Аграрлық саясат

Әлемдік экономикалық дағдарыс кезеңінде әр мемлекеттің міндеті – қарапайым тұрғындарды әлеуметтік қорғау мен оларды жұмыспен қамту. Биылғы Жолдауда дағдарысқа қарсы шаралар белгіленді.
Соңғы екі жылда Жолдау арқылы атқарушы органдарға азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету тапсырылды, бірақ Үкімет аграрлық саланың дамуын экстенсивті түрде, яғни жылдағы жиналатын астық көлемі мен мал басының өсуімен бағалайды. Бұл саланы мемлекеттік қолдау науқаншылықпен өтуде, олар көктемгі егін және күздегі жинау, тұрақтылық қорына астық сатып алу, күздік жәрмеңкелер өткізу. Барлық жұмыс азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету айдарымен атқарылуда, бірақ мазмұнында түпкілікті өзгерістер жоқ.
Ауылға деген 120 миллиард теңге он бір ірі жоба мен көктемгі егістен ауыспайды. Ауыл шаруашылығындағы басқа тауар өндірушілерге қаржы әлі жетпей жатыр. Қазақстандықтардың тағам ретінде пайдаланатын астық мөлшері – 1,65 млн тонна. «Басқа тағам түрлері жетпей жатқанда миллиардтаған астық, оған мемлекет шығыны керек пе» деген сұрақ туады. Мемлекеттің астық сатып алу көлемін ішкі сұраныс деңгейіне дейін азайтуды сонау 1993 жылы айтқан болатын. Жолдауда айтылған үндеудің бір тетігі – елді еңбекке жұмылдыру. Қазақстан халқының 47 пайызы ауылда, көпшілігі еңбекке жарамды. Олардың потенциалын пайдалану жолы дағдарыс жағдайында жаңа аграрлық саясат жариялау. Жаңа саясаттың мазмұны:
• Жергілікті жерде өндірілетін азық-түлікпен әр отбасының және ауыл, село, кент, аудан, қала, облыс тұрғындарының өз-өздерін қамтамасыз етуі;
• Өзін-өзі қамтамасыз ету межесі кем дегенде 80 пайыз болуы керек;
• Азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету халықтың тамақ өнімдерінің он түрінің тұтыну деңгейімен бағаланады. Оған нан және жарма өнімдері, ет және ет өнімдері, балық және теңіз өнімдері, сүт және сүт өнімдері, жұмыртқа, май және мал майы, жемістер, көкөністер, картоп, қант және кондитерлік өнімдер жатады. Олар адамның физиологиялық тамақтану қажеттілігі ескеріле отырып, әр адамның тағам түрлерін жылына орта есеппен килограмм мөлшерінде пайдалануымен анықталады.
• Өндірістік формула «шикізат – тауар». Ол үшін ауыл және аудан көлемінде шағын кластерлер жасақталады. Олар жергілікті жерлерде өндіруге тиімді ауыл шаруашылығы шикізатынан, тағам өндіру технологиясынан, сервистік қызметтерден және тұтынушыларға тиімді бағамен жеткізу саясатынан тұрады. Заңдық ұйымдастыру түрлері Азаматтық кодекске сәйкес ассоциация, өндірістік кооператив, ЖШС, т.б. болуы мүмкін. Көрсеткіш егілген егіс пен мал саны емес, өндірілген тағам көлемі мен сапасы болып табылады, яғни шығарылған тауармен бағаланады. Келешекте өндірістік-экономикалық қатынастардың дамуы негізінде агросиндикаттар, агрокартельдер құрылуы мүмкін;
• Шағын кластерлер (микрокластерлер) арқылы мемлекеттік тапсырыс беру, қаржыландыру және несиелендіру ауыл шаруашылығындағы шағын өндірістер мен сервистік қызметтердің бірігуіне жол ашады. Көптен айтылып жүрген проблема – шаруашылықтарды ірілендіру;
• Жаңа аграрлық саясатты орындауды бірінші кезекте аудан әкімдеріне жүктеу қажет. Барлық реформаны солардың деңгейінде бастау керек. Әкімдер жергілікті жердегі жағдайды біледі, адам ресурстарын пайдалану жолын табады;
• Қазақстанның жаңа аграрлық саясаты, тағам өндірісіне деген бетбұрыс келешекте шынайы түрде тамақ индустриясын қалыптастырады.
Қалыптасқан жағдайды ескере отырып, Қауіпсіздік кеңесінде «Мемлекеттік азық-түлік қауіпсіздігі туралы» мәселені шұғыл қарау қажет.