Қазақстан Республикасының банктік жүйесі
Кіріспе
1.Ұлттық Банк.Қазақстан Республикасының Орталық банкі
1.1Ұлттық Банк.оның мақсатары, міндетері мен қызметерінің бағытары, меншікті қаражаттары мен пайдасы
1.2Ұлттық Банктің құрылымы мен басқару органдары.
1.3 Ұлттық Банктің ақша.несие саясаты.
2.Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер.
Коммерциялық банктер.
2.1 Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде.
2.2 Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы
2.3 Коммерциялық банктердің қызметері мен операциялары.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.
1.Ұлттық Банк.Қазақстан Республикасының Орталық банкі
1.1Ұлттық Банк.оның мақсатары, міндетері мен қызметерінің бағытары, меншікті қаражаттары мен пайдасы
1.2Ұлттық Банктің құрылымы мен басқару органдары.
1.3 Ұлттық Банктің ақша.несие саясаты.
2.Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер.
Коммерциялық банктер.
2.1 Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде.
2.2 Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы
2.3 Коммерциялық банктердің қызметері мен операциялары.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.
Банктік жүйе -осы нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас құндылықтарының бірі. Банктердің және тауарлы – ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас жүрді. Олар бір-бірімен тығыз байланысты. Банктер халық шаруашылығының барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей байланысты. Сонымен қатар банктердің негізгі экономикалық ролі-ақшалай капитал жинақталып жатқан экономика саласынан оны алып, пайдаланып жатқан экономика саласына беруді қамтамасыз ету болып табылады.
Қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттердің барлығына дерлік екі деңгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі өрістеуде. Оның бірінші деңгейінде эмиссиялық, қадағалау, нұсқау ереже шығару, рұқсат ету және сол сияқты басқа қызметермен шұғылданатын, ал екінші деңгейінде клиенттерге қызмет көрсететін коммерциялық банкрер орналасқан. Бұл елдердің тәжірибесі дәлелдегендей олардың банк жүйесі ақша айналымын ұйымдастыратын орталық банкпен, ал кәсіпорынды, ұйымдарды және халықты несиелейтін коммерциялық банктерден құрылған. Банктерді эмиссиялық және іскерлік яғни коммерциялық деп бөлу Қазақстан мемлекетінің жаңа экономикалық механизімін құруға өз септігін тигізді.
Еліміздің егемендік алып, нарықтық экономикаға көшуі, банк жүйесін де сәкестіріп өзгертуге ықпал жасады. Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін Қазақстан бірден нарықтық экономика талаптарына жауап беретін меншікті банктік жүйесін құруға кірісті.
Қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттердің барлығына дерлік екі деңгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі өрістеуде. Оның бірінші деңгейінде эмиссиялық, қадағалау, нұсқау ереже шығару, рұқсат ету және сол сияқты басқа қызметермен шұғылданатын, ал екінші деңгейінде клиенттерге қызмет көрсететін коммерциялық банкрер орналасқан. Бұл елдердің тәжірибесі дәлелдегендей олардың банк жүйесі ақша айналымын ұйымдастыратын орталық банкпен, ал кәсіпорынды, ұйымдарды және халықты несиелейтін коммерциялық банктерден құрылған. Банктерді эмиссиялық және іскерлік яғни коммерциялық деп бөлу Қазақстан мемлекетінің жаңа экономикалық механизімін құруға өз септігін тигізді.
Еліміздің егемендік алып, нарықтық экономикаға көшуі, банк жүйесін де сәкестіріп өзгертуге ықпал жасады. Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін Қазақстан бірден нарықтық экономика талаптарына жауап беретін меншікті банктік жүйесін құруға кірісті.
1. «ҚР-ның Ұлттық банкі туралы» ҚР-ның Заңы 30.09.1995 ж
2. Сейітқасымов Ғ.С «Ақша, несие, банктер» Алматы «Экономика » 2001
3. Көшенова Б.А «Ақша, несие, банктер, валюталық қатынастар» Алматы «Экономика» 2000ж
4. Саниев М.С «Ақша, несие, банктер» Алматы 2001ж
5. Ақышева Ә «Банк саласының бүгінгі жаңалықтары» «Қазақстан»
2002 ж 19 маусым
6. Сапаров М «Қазақстан банк жүйесі»Егемен Қаэақстан 2001ж 23 маусым
7. Алдаберген Ә «Банк жүйесінің тұрақтылығы – экономикалық дамудың кепілі» Егмен Қазақстан 2000ж 11 қараша
8.Лисак Б.И Ким А.Б «О некоторых аспектах развитие Филиалных сетей коммерческих банков» Банки Казакстана 1 2004г
9. Зиябеков Б «Қазақстанда банк жүйесінің дамуы» Заң 3 2003 ж 52-59 б
10. Жангелдин Е «Қазақстанның банк секторы: даму кезеңдері және қазіргі жай -күйі» Егемен Қазақстан 2000 ж 24 наурыз
11. Бертісбаев Ш «Банк жүйесінің тұрақтылығы экономикаға қаржы салуды ұлғайтуға қызмет етеді» Егемен Қаэақстан 1999 ж 27 шілде.
2. Сейітқасымов Ғ.С «Ақша, несие, банктер» Алматы «Экономика » 2001
3. Көшенова Б.А «Ақша, несие, банктер, валюталық қатынастар» Алматы «Экономика» 2000ж
4. Саниев М.С «Ақша, несие, банктер» Алматы 2001ж
5. Ақышева Ә «Банк саласының бүгінгі жаңалықтары» «Қазақстан»
2002 ж 19 маусым
6. Сапаров М «Қазақстан банк жүйесі»Егемен Қаэақстан 2001ж 23 маусым
7. Алдаберген Ә «Банк жүйесінің тұрақтылығы – экономикалық дамудың кепілі» Егмен Қазақстан 2000ж 11 қараша
8.Лисак Б.И Ким А.Б «О некоторых аспектах развитие Филиалных сетей коммерческих банков» Банки Казакстана 1 2004г
9. Зиябеков Б «Қазақстанда банк жүйесінің дамуы» Заң 3 2003 ж 52-59 б
10. Жангелдин Е «Қазақстанның банк секторы: даму кезеңдері және қазіргі жай -күйі» Егемен Қазақстан 2000 ж 24 наурыз
11. Бертісбаев Ш «Банк жүйесінің тұрақтылығы экономикаға қаржы салуды ұлғайтуға қызмет етеді» Егемен Қаэақстан 1999 ж 27 шілде.
Кіріспе
1.Ұлттық Банк-Қазақстан Республикасының Орталық банкі
1.1Ұлттық Банк-оның мақсатары, міндетері мен қызметерінің бағытары,
меншікті қаражаттары мен пайдасы
1.2Ұлттық Банктің құрылымы мен басқару органдары.
1.3 Ұлттық Банктің ақша-несие саясаты.
2.Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер-
Коммерциялық банктер.
2.1 Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде.
2.2 Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы
2.3 Коммерциялық банктердің қызметері мен операциялары.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.
Кіріспе
Банктік жүйе -осы нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
құндылықтарының бірі. Банктердің және тауарлы – ақшалай қарым-қатынастардың
дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас жүрді. Олар бір-бірімен тығыз байланысты.
Банктер халық шаруашылығының барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей
байланысты. Сонымен қатар банктердің негізгі экономикалық ролі-ақшалай
капитал жинақталып жатқан экономика саласынан оны алып, пайдаланып жатқан
экономика саласына беруді қамтамасыз ету болып табылады.
Қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттердің
барлығына дерлік екі деңгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі
өрістеуде. Оның бірінші деңгейінде эмиссиялық, қадағалау, нұсқау ереже
шығару, рұқсат ету және сол сияқты басқа қызметермен шұғылданатын, ал
екінші деңгейінде клиенттерге қызмет көрсететін коммерциялық банкрер
орналасқан. Бұл елдердің тәжірибесі дәлелдегендей олардың банк жүйесі ақша
айналымын ұйымдастыратын орталық банкпен, ал кәсіпорынды, ұйымдарды және
халықты несиелейтін коммерциялық банктерден құрылған. Банктерді эмиссиялық
және іскерлік яғни коммерциялық деп бөлу Қазақстан мемлекетінің жаңа
экономикалық механизімін құруға өз септігін тигізді.
Еліміздің егемендік алып, нарықтық экономикаға көшуі, банк жүйесін де
сәкестіріп өзгертуге ықпал жасады. Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін
Қазақстан бірден нарықтық экономика талаптарына жауап беретін меншікті
банктік жүйесін құруға кірісті. Қазақстанда 1991 жылдан бастап Банк
реформасының нәтижесінде екі деңгейлі банк жүйесі құрылдды. Жоғарғы
деңгейдегі банк –Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі. Ол мемлекеттің
орталық банкі және оның міндеттері, қызметтерінің бағыттары, құқықтық
мәртебесі және уәкілеттілігі ҚР Президентінің ҚР-нің Ұлттық банкі туралы
Заң күші бар жарлығымен анықталады. Өзге банктердің барлығы банк жүйесінің
төменгі –екінші деңгейіне жатады. Көбінесе олар Коммерциялық банктер деп
аталады.Себебі,олардың жарғылық қорлпры мемлекеттік меншіктен шығарылып,
акциондық капиталдан құралады. Ұлттық банк эмиссиялық айралымға ақша
шығаруға, реттеп отыруға құқылы. Сондай-ақ коммерциялық банктер мен олардяң
бөлімшелері үшін міндетті экономикалық нормативтерді белгілейді, қызметтрін
бақылайды, және ақша мен алтын қорын сақтайды.
Екінші деңгейдегі банктер халық шаруашылығы мен халыққа сан – саналы
қызмет көрсететін коммерциялық- несилік мекемелерге айналдырылған.
Қазақстанда алғашқы коммерциялық банктер 1989 жылы пайда бола бастады.
1992жылы олардың саны 232-ге жетіп, 1994 жылы күрт қысқарды. 1999 жылдың
басында Ұлттық Банкпен Үкіметтің арнайы ақша-несие саясытының нәтижесінде
банктер саны бұрынғыдан азайып оладың өзіндік капиталы 53,7(-ға
активтерінің жалпы көлемі 10,4 ( жетті.
Ұлттық банктің перспективалық жоспарында банктерді одан әрі
шоғырландыра түсу көзделген. Осыған орай олардың жарғылық капиталының ең
төменгі мөлшерін 300 млн. теңгеге дейін өсіріп, оны бірте-бірте 1млрд.
теңге гедейін өсіру жоспарланған.
2004 жылдың 1 ақпанындағы мәліметтер бойынша еліміздің банк жүйесінің
35 екінші дегңейдегі банктер құрайды. Екінші деңгейдегі банктердің ең
ірілері қатарына “Казкоммерцбанк” ААҚ, “ТұранАлемБанк” ААҚ, “Қазақстанның
халық банкісі” және “Нұрбанк” ААҚ жатады.
Банк жүйесіне талдау жасай отырып еліміздің екі деңгейлі банктік
жүйесінің дамуының экономикалық жағынан сипаттауға, айқындауға қаржы, банк
қызметтерінің тағы басқа әрекетерінің нәтижесінің анықтауға болады.
