілді мәселелерде аталмыш сала
жетекшілік рольде. Туризм мәселелеріге біздің Қазақстанда да мейлінше оңды
көзқарас қалыптасып келеді. Еліміз бүкіл дүниежүзілік туристік ұйымға 1993
жылдан бері толық мүше. Мемлекетімізде ішкі және сыртқы туризм бірдей
өркендеп келеді. Оған нақты айғақ ретінде мысал қарастыра аламыз. Мәселен,
соңғы екі- үш жыл ішінде республикамызға туристік сапармен келуші шет ел
азаматтары екі-үш есеге артты десе болады. Бұл өзіміздің еліміздегі туризм
саласы өркендеп белгілі бір сатыға келгенін көрсетеді. Мысалы, Дауыл
туристік фирмасы 1996 жылдан бері жұмыс істейді. Туристік оператор ретінде
арнаулы лицензияға ие. Шет елдік туристерді қарсы алу, бір айға виза беру,
өте жоғары маманданған туризм жөніндегі менеджерлер қызметін ұсыну кешенді
күйде жүзеге асырылады. Фирманың өз жолбасшылары яғни басшылары шет ел
азаматтары өз аудармашылары бар. Олардың кәсіби білімділігі кез-келген
талап талған деңгейінен шыға алады. Келген туристі қарсы алып, қонақ
үйлерге орналастыру, мезгілімен тамақтандыру, қаланың көрікті серуен-саяхат
жасату кәсіби шеберлікпен негізделген. Қаламызда және оның маңайында
қаншама әсем жерлер бар. Міндетіміз – оңтүстік астанаға туристік сапармен
жолы түскен шетелдік қонақтарды кереметтей әсер сезімге бөлейтін көрікті
нысандармен таныстыру және келген туристерді жоғары сапамен күтетін орта
құру
(бірнеше жұлдызды қонақ үйлер, демалыс үйлері,ойынсауық орындары,т.б.).
Шетелдік туристерге Алматы қаласының көрікті жерлері мысалы: Шымбұлақ
, Медеу , Көктөбе және еліміздегі табиғаты айрықша жерлер: Көкшетау.
Тау-түрген, Қапшағай, Шарын каньоны секілді қайталанбас ғажап демалыс
орындары таныстырылды. Сондай-ақ, қаладағы келбетті орындар, тарихи маңызды
зор сәулеттік жайларға саяхат жасау жүзеге асырылады.Осындай шаралардың
арқасында туристік сапармен келген азаматтарының саны екі есеге өсті,табыс
ауқымы да ұлғайды. Негізінде, елімізде қазіргі кезеңде жұмыс жүйелеуші
туристік ұйымдар саны бес жүз алпыстан астам.Ал биылғы жылы мемлекетіміз
туризмді дамытуға қомақты қаржы (32 млн 604мыңға жуық теңге) бөліп отыр.Бұл
шара іс көлемінің ауқымдана түсуіне сөзсіз ықпал етеді.Енді еліміздің
аймақтары арасынан Алматыға қатысты мәселені бөліп қарастырсақ,ару
қаламызда көркем жерлер өте көп десек болады.Мысалы жоғарыда айтқан Дауыл
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі туристік фирмасының бас директоры Б.Б.
Тоқожаев былай деген екен:-Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың өзі сан мәрте
тиімділіктері мен басымдылықтарын сөз еткен туризм – ел экономикасына
мейлінше пайда түсіретін сала. Сондай-ақ,Үкіметіміз қабылдаған 2003-2005
жылдардағы туризмді дамыту бағдарламасы туризмнің қаншалықты маңызды
екендігін анықтап отыр.Алматыға туристерді көптеп тарту. Ол үшін кез-келген
игілікті шараларды ұйымдастыруға әзірміз,біз нақты, кешенді қызмет көрсете
аламыз ,-дейді.Осы сияқты фирмалардың арқасында елімізде туризм саласы
өркендеп келеді.Сондай-ақ еліміздегі, қаламыздағы туризм саласының дамуы
үшін барлық мүмкіншіліктердің жасалып жатқаны сөзсіз. Бұны біз нақты
деректермен айта аламыз.Қазір Алматыда 320 туристік компания іс
жүйелейді.Қазақстанға,оңтүстік астанамызға деген туристер қызығушылығының
арта түсуі әбден байқалады. Қаладағы турфирмалар туристік-саяхаттық
қозғалыстың арта түсуі үшін әртүрлі шараларды қолға алуда.Мәселен, Алтын
күз атты бірінші қалалық туристер слеті өтті. Жоғары оқу орындарында
туристік факультеттер соңғы бағдарламалармен білім беруде. Қалалық Туризм
департаменті туристік ұйымдар басшылығының білімін көтеретін кәсіптік
курстар ұйымдастыруда, Туризм және саяхат көрмесін өткізу дәстүрге
айналды Қазақстандағы туризм жағдайы.
Бүкіл дүниежүзілік туризм ұйымы бас хатшысының орынбасары Давид де
Вильюс Қазақстанның табиғаты өте керемет, экзотикалық болып табылады.
Сондықтан, осы елде жергілікті туризмді жан-жақты дамытуды қолға алу
керек,-деп айтып еді елімізге келген кезде.
Қазақстанның адам қолы тимеген мөлдір табиғаты Батыста батыста талай
адамдарды қызықтыратыны, таңдандыратыны сөзсіз. Қызыл кітапқа енген
жануарлар мен құстарды көру, мөлдіреген бұлақтың салқын суына ләззаттану,
биік шыңдарды бағындырыу шетелдік турист үшін табылмас олжа екені рас.
Тіпті, Бурабай елде қайталанбас әсем табиғаты үшін Қазақстанның
Швйцариясы деген ат алған. Сол сияқты оңтүстік өңірі көне тарихи қалалар
мен ескерткіштерге бай өлке.
Оңттүстік Қазақстан (Алматы обл. Жабыл обл. Оңтүстік-Қазақстан обл.
Қызылорда облыстары.) – тарихи, мәдени ортағасырлық ескерткіштер (Айша-Биби
мавзолейі,Қарахан, Бабаджа – Хатун мавзолейлері Тараз қаласындағы,
Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесі тағы басқалар), Жетісу
(Алматы обл.) жеріндегі көне қорғандар,қалалар және осы аймақта ғарыш
кемелерін ұшыратын Байқоңыр космодромы орналасқан, тағы айта кететіндей осы
аймақ өте керемет табиғаты мен ерекшеленеді бұл жерде дем алуға, аңшылық
жасауға,тауларында шаңғы спортымен т.б. қызықты спорт түрлерімен айналысуға
болады.
Батыс Қазақстан (Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау облыстары)
Каспи маңы ойпатында орналасқан екінші дүние жүзіндегі теңіз деңгейінен
төмен жатқан Қарақия қазан шұңқыры бар. Сондай-ақ табиғаты аңшылық
жасауға,су спортымен шұғылдануға және балық аулуаға әбден қолайлы.
Солтүстік Қазақстан (Қостанай, Солтүстік Қазақстан,Павлодар облыстары)
– бұл аймақтың ландшафтысы, табиғи мүмкіндіктері көптеген туризмнің
салаларына қолайлы мысалы: автокөлікпен, велосипет және суда демалу
салалары сияқты. Көкшктау, Баянауыл, Мұялды курорттары емделіп демалу
мүмкіндіктерін береді, Қорғалжын, Наурызым қорықтары ғылыми туризм жағынан
қызығушылық туғызады.
Ал Орталық Қазақстан (Қарағанды облысы)дүние жүзіндегі ең үлкен
көлдердің бірі - Балхаш көлінің, керемет Қарғалы таулы-орманды оазисінің
маңында орналасқан.Бұл аймақта көптеген ескерткіштер сақталған онда
археологиялық және этнографиялық объектілер сақталған.
Шығыс Қазақстан (Шығыс Қазақстан облысы) – бұл Алтай және оның
аймағындағы жерлер, Ертіс өзені және Зайсан, Марқакөл, Алакөл, Сауысқан
көлдері. Семей өңірі бұл – қазақ елінің ұлы поэт-жазушысы, философ Абай
Құнанбаевтің және ұлы жазушы Мухтар Ауэзовтің туған жерлері.
Сондай-ақ, жоғары дәрежемен көптеген табиғаты керемет, туризмге қолайлы
жерлер қызығушылық туғызады мысалы: Іле – Алатау,Алтын – Емел (Алматы
облысындағы),Ақсу – Жабағылы (Оңтүстік – Қазақстан облысындағы),Баян-
ауыл (Павлодар облысы), Қарғалы (Қарағанды облысы) осы сияқты көптеген
ұлттық парктер және Қорғалжын (Ақмола обл.) ұлттық табиғи қорық.
Бірақ, Қазақстан осындай табиғатқа, тарихи ескерткіштерге бай бола
отырып, туризм әлі күнге дейін қолға толығымен алынбай отыр. Бүгігі таңда
елімізге келетін шет ел туристерінен гөрі, қандастарымыздан басқа елдерге
көптеп ағылуы басымырақ.
Үкіметтің кезекті мәжілісінде туризм мәселелері қаралып, болашаққа
арнайы жоспар жасалуда.
Туризм және спорт агенттігінің төрағасы Дәулет Тұрлыханов Қазақстанда
әлі күнге дейін туризмді дамыту бағдарламасы жоқ екендігін үлкен өкінішпен
мойындады. Сондықтан да Қазақстанның туризмі үкіметтің қолдау көрсетуіне
мұқтаж дегенді.Туризмнен түсетін пайда өте көп екені қазір екінің бірі
біледі. Туризмнің дамуы мен шет елдік валютаның еліміздің қазынасына
құйылуы тағы бар. Оның үстіне, қанша адамға жұмыс табылар еді. Тек қана бір
туристің елімізге келуінен кем дегенде тоғыз қазақстандыққа жұмыс табылады.
Батыста Туризм саласында бірінші орында тұрған Франция. Жылына бір
мемлекетке 76,5 млн. саяхатшы келетін көрінеді.Ал, Испанияға 49,5 млн,
Италияға 39,1 млн турист келіп,мемлекеттің бюджетіне мыңдаған доллар пайда
түсіреді екен.
20 ғасырдың басынан бастап батыста жұмысшылар қомақты жалақы ала
бастағаннан кейін туризм кең тарала бастады. Туризмнен көптеген елдерде
бюджетке құйылатын қаржы ауыл шаруашылығынан түсетін қаржыдан бірнеше есе
жоғары екен.
Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, Алматыда 53 турагенттігі
бар.Солардың бірі Гранзит сервис .Аталмыш турагенттігіне Қазақстандағы
туризм жайлы осы агентіктің менеджері Ирина Склерова еліміздегі туризмге
деген көзқарасын былай деп бағалап береді: -Қазақстанның туризмі даму
үстінде бірақ, әлі де алдында көптеген қиыншылықтары бар. Шет елден келетін
саяхатшылардың Қазақстанға келуінен гөрі, отандастарымыздың шет елде
еліміздің туризмнің мықтап жарнама жасауымыз керек. Ал, Гранит
сервистурагентігінің бұндай жарнамалар жасауға мүмкіндігі жоқ. Шет елде
тұрмақ өзіміздің жерімізде бақ арқылы жарнама жасау біз үшін қиын болып
табылады.,-дейді өкінішпен.
Үкімет тарапынан осыған қажетті қаражат бөліп, туризмнің дамуын қолға
алса, тәуір болар еді. Сан – Франциско өзінің Алтын қақпаларынан, Каир
пирамидаларымен бүкіл әлемге әйгілі болса, Алматы Медеу, Шымбұлақ арқылы
танымал.
Алматы саудалы – экономикалық шаһар болып отырып, Қазақстандағы туризм
орталығына айналуы әбден мүмкін-ақ. Таудың етегінде орналасқан Алматы кімді
болсада қызықтыратыны рас. Қажет болып отырған нәрсе нақты бағдарлама,
нақты жоспар. Сонымен қатар Алматы облысы көптеген туристік мекенжайға
бай. Солардың бірі Шарын шатқалы бұндай шатқалы жер бетінде Америка мен
Қазақстанда ғана бар деседі. Алматыдан Шарынға серуен құру адам басына
шамамен 1100 теңгеге айналады.Шарын Алматыдан 280 шақырым қашықтықта
орналасқан және жолы өте нашар.Бас магистральдан Шарынға дейін 12 шақырым,
ал автобустар осы 12 шақырымды 5-6 сағат жүріп өтеді. Бұл біріншіден. Ал
екіншіден териториясы шашылған лас қоқыстаржатады екен.Кірген кездегі
жиналым 195 теңге қоқыстарды жинауға, жолын жасауға жұмсамай, қайда кетіп
жатқаны біз үшін шешілмейтін жұмбақ болып қала береді. Шет елдік саяхатшы
ғана емес, алматылық төзімді тұрғынның өзі шарынның жолын құдай атқан, оған
барғанша Ыстықкөлге барып демалып қайтқан жөн дейді. Шарында АҚШ
елшілігінің қызметкері Хайнрих Хауыт мырзаның бастауы мен Таза шырын
атты сенбілік акциясы өткен болатын. Бұл сенбілікке Алматыдағы
турагенттіктердің қызмет керлері шақырылған еді. Өкінішке орай, барған
адамдардың саны шектеулі болыпты,
Мұхиттың ар жағынан келген АҚШ азаматтарын Шарын Экологиясы алаңдатып,
қазақстандықтарды алаңдатпағаны қалай!... Ал Алакөл, Көлсай сияқты нағыз
туристік орындарға жол салынбаған.
Егер де жақсы жол салынып, басында қонақ үй ашылса, бұл жерлерге
мыңдаған туристер ағылып келулері мүмкін еді.
Алматыда туризмді дамытудың келешегі зор.
Өткенде Алматы қаласында Атакент іскерлік ынтымақтастық орталығында
Туризм және саяхат – КІТР – 2003 өтті.
Туризм әлемдік экономиканың ең бір жетекші әрі үнемі дамып отыратын
саласы болып табылады. Сондықтан да ол бүгінгі таңда әлемнің көптеген
елдерінде ішкі жиынтық өнімді қалыптастыруға және халықты жұмыспен
қамтамасыз етуге, сондай-ақ сыртқы сауда байланысының белсенділігіне
айтарлықтай ықпал етеді.Өйткені, қазір әлемдегі әрбір тоғызыншы жұмыс орнын
туризм саласындағы еңбек ететіндер алады. Осы орайда, бүгінгі күні туризм
дүние жүзінде мұнай өнімдері мен автомобильдерді сатудан түсетін пайдадан
кейін үшінші орында тұр. Сонымен қатар, соңғы жылдары туризмнің валюта
түсірудің және халықаралық байланыстарды кеңейтудің көзі ретінде маңызы
артып келеді.
Біздің еліміздің БТҰ-ның 1993 жылдан бері толық мүшесі болып табылады.
Соған орай, Қазақстан соңғы жылдары туризмді дамытуға барынша көңіл бөле
бастады. Соның нәтижесінде, кейінгі екі жылда республикамызға туристік
сапарлармен келуші шетелдіктердің саны екі есеге өсіп, олардан түскен табыс
көлемі артып келеді. Оның ішінде, Қазақстанда ішкі және сыртқы туризм
қатары дамып келеді.
Сондай-ақ, Үкіметіміз қабылдаған 2003-2005 жылдардағы туризмді дамыту
бағдарламасы алғаш рет туризмді еліміздің экономикасының маңызды бір саласы
ретінде айқындап берді.Осы орайда бүгінгі туристік қызмет рыногында
республика бойынша 561 рыногында туристік операторлар жұмыс істейді.
Олардың барлығынан шет елдерде тұрақты тұру және жұмыстарға жіберу
қызметтері алынып тасталды. Яғни, турфирмалар ендігі жерде өздерінің
тікелей міндеттерімен туристерді қабылдау мен, жіберумен айналысады.Бұл
жақын уақыттарда елімізге келіп демалатындардың санын күртарттырды деп
күтілуде. Үстіміздегі жылы мемлекетіміздің туризмді дамытуға 32 млн 604мың
теңге бөлуде осыдан
Әрине Алматыда және оның маңайында туристерге ұялмай көрсететін көрікті
жерлер, демалуға ыңғайлы орындар өте көп. Міне, қала басшылығы осыны тиімді
пайдаланып қалуға мүдделі болып отыр.Бұл қаламызда кейінгі жылдары салынған
әлемдік талап үрдісінен шығатын қонақ үйлер, ойын-сауық орындары,
Шымбұлақ, Медеу секілді қайталанбас ғажайып демалыс аймақтары ерекше
роль атқарады.
Қазір Алматыда 320 туристік компаниялар тіркелген,осы компаниялар өткен
жылы 120 мыңға жуық адамдардарға қызмет көрсетіп, оның ішінде 72 мың адамды
шетелдерге демалуға жіберсе, осының 32 мың туристі Қазақстан жерінде
демалған. Сондай-ақ, ішкі бағыттарда 16 мың қызмет жасалып, нәтижесінде,
көрсетілген қызметтері 1,6 млнд. теңгені құраған. Баса айтатынымыз, қала
турфирмалары бүгінгі күнде әлемнің 80 елінің шетелдік турфирма,
компанияларымен байланыс орнатқан.Осының арқасында қазір біздің
фирмаларымыз туристерді әлемнің барлық елдеріне жібере алады. Қалалық
туризм департаменті өткен кезеңдерде Алматыға туристер ағанын көбейту және
туристік-экскурсиялық әрекеттерді одан әрі дамытып, жетілдіре түсу үшін
кешенді шаралар жоспарын жасап, оны жүзеге асыруда.
Осы орайда, Қазақстан мен Алматы жөнінде жарнамалық буклеттер,
фотоальбомдар жолкөрсеткіштері жасалып, плакаттар,күнпарақтар,қала картасы
шығарылды.Сондай-ақ, Қазақстанға қош келдіңіздер!,Шарын каньоны,Алматы
аймағының туристік соқпақтары, Алматы тау шаңғысы атты бейнефильмдері,
ақпараттық жарнама компакт-дискілері, көрмелік қабырғалар дайындалып,туризм
департаментінің үнемі жаңғыртылып отыратын WEB – сайты ашылды.
Бұл жарнамалық өнімдер Қазақстандағы шетелдік елшіліктері, Қазақстан
Республикасының Үкіметінің шет елдегі өкілдері,Берлиндегі, Мәскеудегі,
Лондондағы, Ыстықкөлдегі туристік жәрменкелер, Жапонияның Макумото
қаласындағы Қалалар – таулы курорттар конференциясы арқылы таратылды, қала
телеарналарында хабарлар ұйымдастырылды.
Қаладағы турфирмалар ұйымдастырған Ең үздік туристік бағыт , Ең
үздік экскурсиялық бағыт байқауларында,трейкинктерде Орталық Тянь – Шянь,
Жоңғар Алатауы, Алтынемел ұлттық паркі бойынша аттармен, түйелермен жасаған
саяхаттарында қызмет көрсету сапасы жақсарып, барған сайын қызықты бола
түсуде.Сондай-ақ қаладағы туристік экскурсиялық қозғалысты белсенді ету
мақсатында. Кіші Алматы шатқалында Алтын күз атты бірінші қалалық туристер
съезі өткізілді.Қалалық Туризм департаменті осыған байланысты туристік
ұйымдар басшыларының кәсіптік білімін көтеруде ұйымдастырып, олардан осы
күнге дейін 250 адам біліктілігін жетілдіріп шықты. Сондай-ақ
экскурсияларға деген сұранысты қанағаттандыру үшін де дайындық курстары
ашылып, оларда 70 кәсіпқой маман дайындалып шығарылыды.
Оның үстіне біз Алматы ЖОО-ғы туристік факультеттерді бітірген
студенттерді турфирмалар жұмысқа орналастыру мәселесіне де ықпал етіп
отырмыз.
Дегенмен, басты мақсатымыз Алматыға туристерді көптеп тарту болып отыр.
Бұл орайда біздер халықаралық байланыстарды жандандырып жатырмыз.
Атап айтқанда, халықаралық туристік көрмелері мен жәрмеңкелеріне Алматы
қаласының туристік ұйымдарын қатыстыруға ұйытқы болудамыз.
Осы орайда өткен жылы Алматылық бірқатар фирмалар Лондонда, Мадридте,
берлинде өткен халықаралық туристік жәрмеңкеге атсаласып қайтса, қала
турфирмаларының жүзден астам өкілдері Мәскеуде өткен халықаралық туристік
жәрмеңкеге қатысып, Қазақстан экономикасындағы туристік бизнестік қазіргі
кезеңдегі өркендеу деңгейін басқа ұлттарға танымал етті.
Алматыдағы KITF-Туризм және саяхат жәрмеңкесінің де беделі күн санап
өсіп келеді. Оған қатысу үшін БТҰ-ның Бас хатшысы Франческо Франжиалли
мырзаның арнайы келуінің өзі Қазақстанға деген қызығушылықтың арта
бастағанын көрсетсе керек.
Қысқасы, Алматы қаласы Қазақстан Республикасының беделін көтеру,
Орталық Азия аумағындағы ең үлкен туризм орталығы дәрежесіне жету
мақсатында қолдан келген мүмкіндіктердің барлығын іске қосып жатыр.
Қазақстан Республикасында туризм дамуы Ұлы Жібек жолымен байланысты
дамыды. Кеңес одағы кезінде туристік ағындар сол кездегі қатаң
регламенттелген орталықтарға барып демалатын болды. Оларға Кавказ, Қырым,
Орта Азия жататын болды. Осыдан Қазақстандағы туристік рекреациялық
орталықтар дамудан тыс қалады. Туризмді мемлекет тарапынан реттеу болмады.
Еліміз өз тәуелсіздігін алғаннан соң өз туризмін дамыта бастады. Оны
мемлекет тарапынан реттеп, заңдар шығара бастады. 2001 жылы 13 мамырда
Қазақстан Республикасының Туристік іс-әрекет туралы Заңы № 211-ІІ шығып,
жалпы туристік мекемелер жұмысы реттеле бастады. [2, 67 б.] 1993 жылы
Қазақстан ДТҰ құрамына енеді. Сонымен қатар, Туризм және спорт
министірлігімен көптеген туризмді дамыту бағдарламалары мен стратегиялары
шыға бастады. Оларға 2003-2005 жылдарға, 2007- 2011 жылдарғы, 2009-2011
жылдарға т.б. жатады. 2009 жылы Астана қаласында ЮНДТҰ 18 сессия генералді
ассамблеясы өтті.
Қазақстанда инновациялық жаңалықтарды Ұлттық Инновация қоры
басқарады. Оның арқасында инвестициялау жүзеге асады.
Қазірде Қазақстан Республикасында туризм инновацияларына көңілді
аудару маңызды болып отыр, себебі осы арқылы туризм халықаралық стандартқа
сай бола алады. 2009 жылы инновациялық сипаттағы өнімнен және көрсетілген
қызметтен түскен түсімді 1-кестеден көруге болады. [11, 5 б.]
Кесте 1 - Инновациялық сипаттағы өнімнің және көрсетілген
қызметтердің жалпы көлемі
млн. теңге Инновациялық өнімніңКөрсетілген
көлемі инновациялық
сипаттағы қызметтер
Қазақстан Республикасы 111 531,1 18 240,4
Ақмола 4 316,9 501,2
Ақтөбе 14 056,9 3 012,4
Алматы 334,0 57,0
Атырау 1 598,4 -
Батыс Қазақстан 390,6 23,0
Жамбыл 6 286,1 840,0
Қарағанды 16 473,8 1 272,7
Қостанай 4 084,0 47,2
Қызылорда 30,3 35,8
Маңғыстау 5 002,9 1,3
Оңтүстік Қазақстан 1 451,4 649,6
Павлодар 38 060,2 323,5
Солтүстік Қазақстан 3 228,6 84,8
Шығыс Қазақстан 5 118,2
3 178,4
Астана қаласы 13,2 2 573,9
Алматы қаласы 11 085,6 639,7
2.Қазақстандағы туризмнің жағдайы мен басқарудағы инновациялық әдістеді
талдау
1. Қазақстан туризмнің қазіргі даму деңгейі
Қазақстан территориясында қазіргі кезде 10 ұлттық парк, 10 табиғи
қорық, 100 емдік сулар, 900 археологиялық және тарихи ескерткіштер,
сонымен қатар 3 әлемдік маңызы бар ескерткіш орналасқан.
Елімізде 70 % туризм саласының субъектілерінің көбейгенін көруге
болады. 1203 туристік фирмалар мен 73 жеке кәсіпкерлер тіркелді. Соның ең
көбі осы Алматы қаласы болып табылады. Онда 690 турфирма, Астана қаласында
87, Шығыс Қазақстанда 48, Солтүстік Қазақстан 23, Павлодар 56, Оңтүстік
Қазақстан 22, Маңғыстау 29, Қызылорда 2, Қостанай 26, Қарағанды 76, Жамбыл
21, Батыс Қазақстан 10, Атырау 18, Алматы облысы 43, Ақтөбе облысы 26,
Ақмола облысы 26. Нөмерлер саны 2300-ге жетті. Ол 5000 койко-орын кұрады.
Бір жолғы сыйымдылығы 69305 койко-орын болып табылады. Алдыңғы жылмен
салыстырғанда 8 % артып отыр.
Әлемдік экономикалық дағдарыс көптеген елдерге нұқсан келтірді. Соның
ішінде экономика саласы ретінде саналатын туризмге де зиян әкелді. Мәселен,
Испанияда сырттан келушілер саны 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 8,7 %
кеміді. Ал Ресейде бұл көрсеткіш 20-25 % болды.
ДТҰ мәліметтері бойынша әлемдегі ішкі туризм бойынша көрсеткіш 2009
жылы 2008 жылмен салыстырғанда 4,3 % кеміді, 800 млн адам аз. Ал
Қазақстанда керісінше, дағдарысқа қарамай, 2009 жылы кіру туризмі 0,3 %
артқанын көрсетеді. Ол 3,5 млн адам болып табылады. Жалпы 14,8 млн адам
туристік қызметпен қолданды. Ал шығу туризмі 10,7 % артты. Ол 4 млн адамды
көрсетеді. [17, 3 б.]
2009 жылы келген туристердің статистикасын туристік фирмалардың
көрсеткен қызметтер көлемімен анықтап, оны төмендегі диаграммадан көруге
болады. [24]
Мемлекеттік бағдарлама іс-шарасының жоспарын іске асыру отандық
туризмге оң әсерін тигізді.
2007-2011 жылы мемлекеттік туризмді дамыту бағдарламасына сәйкес
туризмдегі жеке кәсіпкерлікті қолдау мақсатында осы жылы 275 млрд тг
бөлінді. Туризм саласындағы инвестиция көлемі де 2008 жылмен салыстырғанда
24 % артты, ол 84 млрд тг құрады. [17, 2 б.]
Қазақстан Республикасы инвесторларға осы туризм саласы бойынша мына
бағыттар қызықтырады:
табыс табудың мүмкін жоғары деңгейі
нарықтың үлкен потенциалы
табиғи ресурстарға оңай қол жетімділігі
болашақтағы Батыс пен Шығысты байланыстыратын халықаралық транспорт
желісінің мүмкіншіліктері. [13, 24 б.]
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев еліне жолдаған Жаңа онжылдық – жаңа
экономикалық алға басу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты жолдауында
туризм дамыту мәселелері айтылған болатын. Онда Батыс Еуропа – Батыс Қытай
халықаралық көлік магистралінің салынуы туралы сөз айтылған. Ол
Қазақстанның Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Ақтөбе
облыстары арқылы өтіп, Ұлы Жібек жолының ажырамас бөлігі болмақ делінген
болатын. [18, 3 б.]
2009 жылы 30 қаңтарда өтілген бүкіләлемдік экономикалық форум (БЭФ)
мынадай тақырыпта өтті: 2009 жылығы туризм және саяхат индустриясындағы
бәсеке қабілеттілік: алаңды уақыттағы менеджмент (The Travel and Tourism
Competitiveness Report 2009: Managing in a time of Turbulence). Осы
форумның негізгі есебі болып, туризм және саяхат облысындағы бәсеке
қабілетті елдер рейтингі болды (Travel and Tourism Competitiveness Index
TTCI). Қорытынды ТТСІ мынадай көрсеткіштер бойынша өткен болатын:
транспорт, қонақ үй инфрақұрылымының дамуы
құқықтық қолдау
саяси тұрақтылық
бизнес жүргізудегі бәсекелестік
мемлекеттің осы сала дамуына қатынасы
қауіпсіздік
елдің табиғи және адами потенциалы
133 мемлекет қатарынан Қазақстан республикасы 92-ші орынды иеленді.
Сонда 7 баллдан 3,5 балл алды десе де болады. Денсаулық сақтау және гигиена
бойынша 6,8 балл алып, 8-ші орынды иеленді. Ал мәдени ресурстар бойынша 1,4
балл, 116 орын. Аймақтық деңгейде Қазақстан Республикасы 25 мемлекет
қатарынан 18-ші орынды иеленді. [17, 2 б.]
Осы көрсеткіштерден еліміздің халықаралық туризм облысындағы орны
туралы тұжырымдар жасауға болады.
Елімізде көптеген туристік объекттер көп болғанымен, туризм
инфрақұрылымының дамуының төмен деңгейі, кадрлар біліктілігінң төмендігі,
жоғары білімді менеджерлердің жетіспеуі, транспорт торабының нашарлығы,
сонымен қатар шетел туристерін тіркеу үрдісі, т.б. елдегі туризм дамуын
тежейді.
Сонымен қатар, еліміздегі ішкі туризм дамуы да төмен деңгейде.
Еліміздің азаматтарының өздерінің жазғы демалыстарын өз елдерінде өткізуге
мүмкіндік аз, өз елінің туристік объекттерін жетік білмейді. Мәселен,
Маңғыстау облысындағы лицензиясы бар 29 туристік мекеменің екеуі ғана ішкі
туризмге жұмыс істейді. [16]
Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есимов айтуы бойынша, қазіргі Алматы
қаласының 5*-ды қонақ үйлердің номер құны қымбат болғандықтан, 25% ғана
толады екен. Эконом класс қонақ үйлерді көбейтудің қажеттілігі туралы айтып
өтті. [19, 3 б.]
Дегенмен мемлекет осы мәселелерді шешуге күш салуда.Оны мемлекеттік
туризмді дамыту бағдарламаларынан көруге болады. 2007-2011 жылы
мемлекеттік туризмді дамыту бағдарламасы, Оңтүстік Қазақстан облысында
туризмді дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасы,
Қазақстан Республикасы Туризмді дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған іс
жоспар т.б.
2. Туристік шаруашылықтың қазіргі жағдайы
Туризмдi дамыту көлiк инфрақұрылымын дамытумен тiкелей байланысты.
Елiмiзге туристер негiзiнен әуе көлiгiмен келедi. Iшкi туризм мақсатында
көбiнесе автожол көлiгi пайдаланылады. Жыл сайын республикалық маңызы бар
жолдар тiзбесi толықтырылып, олардың құрамында iрi туристiк объектiлерге
апаратын жолдар бар. Сырттан келушiлер туризмi мен iшкi туризм көлемiн
ұлғайтудың негiзгi факторлары тармақталған көлiк желiсiн дамыту және
жолаушылар тасымалының барлық түрлерiнiң географиясын кеңейту болып
табылады. Осыны ескере отырып, ұлттық тасымалдаушы – “Қазақстан темiр жолы”
ұлттық компаниясы акционерлiк қоғамы мен “Жолаушылар тасымалы” акционерлiк
қоғамы туризм саласындағы уәкiлеттi органның қолдауымен 2002 жылдан бастап
Алматы - Тараз - Шымкент - Ташкент - Самарқанд - Үргенiш - Бiшкек - Рыбачье
- Алматы бағыты бойынша “Жiбек жолы меруертi” мамандандырылған пойызын
ұйымдастыру жөнiндегi жобаның бiрiншi кезеңiн іске асырды. Болашақта
Тегеранға дейiн екiншi кезеңдi, Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық округы
арқылы Пекинге дейiн үшiншi кезеңдi жүзеге асыру жоспарланып отыр.
2003 жылдан бастап 2009 жылды қоса алғандағы кезеңде Қазақстан
Республикасының шетелдермен туризм саласындағы халықаралық
ынтымақтастығының нормативтiк құқықтық базасы кеңейдi. Қазiргi кезде туризм
саласында 100-ден келiсiм қолданылуда. Индия, Турция, Жапониямен,
Грекиямен, Франциямен, Катармен, Біріккен Араб Әмірлігі, Пакистан, Оңтүстік
Корея, Словениямен, Польшамен, Моңғолиямен, Малайзиямен туризм саласында
ынтымақтастық туралы келiсiм жобалары контрагенттерге келiсу үшiн
жiберiлдi. Қазiргi уақытта Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мамандандырылған
мекемесi болып табылатын, Дүниежүзiлiк туристiк ұйыммен және Дүниежyзiлiк
туристiк ұйымға мүше елдердiң ұлттық туристiк әкiмшiлiктерiмен
ынтымақтастық нығайтылды. [8, 14 б.]
Астана, Алматы қалаларында, Атырау, Қарағанды және Ақтөбе
облыстарында сырттан келушiлер туризмiнiң барынша кең көлемi байқалады, бұл
ретте iскерлiк туризм басым. Көрсетiлген қалаларда, сондай-ақ Алматы,
Қарағанды, Солтүстiк Қазақстан және Батыс Қазақстан облыстарында неғұрлым
сыртқа шығушылар туризмi дамыған. Iшкi туризмнiң барынша дамуы Астана,
Алматы қалаларында, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Алматы және Ақмола
облыстарында байқалады. Тұтастай алғанда, республика бойынша туризмнiң
барлық түрлерiнен барынша көп туристке Алматы, Астана қалаларында, Шығыс
Қазақстан, Қарағанды, Алматы, Атырау және Ақтөбе облыстарында қызмет
көрсетiлген . Бұл өңiрлердегi туристердiң сапар мақсаты негiзiнен iскерлiк
және кәсiби мақсат, бос уақыт, рекреация және демалыс, сондай-ақ шоп-турлар
болып табылады.
Республиканың әсем де әдемi жерлерiнде бiрнеше туристiк базалар
орналасқан. Оларға Iле Алатауындағы “Шымбұлақ” шаңғы базасы, Павлодар
облысындағы “Баянауыл”, Қарағанды облысындағы таулы-орманды “Қарқаралы”,
Шығыс Қазақстан облысы, Бұқтырма бөгенi жағасындағы “Алтай мүйiсi”, Орал
қаласы Жайық өзені маңындағы “Орал”, Қостанай облысындағы орманды-тоғайлы
Наурызым алқабы, Оңтүстік Қазақстан облысындағы Бадам жазығындағы
“Оңтүстiк”, Көкшетау таулы аймағындағы “Золотой бор” базалары жатады.
Қазақстанда белгiлi туристiк маңызы бар зоологиялық, ботаникалық, қорықтар
да жеткiлiктi. Оларға Алматы қорығы, Iле атырауы, Тарбағатай, Жалтыркөл,
Ұлытау, Бетпақдала, Қарақия-Қаракөл, Зерендi қорықшалары, Шарын каньоны
(ландшафты — палеонтол.) және Шарын өзеніндегi “Шетен тоғайы”, Күмiс
қылқанды орман, Жаманшық тауы Айғайқұм, Әншiқұм,Жаңғақ тоғайы, Бүркiттау
шоқысы және Тұма бастаулары жатады. [6, 32 б.]
Туристік объекттірдің ең көп бөлігі Алматы және Астана
қалаларында,Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Алматы және Оңтүстік Қазақстан
облыстарында шоғырланған. Ал орналасу объектілерінің Республика бойынша
жалпы саны 2002 жылы 195-тен 2009 жылы 1149-ке жеткен. Олардың ең
атақтылары: Интерконтиненталь Алматы, Холидей Инн, “Амбассадор” отельі,
“Астана” халықаралық отельі, “Қазақстан” қонақ үйі, “Отырар” қонақ үй
комплексі, “Қарғаралы” отель санаториі, “Қазжол” қонақ үйі, “Уют” қонақ
үйі, “Коктем” қонақ үйі, “Наурыз” қонақ үйі; Астана қаласында “ОКАН
ИнтерКонтиненталь Астана”, Атырау қаласында; “Атырау” қонақ үйі, “Шағала”
отелі, “Дана” қонақ үйі; Қарағандыда “Стиль” отелі, “Космонавт” қонақ үйі;
Тараз қаласында “Газовик” қонақ үйі, “Жамбыл” қонақ үйі; Түркістан
қаласында: “Яссы” қонақ үйі бар. [9, 6 б.]
2.3 Туристік фирмалардың қызметі және бағыттары
Қазақстан территориясында тәжірибе түрінде барлық туризм түрлері бар.
Туристік фирмалар танымдық, ойын-сауық, этникалық, экологиялық, емдік, жас
балаларға арналған туризм, спорттық, аңшылық, атпен жүру туризімі, шытырман
оқиғалы туризм түрлерін ұсынады. Туристерге Қазақстан территориясы бойынша
700-ге жуық маршрут ұсынылады. Шетел қонақтары Алатау, Қазақстан, Достық,
Есік, Астана, Анкара, Hyatt Regency Almaty, Интурист қонақ үйлерінің
қызметін пайдаланады. Соңғы уақытта Қазақстанға деген туристік бағыттағы
қызығушылық артып келеді. Әсіресе Германия, Англия, Жапония, Корея, Қытай.
Немістер мен Ағылшындықтар Қазақстанда туристік маршрут жасапта үлгерген.
Туристерге Қазақстан территориясының барлық жерінен туристік маршрут
ұсына алады. Оңтүстік Қазақстан экономикалық ауданы (Алматы, Жамбыл,
Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстарын ) қамтиды. Тараз қаласындағы “Айша
Бибі мовзолейі”, “Қарахан”, “Бабаджа-Қатын”; Түркістан қаласында “Қожа
Ахмет Яссауйдің” комплексі; Алматы облысында скиф қорғандары бар. Орталық
Азияның шөл даласында жүретін бұрынғы көшпелі халықтың салт-дәстүрін еске
түсіретін маршрут түрлеріде бар немесе бұдан бірнеше ғасыр бұрынғы керуен
жолдар. Ол б.з.д. ІІІ-ғасырда пайда болған ірі сауда магистралі Ұлы Жібек
Жолы. Ол Қытайдан бастау алып, Таяу Шығысқа және Еуропаға дейін созылған.
Сол жолдардын біраз бөлігі Қазақстан арқылы өткен Түркістан қаласы (Ясы),
Тараз қаласы (Талас), Отырар бұл қалалар Ұлы Жібек Жолының негізгі
орталықтары болып табылады. Оңтүстік Қазақстан территориясында дүние жүзіне
әйгілі “Байқоңыр” ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Туризм инновациясы туралы түсінік
1.1Инновация және оның мәні
2. Қазақстандағы туризмнің дамуына қысқаша шолу
2.Қазақстандағы туризмнің жағдайы мен басқарудағы инновациялық әдістеРді
талдау
1. Қазақстан туризмнің қазіргі даму деңгейі
2.2Туристік шаруашылықтың қазіргі жағдайы
2.3 Туристік фирмалардың қызметі және бағыттары
3.ЖШС ABDI турфирмасының инновациялық әдістерді пайдалануына талдау
Заключение
Список литературы
Кіріспе
Туризм – демалысты, бос уақытты өткізу, спорт, мәдени-танымдылық және
табиғат пен қатынасты сипаттайтын осы заманғы экономика салаларының бірі.
Ол қазіргі кезде мұнай, мұнай өнімдері және автомобиль экспортынан
кейін үшінші орынды алады. Ол экономиканың тікелей және жанама түрде 32
саласының дамуына әсерін тигізеді. [3, 84 б.]
Осы туризм облысының дамуы тұтынушылардың қажеттіліктерін сапалы
түрде қанағаттандыра отырып, жоғарғы технологияларды пайдалану арқылы
жүзеге асады. Осыған орай Қазақстанда туризмді дамыту маңызды мәселе болып
келеді.
Қазір 2009 жылғы статистика деректері бойынша туризмнен еліміз
бюджетке 65,8 млрд теңге алды. [24]
Әрбір салада жаңашылдықты немесе инновацияны пайдалана отырып, біраз
жетістіктерге жетуге болады. Сол сияқты елімізде туризм инновациядалын
жетік қолдануды жүзеге асырса, онда туризмнің деңгейін біршама жоғарылатуға
болады.
Қазірде ғылыми-техникалық жұмыстарды қолдану қызмет көрсету саласында
21 % болып отыр. Демек, бұл әлі де туристік инфрақұралымының инновацияларды
қолдану деңгейінің төмендігін көрсетеді. Ал инновацияларды пайдалана
отырып, Қазақстан Республикасы өзінің дамыған 50 ел қатарына қосылу
бағдарламасының бір бөлігінің орындалары сөзсіз анық. [11, 12 б.]
Инновация ол – жаңашылдықтар, оған бір объектті жаңарту немесе оның
өндіру технологиясындағы өзгерістер жатады.
Инновациялар арқылы ҚР өзінің туризм индустриясын жоғарылатуға, оны
бәсекеге қабілетті ете алады. Туризмдегі инновациялық үрдіс әлемдік
экономика мен туризмнің жаһандануымен тығыз байланысты өтетін процес.
Қазірде елімізде туризм облысындағы инновацияларды пайдалану 4 % жетіп
отыр. [11, 10 б.] Сондықтан туристік орталығы болып табылатын елдердің
тәжірибесіне сүйене отырып, оларды өз елімізге енгізу маңызды болып отыр.
Ғылыми жұмысымның мақсаты – елімізде туризм облысындағы инновациялардың
қолдануының маңыздылығын көрсету. Жұмыстың өзектілігі – Қазақстан туристік
инфрақұрылымына туризмдегі инновацияларды енгізудің артықшылықтарын
анықтау. Міндеттерім:
қазіргі Қазақстандағы туризмге сипаттама бере отырып, оның дамуын
айқындау;
қазіргі туризм инновацияларын пайдалудың деңгейіне анализ беру және
оның тиімділігін айқындау.
Ғылыми жұмысымның объектісі – Қазақстан туризмі, туристік
инфрақұрылым жүйесі. Пәні – туристік инфрақұралым мекемелерінің
инновациялық үрдістері және келешекте елімізде туризм инновацияларын
пайдалану.
1.Туризм инновациясы туралы түсінік
1. Инновация және оның мәні
Инновация терминің қолданысқа 1911 жылы австриялық ғалым Й. Шумпетер
өзінің Экономикалық даму теориясы атты еңбегінде алғаш қолданады.
Инновациялық қызмет – бұл жаңа идеяларды, ғылыми білімдерді,
технологияларды және өнімнің жаңа түрлерін өндіріс пен қоғамды басқарудың
әртүрлі салаларына енгізуге бағытталған қызмет және оның нәтижелері
экономикалық өсуге және бәсеке қабілеттікке пайдаланылады.
Инновацияның 2 түрі болады: өнімнің өндіру жолдарын жаңарту және
өнімнің өзін жаңарту.
Технологиялық инновациялар – бұл жаңа немесе жетілдірілген өнімді
және технологиялық үрдістерді әзірлеу және енгізу.
Өнімдік инновацияларға – жаңа және технологиялық жетілдірілген
өнімдерді әзірлеу және енгізу кіреді.
Процестік инновацияға – жаңа немесе технологиялық өнімдерді тапсыру
әдістерін қоса, технологиялық едәуір жетілдірілген өндірістік әдістерді
әзірлеу және енгізу кіреді. Мұндай инновациялар жаңа өндірістік жабдықты,
өндірістік процесті ұйымдастырудың жаңа әдістерін немесе олардың
жиынтықтарын пайдалануда, сондай-ақ зерттеулер мен әзірлемелер нәтижелерін
пайдалануда негізделуі мүмкін.
Технологиялық жаңа өнім – бұл технологиялық сипаттамалары немесе
шамаланған пайдаланылуы негізіндегі жаңа, не осыған ұқсас бұрын шығарылған
өнімдерден едәуір айырмашылығы бар өнім. Мұндай инновациялар негізіндегі
жаңа технологияларда, не зерттеулер мен әзірлемелер нәтижесін пайдалануда
негізделуі мүмкін.
Технологиялық жетілдірілген өнім – тиімділігі жоғары құрамдарды
немесе материалдарды барынша пайдалану, бір немесе бірнеше техникалық ішкі
жүйелерді жартылай пайдалану арқылы өндірістің экономикалық тиімділігін
арттыратын, сапалық сипаттамаларын жақсартатын қолданыстағы өнім. [6, 47
б.]
Жалпы инновациялар өзінің қолдануына қарай (бар қажеттіліктерді
қанағаттандыру немесе жаңа қажеттіліктерді қалыптастыру), типіне қарай,
мерзіміне қарай жіктеледі. Инновациялық жобаның өзіндік өмірлік циклі
болады (А – жобаның пайда болуы, Ә – жасақталуы, Б – іске асуы, В – жобаның
аяқталуы). [5, 224 б.]
Ә Б
А
В
1.2.Туризмдегі инновациялардың тарихы
ХІХ ғасыр туриістік өнім өндіретін мекеменің пайда болмай тұрып, оған
алдынғы кезеңдердегі саяхаттар әсер етті. Ол адамдардың алғашқыда саудалық,
сосын емдік, танымдық, т.б мақсаттарда саяхаттауынан бастау алады.
Туризмдегі серпіліс темір жолдардың пайда болуымен өтті. Содан 1841 жылы
ағылшындық Томас Кук Ланкастерден Лонгобурға дейін 600 жолаушыларды
тасымалдаудан, көпшілік арзан бағамен тасымалдау арқылы, туризм
индустриясына алғышарт жасалды. Осыдан бастап, алғашқы демалысты
ұйымдастыратын мекемелер пайда бола бастады. Туризм индустриясын дамуын 3
кезеңге бөлуге болады:
1) ХІХ ғасырдан ХХ ғасыр басы – көпшілік туризм, арнайы туристік
мекемелердің алғашқы үлгілері;
2) ХХ ғасырдың басынан екінші дүниежүзілік соғысқа дейінгі – жалпы
элитарлық сипатта болды;
3) екінші дүниежүзілік соғыстан қазіргі уақыт – туризм индустриясында
салааралық толық кешенді туристік өнім жасақтау басталды.
Бірінші этапта, туризм индустриясының Томас Куктың әрекетімен
сипатталды. Сол кезде ірі туристік фирмалар пайда болды. Олар қазірге
дейінгі бар Дойче Райзербюро Германия, Транстур Франция, т.б. осы
кезеңде туристік көрме, жәрмеңкелер ұйымдастырыла бастады. Екінші этап,
ірі туристік мекемелер мен кішігірім фирмалар ашылуы жүзеге асырылды.
Швейцария, Ұлыбритания, Италия, Франция ірі туристік орталықтар статусына
ие болды. Үшінші кезең, 1950 -1980 жылдары туристік іс-әрекет
технологиялары барынша дамытылды. Мысалы, Автриядағы ұшатын шардағы саяхат,
Египеттегі түйедегі саяхаттар, т.б. олар сол кезеңнің өзіндік инновациялары
болып табылды. [5, 224 б.]
Қазірде туризм және экономика әлемдік жаһанданудан өтуде. Демалу
индустриясы экономиканың әлемдік саласына айналды. Туризмнің жаһандану
ерекшелігі – жаңа ақпараттардың және телекоммуникациялық технологияларды
пайдаланумен сипатталады. Олар жұмысты барынша тиімді етуге, уақытты
шығындамауға, т.б. әсер етті. Бизнесті интернет арқылы, онлайн жүйесінде
сауданы жүргізу дамыды. Мысалы, Gullivers Travel Associates (GTA) 2005 жылы
өзінің қонақ үй брондау базасында әлемде 100-ге жуық елдердегі, 20 мыңнан
аса қонақ үйлері бар.
Қонақ үй индустриясында, жалпы туризм индустриясында ДТҰ ғалымдарының
болжамы бойынша 25-40 % тапсырыстар электрондық коммерция арқылы жүзеге
асады деп айтады. Қазірде қонақ үй индустриясында және туризм бизнесінде
мультимедиялық технологияларды енгізу, электрондық каталогтар,
видеороликтер, т.б дамыту қолға алынуда. Ол арқылы клиент өзіне қажет
мәліметті толық ала алады.
Қонақ үй индустриясында қауіпсіздікті кепілдеу маңызды болып
табылады. Сондықтан оны жақсарту мәселесінде әлемде техникалық инновациялар
қолданылады. Қазірде 4* және 5* қонақ үйлерде электрондық сейфтер кеңінен
қолданылады. Ол клиент үшін уақытты барынша үнемдеуге, және қажетті, бағалы
мәліметтердің әрқашан жанында болуын іске асырады. Сонымен қатар, қазірде
электрондық кілттерді пайдану дамуда. Ол ұрлануды 95% кемітеді. [24]
2. Қазақстандағы туризмнің дамуына қысқаша шолу
Туризмнің әрбір елдің экономикасы мен әлеуметтік – қоғамдық өмірінде
орны ерекше. Оны өркениетті елдер әлде қашан ұсынып, осынау үлкен
мәселеге айналдырып көңіл бөліп отыр.Кез-келген мемлекеттің халықаралық
байланыстар мен экономикасын дамыту барысында ұстанар бірден-бір жолы –
туризм. Мұны деректер мен дәйектер дәлелдей алады. Мысалыға, бүгінгі таңда
туризм саласы бүкіл әлемде мұнай өнімдері мен автокөлік сатудан түсетін
табыстан ( пайдадан ) кейінгі үшінші орынды иеленеді екен. Демек, ішкі
жиынтық өнімді орнықтыру, сыртқы сауда байланысын арттыру, жұмыс
орындарының анағұрлым молырақ ашылуы секілді мәселелерде аталмыш сала
жетекшілік рольде. Туризм мәселелеріге біздің Қазақстанда да мейлінше оңды
көзқарас қалыптасып келеді. Еліміз бүкіл дүниежүзілік туристік ұйымға 1993
жылдан бері толық мүше. Мемлекетімізде ішкі және сыртқы туризм бірдей
өркендеп келеді. Оған нақты айғақ ретінде мысал қарастыра аламыз. Мәселен,
соңғы екі- үш жыл ішінде республикамызға туристік сапармен келуші шет ел
азаматтары екі-үш есеге артты десе болады. Бұл өзіміздің еліміздегі туризм
саласы өркендеп белгілі бір сатыға келгенін көрсетеді. Мысалы, Дауыл
туристік фирмасы 1996 жылдан бері жұмыс істейді. Туристік оператор ретінде
арнаулы лицензияға ие. Шет елдік туристерді қарсы алу, бір айға виза беру,
өте жоғары маманданған туризм жөніндегі менеджерлер қызметін ұсыну кешенді
күйде жүзеге асырылады. Фирманың өз жолбасшылары яғни басшылары шет ел
азаматтары өз аудармашылары бар. Олардың кәсіби білімділігі кез-келген
талап талған деңгейінен шыға алады. Келген туристі қарсы алып, қонақ
үйлерге орналастыру, мезгілімен тамақтандыру, қаланың көрікті серуен-саяхат
жасату кәсіби шеберлікпен негізделген. Қаламызда және оның маңайында
қаншама әсем жерлер бар. Міндетіміз – оңтүстік астанаға туристік сапармен
жолы түскен шетелдік қонақтарды кереметтей әсер сезімге бөлейтін көрікті
нысандармен таныстыру және келген туристерді жоғары сапамен күтетін орта
құру
(бірнеше жұлдызды қонақ үйлер, демалыс үйлері,ойынсауық орындары,т.б.).
Шетелдік туристерге Алматы қаласының көрікті жерлері мысалы: Шымбұлақ
, Медеу , Көктөбе және еліміздегі табиғаты айрықша жерлер: Көкшетау.
Тау-түрген, Қапшағай, Шарын каньоны секілді қайталанбас ғажап демалыс
орындары таныстырылды. Сондай-ақ, қаладағы келбетті орындар, тарихи маңызды
зор сәулеттік жайларға саяхат жасау жүзеге асырылады.Осындай шаралардың
арқасында туристік сапармен келген азаматтарының саны екі есеге өсті,табыс
ауқымы да ұлғайды. Негізінде, елімізде қазіргі кезеңде жұмыс жүйелеуші
туристік ұйымдар саны бес жүз алпыстан астам.Ал биылғы жылы мемлекетіміз
туризмді дамытуға қомақты қаржы (32 млн 604мыңға жуық теңге) бөліп отыр.Бұл
шара іс көлемінің ауқымдана түсуіне сөзсіз ықпал етеді.Енді еліміздің
аймақтары арасынан Алматыға қатысты мәселені бөліп қарастырсақ,ару
қаламызда көркем жерлер өте көп десек болады.Мысалы жоғарыда айтқан Дауыл
жауапкершілігі шектеулі серіктестігі туристік фирмасының бас директоры Б.Б.
Тоқожаев былай деген екен:-Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың өзі сан мәрте
тиімділіктері мен басымдылықтарын сөз еткен туризм – ел экономикасына
мейлінше пайда түсіретін сала. Сондай-ақ,Үкіметіміз қабылдаған 2003-2005
жылдардағы туризмді дамыту бағдарламасы туризмнің қаншалықты маңызды
екендігін анықтап отыр.Алматыға туристерді көптеп тарту. Ол үшін кез-келген
игілікті шараларды ұйымдастыруға әзірміз,біз нақты, кешенді қызмет көрсете
аламыз ,-дейді.Осы сияқты фирмалардың арқасында елімізде туризм саласы
өркендеп келеді.Сондай-ақ еліміздегі, қаламыздағы туризм саласының дамуы
үшін барлық мүмкіншіліктердің жасалып жатқаны сөзсіз. Бұны біз нақты
деректермен айта аламыз.Қазір Алматыда 320 туристік компания іс
жүйелейді.Қазақстанға,оңтүстік астанамызға деген туристер қызығушылығының
арта түсуі әбден байқалады. Қаладағы турфирмалар туристік-саяхаттық
қозғалыстың арта түсуі үшін әртүрлі шараларды қолға алуда.Мәселен, Алтын
күз атты бірінші қалалық туристер слеті өтті. Жоғары оқу орындарында
туристік факультеттер соңғы бағдарламалармен білім беруде. Қалалық Туризм
департаменті туристік ұйымдар басшылығының білімін көтеретін кәсіптік
курстар ұйымдастыруда, Туризм және саяхат көрмесін өткізу дәстүрге
айналды Қазақстандағы туризм жағдайы.
Бүкіл дүниежүзілік туризм ұйымы бас хатшысының орынбасары Давид де
Вильюс Қазақстанның табиғаты өте керемет, экзотикалық болып табылады.
Сондықтан, осы елде жергілікті туризмді жан-жақты дамытуды қолға алу
керек,-деп айтып еді елімізге келген кезде.
Қазақстанның адам қолы тимеген мөлдір табиғаты Батыста батыста талай
адамдарды қызықтыратыны, таңдандыратыны сөзсіз. Қызыл кітапқа енген
жануарлар мен құстарды көру, мөлдіреген бұлақтың салқын суына ләззаттану,
биік шыңдарды бағындырыу шетелдік турист үшін табылмас олжа екені рас.
Тіпті, Бурабай елде қайталанбас әсем табиғаты үшін Қазақстанның
Швйцариясы деген ат алған. Сол сияқты оңтүстік өңірі көне тарихи қалалар
мен ескерткіштерге бай өлке.
Оңттүстік Қазақстан (Алматы обл. Жабыл обл. Оңтүстік-Қазақстан обл.
Қызылорда облыстары.) – тарихи, мәдени ортағасырлық ескерткіштер (Айша-Биби
мавзолейі,Қарахан, Бабаджа – Хатун мавзолейлері Тараз қаласындағы,
Түркістан қаласындағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесі тағы басқалар), Жетісу
(Алматы обл.) жеріндегі көне қорғандар,қалалар және осы аймақта ғарыш
кемелерін ұшыратын Байқоңыр космодромы орналасқан, тағы айта кететіндей осы
аймақ өте керемет табиғаты мен ерекшеленеді бұл жерде дем алуға, аңшылық
жасауға,тауларында шаңғы спортымен т.б. қызықты спорт түрлерімен айналысуға
болады.
Батыс Қазақстан (Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Атырау, Маңғыстау облыстары)
Каспи маңы ойпатында орналасқан екінші дүние жүзіндегі теңіз деңгейінен
төмен жатқан Қарақия қазан шұңқыры бар. Сондай-ақ табиғаты аңшылық
жасауға,су спортымен шұғылдануға және балық аулуаға әбден қолайлы.
Солтүстік Қазақстан (Қостанай, Солтүстік Қазақстан,Павлодар облыстары)
– бұл аймақтың ландшафтысы, табиғи мүмкіндіктері көптеген туризмнің
салаларына қолайлы мысалы: автокөлікпен, велосипет және суда демалу
салалары сияқты. Көкшктау, Баянауыл, Мұялды курорттары емделіп демалу
мүмкіндіктерін береді, Қорғалжын, Наурызым қорықтары ғылыми туризм жағынан
қызығушылық туғызады.
Ал Орталық Қазақстан (Қарағанды облысы)дүние жүзіндегі ең үлкен
көлдердің бірі - Балхаш көлінің, керемет Қарғалы таулы-орманды оазисінің
маңында орналасқан.Бұл аймақта көптеген ескерткіштер сақталған онда
археологиялық және этнографиялық объектілер сақталған.
Шығыс Қазақстан (Шығыс Қазақстан облысы) – бұл Алтай және оның
аймағындағы жерлер, Ертіс өзені және Зайсан, Марқакөл, Алакөл, Сауысқан
көлдері. Семей өңірі бұл – қазақ елінің ұлы поэт-жазушысы, философ Абай
Құнанбаевтің және ұлы жазушы Мухтар Ауэзовтің туған жерлері.
Сондай-ақ, жоғары дәрежемен көптеген табиғаты керемет, туризмге қолайлы
жерлер қызығушылық туғызады мысалы: Іле – Алатау,Алтын – Емел (Алматы
облысындағы),Ақсу – Жабағылы (Оңтүстік – Қазақстан облысындағы),Баян-
ауыл (Павлодар облысы), Қарғалы (Қарағанды облысы) осы сияқты көптеген
ұлттық парктер және Қорғалжын (Ақмола обл.) ұлттық табиғи қорық.
Бірақ, Қазақстан осындай табиғатқа, тарихи ескерткіштерге бай бола
отырып, туризм әлі күнге дейін қолға толығымен алынбай отыр. Бүгігі таңда
елімізге келетін шет ел туристерінен гөрі, қандастарымыздан басқа елдерге
көптеп ағылуы басымырақ.
Үкіметтің кезекті мәжілісінде туризм мәселелері қаралып, болашаққа
арнайы жоспар жасалуда.
Туризм және спорт агенттігінің төрағасы Дәулет Тұрлыханов Қазақстанда
әлі күнге дейін туризмді дамыту бағдарламасы жоқ екендігін үлкен өкінішпен
мойындады. Сондықтан да Қазақстанның туризмі үкіметтің қолдау көрсетуіне
мұқтаж дегенді.Туризмнен түсетін пайда өте көп екені қазір екінің бірі
біледі. Туризмнің дамуы мен шет елдік валютаның еліміздің қазынасына
құйылуы тағы бар. Оның үстіне, қанша адамға жұмыс табылар еді. Тек қана бір
туристің елімізге келуінен кем дегенде тоғыз қазақстандыққа жұмыс табылады.
Батыста Туризм саласында бірінші орында тұрған Франция. Жылына бір
мемлекетке 76,5 млн. саяхатшы келетін көрінеді.Ал, Испанияға 49,5 млн,
Италияға 39,1 млн турист келіп,мемлекеттің бюджетіне мыңдаған доллар пайда
түсіреді екен.
20 ғасырдың басынан бастап батыста жұмысшылар қомақты жалақы ала
бастағаннан кейін туризм кең тарала бастады. Туризмнен көптеген елдерде
бюджетке құйылатын қаржы ауыл шаруашылығынан түсетін қаржыдан бірнеше есе
жоғары екен.
Статистикалық мәліметтерге жүгінетін болсақ, Алматыда 53 турагенттігі
бар.Солардың бірі Гранзит сервис .Аталмыш турагенттігіне Қазақстандағы
туризм жайлы осы агентіктің менеджері Ирина Склерова еліміздегі туризмге
деген көзқарасын былай деп бағалап береді: -Қазақстанның туризмі даму
үстінде бірақ, әлі де алдында көптеген қиыншылықтары бар. Шет елден келетін
саяхатшылардың Қазақстанға келуінен гөрі, отандастарымыздың шет елде
еліміздің туризмнің мықтап жарнама жасауымыз керек. Ал, Гранит
сервистурагентігінің бұндай жарнамалар жасауға мүмкіндігі жоқ. Шет елде
тұрмақ өзіміздің жерімізде бақ арқылы жарнама жасау біз үшін қиын болып
табылады.,-дейді өкінішпен.
Үкімет тарапынан осыған қажетті қаражат бөліп, туризмнің дамуын қолға
алса, тәуір болар еді. Сан – Франциско өзінің Алтын қақпаларынан, Каир
пирамидаларымен бүкіл әлемге әйгілі болса, Алматы Медеу, Шымбұлақ арқылы
танымал.
Алматы саудалы – экономикалық шаһар болып отырып, Қазақстандағы туризм
орталығына айналуы әбден мүмкін-ақ. Таудың етегінде орналасқан Алматы кімді
болсада қызықтыратыны рас. Қажет болып отырған нәрсе нақты бағдарлама,
нақты жоспар. Сонымен қатар Алматы облысы көптеген туристік мекенжайға
бай. Солардың бірі Шарын шатқалы бұндай шатқалы жер бетінде Америка мен
Қазақстанда ғана бар деседі. Алматыдан Шарынға серуен құру адам басына
шамамен 1100 теңгеге айналады.Шарын Алматыдан 280 шақырым қашықтықта
орналасқан және жолы өте нашар.Бас магистральдан Шарынға дейін 12 шақырым,
ал автобустар осы 12 шақырымды 5-6 сағат жүріп өтеді. Бұл біріншіден. Ал
екіншіден териториясы шашылған лас қоқыстаржатады екен.Кірген кездегі
жиналым 195 теңге қоқыстарды жинауға, жолын жасауға жұмсамай, қайда кетіп
жатқаны біз үшін шешілмейтін жұмбақ болып қала береді. Шет елдік саяхатшы
ғана емес, алматылық төзімді тұрғынның өзі шарынның жолын құдай атқан, оған
барғанша Ыстықкөлге барып демалып қайтқан жөн дейді. Шарында АҚШ
елшілігінің қызметкері Хайнрих Хауыт мырзаның бастауы мен Таза шырын
атты сенбілік акциясы өткен болатын. Бұл сенбілікке Алматыдағы
турагенттіктердің қызмет керлері шақырылған еді. Өкінішке орай, барған
адамдардың саны шектеулі болыпты,
Мұхиттың ар жағынан келген АҚШ азаматтарын Шарын Экологиясы алаңдатып,
қазақстандықтарды алаңдатпағаны қалай!... Ал Алакөл, Көлсай сияқты нағыз
туристік орындарға жол салынбаған.
Егер де жақсы жол салынып, басында қонақ үй ашылса, бұл жерлерге
мыңдаған туристер ағылып келулері мүмкін еді.
Алматыда туризмді дамытудың келешегі зор.
Өткенде Алматы қаласында Атакент іскерлік ынтымақтастық орталығында
Туризм және саяхат – КІТР – 2003 өтті.
Туризм әлемдік экономиканың ең бір жетекші әрі үнемі дамып отыратын
саласы болып табылады. Сондықтан да ол бүгінгі таңда әлемнің көптеген
елдерінде ішкі жиынтық өнімді қалыптастыруға және халықты жұмыспен
қамтамасыз етуге, сондай-ақ сыртқы сауда байланысының белсенділігіне
айтарлықтай ықпал етеді.Өйткені, қазір әлемдегі әрбір тоғызыншы жұмыс орнын
туризм саласындағы еңбек ететіндер алады. Осы орайда, бүгінгі күні туризм
дүние жүзінде мұнай өнімдері мен автомобильдерді сатудан түсетін пайдадан
кейін үшінші орында тұр. Сонымен қатар, соңғы жылдары туризмнің валюта
түсірудің және халықаралық байланыстарды кеңейтудің көзі ретінде маңызы
артып келеді.
Біздің еліміздің БТҰ-ның 1993 жылдан бері толық мүшесі болып табылады.
Соған орай, Қазақстан соңғы жылдары туризмді дамытуға барынша көңіл бөле
бастады. Соның нәтижесінде, кейінгі екі жылда республикамызға туристік
сапарлармен келуші шетелдіктердің саны екі есеге өсіп, олардан түскен табыс
көлемі артып келеді. Оның ішінде, Қазақстанда ішкі және сыртқы туризм
қатары дамып келеді.
Сондай-ақ, Үкіметіміз қабылдаған 2003-2005 жылдардағы туризмді дамыту
бағдарламасы алғаш рет туризмді еліміздің экономикасының маңызды бір саласы
ретінде айқындап берді.Осы орайда бүгінгі туристік қызмет рыногында
республика бойынша 561 рыногында туристік операторлар жұмыс істейді.
Олардың барлығынан шет елдерде тұрақты тұру және жұмыстарға жіберу
қызметтері алынып тасталды. Яғни, турфирмалар ендігі жерде өздерінің
тікелей міндеттерімен туристерді қабылдау мен, жіберумен айналысады.Бұл
жақын уақыттарда елімізге келіп демалатындардың санын күртарттырды деп
күтілуде. Үстіміздегі жылы мемлекетіміздің туризмді дамытуға 32 млн 604мың
теңге бөлуде осыдан
Әрине Алматыда және оның маңайында туристерге ұялмай көрсететін көрікті
жерлер, демалуға ыңғайлы орындар өте көп. Міне, қала басшылығы осыны тиімді
пайдаланып қалуға мүдделі болып отыр.Бұл қаламызда кейінгі жылдары салынған
әлемдік талап үрдісінен шығатын қонақ үйлер, ойын-сауық орындары,
Шымбұлақ, Медеу секілді қайталанбас ғажайып демалыс аймақтары ерекше
роль атқарады.
Қазір Алматыда 320 туристік компаниялар тіркелген,осы компаниялар өткен
жылы 120 мыңға жуық адамдардарға қызмет көрсетіп, оның ішінде 72 мың адамды
шетелдерге демалуға жіберсе, осының 32 мың туристі Қазақстан жерінде
демалған. Сондай-ақ, ішкі бағыттарда 16 мың қызмет жасалып, нәтижесінде,
көрсетілген қызметтері 1,6 млнд. теңгені құраған. Баса айтатынымыз, қала
турфирмалары бүгінгі күнде әлемнің 80 елінің шетелдік турфирма,
компанияларымен байланыс орнатқан.Осының арқасында қазір біздің
фирмаларымыз туристерді әлемнің барлық елдеріне жібере алады. Қалалық
туризм департаменті өткен кезеңдерде Алматыға туристер ағанын көбейту және
туристік-экскурсиялық әрекеттерді одан әрі дамытып, жетілдіре түсу үшін
кешенді шаралар жоспарын жасап, оны жүзеге асыруда.
Осы орайда, Қазақстан мен Алматы жөнінде жарнамалық буклеттер,
фотоальбомдар жолкөрсеткіштері жасалып, плакаттар,күнпарақтар,қала картасы
шығарылды.Сондай-ақ, Қазақстанға қош келдіңіздер!,Шарын каньоны,Алматы
аймағының туристік соқпақтары, Алматы тау шаңғысы атты бейнефильмдері,
ақпараттық жарнама компакт-дискілері, көрмелік қабырғалар дайындалып,туризм
департаментінің үнемі жаңғыртылып отыратын WEB – сайты ашылды.
Бұл жарнамалық өнімдер Қазақстандағы шетелдік елшіліктері, Қазақстан
Республикасының Үкіметінің шет елдегі өкілдері,Берлиндегі, Мәскеудегі,
Лондондағы, Ыстықкөлдегі туристік жәрменкелер, Жапонияның Макумото
қаласындағы Қалалар – таулы курорттар конференциясы арқылы таратылды, қала
телеарналарында хабарлар ұйымдастырылды.
Қаладағы турфирмалар ұйымдастырған Ең үздік туристік бағыт , Ең
үздік экскурсиялық бағыт байқауларында,трейкинктерде Орталық Тянь – Шянь,
Жоңғар Алатауы, Алтынемел ұлттық паркі бойынша аттармен, түйелермен жасаған
саяхаттарында қызмет көрсету сапасы жақсарып, барған сайын қызықты бола
түсуде.Сондай-ақ қаладағы туристік экскурсиялық қозғалысты белсенді ету
мақсатында. Кіші Алматы шатқалында Алтын күз атты бірінші қалалық туристер
съезі өткізілді.Қалалық Туризм департаменті осыған байланысты туристік
ұйымдар басшыларының кәсіптік білімін көтеруде ұйымдастырып, олардан осы
күнге дейін 250 адам біліктілігін жетілдіріп шықты. Сондай-ақ
экскурсияларға деген сұранысты қанағаттандыру үшін де дайындық курстары
ашылып, оларда 70 кәсіпқой маман дайындалып шығарылыды.
Оның үстіне біз Алматы ЖОО-ғы туристік факультеттерді бітірген
студенттерді турфирмалар жұмысқа орналастыру мәселесіне де ықпал етіп
отырмыз.
Дегенмен, басты мақсатымыз Алматыға туристерді көптеп тарту болып отыр.
Бұл орайда біздер халықаралық байланыстарды жандандырып жатырмыз.
Атап айтқанда, халықаралық туристік көрмелері мен жәрмеңкелеріне Алматы
қаласының туристік ұйымдарын қатыстыруға ұйытқы болудамыз.
Осы орайда өткен жылы Алматылық бірқатар фирмалар Лондонда, Мадридте,
берлинде өткен халықаралық туристік жәрмеңкеге атсаласып қайтса, қала
турфирмаларының жүзден астам өкілдері Мәскеуде өткен халықаралық туристік
жәрмеңкеге қатысып, Қазақстан экономикасындағы туристік бизнестік қазіргі
кезеңдегі өркендеу деңгейін басқа ұлттарға танымал етті.
Алматыдағы KITF-Туризм және саяхат жәрмеңкесінің де беделі күн санап
өсіп келеді. Оған қатысу үшін БТҰ-ның Бас хатшысы Франческо Франжиалли
мырзаның арнайы келуінің өзі Қазақстанға деген қызығушылықтың арта
бастағанын көрсетсе керек.
Қысқасы, Алматы қаласы Қазақстан Республикасының беделін көтеру,
Орталық Азия аумағындағы ең үлкен туризм орталығы дәрежесіне жету
мақсатында қолдан келген мүмкіндіктердің барлығын іске қосып жатыр.
Қазақстан Республикасында туризм дамуы Ұлы Жібек жолымен байланысты
дамыды. Кеңес одағы кезінде туристік ағындар сол кездегі қатаң
регламенттелген орталықтарға барып демалатын болды. Оларға Кавказ, Қырым,
Орта Азия жататын болды. Осыдан Қазақстандағы туристік рекреациялық
орталықтар дамудан тыс қалады. Туризмді мемлекет тарапынан реттеу болмады.
Еліміз өз тәуелсіздігін алғаннан соң өз туризмін дамыта бастады. Оны
мемлекет тарапынан реттеп, заңдар шығара бастады. 2001 жылы 13 мамырда
Қазақстан Республикасының Туристік іс-әрекет туралы Заңы № 211-ІІ шығып,
жалпы туристік мекемелер жұмысы реттеле бастады. [2, 67 б.] 1993 жылы
Қазақстан ДТҰ құрамына енеді. Сонымен қатар, Туризм және спорт
министірлігімен көптеген туризмді дамыту бағдарламалары мен стратегиялары
шыға бастады. Оларға 2003-2005 жылдарға, 2007- 2011 жылдарғы, 2009-2011
жылдарға т.б. жатады. 2009 жылы Астана қаласында ЮНДТҰ 18 сессия генералді
ассамблеясы өтті.
Қазақстанда инновациялық жаңалықтарды Ұлттық Инновация қоры
басқарады. Оның арқасында инвестициялау жүзеге асады.
Қазірде Қазақстан Республикасында туризм инновацияларына көңілді
аудару маңызды болып отыр, себебі осы арқылы туризм халықаралық стандартқа
сай бола алады. 2009 жылы инновациялық сипаттағы өнімнен және көрсетілген
қызметтен түскен түсімді 1-кестеден көруге болады. [11, 5 б.]
Кесте 1 - Инновациялық сипаттағы өнімнің және көрсетілген
қызметтердің жалпы көлемі
млн. теңге Инновациялық өнімніңКөрсетілген
көлемі инновациялық
сипаттағы қызметтер
Қазақстан Республикасы 111 531,1 18 240,4
Ақмола 4 316,9 501,2
Ақтөбе 14 056,9 3 012,4
Алматы 334,0 57,0
Атырау 1 598,4 -
Батыс Қазақстан 390,6 23,0
Жамбыл 6 286,1 840,0
Қарағанды 16 473,8 1 272,7
Қостанай 4 084,0 47,2
Қызылорда 30,3 35,8
Маңғыстау 5 002,9 1,3
Оңтүстік Қазақстан 1 451,4 649,6
Павлодар 38 060,2 323,5
Солтүстік Қазақстан 3 228,6 84,8
Шығыс Қазақстан 5 118,2
3 178,4
Астана қаласы 13,2 2 573,9
Алматы қаласы 11 085,6 639,7
2.Қазақстандағы туризмнің жағдайы мен басқарудағы инновациялық әдістеді
талдау
1. Қазақстан туризмнің қазіргі даму деңгейі
Қазақстан территориясында қазіргі кезде 10 ұлттық парк, 10 табиғи
қорық, 100 емдік сулар, 900 археологиялық және тарихи ескерткіштер,
сонымен қатар 3 әлемдік маңызы бар ескерткіш орналасқан.
Елімізде 70 % туризм саласының субъектілерінің көбейгенін көруге
болады. 1203 туристік фирмалар мен 73 жеке кәсіпкерлер тіркелді. Соның ең
көбі осы Алматы қаласы болып табылады. Онда 690 турфирма, Астана қаласында
87, Шығыс Қазақстанда 48, Солтүстік Қазақстан 23, Павлодар 56, Оңтүстік
Қазақстан 22, Маңғыстау 29, Қызылорда 2, Қостанай 26, Қарағанды 76, Жамбыл
21, Батыс Қазақстан 10, Атырау 18, Алматы облысы 43, Ақтөбе облысы 26,
Ақмола облысы 26. Нөмерлер саны 2300-ге жетті. Ол 5000 койко-орын кұрады.
Бір жолғы сыйымдылығы 69305 койко-орын болып табылады. Алдыңғы жылмен
салыстырғанда 8 % артып отыр.
Әлемдік экономикалық дағдарыс көптеген елдерге нұқсан келтірді. Соның
ішінде экономика саласы ретінде саналатын туризмге де зиян әкелді. Мәселен,
Испанияда сырттан келушілер саны 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 8,7 %
кеміді. Ал Ресейде бұл көрсеткіш 20-25 % болды.
ДТҰ мәліметтері бойынша әлемдегі ішкі туризм бойынша көрсеткіш 2009
жылы 2008 жылмен салыстырғанда 4,3 % кеміді, 800 млн адам аз. Ал
Қазақстанда керісінше, дағдарысқа қарамай, 2009 жылы кіру туризмі 0,3 %
артқанын көрсетеді. Ол 3,5 млн адам болып табылады. Жалпы 14,8 млн адам
туристік қызметпен қолданды. Ал шығу туризмі 10,7 % артты. Ол 4 млн адамды
көрсетеді. [17, 3 б.]
2009 жылы келген туристердің статистикасын туристік фирмалардың
көрсеткен қызметтер көлемімен анықтап, оны төмендегі диаграммадан көруге
болады. [24]
Мемлекеттік бағдарлама іс-шарасының жоспарын іске асыру отандық
туризмге оң әсерін тигізді.
2007-2011 жылы мемлекеттік туризмді дамыту бағдарламасына сәйкес
туризмдегі жеке кәсіпкерлікті қолдау мақсатында осы жылы 275 млрд тг
бөлінді. Туризм саласындағы инвестиция көлемі де 2008 жылмен салыстырғанда
24 % артты, ол 84 млрд тг құрады. [17, 2 б.]
Қазақстан Республикасы инвесторларға осы туризм саласы бойынша мына
бағыттар қызықтырады:
табыс табудың мүмкін жоғары деңгейі
нарықтың үлкен потенциалы
табиғи ресурстарға оңай қол жетімділігі
болашақтағы Батыс пен Шығысты байланыстыратын халықаралық транспорт
желісінің мүмкіншіліктері. [13, 24 б.]
Елбасымыз Н. Ә. Назарбаев еліне жолдаған Жаңа онжылдық – жаңа
экономикалық алға басу – Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері атты жолдауында
туризм дамыту мәселелері айтылған болатын. Онда Батыс Еуропа – Батыс Қытай
халықаралық көлік магистралінің салынуы туралы сөз айтылған. Ол
Қазақстанның Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Ақтөбе
облыстары арқылы өтіп, Ұлы Жібек жолының ажырамас бөлігі болмақ делінген
болатын. [18, 3 б.]
2009 жылы 30 қаңтарда өтілген бүкіләлемдік экономикалық форум (БЭФ)
мынадай тақырыпта өтті: 2009 жылығы туризм және саяхат индустриясындағы
бәсеке қабілеттілік: алаңды уақыттағы менеджмент (The Travel and Tourism
Competitiveness Report 2009: Managing in a time of Turbulence). Осы
форумның негізгі есебі болып, туризм және саяхат облысындағы бәсеке
қабілетті елдер рейтингі болды (Travel and Tourism Competitiveness Index
TTCI). Қорытынды ТТСІ мынадай көрсеткіштер бойынша өткен болатын:
транспорт, қонақ үй инфрақұрылымының дамуы
құқықтық қолдау
саяси тұрақтылық
бизнес жүргізудегі бәсекелестік
мемлекеттің осы сала дамуына қатынасы
қауіпсіздік
елдің табиғи және адами потенциалы
133 мемлекет қатарынан Қазақстан республикасы 92-ші орынды иеленді.
Сонда 7 баллдан 3,5 балл алды десе де болады. Денсаулық сақтау және гигиена
бойынша 6,8 балл алып, 8-ші орынды иеленді. Ал мәдени ресурстар бойынша 1,4
балл, 116 орын. Аймақтық деңгейде Қазақстан Республикасы 25 мемлекет
қатарынан 18-ші орынды иеленді. [17, 2 б.]
Осы көрсеткіштерден еліміздің халықаралық туризм облысындағы орны
туралы тұжырымдар жасауға болады.
Елімізде көптеген туристік объекттер көп болғанымен, туризм
инфрақұрылымының дамуының төмен деңгейі, кадрлар біліктілігінң төмендігі,
жоғары білімді менеджерлердің жетіспеуі, транспорт торабының нашарлығы,
сонымен қатар шетел туристерін тіркеу үрдісі, т.б. елдегі туризм дамуын
тежейді.
Сонымен қатар, еліміздегі ішкі туризм дамуы да төмен деңгейде.
Еліміздің азаматтарының өздерінің жазғы демалыстарын өз елдерінде өткізуге
мүмкіндік аз, өз елінің туристік объекттерін жетік білмейді. Мәселен,
Маңғыстау облысындағы лицензиясы бар 29 туристік мекеменің екеуі ғана ішкі
туризмге жұмыс істейді. [16]
Алматы қаласының әкімі Ахметжан Есимов айтуы бойынша, қазіргі Алматы
қаласының 5*-ды қонақ үйлердің номер құны қымбат болғандықтан, 25% ғана
толады екен. Эконом класс қонақ үйлерді көбейтудің қажеттілігі туралы айтып
өтті. [19, 3 б.]
Дегенмен мемлекет осы мәселелерді шешуге күш салуда.Оны мемлекеттік
туризмді дамыту бағдарламаларынан көруге болады. 2007-2011 жылы
мемлекеттік туризмді дамыту бағдарламасы, Оңтүстік Қазақстан облысында
туризмді дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған өңірлік бағдарламасы,
Қазақстан Республикасы Туризмді дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған іс
жоспар т.б.
2. Туристік шаруашылықтың қазіргі жағдайы
Туризмдi дамыту көлiк инфрақұрылымын дамытумен тiкелей байланысты.
Елiмiзге туристер негiзiнен әуе көлiгiмен келедi. Iшкi туризм мақсатында
көбiнесе автожол көлiгi пайдаланылады. Жыл сайын республикалық маңызы бар
жолдар тiзбесi толықтырылып, олардың құрамында iрi туристiк объектiлерге
апаратын жолдар бар. Сырттан келушiлер туризмi мен iшкi туризм көлемiн
ұлғайтудың негiзгi факторлары тармақталған көлiк желiсiн дамыту және
жолаушылар тасымалының барлық түрлерiнiң географиясын кеңейту болып
табылады. Осыны ескере отырып, ұлттық тасымалдаушы – “Қазақстан темiр жолы”
ұлттық компаниясы акционерлiк қоғамы мен “Жолаушылар тасымалы” акционерлiк
қоғамы туризм саласындағы уәкiлеттi органның қолдауымен 2002 жылдан бастап
Алматы - Тараз - Шымкент - Ташкент - Самарқанд - Үргенiш - Бiшкек - Рыбачье
- Алматы бағыты бойынша “Жiбек жолы меруертi” мамандандырылған пойызын
ұйымдастыру жөнiндегi жобаның бiрiншi кезеңiн іске асырды. Болашақта
Тегеранға дейiн екiншi кезеңдi, Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық округы
арқылы Пекинге дейiн үшiншi кезеңдi жүзеге асыру жоспарланып отыр.
2003 жылдан бастап 2009 жылды қоса алғандағы кезеңде Қазақстан
Республикасының шетелдермен туризм саласындағы халықаралық
ынтымақтастығының нормативтiк құқықтық базасы кеңейдi. Қазiргi кезде туризм
саласында 100-ден келiсiм қолданылуда. Индия, Турция, Жапониямен,
Грекиямен, Франциямен, Катармен, Біріккен Араб Әмірлігі, Пакистан, Оңтүстік
Корея, Словениямен, Польшамен, Моңғолиямен, Малайзиямен туризм саласында
ынтымақтастық туралы келiсiм жобалары контрагенттерге келiсу үшiн
жiберiлдi. Қазiргi уақытта Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мамандандырылған
мекемесi болып табылатын, Дүниежүзiлiк туристiк ұйыммен және Дүниежyзiлiк
туристiк ұйымға мүше елдердiң ұлттық туристiк әкiмшiлiктерiмен
ынтымақтастық нығайтылды. [8, 14 б.]
Астана, Алматы қалаларында, Атырау, Қарағанды және Ақтөбе
облыстарында сырттан келушiлер туризмiнiң барынша кең көлемi байқалады, бұл
ретте iскерлiк туризм басым. Көрсетiлген қалаларда, сондай-ақ Алматы,
Қарағанды, Солтүстiк Қазақстан және Батыс Қазақстан облыстарында неғұрлым
сыртқа шығушылар туризмi дамыған. Iшкi туризмнiң барынша дамуы Астана,
Алматы қалаларында, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Алматы және Ақмола
облыстарында байқалады. Тұтастай алғанда, республика бойынша туризмнiң
барлық түрлерiнен барынша көп туристке Алматы, Астана қалаларында, Шығыс
Қазақстан, Қарағанды, Алматы, Атырау және Ақтөбе облыстарында қызмет
көрсетiлген . Бұл өңiрлердегi туристердiң сапар мақсаты негiзiнен iскерлiк
және кәсiби мақсат, бос уақыт, рекреация және демалыс, сондай-ақ шоп-турлар
болып табылады.
Республиканың әсем де әдемi жерлерiнде бiрнеше туристiк базалар
орналасқан. Оларға Iле Алатауындағы “Шымбұлақ” шаңғы базасы, Павлодар
облысындағы “Баянауыл”, Қарағанды облысындағы таулы-орманды “Қарқаралы”,
Шығыс Қазақстан облысы, Бұқтырма бөгенi жағасындағы “Алтай мүйiсi”, Орал
қаласы Жайық өзені маңындағы “Орал”, Қостанай облысындағы орманды-тоғайлы
Наурызым алқабы, Оңтүстік Қазақстан облысындағы Бадам жазығындағы
“Оңтүстiк”, Көкшетау таулы аймағындағы “Золотой бор” базалары жатады.
Қазақстанда белгiлi туристiк маңызы бар зоологиялық, ботаникалық, қорықтар
да жеткiлiктi. Оларға Алматы қорығы, Iле атырауы, Тарбағатай, Жалтыркөл,
Ұлытау, Бетпақдала, Қарақия-Қаракөл, Зерендi қорықшалары, Шарын каньоны
(ландшафты — палеонтол.) және Шарын өзеніндегi “Шетен тоғайы”, Күмiс
қылқанды орман, Жаманшық тауы Айғайқұм, Әншiқұм,Жаңғақ тоғайы, Бүркiттау
шоқысы және Тұма бастаулары жатады. [6, 32 б.]
Туристік объекттірдің ең көп бөлігі Алматы және Астана
қалаларында,Қарағанды, Шығыс Қазақстан, Алматы және Оңтүстік Қазақстан
облыстарында шоғырланған. Ал орналасу объектілерінің Республика бойынша
жалпы саны 2002 жылы 195-тен 2009 жылы 1149-ке жеткен. Олардың ең
атақтылары: Интерконтиненталь Алматы, Холидей Инн, “Амбассадор” отельі,
“Астана” халықаралық отельі, “Қазақстан” қонақ үйі, “Отырар” қонақ үй
комплексі, “Қарғаралы” отель санаториі, “Қазжол” қонақ үйі, “Уют” қонақ
үйі, “Коктем” қонақ үйі, “Наурыз” қонақ үйі; Астана қаласында “ОКАН
ИнтерКонтиненталь Астана”, Атырау қаласында; “Атырау” қонақ үйі, “Шағала”
отелі, “Дана” қонақ үйі; Қарағандыда “Стиль” отелі, “Космонавт” қонақ үйі;
Тараз қаласында “Газовик” қонақ үйі, “Жамбыл” қонақ үйі; Түркістан
қаласында: “Яссы” қонақ үйі бар. [9, 6 б.]
2.3 Туристік фирмалардың қызметі және бағыттары
Қазақстан территориясында тәжірибе түрінде барлық туризм түрлері бар.
Туристік фирмалар танымдық, ойын-сауық, этникалық, экологиялық, емдік, жас
балаларға арналған туризм, спорттық, аңшылық, атпен жүру туризімі, шытырман
оқиғалы туризм түрлерін ұсынады. Туристерге Қазақстан территориясы бойынша
700-ге жуық маршрут ұсынылады. Шетел қонақтары Алатау, Қазақстан, Достық,
Есік, Астана, Анкара, Hyatt Regency Almaty, Интурист қонақ үйлерінің
қызметін пайдаланады. Соңғы уақытта Қазақстанға деген туристік бағыттағы
қызығушылық артып келеді. Әсіресе Германия, Англия, Жапония, Корея, Қытай.
Немістер мен Ағылшындықтар Қазақстанда туристік маршрут жасапта үлгерген.
Туристерге Қазақстан территориясының барлық жерінен туристік маршрут
ұсына алады. Оңтүстік Қазақстан экономикалық ауданы (Алматы, Жамбыл,
Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда облыстарын ) қамтиды. Тараз қаласындағы “Айша
Бибі мовзолейі”, “Қарахан”, “Бабаджа-Қатын”; Түркістан қаласында “Қожа
Ахмет Яссауйдің” комплексі; Алматы облысында скиф қорғандары бар. Орталық
Азияның шөл даласында жүретін бұрынғы көшпелі халықтың салт-дәстүрін еске
түсіретін маршрут түрлеріде бар немесе бұдан бірнеше ғасыр бұрынғы керуен
жолдар. Ол б.з.д. ІІІ-ғасырда пайда болған ірі сауда магистралі Ұлы Жібек
Жолы. Ол Қытайдан бастау алып, Таяу Шығысқа және Еуропаға дейін созылған.
Сол жолдардын біраз бөлігі Қазақстан арқылы өткен Түркістан қаласы (Ясы),
Тараз қаласы (Талас), Отырар бұл қалалар Ұлы Жібек Жолының негізгі
орталықтары болып табылады. Оңтүстік Қазақстан территориясында дүние жүзіне
әйгілі “Байқоңыр” ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz