Табиғи төтенше жағдайлар

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Атмосфералық жауындармен туындайтын төтенше жағдайлар. Жауын түрлері. Қауіпсіздік шаралары. (3- 5 беттер)
Жанартаулардың атқылауымен туындайтын төтенше жағдайлар. Жанартаудың түрлері. Қауіпсіздік шаралары. (6-7 беттер)
Көшкіндермен, опырмалармен, сырғымалармен, селдермен туынайтын төтенше жағдайлар. Қауіпті аумақтардағы тұрғындардың әрекет (8-10 беттер )
Табиғи өрттермен туындайтын төтенше жағдайлар. Табиғи өрттердің Тында себептері. Алдын алу іс-шаралары. (11-бет)

Атмосфералық жауындармен туындайтын төтенше жағдайлар.

Жауын түрлері. Қауіпсіздік шаралары.

Жауын, қар, бұршақ түріндегі атмосфералық жауын-шашындар табиғаттың карапайым құбылысына жатады. Қар мен жауын немесе бұршақ толассыз жауған жағдайларда төтенше жағдай туындауы ықтимал.

Толассыз атмосфералық жауын-шашындар су тасқыны, қар көшкіні, тастардың құлауы, селдер, сырғымалар, опырмалар, таулы көлдердегі көп мөлшерде судың жиналуы және кенеттен бөгендердің бұзылуы, өзендердің арнасынан асып кетуі, жолдардың, байланыс жане электр жүйелерінің, құрылыс нышандарының бұнзылуы, ауыл шаруашылық өнімдерінің жойылуы және тағы басқа төтенше жағдайлар туындауқауіптерін жоғарылатады. Атмосфералық жауын-шашындармен бірге жел қуаты күшейеді, ауа температурасы кенеттен төмендейді, найзағай туседі. Осылардың барлығы адамдардың жарақат алуының немесе қаза табуының себепшісі болуы мумкін. Мұндай жағдайда сенімді жасырын орнын табу керек, азык-түлік, отын-су және медикаменттер қорына ие болу керек. Адам өзін-өзі қалай ұстау керек екенін білуі керек.

Жауын-шашын - жер бетіне сұйық немесе қиыршық түрінде бұлттан және ауадан суып түсетін ылғал. Ол бұлттағы ірі кристалды бөлшектердің еруінен кішкентай тамшылардың қосылуы нәтижесінде пайда болады. Бұлттардан жауатын атмосфералық жауын-шашынныңішінде келесілері белгілі: қарлы жаңбыр, соқпа қар, жаңбыр, түйіршік қар, қиыршық қар, мұз қиыршықтары, бұршақ және тағы басқалары. Атмосфералық жауын-шашындардыңнегізгі топтамасы:

Жер бетіне ауадан тікелей бөлиніп түсетін атмосфералық жауын-шашынның келесідей түрлері болады: шық, қырау, қылау, көкмұз т. б. Қатты суынған су тамшылары мен тұманнан, жер бетінде көктайғақ пайда болады. Жауын-шашынның мөлшері Жер шары бойынша орта есеппен 1000 мм-ге жуық, экватордың кейбір аймағында ( Черапунджи, Гималайда) 12000 мм, субтропиктік және қоныржай 250-1000 мм-ге дейін, кей жерлерде бұдан да көп, жоғары ендіктерде 250 мм-ден де аз болады. Қазақстанда жауын-шашын ең көп түсетін өңір - Алтай тауының батыс беткейлерінде, ал ең аз жауын-шашын Арал маңы Қарақұмы мен Балқаш көлінің батыс жағалауында байқалады.

Бұлттардан бөлініп шығатын атмосфералық жауын-шашын негізгіүш топқа бөлінеді: ақ жауын, нөсер, сірікпе. Нөсер күйінде жауатын атмосфералық жауын- шашынның алдында найзағай орнайды.

Атмосфералық жауын-шашынның мөлшері жауған су қабатының қалыңдығын көрсететін миллиметрмен өлшенеді. Атмосфералық жауын-шашын жер бетіне біркелкі жаумайды. Ол атмосфераның жалпы циркуляциясының жүйесінде белгілі бір жердің алатын географиялық орнына, теңіздің жақындығына немесе қашықтығына, рельефке байланысты.

Жаңбыр- бұлттан бөлініп жерге түсетін атмосфералық сұйық тамшылардың жиынтығы. Тамшылардың диаметрі 0. 5-7 мм болады. Тропосфераның жоғарғы қабатында қалыетасқан қар, мұз түйіршіктері оның жер бетіне жақын қабатынан өткенде еріп, жауын тамшыларына айналады. Кейде жаңбыр бұлт арасындағы тым ұсақ тамшылардың бір-бірімен қосылуынан пайда болады.

Нөсер жаңбыр- бірнеше тәулік созылатын, минутына 1 мм жоғары жауатын жаңбыр. Будақ бұлттардан қатты жауып тез аяқталады; олар, көбінесе, төменгі ендіктерге тән.

Ақ жаңбыр- қатпарлы бұлттардан жауады, бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке дейін созылады.

Сіркіреме жаңбыр- диаметрі 0. 5 мм-ден аспаған тамшыларды сіркіреме жаңбыр деп атайды, ол, негізінен, қатпарлы бұлттан шығып, өте баяу жауады.

Толассыз жауындар транспорт қозғалысын бөгейді, жер бетінің өнім беретін қабатын шайып кетеді, гидротехникалық үймереттерді, жолдар мен көпірлерді қиратады. Толассыз жауындар су тасқынына жиі әкеліп соғады.

Таулы аймақтардағы толассыз жауындар қар көшкіндерінің, опырмалардың, тастар сарқырамасының, селдердің, сырғыламалардың туындау қаупін жоғарылатады. Толассыз жауын адам организмінің қарқынды салқындауына әкеліп соғады.

Қар басу - атмосфералық қатты жауын-шашынның бір түрі.

Қардың қарқынды жаууы ТЖ туындау себепшісі болуы мүмкін. Қардың жаууы ауа теапературасының төмендеуімен байланысты.

Қар- атмосферадан түсетін әр түрлі пішінді ұлпа мұз кристалдары түріндегі жауын-шашын.

Қазақстан аймағында қар қазан-қараша айларынан бастап түседі.

Бұршақ - мұздың кішкентай бөлшектері түріндегі атмосфералық жауын-шашын.

Бұршақ өлшемдері кішкене бұршақтардан құстың жұмыртқасындай ірілікте болады. Ауа ағымы су тамшыларын салқын бұлттарға айдап әкелуі нәтижесінде, су қатып бұршаққа айналады. Белгілі бір салмаққа жеткен бұршақ жерге түсе бастайды.

Бұршақтар өсімдіктер үшін қауіпті болып келеді. Ол бүкіл егістік алқабын жойып жіберуі де мүмкін. Тіпті адамдардың да бұршақтан қаза тапқан оқиғалары белгілі.

Найзағай- жер және бұлт арасындағы потенциалдар айырмашылығынан туындайтын жоғары энергетикалық электр разряды.

Найзағайлар сызықтық, шар тәрізді, жазық және айқын бейнелі болып жіктеледі.

Найзағай басталатын кезде жел тына қалады немесе керісінше, жел өзінің бағытын өзгертіп, қатты өкпектене соғады да, одан кейін жаңбыр басталады. Алайда жаңбырсыз, "құрғақ" найзағай барынша қауіпті.

Найзағай тез ағымды, буырқасын және төтенше қауіпті табиғи құбылыстар қатарына жатады.

Найзағайдан қорғау- найзағай соққысын ескертуге бағытталған іс-шаралар кешені. Найзағай соққысынан қорғанудың негізгі техникалық құралы найзағай қайтарғыш.

Найзағайдан қорғану шаралары.

Тұрғын үйлер бар жерлерде үйге немесе автомобильге жасырыныңыз. Барлық техникалық құралдарды сөндіріп пайдаланбауға тырысыңыз.

Егер көшеде келе жатсаңыз, найзағай аймағында жүгіруге немесе шалт қимылдауға болмайды. Бойыңыздағы барлық металл әшекейлерді шешіп, электр беретін бағандарға немесе биік ағаштарға жақындамаңыз.

Егер сіз найзағай кезінде суға түсіп жүрсеңіз немесе кемеде болсаңыз, дереу жағалауға шығыңыз. Өйткені су электр тогын өткізгіш болып табылады.

Орманда жүрсеңіз, бұтақтары мол, бойы аласа ағаштар астына тығылыңыз. Найзағай кезінде тоғай шетінде, улкен алаңқайларда, су ағып жатқан жерлерде тұрмаған дұрыс.

Тауда жүрсеңіз, биіктен, жотадан, шыңнан етекке түсу керек. Жартастарға сүйеңбеңіз, үңгірге тығылып, қабырғадан 2 метрдей алыстау отырыңыз.

Жапан түзде, ашық жерде найзағайдан құрғақ шұңқырлар мен жыраларға жасырыныңыз.

Егер сіздің көзіңізше бір адамға жай түссе, оған дереу көмек көрсетіңіз. Жай түскен адамның бәрі өлмейді. Зардап шегушіге қолдан тыныс алдырып, жүрегіне массаж жасауды бір минутке тоқтатпаңыз. Дәрігерлер келгенше зардап шегушіге 2-3 таблетка анальгин беріп, басына бірнеше қабат етіп бүктелген суық суға шыланған мата жауып қойыңыз.

Жанартаулардың атқылауымен туындайтын төтенше жағдайлар.

Жанартаудың түрлері. Қауіпсіздік шаралары.

Жанартау- Жер қабатының тереңдегі жарылымдары мен жарықтарынан жер бетіне шығатын лава, күл, ыстық газдар, бу, су, балқыған тау жыныстары мен ыстық газдардың геологиялық құрамалары. Латынша vulcanus - от, жалын деген мағынаны білдңреді, ежелгі римдіктердің мифологиясындағы от құдайы ұғымынан шыққан.

Үйінді жанартаулар- жер бетіне құйылған лаваның қатынасынсыз тек борпылдақ сынық материалдардан тұратын жанартаулар.

Сазды жанартаулар - дүркін-дүркін немесе сирек атқылап, өзінен сұйық балшық және әр түрлі газ бөліп шығаратын жанартаулар. Бұлар мұнайлы және жанартаулы аймақтарда, сол сияқты өзен атырауларында кездеседі.

Страто жанартаулар - конусы лава тасқындарының, яғни жанартау қиыршықтары мен күлдері қабаттарының кезектесіп орналасуынан құралған жанартаулар, басқаша оларды аралас конустар деп атайды.

Фумарольдар - жанартаулар беткейлерінің жарықтарынан шығатын температурасы жүздеген градусқа тең газдар. Олардың құрамында хлорлы сутегі, күкірт газы, азот, аздап көмір қышқыл газы, су булары болады.

Жанартаулар сөнбеген, потенциалды сөнбеген, шатты түрде сөнген, сөнген болып жіктеледі.

Сөнбеген жанартауға соңғы 3500 жылғы тарихи кезеңде атқылаған не ыстық газдар мен су шығарған жанартаулар жатады, олардың жалпы саны 947(2008 жылғы есеп бойынша) .

Потенциалды сөнбеген жанартауға 3500-13500 жыл ішінде байқалған голоцен дәуірінің жанартаулары жатады, олардың саны 1343.

Эрозияға шалынған, жартылай үгіліп, бүлінген және кейінгі 100 мың жылдан астам уақытта ешқандай әрекет жасамаған жанартаулар сөнген жанартау деп аталкды.

Жанкртау шығу жолдарына байланысты орталық және жарышақты болып бөлінеді. Магманың шығу тереңдігіне байланысты жанартау мантиялық, қыртыстық, аралас болып бөлінеді.

Жанартаулардың атқылауы ұзақ және қысқа мерзімді болады.

Жанартау атқылауынан шығатын жанартаулық өнімдер газ тәрізді, сұйық, қатты болады.

Жанартау әрекетінің себептері жер қыртысындағы күшті тектоникалық қозғалыстармен, магманың массасымен, күшті қатпарлану үрдістерімен байланысты.

Қазіргі әрекетті жанартаулар күшті тектоникалық қозғалыстар байқалатын ұзындығы жүздеген, мыңдаған километр жас тау жоталары мен аса ірі терең жарылымдар бойында және мұхит түбі мен доғалы аралдарда орналасқан. Жанартаулардың 2/3-сі Тынық мұхиттың жағалары мен аралдарында, Жерорта теңізі маңы мен Атлант мұхиты аймағында кездеседі.

Жанартау өте қатерлі табиғи құбылыс болғандықтан, оларды алдын ала болжау үшін зерттеу және бақылау жұмыстары үздіксіз жүргізіледі.

Белсенді жанартаулар маңында планета тұрғындарының 7% орналасқан. Мәліметтер бойынша жиырмасыншы ғасырда жанартаулардың атқылауынан 40 мыңнан астам адам қаза тапқан.

Жанартаудың негізгі зақымдаушы факторлары: лава, газдар, түтін, бу, ыстық су, күл, тау жыныстарының сынықтары, жарылыс толқыны.

Егер магмадағы газдың қысымы жоғары болса, жанартаудың атқылауы жарылыс сипатына ие болады.

Адам өлімдерңнің санын және материалдық шығындарды төмендетуге жанартауларды әр уақытта бақылау, болжау арқылы қол жеткізіледі.

Жанартаудың атқылауымен күрестің негізгі әдістері:

- лаваны сумен салқындату;

- лава және тас-топырақ ағындарына арналған жасанды арналарды салу;

- қорғаныс пластинкаларын салу;

- қауіпті аймақтардан тұрғындарды уақтылы эвакуациялау.

Көшкіндермен, опырмалармен, сырғымалармен, селдермен туынайтын төтенше жағдайлар. Қауіпті аумақтардағы тұрғындардың әрекеті.

Көшкіндер - адам өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін, гравитация күшінің әсерінен тепе-теңдікті сақтай алмай кенеттен туындаған қар, мұз, тау жыныстарының баурайға қарай қозғалысы.

Таулы аймақтардағы бақытсыз жағдайлардың 50% көшкіндердің үлесінде. Көшкіндердің жылдамдығы 20-100 м/с аралығында. Қысымы шаршы метр ауданға ондаған тонна күш түсіреді.

Көшкіндердің қауіпті факторы орасан қиратушы күші. Өз жолындағының бәрін қиратып, таулы аймақтардағы көптеген ТЖ-дың туындау себепшісі болады: құрылыс нысандарын, жолдарды, техниканы зақымдап, қиратады; адамдарды жарақаттап, өлімге соқтырады.

Көшкіндер адам өміріне, шаруашылығына қауіп төндіреді. Олар байланыс желілерін, туннельдерді, құбырларды, су қоймаларды, бөгеттерді бұзып, ауыл шаруашылық алқаптарын, елді мекендерді жойып жібереді.

Кенеттен басталатын көшкіндер аса қауіпті.

Қар көшкіні - бұл таудың құламалы беткейлерінен құлайтын немесе сырғитын және секундына 20-30 метр жылдамдықпен қозғалатын қар жиыны.

Қар көшкіндері ғимараттарды қиратуы мүмкін. Қар көшкініне тап болған адамдар жарақат алып, қалың қардың астында қалуы мүмкін. Қар көшкініндегі адамдардың қаза болу себебі тұншығу. Қар көшкіні кезінде тыныс алу мүмкін емес, қар тыныс жолдарын бітеп, қарлы шаңдар өкпеге енеді.

Адамдарды қар көшкінінде үсік шалып, ішкі органдары мен басы механикалық жарақат алады, аяқ-қолы және қабырғалары сынуы мүмкін.

Қауіпті аймақтағы тұрғындардын әрекеті:

Көшкін шығатын аудандардағы негізгі әрекет ережелерін сақтаңыз:

- тауда қар жауып тұрғанда және қолайсыз ауа-райында, тауда жүрсеңіз ауа райы өзгерістерін бақылаңыз;

- тауға шығарда жолыңыздағы немесе қыдыратын ауданыңызда көшкін түсуі мүмкін жерлерді біліңіз;

Көшкін түсуі мүмкін жерлерден алшақ жүріңіз.

Есіңізде болсын, көшкін түсу қауіпі бар уақытта тауларда құтқару жавақтары құрылады.

Опырмалар - өзен жазықтарынан, теңіз жағалауларынан, тау баурайларынан құламалы және жарлы үлкен жыныс массаларының ілінісу күшін жоғалту есебінен бөлініп құлауы.

Опырмалар адамдарды жарақаттайды, көлік магистральдарын бұзады, техника қозғалысын тоқтатады, су қоймаларынан үлкен көлемдегі су тасқындарын туындатады.

Опырмалардың түрлері:

- үлкен - массасы 10 миллион текше метр және одан жоғары;

- орташа - массасы бірнеше жүзден 10 миллион текше метрге дейін;

- шағын - массасы бірнеше оңдаған текше метр.

Опырмалар кенттен туындайды. Маңыздысы алғашқы нышандарын дер кезінде байқап, құтылу шараларын жасау. Туындаған опырмалардың 80% адамның тіршілік әрекетімен байланысты.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.