Мен өзімнің осы ғылыми зертеу жұмысымда ҚР-нің Орталық банкі Ұлттық
банкі туралы, оның құрылымы мен қызметтерінің бағытына, сорымен қатар
екінші деңгейдегі банктер яғни коммерциялық банктер туралы; олардың
Құрылымы мен қызмет ету механизміне толығымен талдау жасап сипаттама
беремін.
1. Ұлттық Банк –Қазақстан Республикасының Орталық банкі.
1.1Ұлттық Банк-оның мақсатары, міндетері мен қызметерінің бағытары,
. меншікті қаражаттары мен пайдасы
Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі ретеуші бас
органың ролін атқара отырып еркше орынға ие және экономикалық басқарудың
мемлекеттік органы болып табылады. Олардың басшылық ролі мемлекет берген
үлкен өкілеттіктермен анықталады.
Орталық банк елдің эмиссиялық, резервтік және кассалық орталығы
сондай-ақ ол норма шығару, басқару құқықтарына ие,”банктердің банкі”,
“соңғы сатыдағы несие беруші” ролін атқарады, ақша несиелік валюталық
саясатты анықтайды оның негізгі мақсаты пайда табу емес ақша несие саясатын
жүзеге асыру және елдің несиелік жүйесін басқару болып табылады.
Әлемдік тәжиребие көрсеткендей мемлекеттің орталық банкіге кең
өкілеттік беру екінші деңгейлі банк жүйесінің тиімді жұмыс істеуін
қамтамасыз ету. Орталық банк мемлекет берген эмиссиялық құқығы
негізінде экономиканы негізгі мемлекеттік тұрақтандыру саясатын тауар ақша
тепе-теңдік саясатын жүргізеді. Орталық банк тарапынан ақша-несиелік
реттеудіңнегізгі объектісіне қолма-қол және қолма –қолсыз ақша массасы
жатады, оның динамикасына төлеуге қаблетті сұраныстың әр түрлі
компонентердің өзгерісі тәуелді болады. Қазіргі даму сатысында ақша
несиелік сипат алады, яғни ақша массасы негізінен банктердің депозиттік
қызметіне байланысты пайда болады. Сондықтан орталық банк ақша айналымының
құрылымын және көлемін екінші деңгейлі банктердің операцияларын басқару
арқылы ретейді.
“ҚР Ұлттық банк туралы” заңы бойынша ҚР –ның Ұлттық банкі ҚР-ның
Орталық банкі және еліміздегі банк жүйесінің жоғарғы деңгейі болып
табылады. Тәжірбие жүзінде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық Банкте
шоғырланады. Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айырусыларды Ұлттық Банктің
мекемелері арқылы жүргізеді. Заңның 9-бабына сейкес Ұлттық
Банк жарғылық қорын 10млрд теңге көлемінде мына қаражаттар есебінен
құрайды: Республикалық бюджеттен бөлінген қаражаттар, мемлекеттен алынған
негізгі қорлар және Ұлттық Банк тапқан пайдадан аударымдар Әлемдік
тәжірибеде нарықтық экономика жағдайында Орталық Банктің жұмысын
ұйымдыстырудың әр түрлі құқықтық нормалары бар:
-оның капиталының қалыптасуы мемлекеттік қаражат есебінен болатын
унитарлық банк
-акцилардың бөлігі мемлекетке тиесілі акцоинерлік қоғам
-бірлестік ұйым
Негізіне Ұлттық Банк унитарлық орган болып табылады. Мемлекет – жарғылық
қордың жалғыз иесі. Негізгі қор ғимаратардан құрылғылардан көлік және басқа
да құндылықтардан тұрады. Ұлттық Банк резервттік басқа қорларды құрады.
Резервтік қор жарғылық көлемінде құрылып, ол өзіндік табыс есебінен
толтырылады және осы қорға байланысты номаларға сәйкес жүргізілетін
операциялар бойынша шығындарды жабуға арналады.
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға жатқызылатын
табыстар мен шығындардың формасы ретінде анықталады. Ондайшығындарға:
активтер амортизациясы, оның ішіндегі банноттар мен монеталардың құндарының
бір бөлігі жатады.
Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорларды құрғаннан қалған
бөлігін республикалық бюджетке аударады.ұлттық банк және оның мекмелері
барлық салықтары мен төлемдерден босатылады.
ҚР-ның Ұлттық банкінің негізгі міндеті-ҚР ұлттық валютасының ішкі
және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.
Сонымен қатар ҚР-ның Ұлттық банкісіне мынандай қосымша міндеттер
жүктеледі:
-еліміздің экономикалық дамуы және ақша айналысы, несие банктік
есептеулерді, валюталық қатынастар саласындағы мемлекеттік саясатты жасау
және оны жүзеге асыру
-ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге
көмектесу
-банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін
ережелерді жасау
Ұттық банк жұмысының негізгі бағыттары
-елдегі несие ресурстардың және ақша айналысын басқару
-өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды
ұйымдастыру және жүзеге асыру
- банк ісін лицензиялау ақша несиелік ретеудің әдістерінің формаларын
талдау
- елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау
- ғылыми -зерттеу және аналитикалық жұмыстар жасау.
-валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау
Ұлттық банкттің несилік ресурстары мыналардың есебінен құралады:
1.меншікті қаражаттар
2. басқа банктермен тартылған және келісім шарт негізінде Ұлттық
банкіге орналастырылған ақшалай қаражаттар
3. ҚР-нан тыс жерлерден тартылған қаражаттар
4. мемлекеттік арнайы қорларды және бюджеттің уақытша бос
қаражатарынан
Ұлттық банктің атқаратын негізгі қызметтері
1. айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу арқылы мемлекеттік ақша-
несие саясатын жүргізеді
2. ҚР аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарады
3. кепіл беруші өкімет болып табылатын ҚР-нің сыртқы және ішкі
қарызынан қызмет көрсетуге қатысады
4. банк филиалдарын, өкілдіктерін ашуға келісім береді
5. банктердің бағалы қағаздар эмиссиясының оның тіркелуіне дейін өзі
белгілеген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді
1.2 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары.
Ұлттық банктің басқару құрлымы мен қызметін ұымдастырудың басқа да
мәселелері Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы заңы және
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі ережесі негізінде анықталады.
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат,
бас аумақтық және облыстық басқармалармен қатар, басқа да жергілікті
құрылымдық бөлімшелері бар.
Ұлттық банкінің ең жоғары басқару органы Ұлттық банк төрағасымен
басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның
құрамына – Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасары, Парламент пен
Президенттің бір-бір өкілі және Қазақстан Министерлер кабинетінің екі өкілі
кіреді. Басқарма мүшелері Қазақстан Республикасы Президентімен бекітіледі.
Басқарма мынандай сұрақтарды шешеді.
• Мемлекеттік ақша-несие саясатын жасайды;
• Ұлттық банкі шығарған, банктер ісіне қатысты нормативтік актілерді
бекітеді;
• Парламент бекіткен тұжырым негізінде банкноттар мен мемлеке
• Ұлттық банкінің банктермен және Қазақстан Республикасының бюджетімен
операциялар бойынша пайыздық мөлшерлемесін бекітеді;
• Қазақстан Республикасының валюталық айырбас бағасын анықтау тәртібін
белгілейді;
• Сыртқы резервтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін бекітеді;
• Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық жиынтық балансты
қарастырады;
• Ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітеді және Ұлттық
банк департаменттерінің директорларын тағайындайды;
• Банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық нормативтерін
бекітеді;
• Басқарма шешімдерін басқарма қаулылары формасында жүзеге асырады.
Басқарма мәжілісі қызмет кездерде немесе айына бір рет өткізіледі.
Кезектен тыс мәжілістер Ұлттық банк төрағасының немесе басқарманың үш
мүшесінің талабымен өткізіледі.
Ұлттық банк төрағасы Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен
алты жылға сайланады. Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк атынан және
сенімхатсыз мемлекеттік органдармен, банктермен, несиелік, халықаралық
және басқа органдармен қатынастарда жұмыс істейді.
Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк қызметі бойынша шұғыл және атқарушы-
бұйырушы шешімдер қабылдауға, Ұлттық банк атынан келісім-шарттар жасауға
өкілетті. Бірақ, бұған басқармаға берілген өкілеттіктер кірмейді.
Ұлттық банк төрағасы басқарманы, директорлар кеңесінің қызметін
басқарады және Ұлттық банкке жүктелген жұмыстар үшін жауап береді. Ол
басқарма мүшелеріне және директорлар кеңесі мүшелеріне жеке өкілеттіктер
бере алады. Ұлттық банк төрағасы уақытша жоқ кезде, оның қызметін
орынбасарларының бірі атқарады.
Ұлттық банк төрағасы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш
жазып жұмыстан босатуын сұрай алады. Ол Президенттің ұсынысымен орнынан
босатылады. Төраға орынбасарлары және басқарма мүшелері Ұлттық банк
төрағасы арқылы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш жазып жұмыстан
босатуын сұрай алады.
Ұлттық банкінің жедел басқару органы Директорлар кеңесі (директорат),
ол Ұлттық банк төрағасымен басқарылады. Директорат, Қазақстан
Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңға сәйкес Ұлттық банкінің
қарауындағы, төрағаның және басқарма қарауындағылардан басқа барлық
мәселелері бойынша шешім қабылдайды.
Директорат құрамына-төраға, оның орынбасарлары және департамент
директорлары кіреді. Ұлттық банкінің орталық аппараттарында келесідегі:
ақша-несие оперциялары, банктік қадағалау, халықаралық қатынастар,
эмиссиялық-кассалық операциялар, ақпараттық техногогиялар, бухгалтерлік
есеп және бюджет, ішкі қызмет, зерттеулер және статистика, ішкі аудит,
есепетеу жұмыстары, төлем жүйелері, шетелдік операциялар, заң
департаменттері және дербес басқармалар бар.
Ұлттық банк өзінің негізгі қызметтерін жергілікті жерлерде өзінің
облыстық басқармалары, Алматы бас филиалы арқылы жүзеге асырады. Олар
филиалдық құқықтарын пайдаланады және Ұлттық банк атынан қызмет етеді.
1.3 Ұлттық банктің ақша – несие саясаты
Ұлттық банк заңды төлем құралын яғни банкноталарды шығаруға эмиссиондық
құқығы бар жалғыз мемлекеттік орган. ҚР –ның ресми ақша бірлігі теңге болып
табылады. Олардың қажетті мөлшерін анықтайды, оладың жасалуын қамтамасыз
етеді, сақталу, жою, және қолма-қол ақшаны инкассацилау тәртібін орнатады.
Депозиттік банктердің эмиссиясы депозитік қарыздық операция
нәтижесінде іске асады. Банктік депозитер соммасы несие ақшаны құру үшін
қажеті потенциалын жасайды. Банк салымдарын чек эмиссиясы немесе қарыз беру
арқылы жұмылдырған кезде несие ақша құрылады.
Экономикадағы ақша айналым жылдамдығы Ұлттық банк арқылы тікелей
ретелмейді, бірақ оның мөлшері инфляция деңгейіне әсер етеді және ақша
–несие саясаты үшін үлкен мәні бар. Экономикадағы ақшалардың айналыс
жылдамдығының азаюы ұзақ мерзімді депзитердің және ұзақ мерзімді
инвистициялық несие салымдарының өсуін көрсетеді. Ақша базасы- келесіде
ақша-несие саясатының құралдарының көмегімен реттеледі:
-пайыздық саясат.
