Қытайдағы 1905-1911 жылдардағы революциялық қозғалыстар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2.3
Негізгі бөлім
І.Қытайдағы 1906.1908жж. Революциялық
қозғалыстар барысындағы
Сунь Ятсеннің ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3.8
ІІ. 1908.1910 жылдардағы
революциялық және оппозициялық
ұйымдардың құрылуы және
Сунь Ятсеннің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8.10
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Негізгі бөлім
І.Қытайдағы 1906.1908жж. Революциялық
қозғалыстар барысындағы
Сунь Ятсеннің ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3.8
ІІ. 1908.1910 жылдардағы
революциялық және оппозициялық
ұйымдардың құрылуы және
Сунь Ятсеннің қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8.10
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарынан бастап-ақ еліміз шетелдің дамыған және өркениетті мемлекеттерімен экономикалық, саяси қарым-қатынас ұстауды алдына негізгі мақсат етіп қойған. Соның ішінде көршілес жатқан мемлекеттермен тығыз байланыс ұстау маңызды болып отыр. Сондықтан олардың тарихын, экономикалық саяси дамуын және бүгінгі күнгі дәрежесіне жету жолын жан-жақты зерттеу біз үшін өзекті деп есептейміз. Осындай көршілес мемлекетердің бірі - Қытай. Қытайдың бүгінгі күнгі дәрежесінің іргетасы 1906-1908, 1908-1910, 1911-1913 жылдардағы революциялар нәтижесінде қаланды. Бұл революциялардың «әкесі» және негізгі қайраткері – Сунь Ятсен. Оның революция жылдарындағы ролі жоғары болды. Сунь Ятсен халқын үндеулер арқылы төңкеріске шақырып, елін жатжерліктерден азат етуде аянбай қызмет етті. Осыған байланысты Сунь Ятсеннің революция жылдарындағы атқарған қызметі мен ролін жан жақты қарастырып, Қытайдың даму тарихын зерттеу өзекті.
Өркениетті елу елдің қатарына Қытай кіреді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев өз Жолдауында осы елдер қатарына қосылуға бағыт алуды мақсат етіп қойды. Сол себептен де мұндай өркениетті елдердің тарихын зерттеу және олар қандай жолмен дамыған мемлекеттер қатарына қосылғанын жан-жақты зерделеу, одан үлгі алу маңызды деп санаймыз.
Жұмыстың мақсаты Қытайдағы 1905-1911 жылдардағы революциялық қозғалыстарды жан-жақты зерттеп, милитаристер мен жатжерліктерге қарсы құрылған ұйымдардың қызметін сипаттап, оның басшысы - Сунь Ятсеннің ролі мен қызметін көрсету. Осы мақсат тұрғысынан алға мына міндеттер қойылады:
- Сунь Ятсеннің саяси бағдарламасының маңызын ашу;
- 1906-1908 жылдардағы Қытайдағы революциялық қозғалыстарды қарастыра отырып, Сунь Ятсеннің қызметін көрсету;
- 1908-1910 жылдардағы революциялық және оппозициялық ұйымдардың құрылуындағы Сунь Ятсеннің ролін айқындау;
- 1911-1912 жылдардағы буржуазиялық революция нәтижесінде құрылған Қытай республикасының алғашқы президенті – Сунь Ятсеннің қызметіне сипаттама жасау.
Зерттеудің хронологиялық шеңбері Қытайдағы 1905-1912 жылдардағы революция кезеңін қамтиды
Жұмыстың методологиялық негізіне историзм принципіне сүйеніп, жалпы ғылыми әдістер алынды. Жүйелеу, салыстыру, функционалды құрылымдық әдістер бойынша талдау жасауға тырыстық.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазіргі таңда Қытай тарихын зерттеп, тереңдеп баруда көп тарихшылардың еңбектерінен көруге болады. Соның ішінде халық мойындаған - Сунь Ятсен ерекше тұлға болып, зерттеушілердің еңбектерінен ойып тұрып орын алады. Кең зерттеу, ізденіс барысында С.Л. Тихвинский Сунь Ятсеннің өмірі күреспен өткендігін нақтылай түседі []. Революционердің көзқарастарына көп мән беріп, халықтың революцияға шығуына республиканың құрылуына әсер еткендігі туралы мәселелерді ашып көрсетті. Сонымен қоса, іргелі зерттеушілердің Г.В.Ефимовты да айтуға болады. Г.В.Ефимов Қытайдағы революция және Сунь Ятсеннің ролін жоғары деңгейде ашып көрсетеді []. Кеңес үкіметімен жақсы байланыста болған Сунь Ятсеннің Ленинмен жазысқан ашық хаттары мен оның маңызын зерттеп көрсетеді. И. Ермашев пен М. Маньянда өз еңбектерінде жоғарыда аталған мәселелерге мән беріп, өз көзқарастарын айтқан []. Жоғарыда көрсетілген авторлардың барлығы Сунь Ятсенді және оның революциялары мен реформаларына, іс әрекеттеріне және елде орнаған өзгерістерге тоқталып, зерттеген болатын. Қазіргі кезге дейін Сунь Ятсеннің реформалары мен революциялық қозғалыстарын жан-жақты қарастырып, елдің әр саласындағы өзгерістерге көңіл бөліп қарастыру болашақ ғалымдардың меншігінде.
Өркениетті елу елдің қатарына Қытай кіреді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев өз Жолдауында осы елдер қатарына қосылуға бағыт алуды мақсат етіп қойды. Сол себептен де мұндай өркениетті елдердің тарихын зерттеу және олар қандай жолмен дамыған мемлекеттер қатарына қосылғанын жан-жақты зерделеу, одан үлгі алу маңызды деп санаймыз.
Жұмыстың мақсаты Қытайдағы 1905-1911 жылдардағы революциялық қозғалыстарды жан-жақты зерттеп, милитаристер мен жатжерліктерге қарсы құрылған ұйымдардың қызметін сипаттап, оның басшысы - Сунь Ятсеннің ролі мен қызметін көрсету. Осы мақсат тұрғысынан алға мына міндеттер қойылады:
- Сунь Ятсеннің саяси бағдарламасының маңызын ашу;
- 1906-1908 жылдардағы Қытайдағы революциялық қозғалыстарды қарастыра отырып, Сунь Ятсеннің қызметін көрсету;
- 1908-1910 жылдардағы революциялық және оппозициялық ұйымдардың құрылуындағы Сунь Ятсеннің ролін айқындау;
- 1911-1912 жылдардағы буржуазиялық революция нәтижесінде құрылған Қытай республикасының алғашқы президенті – Сунь Ятсеннің қызметіне сипаттама жасау.
Зерттеудің хронологиялық шеңбері Қытайдағы 1905-1912 жылдардағы революция кезеңін қамтиды
Жұмыстың методологиялық негізіне историзм принципіне сүйеніп, жалпы ғылыми әдістер алынды. Жүйелеу, салыстыру, функционалды құрылымдық әдістер бойынша талдау жасауға тырыстық.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазіргі таңда Қытай тарихын зерттеп, тереңдеп баруда көп тарихшылардың еңбектерінен көруге болады. Соның ішінде халық мойындаған - Сунь Ятсен ерекше тұлға болып, зерттеушілердің еңбектерінен ойып тұрып орын алады. Кең зерттеу, ізденіс барысында С.Л. Тихвинский Сунь Ятсеннің өмірі күреспен өткендігін нақтылай түседі []. Революционердің көзқарастарына көп мән беріп, халықтың революцияға шығуына республиканың құрылуына әсер еткендігі туралы мәселелерді ашып көрсетті. Сонымен қоса, іргелі зерттеушілердің Г.В.Ефимовты да айтуға болады. Г.В.Ефимов Қытайдағы революция және Сунь Ятсеннің ролін жоғары деңгейде ашып көрсетеді []. Кеңес үкіметімен жақсы байланыста болған Сунь Ятсеннің Ленинмен жазысқан ашық хаттары мен оның маңызын зерттеп көрсетеді. И. Ермашев пен М. Маньянда өз еңбектерінде жоғарыда аталған мәселелерге мән беріп, өз көзқарастарын айтқан []. Жоғарыда көрсетілген авторлардың барлығы Сунь Ятсенді және оның революциялары мен реформаларына, іс әрекеттеріне және елде орнаған өзгерістерге тоқталып, зерттеген болатын. Қазіргі кезге дейін Сунь Ятсеннің реформалары мен революциялық қозғалыстарын жан-жақты қарастырып, елдің әр саласындағы өзгерістерге көңіл бөліп қарастыру болашақ ғалымдардың меншігінде.
1. И. Ермашев Сунь – Ятсен -М.: 1964.
2. СЛ.Тихвинский Сунь Ятсен Внешнеполитические
воззрения и практика. –М.: 1964.
3. Сунь Ятсен Избранные произведения. – М.: 1985.
4. М. Маньян В стране Мао Цзэ – дуна. – М.: 1953.
5. История Китая: Учебник \под ред. А.В. Меликсетова
6. Тихвинский С.Л. Завещание китайско революционера:
Сунь Ят- Сен: жизнь, борьба и эволюция политических
взглядов. –М.: 1986.
7. Г.В.Ефимов Буржуазная революция в Китае и Сунь
Ят – Сен (1911- 1913гг.) –М.: 1974.
2. СЛ.Тихвинский Сунь Ятсен Внешнеполитические
воззрения и практика. –М.: 1964.
3. Сунь Ятсен Избранные произведения. – М.: 1985.
4. М. Маньян В стране Мао Цзэ – дуна. – М.: 1953.
5. История Китая: Учебник \под ред. А.В. Меликсетова
6. Тихвинский С.Л. Завещание китайско революционера:
Сунь Ят- Сен: жизнь, борьба и эволюция политических
взглядов. –М.: 1986.
7. Г.В.Ефимов Буржуазная революция в Китае и Сунь
Ят – Сен (1911- 1913гг.) –М.: 1974.
Жоспар:
Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ------
--------2-3
Негізгі бөлім
І.Қытайдағы 1906-1908жж. Революциялық
қозғалыстар барысындағы
Сунь Ятсеннің ролі.------------------------------ ---------------------------
---3-8
ІІ. 1908-1910 жылдардағы
революциялық және оппозициялық
ұйымдардың құрылуы және
Сунь Ятсеннің қызметі.--------------------------- --------------------------
8-10
Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- ------
-----11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі----------------------------- -----
-----------12
Главной задачей в моей жизни я
ставил себе революцию
Сунь Ятсен.
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарынан
бастап-ақ еліміз шетелдің дамыған және өркениетті мемлекеттерімен
экономикалық, саяси қарым-қатынас ұстауды алдына негізгі мақсат етіп
қойған. Соның ішінде көршілес жатқан мемлекеттермен тығыз байланыс ұстау
маңызды болып отыр. Сондықтан олардың тарихын, экономикалық саяси дамуын
және бүгінгі күнгі дәрежесіне жету жолын жан-жақты зерттеу біз үшін өзекті
деп есептейміз. Осындай көршілес мемлекетердің бірі - Қытай. Қытайдың
бүгінгі күнгі дәрежесінің іргетасы 1906-1908, 1908-1910, 1911-1913
жылдардағы революциялар нәтижесінде қаланды. Бұл революциялардың әкесі
және негізгі қайраткері – Сунь Ятсен. Оның революция жылдарындағы ролі
жоғары болды. Сунь Ятсен халқын үндеулер арқылы төңкеріске шақырып, елін
жатжерліктерден азат етуде аянбай қызмет етті. Осыған байланысты Сунь
Ятсеннің революция жылдарындағы атқарған қызметі мен ролін жан жақты
қарастырып, Қытайдың даму тарихын зерттеу өзекті.
Өркениетті елу елдің қатарына Қытай кіреді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев өз
Жолдауында осы елдер қатарына қосылуға бағыт алуды мақсат етіп қойды. Сол
себептен де мұндай өркениетті елдердің тарихын зерттеу және олар қандай
жолмен дамыған мемлекеттер қатарына қосылғанын жан-жақты зерделеу, одан
үлгі алу маңызды деп санаймыз.
Жұмыстың мақсаты Қытайдағы 1905-1911 жылдардағы революциялық
қозғалыстарды жан-жақты зерттеп, милитаристер мен жатжерліктерге қарсы
құрылған ұйымдардың қызметін сипаттап, оның басшысы - Сунь Ятсеннің ролі
мен қызметін көрсету. Осы мақсат тұрғысынан алға мына міндеттер қойылады:
- Сунь Ятсеннің саяси бағдарламасының маңызын ашу;
- 1906-1908 жылдардағы Қытайдағы революциялық қозғалыстарды қарастыра
отырып, Сунь Ятсеннің қызметін көрсету;
- 1908-1910 жылдардағы революциялық және оппозициялық ұйымдардың
құрылуындағы Сунь Ятсеннің ролін айқындау;
- 1911-1912 жылдардағы буржуазиялық революция нәтижесінде құрылған Қытай
республикасының алғашқы президенті – Сунь Ятсеннің қызметіне сипаттама
жасау.
Зерттеудің хронологиялық шеңбері Қытайдағы 1905-1912 жылдардағы
революция кезеңін қамтиды
Жұмыстың методологиялық негізіне историзм принципіне сүйеніп, жалпы
ғылыми әдістер алынды. Жүйелеу, салыстыру, функционалды құрылымдық әдістер
бойынша талдау жасауға тырыстық.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазіргі таңда Қытай тарихын зерттеп,
тереңдеп баруда көп тарихшылардың еңбектерінен көруге болады. Соның ішінде
халық мойындаған - Сунь Ятсен ерекше тұлға болып, зерттеушілердің
еңбектерінен ойып тұрып орын алады. Кең зерттеу, ізденіс барысында С.Л.
Тихвинский Сунь Ятсеннің өмірі күреспен өткендігін нақтылай түседі [].
Революционердің көзқарастарына көп мән беріп, халықтың революцияға шығуына
республиканың құрылуына әсер еткендігі туралы мәселелерді ашып көрсетті.
Сонымен қоса, іргелі зерттеушілердің Г.В.Ефимовты да айтуға болады.
Г.В.Ефимов Қытайдағы революция және Сунь Ятсеннің ролін жоғары деңгейде
ашып көрсетеді []. Кеңес үкіметімен жақсы байланыста болған Сунь Ятсеннің
Ленинмен жазысқан ашық хаттары мен оның маңызын зерттеп көрсетеді. И.
Ермашев пен М. Маньянда өз еңбектерінде жоғарыда аталған мәселелерге мән
беріп, өз көзқарастарын айтқан []. Жоғарыда көрсетілген авторлардың барлығы
Сунь Ятсенді және оның революциялары мен реформаларына, іс әрекеттеріне
және елде орнаған өзгерістерге тоқталып, зерттеген болатын. Қазіргі кезге
дейін Сунь Ятсеннің реформалары мен революциялық қозғалыстарын жан-жақты
қарастырып, елдің әр саласындағы өзгерістерге көңіл бөліп қарастыру
болашақ ғалымдардың меншігінде.
Деректер. Сунь Ятсеннің өмірі мен революциялық қозғалыстары туралы
дерек мәліметтер жетерлік. Оған қатысты құнды дерек Сунь Ятсеннің өзі
жазған болып табылады. Ол Сунь Ятсеннің Полное собрание сочинении
жинағына енгізілген [ ]. Бұл еңбек барысында Сунь Ятсен Қытай қайта өрлеу
қоғамы, Біріккен одақ, Үш халықтық принципі, Гоминданның құрылуы, Ленинмен
алмасқан хаттары, оның өлімі туралы телеграмма және де басқа ірі мемлекет
қайраткерлерімен болған конференциялары жөнінде құнды мәлімет береді. Ли
Синь Собрание сочинений және История экономического развития Китая 1840
– 1948 гг. Сборник статических материалов деректері жоғарыдағы
мәселелерді толықтырады
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қытайдағы 1906-1908жж. Революциялық қозғалыстар барысындағы
Сунь Ятсеннің ролі.
Қытай халқының тамаша ұлдарының бірі, елде алғаш рет буржуазиялық
революционер ұйымын – Біріккен одақтың буржуазиялық-революциялық партияның
басшысы, 1911 жылғы қытай революциясының көсемі, Қытай Республикасының
уақытша президенті болған Сунь Ятсен маньчжурлар мен қытай милитаристеріне
қарсы күресте өз халқының жүрегінен орын алды.
Ұлы Қазан төңкерісінің ықпалы нәтижесінде Сунь Ятсен импералистер мен
феодалдық езгіге қарсы күрес барысында қытай халқы арасында жоғары беделге
ие болып, революцияны мақсат етіп қояды. Оның тарихи еңбегінің мәні сонда,
ол алғаш рет имперализм, феодалдық езгіге қарсы күрес жүргізіп, Азияда
коммунистік партияның жауға қарсы бүкіл халықтық күресін қолдаған тұңғыш
саяси қайраткер болды.
Болашақ революционер 1866 жылы 12 қараша күні Кантонға жақын
орналасқан қалада шаруа Сунь Дао Чуаньның қарапайым отбасында дүниеге
келеді.12 жасқа толған кезінде ағасы Гавай аралдарындағы миссионерлік
мектепке оқуға береді. 3 жылға созылған оқу жылында Сунь Ятсен ағылшын
тілінде білім алып, батыс елдерінің мәдениеті мен қоғамына қызығып өседі
[1]. 1883 жылы Қытайға оралып, 1886 жылы Сянгандағы училищені бітіріп,
Гуанчжоудағы миссионерлік медициналық училищеге түседі. 1887 – 1892 жылдары
Сянгандағы медицина институтында оқиды.
Сунь Ятсеннің революциялық ойларына 1884 – 1885 жылдардағы франк -
қытай соғысы әсер етті. 1894 үлкен еңбектің арқасында Сунь Ятсенге Гавайда
бірінші революциялық ұйым - Қытайды қайта өрлету одағын құрады.(1).
Гавай аралдарындағы Сунь Ятсеннің революциялық үңдеулеріне қытай
эмигранттары жақсы қарсы алмады. 1894 жылы желтоқсанның соңында Сунь
Ятсеннің Сянганға келіп, 1895 жылы Қытайды қайта өрлету одақ ұйымының
штаб - пәтерін сауда фирмасы ретінде ұйымдастырады.(2).
1895-1896 жылдары Сунь Ятсенннің бірінші әлемдік үңдеу саяхаты
болады. Саяхаты барысында Сунь Ятсен Лондонда ұсталып, 1896 жылы 23
қарашада 12 күндік тұтқыннан кейін босатылады. Бұдан соң, Жапонияға
оралады. Жапонияда Қытайды қайта өрлету ұйымын Қытай шекарасында
қалыптастыруды жолға қояды, алайда оның Қытайдағы 1898 жылдардағы үңдеу
жұмыстары кең көлемде нәтиже бермейді.
1905 жылы революциялық өрлеу кезінде Сунь Ятсеннің ықпалымен алғашқы
бүкіл қытайлық ұйым немесе Тунмэнхуй құрылады. Жаңа ұйымды құрудағы Сунь
Ятсеннің белсенділігі Ресейдегі революциямен байланысты еді. (4).
1905 жылы шілдеде Сунь Ятсен Жапонияға, яғни Иокогамаға келеді. Оны
көптеген қытай студенттері қарсы алып, Жапониядағы қытай революционері
Хуан Синмен кездеседі. Кездесу барысында жаңа революциялық ұйым құру
туралы мәселе қозғалды. 20 тамызда Біріккен одақ ресми түрде орнайды.
Жиналыс барысында төрт революциялық ұйымдар көрсетілді: Қытайдың қайту
өрлеу одағы , Қытайдың гүлдену одағы, Сувериненттілікті қайта қалпына
келтіру одағы, Патриоттық қоғам.
Бұл барлық одақтарды біріктірген мәселе - маньчжурлық режимді құлату
болды.(7).
Негізінен алып қараса, революционерлердің негізгі мақсаты Қытай
тәуелсіздігі үшін күрес болды. Сунь Ятсеннің басты негізгі қызметі осы
еді.
Маньчжурлік династия Цин халыққа қарсы саясат жүргізді, сондықтанда
Синьхай революциясы қарсаңында революциялық күрестер бұл династияны
құлатқысы келді.
Біріккен одақтың негізгі бағдарламасы Декларация болды [7]. Бұл
Декларацияны болашақ революция кезінде Қытайдың ұлттық армиясының атынан
әскери басшыларының бұйрығымен жариялау болжалды.
Декларациядағы маңызды мәселе – маньчжурлық жатжерліктердің билігін
жойып, мемлекеттік құрылысты өзгерту енедіжіне халықтың әл ауқатын жақсарту
болды.
Маньчжурлық варварларды қуып, Қытайдың қайта өрлеуі революцияның
мақсаты болып, ол ұлттық революция деп анықталды. Бұл мақсат
суньятсенизмнің алғашқы принципі - ұлтшылдық мазмұны болды.(4).
Маньчжурлық билік Қытайда екі ғасырдай болып, олар қытай феодалдары,
бюрократтарына сүйенеді. Ал қарапайым шаруалар олардың қатал режиміне
қарсы шығып отырды.
Сунь Ятсеннің халық билігі негізінде монархиялық билікті құлатып
республика орнату болды. Бұл программалардың пайда болуы Қытайдың
революциялық қозғалыстың маңызды жетістігі еді.
Әрі ғарай Декларацияда жерге деген құқықты теңестіру болды. Бұл
суньятсенизмнің халықтың әл ауқаты - деп аталатын үш принципіне сәйкес
келді. Дәл осы пункт Синьхай революциясы қарсаңында және Біріккен одақты
құру барысында қайшылықтарды туғызды. Көптеген революционерлер жерге деген
құқықты теңестіру туралы пунктіне қарсы болды. Сунь Ятсеннің әректімен бұл
пункт Біріккен одақтың программасына енеді.(7).
Көрсетілген программаларды орындауда Сунь Ятсен Біріккен одақтың
санының өсетіндігіне сенеді және тағы басқа одақтарға арқа сүйейді. Сунь
Ятсен өзінің жұмысының барысында қытайдың құпия одағы – хуйданмен байланыс
орнатады. Импералистерге жіне феодалдарға қарсы күресте Триада, Үлкен
ағалар одағы, Көк ағайындар жіне тағы басқа үлкен роль атқарып, олар өз
кезегінде қолөнершілерді, саудагерлерді жіне шаруаларды біріктірді.
1905 жылы жаңа көп халықтық күрестің көтерілісі болды. Осы жылы
шаруалардың көтерілісі қатар жұмысшылардың да көтерілісі болды. Мысалы 1905
жылы Шанхайдағы жапондық текстильді фабрикада толқулар болды. Харбинада
және тағы басқа көптеген толқулар болды. Синьхай революцияның барысында
маңызды кезең 1906-1908 жылдары болды. Бұл кез өз кезегінде 1911 жылы
революция дайындады. Оның негізгі халықтық күрес және революциялық
болды.(1).
Біріккен одақтың маңызды оқиғалары Миньбао журналының шығарылуы
болды. 1905-1910 жылдары 26 саны шығады.(3). Журналдың алғаш санынан Сунь
Ятсенннің мақалалары шығады. Оның бірі Сунь Ятсеннің үш халықтық пнань,
ринципі болды. Журналдың он санында көрсетілген мақалада Сунь Ятсен:
біздің революцияның мақсаты Қытайдың бақытына жету. Біз байлардың
диктатурасына қарсы шыққандықтан, біз социалистік революцияға ұмтыламыз -
деп жазады. Бұл журнал Қытай ішкі жағдайын, Жапониямен байланысын және тағы
басқа мәселелерді қамтып отырды.
Біріккен одақ прогрессті қытай буржуазиялық және интеллегенциялық
ортасы болды. Олармен маньчжурлық режимге қарсы және республиканы құруға
революциялық программа ұсынды. Бұл прогрмма буржуазиямен әскер арасынан
қолдау тапты. Аз жұмыс істелген революционерлердің прогаммасы әлеуметтік –
экономикалық болды. Буржуазиялық революционерлер арасындағы әлеуметтік
ықпал Біріккен одақта қолдау таппады. Құпия одақтар мен тар ортадағы
революционерлердің қоғамына үміт артты. Мұндай барлық іріткілер 1906-1908
жылдары революциялық толқулардан өту қажет болды.
ХХ ғасыр ірі халықтық көтеріліс 1906 жылы Пинсян, Люян, Лилин уездері
және Цзянса және Хинань провинцияларында тау өндірісіндегі жұмысшылар,
шаруалар және әскерлердің ірі көтерілісі болды. Олардың мәні басшылыққа
қарсы жүргізілді. Біріккен одақ көтерілісті ұстап қалғысы келді. Алайда бұл
жағдай сәтсіз аяқталды.
Бұрыннан мәлім болғандай Сунь Ятсен Қытай қайта өрлеу қоғамы өмір
сүргеннен бері цин империясына қарсы құпия қоғамдарды қолданғысы келді. Осы
кездерде Сунь Ятсен Хунань, Цзянси, Саньхэ, Гэлаохуй және тағы басқа
провинциялардағы құпия қоғамдармен одақтасады.(3).
Құпия қоғамдардың басшыларының келісімі болып, Хэнцзянхуй біріккен
революциялық ұйымы құрылады. Бұл ұйым жай түрде көтеріліске дайындала
бастайды. Көтерілістің мақсаттары Хунцзянхуйдың басты құжаттардың бірі
Манифесте көрсетілді. Манифест мазмұнында маньчжур режиміне қарсылық,
олардың халыққа істеген он жамандығы және қылмыстары көрсетілді.
Басшылықпен ойластырылғандай көтеріліс ұйымдастырылған түрде болмады.
Билік басындағылардың репрессиясы маньчжурлерге қарсы ықпалдың өсуі,
революциялық үгіттеудің сәттілігі барлығы бірігіп, 1906 жылғы қарашадағы
қарулы қақтығысқа әкелді.
4 желтоқсанда Гунь Чунь – тай және Цай Шао – нань көтеріліс
басталғандығы туралы мәлімдейді және Хунцзянхуй бөлмшелеріне қарсы шығуға
бұйрық берді. Көтерілістің негізгі ошақтары Цзянсидегі Пинсян уезді,
Хунандағы Лилин және Люин болды. (7).
Қозғалыстың негізгі қозғаушы күші шаруалар, әскерлер, жұмысшылар,
қолөнершілерден тұрды. Көтеріліс Біріккен одақтың идеяларымен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе---------------------------- ----------------------------------- ------
--------2-3
Негізгі бөлім
І.Қытайдағы 1906-1908жж. Революциялық
қозғалыстар барысындағы
Сунь Ятсеннің ролі.------------------------------ ---------------------------
---3-8
ІІ. 1908-1910 жылдардағы
революциялық және оппозициялық
ұйымдардың құрылуы және
Сунь Ятсеннің қызметі.--------------------------- --------------------------
8-10
Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- ------
-----11
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі----------------------------- -----
-----------12
Главной задачей в моей жизни я
ставил себе революцию
Сунь Ятсен.
КІРІСПЕ
Тақырыптың өзектілігі. Тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарынан
бастап-ақ еліміз шетелдің дамыған және өркениетті мемлекеттерімен
экономикалық, саяси қарым-қатынас ұстауды алдына негізгі мақсат етіп
қойған. Соның ішінде көршілес жатқан мемлекеттермен тығыз байланыс ұстау
маңызды болып отыр. Сондықтан олардың тарихын, экономикалық саяси дамуын
және бүгінгі күнгі дәрежесіне жету жолын жан-жақты зерттеу біз үшін өзекті
деп есептейміз. Осындай көршілес мемлекетердің бірі - Қытай. Қытайдың
бүгінгі күнгі дәрежесінің іргетасы 1906-1908, 1908-1910, 1911-1913
жылдардағы революциялар нәтижесінде қаланды. Бұл революциялардың әкесі
және негізгі қайраткері – Сунь Ятсен. Оның революция жылдарындағы ролі
жоғары болды. Сунь Ятсен халқын үндеулер арқылы төңкеріске шақырып, елін
жатжерліктерден азат етуде аянбай қызмет етті. Осыған байланысты Сунь
Ятсеннің революция жылдарындағы атқарған қызметі мен ролін жан жақты
қарастырып, Қытайдың даму тарихын зерттеу өзекті.
Өркениетті елу елдің қатарына Қытай кіреді. Елбасы Н.Ә. Назарбаев өз
Жолдауында осы елдер қатарына қосылуға бағыт алуды мақсат етіп қойды. Сол
себептен де мұндай өркениетті елдердің тарихын зерттеу және олар қандай
жолмен дамыған мемлекеттер қатарына қосылғанын жан-жақты зерделеу, одан
үлгі алу маңызды деп санаймыз.
Жұмыстың мақсаты Қытайдағы 1905-1911 жылдардағы революциялық
қозғалыстарды жан-жақты зерттеп, милитаристер мен жатжерліктерге қарсы
құрылған ұйымдардың қызметін сипаттап, оның басшысы - Сунь Ятсеннің ролі
мен қызметін көрсету. Осы мақсат тұрғысынан алға мына міндеттер қойылады:
- Сунь Ятсеннің саяси бағдарламасының маңызын ашу;
- 1906-1908 жылдардағы Қытайдағы революциялық қозғалыстарды қарастыра
отырып, Сунь Ятсеннің қызметін көрсету;
- 1908-1910 жылдардағы революциялық және оппозициялық ұйымдардың
құрылуындағы Сунь Ятсеннің ролін айқындау;
- 1911-1912 жылдардағы буржуазиялық революция нәтижесінде құрылған Қытай
республикасының алғашқы президенті – Сунь Ятсеннің қызметіне сипаттама
жасау.
Зерттеудің хронологиялық шеңбері Қытайдағы 1905-1912 жылдардағы
революция кезеңін қамтиды
Жұмыстың методологиялық негізіне историзм принципіне сүйеніп, жалпы
ғылыми әдістер алынды. Жүйелеу, салыстыру, функционалды құрылымдық әдістер
бойынша талдау жасауға тырыстық.
Тақырыптың зерттелу деңгейі. Қазіргі таңда Қытай тарихын зерттеп,
тереңдеп баруда көп тарихшылардың еңбектерінен көруге болады. Соның ішінде
халық мойындаған - Сунь Ятсен ерекше тұлға болып, зерттеушілердің
еңбектерінен ойып тұрып орын алады. Кең зерттеу, ізденіс барысында С.Л.
Тихвинский Сунь Ятсеннің өмірі күреспен өткендігін нақтылай түседі [].
Революционердің көзқарастарына көп мән беріп, халықтың революцияға шығуына
республиканың құрылуына әсер еткендігі туралы мәселелерді ашып көрсетті.
Сонымен қоса, іргелі зерттеушілердің Г.В.Ефимовты да айтуға болады.
Г.В.Ефимов Қытайдағы революция және Сунь Ятсеннің ролін жоғары деңгейде
ашып көрсетеді []. Кеңес үкіметімен жақсы байланыста болған Сунь Ятсеннің
Ленинмен жазысқан ашық хаттары мен оның маңызын зерттеп көрсетеді. И.
Ермашев пен М. Маньянда өз еңбектерінде жоғарыда аталған мәселелерге мән
беріп, өз көзқарастарын айтқан []. Жоғарыда көрсетілген авторлардың барлығы
Сунь Ятсенді және оның революциялары мен реформаларына, іс әрекеттеріне
және елде орнаған өзгерістерге тоқталып, зерттеген болатын. Қазіргі кезге
дейін Сунь Ятсеннің реформалары мен революциялық қозғалыстарын жан-жақты
қарастырып, елдің әр саласындағы өзгерістерге көңіл бөліп қарастыру
болашақ ғалымдардың меншігінде.
Деректер. Сунь Ятсеннің өмірі мен революциялық қозғалыстары туралы
дерек мәліметтер жетерлік. Оған қатысты құнды дерек Сунь Ятсеннің өзі
жазған болып табылады. Ол Сунь Ятсеннің Полное собрание сочинении
жинағына енгізілген [ ]. Бұл еңбек барысында Сунь Ятсен Қытай қайта өрлеу
қоғамы, Біріккен одақ, Үш халықтық принципі, Гоминданның құрылуы, Ленинмен
алмасқан хаттары, оның өлімі туралы телеграмма және де басқа ірі мемлекет
қайраткерлерімен болған конференциялары жөнінде құнды мәлімет береді. Ли
Синь Собрание сочинений және История экономического развития Китая 1840
– 1948 гг. Сборник статических материалов деректері жоғарыдағы
мәселелерді толықтырады
Жұмыстың құрылымы кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қытайдағы 1906-1908жж. Революциялық қозғалыстар барысындағы
Сунь Ятсеннің ролі.
Қытай халқының тамаша ұлдарының бірі, елде алғаш рет буржуазиялық
революционер ұйымын – Біріккен одақтың буржуазиялық-революциялық партияның
басшысы, 1911 жылғы қытай революциясының көсемі, Қытай Республикасының
уақытша президенті болған Сунь Ятсен маньчжурлар мен қытай милитаристеріне
қарсы күресте өз халқының жүрегінен орын алды.
Ұлы Қазан төңкерісінің ықпалы нәтижесінде Сунь Ятсен импералистер мен
феодалдық езгіге қарсы күрес барысында қытай халқы арасында жоғары беделге
ие болып, революцияны мақсат етіп қояды. Оның тарихи еңбегінің мәні сонда,
ол алғаш рет имперализм, феодалдық езгіге қарсы күрес жүргізіп, Азияда
коммунистік партияның жауға қарсы бүкіл халықтық күресін қолдаған тұңғыш
саяси қайраткер болды.
Болашақ революционер 1866 жылы 12 қараша күні Кантонға жақын
орналасқан қалада шаруа Сунь Дао Чуаньның қарапайым отбасында дүниеге
келеді.12 жасқа толған кезінде ағасы Гавай аралдарындағы миссионерлік
мектепке оқуға береді. 3 жылға созылған оқу жылында Сунь Ятсен ағылшын
тілінде білім алып, батыс елдерінің мәдениеті мен қоғамына қызығып өседі
[1]. 1883 жылы Қытайға оралып, 1886 жылы Сянгандағы училищені бітіріп,
Гуанчжоудағы миссионерлік медициналық училищеге түседі. 1887 – 1892 жылдары
Сянгандағы медицина институтында оқиды.
Сунь Ятсеннің революциялық ойларына 1884 – 1885 жылдардағы франк -
қытай соғысы әсер етті. 1894 үлкен еңбектің арқасында Сунь Ятсенге Гавайда
бірінші революциялық ұйым - Қытайды қайта өрлету одағын құрады.(1).
Гавай аралдарындағы Сунь Ятсеннің революциялық үңдеулеріне қытай
эмигранттары жақсы қарсы алмады. 1894 жылы желтоқсанның соңында Сунь
Ятсеннің Сянганға келіп, 1895 жылы Қытайды қайта өрлету одақ ұйымының
штаб - пәтерін сауда фирмасы ретінде ұйымдастырады.(2).
1895-1896 жылдары Сунь Ятсенннің бірінші әлемдік үңдеу саяхаты
болады. Саяхаты барысында Сунь Ятсен Лондонда ұсталып, 1896 жылы 23
қарашада 12 күндік тұтқыннан кейін босатылады. Бұдан соң, Жапонияға
оралады. Жапонияда Қытайды қайта өрлету ұйымын Қытай шекарасында
қалыптастыруды жолға қояды, алайда оның Қытайдағы 1898 жылдардағы үңдеу
жұмыстары кең көлемде нәтиже бермейді.
1905 жылы революциялық өрлеу кезінде Сунь Ятсеннің ықпалымен алғашқы
бүкіл қытайлық ұйым немесе Тунмэнхуй құрылады. Жаңа ұйымды құрудағы Сунь
Ятсеннің белсенділігі Ресейдегі революциямен байланысты еді. (4).
1905 жылы шілдеде Сунь Ятсен Жапонияға, яғни Иокогамаға келеді. Оны
көптеген қытай студенттері қарсы алып, Жапониядағы қытай революционері
Хуан Синмен кездеседі. Кездесу барысында жаңа революциялық ұйым құру
туралы мәселе қозғалды. 20 тамызда Біріккен одақ ресми түрде орнайды.
Жиналыс барысында төрт революциялық ұйымдар көрсетілді: Қытайдың қайту
өрлеу одағы , Қытайдың гүлдену одағы, Сувериненттілікті қайта қалпына
келтіру одағы, Патриоттық қоғам.
Бұл барлық одақтарды біріктірген мәселе - маньчжурлық режимді құлату
болды.(7).
Негізінен алып қараса, революционерлердің негізгі мақсаты Қытай
тәуелсіздігі үшін күрес болды. Сунь Ятсеннің басты негізгі қызметі осы
еді.
Маньчжурлік династия Цин халыққа қарсы саясат жүргізді, сондықтанда
Синьхай революциясы қарсаңында революциялық күрестер бұл династияны
құлатқысы келді.
Біріккен одақтың негізгі бағдарламасы Декларация болды [7]. Бұл
Декларацияны болашақ революция кезінде Қытайдың ұлттық армиясының атынан
әскери басшыларының бұйрығымен жариялау болжалды.
Декларациядағы маңызды мәселе – маньчжурлық жатжерліктердің билігін
жойып, мемлекеттік құрылысты өзгерту енедіжіне халықтың әл ауқатын жақсарту
болды.
Маньчжурлық варварларды қуып, Қытайдың қайта өрлеуі революцияның
мақсаты болып, ол ұлттық революция деп анықталды. Бұл мақсат
суньятсенизмнің алғашқы принципі - ұлтшылдық мазмұны болды.(4).
Маньчжурлық билік Қытайда екі ғасырдай болып, олар қытай феодалдары,
бюрократтарына сүйенеді. Ал қарапайым шаруалар олардың қатал режиміне
қарсы шығып отырды.
Сунь Ятсеннің халық билігі негізінде монархиялық билікті құлатып
республика орнату болды. Бұл программалардың пайда болуы Қытайдың
революциялық қозғалыстың маңызды жетістігі еді.
Әрі ғарай Декларацияда жерге деген құқықты теңестіру болды. Бұл
суньятсенизмнің халықтың әл ауқаты - деп аталатын үш принципіне сәйкес
келді. Дәл осы пункт Синьхай революциясы қарсаңында және Біріккен одақты
құру барысында қайшылықтарды туғызды. Көптеген революционерлер жерге деген
құқықты теңестіру туралы пунктіне қарсы болды. Сунь Ятсеннің әректімен бұл
пункт Біріккен одақтың программасына енеді.(7).
Көрсетілген программаларды орындауда Сунь Ятсен Біріккен одақтың
санының өсетіндігіне сенеді және тағы басқа одақтарға арқа сүйейді. Сунь
Ятсен өзінің жұмысының барысында қытайдың құпия одағы – хуйданмен байланыс
орнатады. Импералистерге жіне феодалдарға қарсы күресте Триада, Үлкен
ағалар одағы, Көк ағайындар жіне тағы басқа үлкен роль атқарып, олар өз
кезегінде қолөнершілерді, саудагерлерді жіне шаруаларды біріктірді.
1905 жылы жаңа көп халықтық күрестің көтерілісі болды. Осы жылы
шаруалардың көтерілісі қатар жұмысшылардың да көтерілісі болды. Мысалы 1905
жылы Шанхайдағы жапондық текстильді фабрикада толқулар болды. Харбинада
және тағы басқа көптеген толқулар болды. Синьхай революцияның барысында
маңызды кезең 1906-1908 жылдары болды. Бұл кез өз кезегінде 1911 жылы
революция дайындады. Оның негізгі халықтық күрес және революциялық
болды.(1).
Біріккен одақтың маңызды оқиғалары Миньбао журналының шығарылуы
болды. 1905-1910 жылдары 26 саны шығады.(3). Журналдың алғаш санынан Сунь
Ятсенннің мақалалары шығады. Оның бірі Сунь Ятсеннің үш халықтық пнань,
ринципі болды. Журналдың он санында көрсетілген мақалада Сунь Ятсен:
біздің революцияның мақсаты Қытайдың бақытына жету. Біз байлардың
диктатурасына қарсы шыққандықтан, біз социалистік революцияға ұмтыламыз -
деп жазады. Бұл журнал Қытай ішкі жағдайын, Жапониямен байланысын және тағы
басқа мәселелерді қамтып отырды.
Біріккен одақ прогрессті қытай буржуазиялық және интеллегенциялық
ортасы болды. Олармен маньчжурлық режимге қарсы және республиканы құруға
революциялық программа ұсынды. Бұл прогрмма буржуазиямен әскер арасынан
қолдау тапты. Аз жұмыс істелген революционерлердің прогаммасы әлеуметтік –
экономикалық болды. Буржуазиялық революционерлер арасындағы әлеуметтік
ықпал Біріккен одақта қолдау таппады. Құпия одақтар мен тар ортадағы
революционерлердің қоғамына үміт артты. Мұндай барлық іріткілер 1906-1908
жылдары революциялық толқулардан өту қажет болды.
ХХ ғасыр ірі халықтық көтеріліс 1906 жылы Пинсян, Люян, Лилин уездері
және Цзянса және Хинань провинцияларында тау өндірісіндегі жұмысшылар,
шаруалар және әскерлердің ірі көтерілісі болды. Олардың мәні басшылыққа
қарсы жүргізілді. Біріккен одақ көтерілісті ұстап қалғысы келді. Алайда бұл
жағдай сәтсіз аяқталды.
Бұрыннан мәлім болғандай Сунь Ятсен Қытай қайта өрлеу қоғамы өмір
сүргеннен бері цин империясына қарсы құпия қоғамдарды қолданғысы келді. Осы
кездерде Сунь Ятсен Хунань, Цзянси, Саньхэ, Гэлаохуй және тағы басқа
провинциялардағы құпия қоғамдармен одақтасады.(3).
Құпия қоғамдардың басшыларының келісімі болып, Хэнцзянхуй біріккен
революциялық ұйымы құрылады. Бұл ұйым жай түрде көтеріліске дайындала
бастайды. Көтерілістің мақсаттары Хунцзянхуйдың басты құжаттардың бірі
Манифесте көрсетілді. Манифест мазмұнында маньчжур режиміне қарсылық,
олардың халыққа істеген он жамандығы және қылмыстары көрсетілді.
Басшылықпен ойластырылғандай көтеріліс ұйымдастырылған түрде болмады.
Билік басындағылардың репрессиясы маньчжурлерге қарсы ықпалдың өсуі,
революциялық үгіттеудің сәттілігі барлығы бірігіп, 1906 жылғы қарашадағы
қарулы қақтығысқа әкелді.
4 желтоқсанда Гунь Чунь – тай және Цай Шао – нань көтеріліс
басталғандығы туралы мәлімдейді және Хунцзянхуй бөлмшелеріне қарсы шығуға
бұйрық берді. Көтерілістің негізгі ошақтары Цзянсидегі Пинсян уезді,
Хунандағы Лилин және Люин болды. (7).
Қозғалыстың негізгі қозғаушы күші шаруалар, әскерлер, жұмысшылар,
қолөнершілерден тұрды. Көтеріліс Біріккен одақтың идеяларымен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz