Қазақстанның шипалы жерлері

Орыстар Беловодье (жерұйық), ескі діндегі кержақтар Шамбала (Жердегі жұмақ мекен), ал қазақтар жер жәннаты деп атап кеткен Төр Алтайдағы Катонқарағай өңірінің ғажайып көркі алғаш көргенде кімге де болсын үлкен әсер етері анық. Сондықтан сөз құдіретін танытуда Алланың ерекше шапағатына бөленген аруақты ақындар бұл өңір¬дің сұлулығын жырға қосқанда ештемеден ая¬нып қалмаған. Ақындық асқақ көңілдерін басын бұлт¬қа ғана сипатқан айбарлы Алтайдың биік шың¬дарымен таластырып, шалқар шабытын Бұқ¬тыр¬маның теңізіндей тасытып, сыршыл сезімдерін бетегелі белдердің көкмайсасымен бөлеп, жел болып гулеп, шер болып толқып, сел болып құяды. Қазақтың сондай жыр тұлпарларының бірі Ғафу Қайырбеков Төр Алтайды алғаш көргенде “Ардағым Алтай, даламның асқан төрі екен, Таудың да тарлан таланттысы екен, сері екен. Тау емес, мынау кілең бір алтын баспалдақ, Алланың өзі аспаннан түскен жер екен” – деп ерекше тебіренген екен.
Ал өзі Сырдың бойында туып өсіп, 1945 жылы немістердің тұтқынында қаза болған Мәжит Айтбаев ақын алыста жүріп, Алтайдың сұлу көркін аңсайды.
“Алтайдың аты сұлу, қалпы сұлу,
Алтайдың заты сұлу, салты сұлу.
Алтайдың аспан сүйген асқарында,
Алаңсыз астам өскен халқы сұлу...
Әй, Алтай, әттең Алтай, көркем Алтай,
Кір жуып, кіндік кескен өлкем Алтай.
Армансыз бұл дүниеден өтер едім,
Бір иіскеп топыра¬ғыңды өлсем, Алтай!” – деп Төр Алтайға деген махаббатын анық танытады.
Катонқарағай жерінде дүниеге келген Оралхан Бөкей осы өңірдің табиғаты мен адамдарының жан дүниесін жырлай-жырлай қасиетті Алтайдың бөлінбес бір бөлшегіне айналып кетті. Қазақтың қабырғалы қаламгерлері Қалихан Ысқақов, Әлібек Асқаров, Дидахмет Әшімхановтар, жазушы-журна¬лис¬тер Қайырды Назырбаев, Әлібек Қаңтарбаев, Мира Алипинова, Төлеген Рахымжанов, Жәнібек Қы¬зыр және басқалар өздері туған өңірдің келісті табиғатын өз шығармашылықтарының алтын арқауы етіп келеді. Қазіргі қазақ қауымы Катон өңірінің ақ басты асқар таулары, төбесі көк тіреген Мұзтауы, буырқанған Бұқтырмасы, ақ көбігі аспанға шап¬шыған Көккөл сарқырамасы, көрген жан таңдай қа¬ғатын Шабанбайдай жазиралы жайлауы, тауды тіліп, тасты бұзып аққан асау өзендері, балығы тайдай ту-лаған мөлдіреген көлдері, ит тұмсығы өтпес қалың ор¬маны, масатыдай құлпырған жасыл белдері, Қызыл кітапқа енген емдік шөптері мен аң-құстары, ешбір туристі бейжай қалдырмайтын керемет омарташылық өнімдері мен марал пантысы туралы осы қаламгерлердің кітаптары, публицистикалық дүниелері, жолжазба очерктері арқылы таныс.