-несие операциялар
-міндетті резервтеу саясаты
-ашық нарықтағы саясат
-валюталық саясат
-дискондық (есеп және кепілдік саясат)
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының құралдарының бірі болып
табылады. Ұлттық банк ақша нарығының сұраныс пен несие бойынша ұсыныстың
инфляция деңгейі бойынша және инфляциялық күтімдеріне байланысты
анықталатын ортақ қайта қаржыландыру мөлшерлемесін бекітеді. Ұлттық банк
өзінің пайыздық саясатын мемлекеттің ақша-несие саясатын іске асыру
мақсатында, нарықтың пайыздық мөлшерлемесіне әсер етуі үшін қолданады.
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесін анықтау кезінде Ұлттық банк пайыздық
мөлшерлемесін оң және нақты түрде ұстап тұру мүделігін ескереді.
Несие операциялары Ұлттық банк несиені негізгі үш бағыт бойынша
береді. Директивті несиелер Үкімет белгілеген басымдылықтар бойынша
мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабу үшін коммерциялық банктер арқылы және
несилік акцонерлер арқылы банктерге берілетін несиелер. Қаншалықты бюджет
тапшылығы үлкен болса, соғұрлым несие эмиссиясының ықтималдылығы үлкен
болады да, ол инфляцияға ықпал етеді. Сөйтіп Үкімет оған балама инфляциясыз
көздерді кеңейтуге мән береді. Ондай көздерге сыртқы қарыздар және
Үкіметтің бағалы қарыздары жатады.
Міндетті резервтеу саясаты ақша нарығындағы тепе-теңдікті қамтамасыз
етуде банктерге берілетін несиелер көлемін реттеуде, банктердің өтімділік
деңгейін ретеуде және олардың міндетемелері бойынша төлемсіздікті
төмендетуде сол арқылы банктердің салым иелері мен акционерлерінің
мүдделерін қорғау мақсатында ең төменгі міндетті резервтік талаптар
механизімін қолданады. Ақша-несие саясатының бұл құралы 1993ж 1қаңтарда
енгізіліп міндетті резерв нормативі 18-20% мөлшерінде бекітілді. Соңғы
жылдары ол төмендеп 10% құрады, ал қазір
6% құрайды.
Ашық нарықтағы операциялар бұл Ұлттық банктің айналыстағы ақша
массасының көлемін реттеу мақсатында екінші реттегі нарықта мемлекетің
құнды қағаздарын сату және сатып алумен байланысты операциларын білдіреді.
Ұлттық банктің валюталық операциялары дербес түрде кез келген бактер
және валюталық биржалар арқылы әр түрлі валюталық мәмілелер түрлерін
пайдалану ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Ұлттық Банк-Қазақстан Республикасының Орталық банкі
1.1Ұлттық Банк-оның мақсатары, міндетері мен қызметерінің бағытары,
меншікті қаражаттары мен пайдасы
1.2Ұлттық Банктің құрылымы мен басқару органдары.
1.3 Ұлттық Банктің ақша-несие саясаты.
2.Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер-
Коммерциялық банктер.
2.1 Коммерциялық банктер қаржы делдалдары ретінде.
2.2 Коммерциялық банктің ұйымдастыру құрылымы
2.3 Коммерциялық банктердің қызметері мен операциялары.
Қорытынды.
Қолданылған әдебиеттер.
Кіріспе
Банктік жүйе -осы нарықтық экономиканың ең маңызды және біртұтас
құндылықтарының бірі. Банктердің және тауарлы – ақшалай қарым-қатынастардың
дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас жүрді. Олар бір-бірімен тығыз байланысты.
Банктер халық шаруашылығының барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей
байланысты. Сонымен қатар банктердің негізгі экономикалық ролі-ақшалай
капитал жинақталып жатқан экономика саласынан оны алып, пайдаланып жатқан
экономика саласына беруді қамтамасыз ету болып табылады.
Қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттердің
барлығына дерлік екі деңгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі
өрістеуде. Оның бірінші деңгейінде эмиссиялық, қадағалау, нұсқау ереже
шығару, рұқсат ету және сол сияқты басқа қызметермен шұғылданатын, ал
екінші деңгейінде клиенттерге қызмет көрсететін коммерциялық банкрер
орналасқан. Бұл елдердің тәжірибесі дәлелдегендей олардың банк жүйесі ақша
айналымын ұйымдастыратын орталық банкпен, ал кәсіпорынды, ұйымдарды және
халықты несиелейтін коммерциялық банктерден құрылған. Банктерді эмиссиялық
және іскерлік яғни коммерциялық деп бөлу Қазақстан мемлекетінің жаңа
экономикалық механизімін құруға өз септігін тигізді.
Еліміздің егемендік алып, нарықтық экономикаға көшуі, банк жүйесін де
сәкестіріп өзгертуге ықпал жасады. Өз тәуелсіздігін алғаннан кейін
Қазақстан бірден нарықтық экономика талаптарына жауап беретін меншікті
банктік жүйесін құруға кірісті. Қазақстанда 1991 жылдан бастап Банк
реформасының нәтижесінде екі деңгейлі банк жүйесі құрылдды. Жоғарғы
деңгейдегі банк –Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі. Ол мемлекеттің
орталық банкі және оның міндеттері, қызметтерінің бағыттары, құқықтық
мәртебесі және уәкілеттілігі ҚР Президентінің ҚР-нің Ұлттық банкі туралы
Заң күші бар жарлығымен анықталады. Өзге банктердің барлығы банк жүйесінің
төменгі –екінші деңгейіне жатады. Көбінесе олар Коммерциялық банктер деп
аталады.Себебі,олардың жарғылық қорлпры мемлекеттік меншіктен шығарылып,
акциондық капиталдан құралады. Ұлттық банк эмиссиялық айралымға ақша
шығаруға, реттеп отыруға құқылы. Сондай-ақ коммерциялық банктер мен олардяң
бөлімшелері үшін міндетті экономикалық нормативтерді белгілейді, қызметтрін
бақылайды, және ақша мен алтын қорын сақтайды.
