1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы жайлы

Алматыдағы Брежнев атындағы алаңда басталған сүргін
1986 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан коммунистік партиясы Орталық комитетінің V пленумы
Желтоқсан оқиғасы
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Алматыдағы Брежнев атындағы алаңда басталған сол сүргіннен бері ОН АЛТЫ ЖЫЛ өтті…
ОН АЛТЫ ЖЫЛ тарих үшін түк болмағанмен, тәңірі қамшының сабындай қысқа ғұмыр берген адамдар үшін – ұзақ уақыт.
«Уақыт - емші», «Уақыт – таразы».
Шынында, солай екендігі әлдекімдер үшін сынаптай сырғып өте шыққан, ал енді біреулер қайғы – шермен әрең шығарып салған ОН АЛТЫ ЖЫЛ ішінде айқындалды.
ОН АЛТЫ ЖЫЛ желтоқсанды жаңа қырыннан аша түсті.
1986 жылғы желтоқсан қозғалысы – империялық, отарлық жүйеге қарсы бұқараның ашық наразылығының бастамасы болды. Онда да ол «ой - өресі қалыптаспаған оқушы жастардың… ұлтшылдықпен уланған маскүнем, нашақорлардың бұзақылық оқиғасы…» деді. Бұл - өктемшіл берген оқиғасы.
Кейінірек әлемдегі әділетшіл қауымның қолдауына сүйенген Мемлекеттік комиссия қасіретке толы күресті ұлтшылдық реңінен айырып, «әкімшіл - әміршіл дүниеге қарсы қозғалыс, оған ондаған мың адам қатысты» деп қорытындылады.
Сонымен, 1986 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан коммунистік партиясы Орталық комитетінің V пленумы болды. Пленумды сол кездегі КОКП Орталық Комитетінің хатшысы болып істейтін Г.П. Разумовский ашты. Күн тәртібінде бір ғана – ұйымдастыру мәселесі тұрды. Пленум бар болғаны 18 минутқа созылды. Республиканы ширек ғасырға жуық басқарған саяси қайраткерді ауыстыру сияқты аса маңызды мәселелердің бірі осыншалықты қысқа мерзімде шешілді. Д.А. Қонаевқа зейнеткерлікке шығуына байланысты Қазақстан Компартиясы Орталық комитетінің бірінші хатшысы қызметінен босатылатынын хабарлады. Оның орнына бұдан бұрын Грузия республикасында хатшы, Ульяновск облысында бірінші хатшы болған, біздің елімізде тұрмаған, қызмет етпеген, жағдайды білмейтін, Қазақстан халқы оның адамгершілік тұлғасы түгіл беті - жүзін танымайтын Г.В. Колбин дегенді сайлау жөнінде ұсыныс жасады.
Сол күні, желтоқсанның 16 - сынан 17 - сіне қараған түні, Қазақ КСР Мемлекеттік қауіпсіздік комитетінің деректері бойынша, алты оқу орнының және С.М. Киров атындағы зауыттың 8 - жатақханасына театр - көркем институтының 12 студенті «арандатуға бағытталған іріткі салу жұмысын жүргізді». Студенттер, жұмысшы жастар жатақханаларына ұрандар жазылып, транспорттар дайындалды.
Келесі күні, 17 желтоқсанда, пленум туралы хабар ақпарат құралдарында басылып шықты. Жұрт аң – таң болды. Республикада тұратын алты миллионнан астам қазақтың ішінен бірінші басшы боларлық бір адам табылмады ма деген сұрақ әркімнің көңіліне қаяу келтірді. Орталықтың мұндай әкімшілдік - әміршілдік өктемдігін, сенімсіздігін әділетсіздікке жандары қас, пәк жүрек жастар бірінші сезініп, бірінші көтерілді. Осы шындыққа тура қарайтын болсақ, еліміздегі демократияның алғашқы құрбандары – 1986 жылғы желтоқсан оқиғасына қатысқан қазақ жастары. Нағыз құрмет пен алғысқа лайық сол жастар емес пе еді? Олар не көрді?
Сондықтан да 1986 жылы желтоқсан оқиғасы қазақ халқының ғасырлар бойы ұлт – азаттық тәуелсіздік қозғалысының жарқын жалғасы болып табылады.

1. Алма-ата 1986 декабрь. Книга-хроника.
2. Алматы 1986 желтоқсан 3-кітап.
3. Алматы 1986 желтоқсан. //Айғақ кітап: Алматы 1991ж.//
4. Кенжегулова Нарбинь Смагуловна «Освещение Декабрьского восстания 1986 г. в печати Казахстана.
5. Ж. Қорғасбеков «Қазақ халқы тарихындағы көтерілістер»
6. Жақсымбетов Е. Желтоқсан табыстарған тағдырлар //Жас алаш 1995 – 16 желтоқсан.//
7. Ахметұлы А. Желтоқсан ұлт-азаттық көтерілісі болып тарихқа енді. //Арай – 1996 №11-12.//
8. Рысқұлов Т. Ол күнді ешкім де ұмытпайды. //Егемен Қазақстан. 2001 – 17 желтоқсан.//
9. Назарбаев Н. “Әділеттің ақ жолы”. Алматы 1991.
10. Жоламанов Е. Холодный декабрь 1986 года «Рудный Алтай» газеті 1996 ж. 16 желтоқсан.