Аумаққа рекреациялық баға берудің әдістемесі

Пән: Туризм
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

2. 2 Аумаққа рекреациялық баға берудің әдістемесі

Демалыс пен туризм үшін табиғи ортаның ресурстарына баға беріп, жарамдылығын анықтау - туризм географиясының ең басты мақсаты. Мәдениет пен тарих объектілерінің туристік - рекреациялық ресурстардағы маңыздылығына қарамай, табиғи жағдайлардың алатын орындары да ерекше, себебі рекреация мен туризмнің дамуына негізгі алғышарттар жасайды. Сондықтан, отандық және шетелдік зерттеушілер ертеден-ақ географиялық әдебиеттерде туристік-рекреациялық ресурстардың табиғи жағына пайда берген.

Рекреациялық табиғи алғышарттары деп ең алдымен табиғи-аумақтық және аквальды кешендердің әр түрлі дәрежелеріне айтатын болсақ, олардың компоненттері мен жеке қасиеттерін, оның ішінде - аттрактивтік, қоюлық пен ландшафт ырғағы, кедергілерді жою мүмкіндігі, географиялық ерекшеліктерін және т. б. атап көрсетуге болады.

Демалыс пен туризм үшін табиғи жағдайларға баға беру өте қиын. Емдеу ресурстарына баға берудің айырмашылығы, бұл жерде келесі факторлар арқылы айқындалады: табиғи ландшафтардың тартымдылығы, олардың күтпегенділігі, экзотикалығы, қайталанбайтындығы.

Баға субъекті мен объектінің өзара қатынасын көрсетсе, онда баға беру реті төмендегідей міндетті кезеңдерден тұрады /8/:

1) объектіні бөлу, табиғи кешендердің компоненттері мен қасиеттерін бағалау;

2) субъектіні бөлу, соның позициясы бойынша бағалау. Рекреациялық ресурстардың баға беру субъектісі ретінде туризм жиі алға шығады;

3) бағалау өлшемін құрастыру, масштабы мен зерттеу мақсатын, сондай-ақ субъект қасиеттерін анықтайды;

4) градациялық баға беру шкалаларының параметрлерін жасау. Бұл градация синтетикалық сипатқа ие, себебі осы шкалалар бағалаудың өзі. Шкалалар субъектімен объектінің өзара қатынасының бағасын көрсетеді. Бұндайда шкаланың сатысының саны жөнінде сұрақтар туады. Көбінесе 3-4 немесе 5-6 сатылар қолданылады. Әрбір саты берілген объектінің қасиеті мен субъектінің жағдайы арасындағы өзара әсерлесу қарқындылығының көрсеткіші болып табылады. Өзара әсерлесу күші аздан күштіге дейін өзгеруі мүмкін.

Бес сатылы баға шкаласы рекреация үшін келесідей градацияны қосады; 1 - ең қолайлы; 2 - қолайлы; 3 - біршама қолайлы; 4 - аз қолайлы; 5 - қолайсыз.

Туристік ресурстарға баға берудің негізгі үш түрі бар /8/:

1. Медико-биологиялық (физиологиялық) - демалысты ұйымдастыру үшін табиғи ландшафты ортаның комфорттық дәрежесін табу;

2. Психолого-эстетикалық - табиғи ортаның табиғаттың және мәдени-тарихи объектілердің демалушыларға аттрактивтік эмоциялық әсерлеріне талдау жасау;

3. Технологиялық - арнайы және кешенді ТРЖ - құрудың мүмкіндіктерін, туризмнің әр түрлі түрлерін ұйымдастыру үшін ресурстардың жарамдылығын анықтайды. Ресурстардың жалпы бағалылығын анықтау үшін рекреациялық ресурстардың кешендік түрі барлық үш түрлі бағаның үйлесімді болуын керек етеді.

Баға берудің медико-биологиялық түрі табиғи факторлардың адам организміне әсерін көрсетеді. Бұл жағдайда рекреанттың организм үшін комфорттылығы бағаланады. Медико-биологиялық баға бергенде климат басты рөл атқарады. Климатологтар мен курортологтар демалушылар мен туристердің климаттық ресурстарына баға беруге толық жүйеде сипатталған әдістер берген (Чубуков, 1975) . Климат дегеніміз белгілі бір аудандарға лайықты ауа райының көп жылдық режимі. Оның адамға әсері нақтылы ауа райы арқылы беріледі.

Ауа райының кешенді әсеріне жауап ретінде басты баға адам организмінің жағдайы болу керек. Сондықтан, климатқа рекреациялық баға беру адам организмінің метеорологиялық факторларға байланысын тексеру болмақ.

Шартты температура ілімінен «комфорт зонасы» байланысты, көптеген адамдар үшін 17 ⁰ пен 23 ⁰ арасында болады. Белсенді рекреанттар үшін «комфорт зонасы» 12 ⁰ пен 16 ⁰ арасындағы эквивалентті-әсерлі температурада болады.

Адам организмінің жақсы күйде болуы келесідей температура мен ауа ылғалдылығының үйлесімінде болатындығы анықталған (кесте 5) /8/.

Кесте 5 - Температура мен ауа ылғалдылығының үйлесімі

Температура,

⁰ С

Шартты ылғалдылық,

Температура,0С: 20

Шартты ылғалдылық,%: 85

Температура,0С: 25

Шартты ылғалдылық,%: 60

Температура,0С: 30

Шартты ылғалдылық,%: 44

Температура,0С: 35

Шартты ылғалдылық,%: 33

Комфорттық жағдай - денеге өте жағымды 31-33 ⁰ температурадағы жылы сезім, бұл жағдайда адам ыстықты да, суықты да сезбейді. Оның белгілі бір мөлшерге төмендеуі адам денесінің белгілі бір мөлшерде салқындауына әсер етеді. Ыстық ауада температураны реттеу механизмі арқылы адам терлеп-тепшісе, суық ауада тері температурасының орта өлшем мөлшерімен бағаланады. Осы соңғысына байланысты Е. М. Ратнер (1967) ауа райы түрлерін бақылауда кездесетін жайларды кластарға бөлді.

Көрсетілген әдістемені қолданып, бірқатар қолданбалы мақсаттарды шешуге болады; климат жағдайының қолайлылығына байланысты демалу, туризм, емдеу үшін географиялық аудандар жасауға болады. Климатқа медико-биологиялық баға беру жұмысында ең негізгі көрсеткіш - адам организмі үшін қолайлы ортаның ұзақтығы.

Аумағы кең елдер үшін климатқа медико-биологиялық баға берудің жұмыстары өте керек. Өйткені, ұзақ рекреация үшін орындарды іздестіргенде ауа райының жиі өзгеру құбылыстарымен санасқан жөн.

Психологиялық - эстетикалық баға бергенде адамға табиғи ландшафт пен оның компоненттерінің ерекше әсерлерін бағалайды. Ол адамның табиғи кешенге эстетикалық реакциясымен анықталып қана қояды.

Соңғы жылдары психологтар, социологтар және географтар ландшафтың эстетикалық қасиетін өлшеу үшін бірқатар көрсеткіштер ұсынды. Сонымен, АҚШ - тың ұлттық паркінде туристердің орналасуы туралы зерттеудің нәтижесі көрсеткендей, ең жоғары тартымдылық әсер алатыны - шектік зоналар мен фокустік пунктер. Шектік зоналар деп әр түрлі екі ортаның арасындағы шекаралық сызықты айтады; су - құрлық (қатты әсер), орман - алаңқай (орташа әсер), төбешіктер - жазық (нашар әсер) . Осындай бақылаулардың арқасында біршама сандық көрсеткіштерді шығаруға мүмкіндіктер туды, жеке алғанда «шектік» әсері деген аумақтың қанықтық көрсеткіші; Н _{Ш. Ә.} = L _Ш /S, мұнда L _Ш - шеттік сызықтың ұзындығы, S - аумақтың көлемі.

Аумақтың фокустік пунктермен қанықтығы көбінесе бедерлік сипатқа байланысты.

Көптеген зерттеушілердің айтуынша, эстетикалық құндылық ландшафтың морфологиялық құрылымына, табиғат пейзаждарының элементтерінің әртүрлілігіне тәуелді. Міне, осылар «табиғат пейзаждарының әртүрлілігі» деген түсінік енгізеді. Бұлар келесіден тұрады; 1 - табиғи кешенннің ішкі құрылымынан; 2 - басқа да табиғи кешендермен сыртқы байланыстан.

Табиғат пейзаждарының ішкі әртүрлілігі - ландшафт морфологиясының ішкі құрылымы арқылы анықталады (жер бедері, өсімдік түрлері, гидрологиялық ерекшеліктер, әр түрлі компоненттердің өзара байланыстары арқылы және т. б. ) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.