Конститутцияның түрлері
Конститутциялық құқық ғылымында конститутцияны әртүрлі негіздер бойынша топтастыруға, бірнеше мәрте әрекет жасалды. Айталық, мемлекетті құрылыс нысанына қарай Конститутцияның бір тұтас және федерациялық, саяси рижимнің сипатына қарай демакратиялық және демакратиялық емес, қолдану ұзақтығына қарай тұрақты және уақытынша деген түрлері ұсынылған. Алайда, уақыт сыны көрсеткеніндей, өткен ғасырда ұсынылып қазіргі күнге дейін қолданып келе жатқан ескі топтастыру тұрақты екндігін байқатты.
Конститутцияны: 1) нысанына 2) қолдану тәртібіне 3) өзгерту әдісіне қарай осындай түрлерге, белгілерге бөлу қабылданған.
Нысанына қарай Конститутцияның екі түрі бар, олар: жазбалы және жазбалы емес конститутциялар. Жазбалы Конститутция тұтас жинақталған кадификациялық акт (Финляндияда, Ресей Федерациясында, Қазақыстан Республикасында), бұлар осы елдердің заңдары деп ресмей түрде жарияланған. Әдетте жазбалы Конститутциялар кіріспеде негізгі мәтіннен және өтпелі кезең ережелернен тұрады. Жазбалы Конститутция бұл бырынғай тұтас, американдар бинелеп айтқандай, «қалтаға салуға болатын құжат». Кейбір жағдайларда жазбалы Конститутция белгілі бір жүйеге келтірілген бірнеше құжаттан тұруы мүмкін. Осындай жазбалы Конститутция – бұл актілер жиынтығынан немесе конститутциялық әдет – ғұрптардың жинтығынанда құрлумүмкін.
Конститутцияны: 1) нысанына 2) қолдану тәртібіне 3) өзгерту әдісіне қарай осындай түрлерге, белгілерге бөлу қабылданған.
Нысанына қарай Конститутцияның екі түрі бар, олар: жазбалы және жазбалы емес конститутциялар. Жазбалы Конститутция тұтас жинақталған кадификациялық акт (Финляндияда, Ресей Федерациясында, Қазақыстан Республикасында), бұлар осы елдердің заңдары деп ресмей түрде жарияланған. Әдетте жазбалы Конститутциялар кіріспеде негізгі мәтіннен және өтпелі кезең ережелернен тұрады. Жазбалы Конститутция бұл бырынғай тұтас, американдар бинелеп айтқандай, «қалтаға салуға болатын құжат». Кейбір жағдайларда жазбалы Конститутция белгілі бір жүйеге келтірілген бірнеше құжаттан тұруы мүмкін. Осындай жазбалы Конститутция – бұл актілер жиынтығынан немесе конститутциялық әдет – ғұрптардың жинтығынанда құрлумүмкін.
Конститутцияның түрлері.
Конститутциялық құқық ғылымында конститутцияны әртүрлі негіздер
бойынша топтастыруға, бірнеше мәрте әрекет жасалды. Айталық, мемлекетті
құрылыс нысанына қарай Конститутцияның бір тұтас және федерациялық, саяси
рижимнің сипатына қарай демакратиялық және демакратиялық емес, қолдану
ұзақтығына қарай тұрақты және уақытынша деген түрлері ұсынылған. Алайда,
уақыт сыны көрсеткеніндей, өткен ғасырда ұсынылып қазіргі күнге дейін
қолданып келе жатқан ескі топтастыру тұрақты екндігін байқатты.
Конститутцияны: 1) нысанына 2) қолдану тәртібіне 3) өзгерту әдісіне
қарай осындай түрлерге, белгілерге бөлу қабылданған.
Нысанына қарай Конститутцияның екі түрі бар, олар: жазбалы және
жазбалы емес конститутциялар. Жазбалы Конститутция тұтас жинақталған
кадификациялық акт (Финляндияда, Ресей Федерациясында, Қазақыстан
Республикасында), бұлар осы елдердің заңдары деп ресмей түрде жарияланған.
Әдетте жазбалы Конститутциялар кіріспеде негізгі мәтіннен және өтпелі кезең
ережелернен тұрады. Жазбалы Конститутция бұл бырынғай тұтас, американдар
бинелеп айтқандай, қалтаға салуға болатын құжат. Кейбір жағдайларда
жазбалы Конститутция белгілі бір жүйеге келтірілген бірнеше құжаттан тұруы
мүмкін. Осындай жазбалы Конститутция – бұл актілер жиынтығынан немесе
конститутциялық әдет – ғұрптардың жинтығынанда құрлумүмкін.
Жазбалы емес конститутция – сирек қолданылатын әртүрлі заңдардың,
сот үрдістерінің және әдет – ғұрыптардың жинтығы. Қазіргі кезде бұл
Ұлыбританияда және Жаңа Зеландияда бар. Жазбалы емес Конститутция жазбалы
Конститутция сияқты басқару нысаны, мемлекттік құрлыс нысанын, мемлекттік
жоғарғы және жергілікті органдардың құрлымын, жеке адамның құқықтық
жағдайын және тағы басқа белгілейді, бірақ сол елдердің басқару актілері
деп формальды түрде болсада жарияланбаған. Өйткені қазіргі кезде тұтастай
жазбалы емес конститутция ешбір елде жоқ. Тіпті жазбалы емес
Конститутцияның классикалық елі деп аталатын Ұлыбританияның өзінде де бір
қатар жазбалы актілер бар. Британия конститутциясының негізгі бөліміндері
мынандай жазба құжаттардан тұрады:
1) мәртебелік (статуттық) құқық (ежелгі актілер және аса маңызды
конститутциялық сипаттағы Парламен заңдары - 1215ж. Еркіндіктің ұлы
хартиясы; 1972ж. Жергілікті басқару жөндегі актілержәне тағы басқа ).
2) жалпы құқық (сот құқығы, үрдістік құқық).
3) Конститутциялық келісімдер.
4) доктриналық қайнар көздері, ертедегі белгілі ғалымдардың ғылыми
монаграфиялық тундылары немесе пікірлері – мысалы Брэкстонның, Англия
заңдарының камментариясы.
Конститутцияларды өзгерістермен түзетулер әдістеріне қарай қатаң және олқы
деп бөлуге болады. Қатаң Конститутциялардың сайлаушылар қауымы тікелей
референдумда (Рессей Федерациясында, Қазақыстан Республикасында) не арнаулы
құрылтай жиналыстарында мақұлдап, қабылдайды. Мұнда, кезкелген
толықтырулармен өзгерістер енгізілмеуі мүмкін, тек ерекше жағдайлардағана
тисті өзгерістер күрделі регламентелген тәртіппен енгізілуі мүмкін.
Қазақыстан Республикасының Конститутциясы 91 – бабының 1 – тармағына
сәйкес жоғарыда айтып кеткендей, конститутцияға осындай түзетулерді
республикалық референдум не Парламентің (егер Призидент оны Парламенттің
қарауна беру қажет деп тапса) шешіммен енгізілуі мүмкін. Мұндай жағдайда
Конститутцияға өзгертулер мен толықтырулар әр палата депутаттары жалпы
санының кемінде төрттен үшінің дауысымен енгізіледі.
Ал осыны парламенттің жай заңдарымен салыстырып көрелік.
Ондай заңдар қабылдау немесе оған тиісті өзгерістермен толықтырулар енгізу
палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік дауысымен анықталады (мысалы
50% +1), егер конститутцияда өзгеше көзделмесе.
Олқы конститутциялар әдетте парламенттер қабылдайды, ал оларға
өзгерістермен түзетулер енгізу жай заңдарға тәрізді тәртіппен, яғни
көпшілік дауыспен заң органдары енгізеі. Саяси тәжірибені башылыққа ала
отырып конститутцияларды қабылдау мен бекітудің неғұрлым демакратиялық
тәсілі құрлтаи жиналысы екенін атп айтуға болады.
Конститутциялар федералдық және оның құрамына кіретін
субектілердің конститутциясы болыпта бөлнеді. Рессей Федерациясының бір
ерекшелігі сол, оның барлық республикаларының өз конститутциясы бар, ал
қалған субъектілер конститутциялық мәні бар жарғыларғағана ие.
Адам және азаматтың Конститутциялық
құқтары мен бостандықтары.
Демакратианың аса маңзды сипаттары белгісі мынандай адамдарды
құқықтары мен бостандықтары жарияланып қана қоймай оларға әртүрлі
кепілдіктер де берледі. Олар экономикалық әлеуметтік саяси және заңдық
кепілдіктер болып бөлнеді. Осылардың ішінен адам мен азаматрдың
Конститутциялық құқықтарна тоқталып өтсек.
Жалпы кепілдік адам мен азаматтардың құқықтарын қамтамасыз ету деген
мағнаны білдіреді. Ал заң кепілдігі дегеніміз қолданып жүрген заңдар
арқылы мемлекеттің субъективті құқықтардың жүзеге асырудың тәсілдері.
Жеке құқықтар мен бостандықтар адам мен азаматтың құқықтық
мәртебесінің түп қазығы болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Конститутциялық құқық ғылымында конститутцияны әртүрлі негіздер
бойынша топтастыруға, бірнеше мәрте әрекет жасалды. Айталық, мемлекетті
құрылыс нысанына қарай Конститутцияның бір тұтас және федерациялық, саяси
рижимнің сипатына қарай демакратиялық және демакратиялық емес, қолдану
ұзақтығына қарай тұрақты және уақытынша деген түрлері ұсынылған. Алайда,
уақыт сыны көрсеткеніндей, өткен ғасырда ұсынылып қазіргі күнге дейін
қолданып келе жатқан ескі топтастыру тұрақты екндігін байқатты.
Конститутцияны: 1) нысанына 2) қолдану тәртібіне 3) өзгерту әдісіне
қарай осындай түрлерге, белгілерге бөлу қабылданған.
Нысанына қарай Конститутцияның екі түрі бар, олар: жазбалы және
жазбалы емес конститутциялар. Жазбалы Конститутция тұтас жинақталған
кадификациялық акт (Финляндияда, Ресей Федерациясында, Қазақыстан
Республикасында), бұлар осы елдердің заңдары деп ресмей түрде жарияланған.
Әдетте жазбалы Конститутциялар кіріспеде негізгі мәтіннен және өтпелі кезең
ережелернен тұрады. Жазбалы Конститутция бұл бырынғай тұтас, американдар
бинелеп айтқандай, қалтаға салуға болатын құжат. Кейбір жағдайларда
жазбалы Конститутция белгілі бір жүйеге келтірілген бірнеше құжаттан тұруы
мүмкін. Осындай жазбалы Конститутция – бұл актілер жиынтығынан немесе
конститутциялық әдет – ғұрптардың жинтығынанда құрлумүмкін.
Жазбалы емес конститутция – сирек қолданылатын әртүрлі заңдардың,
сот үрдістерінің және әдет – ғұрыптардың жинтығы. Қазіргі кезде бұл
Ұлыбританияда және Жаңа Зеландияда бар. Жазбалы емес Конститутция жазбалы
Конститутция сияқты басқару нысаны, мемлекттік құрлыс нысанын, мемлекттік
жоғарғы және жергілікті органдардың құрлымын, жеке адамның құқықтық
жағдайын және тағы басқа белгілейді, бірақ сол елдердің басқару актілері
деп формальды түрде болсада жарияланбаған. Өйткені қазіргі кезде тұтастай
жазбалы емес конститутция ешбір елде жоқ. Тіпті жазбалы емес
Конститутцияның классикалық елі деп аталатын Ұлыбританияның өзінде де бір
қатар жазбалы актілер бар. Британия конститутциясының негізгі бөліміндері
мынандай жазба құжаттардан тұрады:
1) мәртебелік (статуттық) құқық (ежелгі актілер және аса маңызды
конститутциялық сипаттағы Парламен заңдары - 1215ж. Еркіндіктің ұлы
хартиясы; 1972ж. Жергілікті басқару жөндегі актілержәне тағы басқа ).
2) жалпы құқық (сот құқығы, үрдістік құқық).
3) Конститутциялық келісімдер.
4) доктриналық қайнар көздері, ертедегі белгілі ғалымдардың ғылыми
монаграфиялық тундылары немесе пікірлері – мысалы Брэкстонның, Англия
заңдарының камментариясы.
Конститутцияларды өзгерістермен түзетулер әдістеріне қарай қатаң және олқы
деп бөлуге болады. Қатаң Конститутциялардың сайлаушылар қауымы тікелей
референдумда (Рессей Федерациясында, Қазақыстан Республикасында) не арнаулы
құрылтай жиналыстарында мақұлдап, қабылдайды. Мұнда, кезкелген
толықтырулармен өзгерістер енгізілмеуі мүмкін, тек ерекше жағдайлардағана
тисті өзгерістер күрделі регламентелген тәртіппен енгізілуі мүмкін.
Қазақыстан Республикасының Конститутциясы 91 – бабының 1 – тармағына
сәйкес жоғарыда айтып кеткендей, конститутцияға осындай түзетулерді
республикалық референдум не Парламентің (егер Призидент оны Парламенттің
қарауна беру қажет деп тапса) шешіммен енгізілуі мүмкін. Мұндай жағдайда
Конститутцияға өзгертулер мен толықтырулар әр палата депутаттары жалпы
санының кемінде төрттен үшінің дауысымен енгізіледі.
Ал осыны парламенттің жай заңдарымен салыстырып көрелік.
Ондай заңдар қабылдау немесе оған тиісті өзгерістермен толықтырулар енгізу
палаталар депутаттары жалпы санының көпшілік дауысымен анықталады (мысалы
50% +1), егер конститутцияда өзгеше көзделмесе.
Олқы конститутциялар әдетте парламенттер қабылдайды, ал оларға
өзгерістермен түзетулер енгізу жай заңдарға тәрізді тәртіппен, яғни
көпшілік дауыспен заң органдары енгізеі. Саяси тәжірибені башылыққа ала
отырып конститутцияларды қабылдау мен бекітудің неғұрлым демакратиялық
тәсілі құрлтаи жиналысы екенін атп айтуға болады.
Конститутциялар федералдық және оның құрамына кіретін
субектілердің конститутциясы болыпта бөлнеді. Рессей Федерациясының бір
ерекшелігі сол, оның барлық республикаларының өз конститутциясы бар, ал
қалған субъектілер конститутциялық мәні бар жарғыларғағана ие.
Адам және азаматтың Конститутциялық
құқтары мен бостандықтары.
Демакратианың аса маңзды сипаттары белгісі мынандай адамдарды
құқықтары мен бостандықтары жарияланып қана қоймай оларға әртүрлі
кепілдіктер де берледі. Олар экономикалық әлеуметтік саяси және заңдық
кепілдіктер болып бөлнеді. Осылардың ішінен адам мен азаматрдың
Конститутциялық құқықтарна тоқталып өтсек.
Жалпы кепілдік адам мен азаматтардың құқықтарын қамтамасыз ету деген
мағнаны білдіреді. Ал заң кепілдігі дегеніміз қолданып жүрген заңдар
арқылы мемлекеттің субъективті құқықтардың жүзеге асырудың тәсілдері.
Жеке құқықтар мен бостандықтар адам мен азаматтың құқықтық
мәртебесінің түп қазығы болып ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz