Жалпы ұлттық дағдарыстың пісіп жетілуі

І. Кіріспе
1. Жалпы ұлттық дағдарыстың пісіп жетілуі.
ІІ. Негізгі бөлім.
1. Көтерілістің басталуы оның жалпы ұлттық сипаты.
2. Көтерілістің Жетісудағы орталығы
3. Көтерілістің Торғайдағы орталығы.
ІІІ. Қорытынды.
Көтерілістің жеңілу себептері және тарихи маңыз.

XX ғасырдың бас кезінде Ресей Азиялық Шығысты отарлауды жедел қарқынмен жүргізе бастады. 1907-1912 жылдардың өзінде ғана елдің европалық бөлігінен 2 млн. 400 мың адам әкеліп қоныстандырылды.Отарлау Қазакстанда кең көлемде жүзеге асырылды. Патша өкіметі 1916 жылға қарай қазақтарды 40 млн. ға шұрайлы жерінен айырып, қоныстану қорын құрды. Қазақтар шөл дала мен тауларға тықсырылды. Оларға бөлінген жерді жобалау үшін тағайындалған жоғары шенді шенеуніктердің біреуі өзінің « су да, жер де көрмегенін », өйткені ондағы бүкіл жер таулардың күз-жартастары екенін баяндаған. Сонау Столыпин реформасының бас кезінде-ақ « Санкт-Петербургские ведомости» газеті былай деп жазуға мәжбүр болды: « Егер мемлекет мүдделері қырғыздарды құрбан етуді талап етсе, бұған қарсы шығудың керегі жоқ, бірақ екінші жағынан, бір қолымызбен жасай отырып, біздің екінші қолымызбен күйретіп жатқанымызға көзді жұма қарамай, қайта ашық мойындауымыз керек».
1917 жылға қарай Қазақстанда қоныстану учаскелеріне, ормандағы
івяжайларға, казак әскерлеріне, помещиктік имениелерге,монастырьлік учаскелерге, қалалар мен темір жолдар үшін бөлінген өңірлерге ең жақсы егістік жерлер мен жайылымдардың 45147765 десятинасы тартып алынды. XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында, Хиуа мен Бұхараны қоспағанда бұрынғы Түркістан шегінде 941 қоныстаушылар поселкелері пайда болды. Түркістанда әрбір келімсекке орыс поселкелерінде 3,17 десятина, ал байырғы халықтың әрбір жанына (қазаққа, өзбекке, қырғызға және басқаларға) 0,21 десятина өңделетін жер тиді. Орасан көп кәлемде қырғыз-қазақ батырақтары Жетісу губерниясында барлық қоныстанушылар шаруашьшықтарының 98 процентіне дейіні жалдамалы еңбекті пайдаланды. Қазақтардың жерін жаппай тартып алу көшпенділер мен орыс-украин қоныстанушылары арасындағы қатынастарды қиындата түсті. " 1899 жылдан кейін тар мен орыстар арасындағы этникалық жанжалдар (қақтығыстар) даладағы сипатты белгісіне " айналды деп Т. Рысқұлов өте дұрыс жазған еді.
Ресей Ғылым академиясының академигі П. В. Волобуев Т. Рысқұловтан кейін өткен соң былай деп жазды:
«Қоныстандыру саясаты көшіп келушілерді шаруашылықтың мүлде өзгеше укладының өкілі болған және жерге олардан әсте де кем мұқтаж болмай отырған шет аймақтардың (Орта Азияның, Қазақстанның, Сібірдің ) байырғы халқымен қақтығыстарға ұрындырды. Демек, аграрлық шиеленіс елдің орталықтарынан шет аймақтарына таралды.
Өлкені талап-тонау бірінші дүниежүзілік соғыс жылдарында бұрынғысынан да жеделдете жүргізіліп, ауқымды сипат алды. Қазақ даласынан орасан көп мөлшерде арзан бағамен мал сатып алынды. Патша армиясы үшін киіз үй мен киіз бұйымдар жиналды. 1916 жылдың өзінде ғана шайқасып жатқан армияға Тұркістаннан 40899244 пұт мақта, 38 мың шаршы аршын киіз, 3 млн. пұттан астам мақта майы, 229 мың пұт сабын, 300 мың пұт ет, 473928 пұт балық, 70 мың 12797 түйе жөнелтілді. Батырақ-қазақтарды кулактар шаруашылықтарына, кәсіпорындарға «ерікті түрде» жұмысқа тарту жүргізілді. 1916 жылы патша әкімшілігі славян отаршылдары үшін жаңадан жер тартып алуды ойластырды. «Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды",-деп жазды А.
Байтұрсынов сонау 1913 жылдың өзінде.

1. Қазақстан тарихы:Очерктер А.,1994.
2. Қозыбаев М.К., Қозыбаев И.М. Қазақстан тарихы А., 1993.
3. Қасымбаев Ж.К. Қазақстан тарихы А., 1994.