Екінші деңгейдегі банктер халық шаруашылығы мен халыққа сан – саналы
қызмет көрсететін коммерциялық- несилік мекемелерге айналдырылған.
Қазақстанда алғашқы коммерциялық банктер 1989 жылы пайда бола бастады.
1992жылы олардың саны 232-ге жетіп, 1994 жылы күрт қысқарды. 1999 жылдың
басында Ұлттық Банкпен Үкіметтің арнайы ақша-несие саясытының нәтижесінде
банктер саны бұрынғыдан азайып оладың өзіндік капиталы 53,7(-ға
активтерінің жалпы көлемі 10,4 ( жетті.
Ұлттық банктің перспективалық жоспарында банктерді одан әрі
шоғырландыра түсу көзделген. Осыған орай олардың жарғылық капиталының ең
төменгі мөлшерін 300 млн. теңгеге дейін өсіріп, оны бірте-бірте 1млрд.
теңге гедейін өсіру жоспарланған.
2004 жылдың 1 ақпанындағы мәліметтер бойынша еліміздің банк жүйесінің
35 екінші дегңейдегі банктер құрайды. Екінші деңгейдегі банктердің ең
ірілері қатарына “Казкоммерцбанк” ААҚ, “ТұранАлемБанк” ААҚ, “Қазақстанның
халық банкісі” және “Нұрбанк” ААҚ жатады.
Банк жүйесіне талдау жасай отырып еліміздің екі деңгейлі банктік
жүйесінің дамуының экономикалық жағынан сипаттауға, айқындауға қаржы, банк
қызметтерінің тағы басқа әрекетерінің нәтижесінің анықтауға болады.
Мен өзімнің осы ғылыми зертеу жұмысымда ҚР-нің Орталық банкі Ұлттық
банкі туралы, оның құрылымы мен қызметтерінің бағытына, сорымен қатар
екінші деңгейдегі банктер яғни коммерциялық банктер туралы; олардың
Құрылымы мен қызмет ету механизміне толығымен талдау жасап сипаттама
беремін.
1. Ұлттық Банк –Қазақстан Республикасының Орталық банкі.
1.1Ұлттық Банк-оның мақсатары, міндетері мен қызметерінің бағытары,
. меншікті қаражаттары мен пайдасы
Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі ретеуші бас
органың ролін атқара отырып еркше орынға ие және экономикалық басқарудың
мемлекеттік органы болып табылады. Олардың басшылық ролі мемлекет берген
үлкен өкілеттіктермен анықталады.
Орталық банк елдің эмиссиялық, резервтік және кассалық орталығы
сондай-ақ ол норма шығару, басқару құқықтарына ие,”банктердің банкі”,
“соңғы сатыдағы несие беруші” ролін атқарады, ақша несиелік валюталық
саясатты анықтайды оның негізгі мақсаты пайда табу емес ақша несие саясатын
жүзеге асыру және елдің несиелік жүйесін басқару болып табылады.
Әлемдік тәжиребие көрсеткендей мемлекеттің орталық банкіге кең
өкілеттік беру екінші деңгейлі банк жүйесінің тиімді жұмыс істеуін
қамтамасыз ету. Орталық банк мемлекет берген эмиссиялық құқығы
негізінде экономиканы негізгі мемлекеттік тұрақтандыру саясатын тауар ақша
тепе-теңдік саясатын жүргізеді. Орталық банк тарапынан ақша-несиелік
реттеудіңнегізгі объектісіне қолма-қол және қолма –қолсыз ақша массасы
жатады, оның динамикасына төлеуге қаблетті сұраныстың әр түрлі
компонентердің өзгерісі тәуелді болады. Қазіргі даму сатысында ақша
несиелік сипат алады, яғни ақша массасы негізінен банктердің депозиттік
қызметіне байланысты пайда болады. Сондықтан орталық банк ақша айналымының
құрылымын және көлемін екінші деңгейлі банктердің операцияларын басқару
арқылы ретейді.
“ҚР Ұлттық банк туралы” заңы бойынша ҚР –ның Ұлттық банкі ҚР-ның
Орталық банкі және еліміздегі банк жүйесінің жоғарғы деңгейі болып
табылады. Тәжірбие жүзінде кассалық резервтердің барлығы Ұлттық Банкте
шоғырланады. Барлық банктер қолма-қолсыз есеп айырусыларды Ұлттық Банктің
мекемелері арқылы жүргізеді. Заңның 9-бабына сейкес Ұлттық
Банк жарғылық қорын 10млрд теңге көлемінде мына қаражаттар есебінен
құрайды: Республикалық бюджеттен бөлінген қаражаттар, мемлекеттен алынған
негізгі қорлар және Ұлттық Банк тапқан пайдадан аударымдар Әлемдік
тәжірибеде нарықтық экономика жағдайында Орталық Банктің жұмысын
ұйымдыстырудың әр түрлі құқықтық нормалары бар:
-оның капиталының қалыптасуы мемлекеттік қаражат есебінен болатын
унитарлық банк
-акцилардың бөлігі мемлекетке тиесілі акцоинерлік қоғам
-бірлестік ұйым
Негізіне Ұлттық Банк унитарлық орган болып табылады. Мемлекет – жарғылық
қордың жалғыз иесі. Негізгі қор ғимаратардан құрылғылардан көлік және басқа
да құндылықтардан тұрады. Ұлттық Банк резервттік басқа қорларды құрады.
Резервтік қор жарғылық көлемінде құрылып, ол өзіндік табыс есебінен
толтырылады және осы қорға байланысты номаларға сәйкес жүргізілетін
операциялар бойынша шығындарды жабуға арналады.
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға жатқызылатын
табыстар мен шығындардың формасы ретінде анықталады. Ондайшығындарға:
активтер амортизациясы, оның ішіндегі банноттар мен монеталардың құндарының
бір бөлігі жатады.
Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорларды құрғаннан қалған
бөлігін республикалық бюджетке аударады.ұлттық банк және оның мекмелері
барлық салықтары мен төлемдерден босатылады.
ҚР-ның Ұлттық банкінің негізгі міндеті-ҚР ұлттық валютасының ішкі
және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады.
Сонымен қатар ҚР-ның Ұлттық банкісіне мынандай қосымша міндеттер
жүктеледі:
-еліміздің экономикалық дамуы және ақша айналысы, несие банктік
есептеулерді, валюталық қатынастар саласындағы мемлекеттік саясатты жасау
және оны жүзеге асыру
-ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге
көмектесу
-банктік және басқа несиелік мекемелердің қызметін реттейтін
ережелерді жасау
Ұттық банк жұмысының негізгі бағыттары
-елдегі несие ресурстардың және ақша айналысын басқару
-өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды
ұйымдастыру және жүзеге асыру
- банк ісін лицензиялау ақша несиелік ретеудің әдістерінің формаларын
талдау
- елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау
- ғылыми -зерттеу және аналитикалық жұмыстар жасау.
-валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау
Ұлттық банкттің несилік ресурстары мыналардың есебінен құралады:
1.меншікті қаражаттар
2. басқа банктермен тартылған және келісім шарт негізінде Ұлттық
банкіге орналастырылған ақшалай қаражаттар
3. ҚР-нан тыс жерлерден тартылған қаражаттар
4. мемлекеттік арнайы қорларды және бюджеттің уақытша бос
қаражатарынан
Ұлттық банктің атқаратын негізгі қызметтері
1. айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу арқылы мемлекеттік ақша-
несие саясатын жүргізеді
2. ҚР аумағында банкноталар мен монеталарды айналысқа шығарады
3. кепіл беруші өкімет болып табылатын ҚР-нің сыртқы және ішкі
қарызынан қызмет көрсетуге қатысады
4. банк филиалдарын, өкілдіктерін ашуға келісім береді
5. банктердің бағалы қағаздар эмиссиясының оның тіркелуіне дейін өзі
белгілеген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді
1.2 Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары.
Ұлттық банктің басқару құрлымы мен қызметін ұымдастырудың басқа да
мәселелері Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы заңы және
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі ережесі негізінде анықталады.
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат,
бас аумақтық және облыстық басқармалармен қатар, басқа да жергілікті
құрылымдық бөлімшелері бар.
Ұлттық банкінің ең жоғары басқару органы Ұлттық банк төрағасымен
басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан тұрады. Оның
құрамына – Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасары, Парламент пен
Президенттің бір-бір өкілі және Қазақстан Министерлер кабинетінің екі өкілі
кіреді. Басқарма мүшелері Қазақстан Республикасы Президентімен бекітіледі.
Басқарма мынандай сұрақтарды шешеді.
• Мемлекеттік ақша-несие саясатын жасайды;
• Ұлттық банкі шығарған, банктер ісіне қатысты нормативтік актілерді
бекітеді;
• Парламент бекіткен тұжырым негізінде банкноттар мен мемлеке
• Ұлттық банкінің банктермен және Қазақстан Республикасының бюджетімен
операциялар бойынша пайыздық мөлшерлемесін бекітеді;
• Қазақстан Республикасының валюталық айырбас бағасын анықтау тәртібін
белгілейді;
• Сыртқы резервтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін бекітеді;
• Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық жиынтық балансты
қарастырады;
• Ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрылымын бекітеді және Ұлттық
банк департаменттерінің директорларын тағайындайды;
• Банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық нормативтерін
бекітеді;
• Басқарма шешімдерін басқарма қаулылары формасында жүзеге асырады.
Басқарма мәжілісі қызмет кездерде немесе айына бір рет өткізіледі.
Кезектен тыс мәжілістер Ұлттық банк төрағасының немесе басқарманың үш
мүшесінің талабымен өткізіледі.
Ұлттық банк төрағасы Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынуымен
алты жылға сайланады. Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк атынан және
сенімхатсыз мемлекеттік органдармен, банктермен, несиелік, халықаралық
және басқа органдармен қатынастарда жұмыс істейді.
Ұлттық банк төрағасы Ұлттық банк қызметі бойынша шұғыл және атқарушы-
бұйырушы шешімдер қабылдауға, Ұлттық банк атынан келісім-шарттар жасауға
өкілетті. Бірақ, бұған басқармаға берілген өкілеттіктер кірмейді.
Ұлттық банк төрағасы басқарманы, директорлар кеңесінің қызметін
басқарады және Ұлттық банкке жүктелген жұмыстар үшін жауап береді. Ол
басқарма мүшелеріне және директорлар кеңесі мүшелеріне жеке өкілеттіктер
бере алады. Ұлттық банк төрағасы уақытша жоқ кезде, оның қызметін
орынбасарларының бірі атқарады.
Ұлттық банк төрағасы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш
жазып жұмыстан босатуын сұрай алады. Ол Президенттің ұсынысымен орнынан
босатылады. Төраға орынбасарлары және басқарма мүшелері Ұлттық банк
төрағасы арқылы Президентке екі ай бұрын жазбаша өтініш жазып жұмыстан
босатуын сұрай алады.
Ұлттық банкінің жедел басқару органы Директорлар кеңесі (директорат),
ол Ұлттық банк төрағасымен басқарылады. Директорат, Қазақстан
Республикасының Ұлттық банкі туралы Заңға сәйкес Ұлттық банкінің
қарауындағы, төрағаның және басқарма қарауындағылардан басқа барлық
мәселелері бойынша шешім қабылдайды.
Директорат құрамына-төраға, оның орынбасарлары және департамент
директорлары кіреді. Ұлттық банкінің орталық аппараттарында келесідегі:
ақша-несие оперциялары, банктік қадағалау, халықаралық қатынастар,
эмиссиялық-кассалық операциялар, ақпараттық техногогиялар, бухгалтерлік
есеп және бюджет, ішкі қызмет, зерттеулер және статистика, ішкі аудит,
есепетеу жұмыстары, төлем жүйелері, шетелдік операциялар, заң
департаменттері және дербес басқармалар бар.
Ұлттық банк өзінің негізгі қызметтерін жергілікті жерлерде өзінің
облыстық басқармалары, Алматы бас филиалы арқылы жүзеге асырады. Олар
филиалдық құқықтарын пайдаланады және Ұлттық банк атынан қызмет етеді.
1.3 Ұлттық банктің ақша – несие саясаты
Ұлттық банк заңды төлем құралын яғни банкноталарды шығаруға эмиссиондық
құқығы бар жалғыз мемлекеттік орган. ҚР –ның ресми ақша бірлігі теңге болып
табылады. Олардың қажетті мөлшерін анықтайды, оладың жасалуын қамтамасыз
етеді, сақталу, жою, және қолма-қол ақшаны инкассацилау тәртібін орнатады.
Депозиттік банктердің эмиссиясы депозитік қарыздық операция
нәтижесінде іске асады. Банктік депозитер соммасы несие ақшаны құру үшін
қажеті потенциалын жасайды. Банк салымдарын чек эмиссиясы немесе қарыз беру
арқылы жұмылдырған кезде несие ақша құрылады.
Экономикадағы ақша айналым жылдамдығы Ұлттық банк арқылы тікелей
ретелмейді, бірақ оның мөлшері инфляция деңгейіне әсер етеді және ақша
–несие саясаты үшін үлкен мәні бар. Экономикадағы ақшалардың айналыс
жылдамдығының азаюы ұзақ мерзімді депзитердің және ұзақ мерзімді
инвистициялық несие салымдарының өсуін көрсетеді. Ақша базасы- келесіде
ақша-несие саясатының құралдарының көмегімен реттеледі:
-пайыздық саясат.
-несие операциялар
-міндетті резервтеу саясаты
-ашық нарықтағы саясат
-валюталық саясат
-дискондық (есеп және кепілдік саясат)
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының құралдарының бірі болып
табылады. Ұлттық банк ақша нарығының сұраныс пен несие бойынша ұсыныстың
инфляция деңгейі бойынша және инфляциялық күтімдеріне байланысты
анықталатын ортақ қайта қаржыландыру мөлшерлемесін бекітеді. Ұлттық банк
өзінің пайыздық саясатын мемлекеттің ақша-несие саясатын іске асыру
мақсатында, нарықтың пайыздық мөлшерлемесіне әсер етуі үшін қолданады.
Қайта қаржыландыру мөлшерлемесін анықтау кезінде Ұлттық банк пайыздық
мөлшерлемесін оң және нақты түрде ұстап тұру мүделігін ескереді.
Несие операциялары Ұлттық банк несиені негізгі үш бағыт бойынша
береді. Директивті несиелер Үкімет белгілеген басымдылықтар бойынша
мемлекеттік бюджеттің тапшылығын жабу үшін коммерциялық банктер арқылы және
несилік акцонерлер арқылы банктерге берілетін несиелер. Қаншалықты бюджет
тапшылығы үлкен болса, соғұрлым несие эмиссиясының ықтималдылығы үлкен
болады да, ол инфляцияға ықпал етеді. Сөйтіп Үкімет оған балама инфляциясыз
көздерді кеңейтуге мән береді. Ондай көздерге сыртқы қарыздар және
Үкіметтің бағалы қарыздары жатады.
Міндетті резервтеу саясаты ақша нарығындағы тепе-теңдікті қамтамасыз
етуде банктерге берілетін несиелер көлемін реттеуде, банктердің өтімділік
деңгейін ретеуде және олардың міндетемелері бойынша төлемсіздікті
төмендетуде сол арқылы банктердің салым иелері мен акционерлерінің
мүдделерін қорғау мақсатында ең төменгі міндетті резервтік талаптар
механизімін қолданады. Ақша-несие саясатының бұл құралы 1993ж 1қаңтарда
енгізіліп міндетті резерв нормативі 18-20% мөлшерінде бекітілді. Соңғы
жылдары ол төмендеп 10% құрады, ал қазір
6% құрайды.
Ашық нарықтағы операциялар бұл Ұлттық банктің айналыстағы ақша
массасының көлемін реттеу мақсатында екінші реттегі нарықта мемлекетің
құнды қағаздарын сату және сатып алумен байланысты операциларын білдіреді.
Ұлттық банктің валюталық операциялары дербес түрде кез келген бактер
және валюталық биржалар арқылы әр түрлі валюталық мәмілелер түрлерін
пайдалану ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz