1922-1924 жж. ақша реформалары
Ақша реформасын өткізудің қажеттігі. Ревалюцияға дейінгі Қазақстанда жүргізілген 1895-1897 жж. Ақша реформалары нәтижесінде алтын монета бар алтын монометализм жүйесі енгізілді. Айналыста алтын, күміс және мыс монеталар жүрді. Негізгі ақша белгілерінде 92% алтынмен қамтамасыз етілген Мемлекеттік банктің несиелік билеттері жатты. Ақша массасының басты бөлігін алтын монеталарға ауыстырылатын айналыс құралдары құрады, сондықтан да оларға деген халықтың сенімі болды.
1917 ж. Жазда Уақытша үкімет 20 және 40 рублдік ақша белгілерін шығарды, олар шынының бетінде жабыстырылған этикеткаларға ұқсас, бұны халық арасында «керенки» деп аталды. Несиелік ақшалар мен, «керенкилерден» басқа Уақытша үкімет айналысқа суррогаттың әр түрін енгізді: мемілекеттік қазынаның қысқа мерзімді міндеттемесі, займ купондары.
Мемлекеттік шығыстарды жабу мақсатында үкімет ірі купюрада қағаз ақшаларды шығарды. Ұсақ ақшалар ролін чектер, бондар, маркалар және басқада ақшалай суррогаттар атқарды. Ресейде ақша жүйесінің жалпы құлдырауы басталып, оның Қазақстанғ да өзіндік ықпалы болды. Қазан революциясынан кейін ақша айналысының жағдайы біршама нашарлай түсті. Үш жыл ішінде (1913-1920) айналыстағы қағас ақшалар массасы 48 есеге дейін өсіп кетті. Ақша 10 мың есе құнсызданды. 1919 ж. Алғаш рет кеңестік мемлекеттік билеттер, кейіннен РСФСР-дің есеп айырысу белгілері айналысқа шығарылды. Түркістанда , Солтүстік Кавказда, Кавказда, Қиыр Шығыста және басқа жерлерде жергілікті ақша белгілерін шығаруға рұқсат берді. Ақша массасы сан алуан түрлі болды.Жергілікті ақша бірліктері Жетісуда, Вернв қаласында (қазіргі Алматы)шығарылды. Жетісулық несиелік билеттер Мемлекеттік банкте апиынмен сақталған және Жетісу облысының барлық байлығымен қамтамасыз етілді. Бұл туралы несиелік билеттің бет жағында көрсетілген жазу куәландырады.
1917 ж. Жазда Уақытша үкімет 20 және 40 рублдік ақша белгілерін шығарды, олар шынының бетінде жабыстырылған этикеткаларға ұқсас, бұны халық арасында «керенки» деп аталды. Несиелік ақшалар мен, «керенкилерден» басқа Уақытша үкімет айналысқа суррогаттың әр түрін енгізді: мемілекеттік қазынаның қысқа мерзімді міндеттемесі, займ купондары.
Мемлекеттік шығыстарды жабу мақсатында үкімет ірі купюрада қағаз ақшаларды шығарды. Ұсақ ақшалар ролін чектер, бондар, маркалар және басқада ақшалай суррогаттар атқарды. Ресейде ақша жүйесінің жалпы құлдырауы басталып, оның Қазақстанғ да өзіндік ықпалы болды. Қазан революциясынан кейін ақша айналысының жағдайы біршама нашарлай түсті. Үш жыл ішінде (1913-1920) айналыстағы қағас ақшалар массасы 48 есеге дейін өсіп кетті. Ақша 10 мың есе құнсызданды. 1919 ж. Алғаш рет кеңестік мемлекеттік билеттер, кейіннен РСФСР-дің есеп айырысу белгілері айналысқа шығарылды. Түркістанда , Солтүстік Кавказда, Кавказда, Қиыр Шығыста және басқа жерлерде жергілікті ақша белгілерін шығаруға рұқсат берді. Ақша массасы сан алуан түрлі болды.Жергілікті ақша бірліктері Жетісуда, Вернв қаласында (қазіргі Алматы)шығарылды. Жетісулық несиелік билеттер Мемлекеттік банкте апиынмен сақталған және Жетісу облысының барлық байлығымен қамтамасыз етілді. Бұл туралы несиелік билеттің бет жағында көрсетілген жазу куәландырады.
1922-1924 ЖЖ. АҚША РЕФОРМАЛАРЫ
Ақша реформасын өткізудің қажеттігі. Ревалюцияға дейінгі Қазақстанда
жүргізілген 1895-1897 жж. Ақша реформалары нәтижесінде алтын монета бар
алтын монометализм жүйесі енгізілді. Айналыста алтын, күміс және мыс
монеталар жүрді. Негізгі ақша белгілерінде 92% алтынмен қамтамасыз етілген
Мемлекеттік банктің несиелік билеттері жатты. Ақша массасының басты бөлігін
алтын монеталарға ауыстырылатын айналыс құралдары құрады, сондықтан да
оларға деген халықтың сенімі болды.
1917 ж. Жазда Уақытша үкімет 20 және 40 рублдік ақша белгілерін
шығарды, олар шынының бетінде жабыстырылған этикеткаларға ұқсас, бұны халық
арасында керенки деп аталды. Несиелік ақшалар мен, керенкилерден басқа
Уақытша үкімет айналысқа суррогаттың әр түрін енгізді: мемілекеттік
қазынаның қысқа мерзімді міндеттемесі, займ купондары.
Мемлекеттік шығыстарды жабу мақсатында үкімет ірі купюрада қағаз
ақшаларды шығарды. Ұсақ ақшалар ролін чектер, бондар, маркалар және басқада
ақшалай суррогаттар атқарды. Ресейде ақша жүйесінің жалпы құлдырауы
басталып, оның Қазақстанғ да өзіндік ықпалы болды. Қазан революциясынан
кейін ақша айналысының жағдайы біршама нашарлай түсті. Үш жыл ішінде (1913-
1920) айналыстағы қағас ақшалар массасы 48 есеге дейін өсіп кетті. Ақша 10
мың есе құнсызданды. 1919 ж. Алғаш рет кеңестік мемлекеттік билеттер,
кейіннен РСФСР-дің есеп айырысу белгілері айналысқа шығарылды. Түркістанда
, Солтүстік Кавказда, Кавказда, Қиыр Шығыста және басқа жерлерде жергілікті
ақша белгілерін шығаруға рұқсат берді. Ақша массасы сан алуан түрлі
болды.Жергілікті ақша бірліктері Жетісуда, Вернв қаласында (қазіргі
Алматы)шығарылды. Жетісулық несиелік билеттер Мемлекеттік банкте апиынмен
сақталған және Жетісу облысының барлық байлығымен қамтамасыз етілді. Бұл
туралы несиелік билеттің бет жағында көрсетілген жазу куәландырады. Дүние
жүзілік тәжірбиеде мұндай жағдайлар болған емес. Жергілікті билік
органдарының игілігінде мұндай бағалы дәрәлік шикізаттың 275 пуды болды,
олар елдің байлығы болып саналды. Бірақ бұларқаржылық жағдайды нығайта
алмады. Вененск рублі күн сайын құнсыздана бастады.
Азамат соғысы мен шетел интервенциясы жағдайында интервенттер,
шетелдіктер және ақ гвардия үкіметі өздерінің ақшаларын басып шығарды.
Олардың бағамдары әр түрлі болды,және олар тезірек құнсызданды.
Ақшаның қатты құнсыздану нәтижесі: шаруашылық қатынастардың
натуралдану мен ақшаның айналыстан шығарылуы болып табылады. 1920 ж.
Соңынан бастап еңбек паегін ақысыз беру басталды. Келесі жылдары
пәтерақы және комуналдық қызыметтер үшін төлем төлеу алынып тасталды.
Оқушыларға тегін киім берілді. Базарларда өзінде азық-түлік төмен
алмасуақшасыз, яғни кездейсоқ айырбас эквалент (мысалы, етік жұбы 30 фунт
крупаға, немесе 1 пуд қара ұнға, немесе 3 фунт мохоркаға және тағы басқа)
түрде жүзеге асырылды.
1921 ж. Наурызда болған РКП(б)-ның Х съезінде жаңа экономикалық
саясат (ЖЭС) қабылданды. Шаруалар өнім салықтарын мемлекетке төлегеннен
кейін, артық өнімдерін базарға сатуға мүмкіндік туды. Қала мен ауыл
арасында нарықтық қатынас дами бастады. Жеке меншік капиталдың саудаға және
ұсақ өнеркәсіпке араласуына жол берілді.
Біртіндеп еңбекақыны ақшамен төлеу қалпына келтірілді. Егер,
1921 ж. көктемінде ақшалайеңбек ақыны төлеу тек 10% құраса, онда 1923 ж.
Бірінші тоқсанында, ол- 80% -дан астам құрады. Бұл ақша реформасының
арқасында ғана мүмкін болады.
1921 ж. Қазанда Ресей Кеңестік Федерация Социалистік Республикасында
Мемлекеттік банкі ұйымдастырылып, ол елдің басты эмиссиялық орталығы болып
саналды. Мемлекеттік банктің басты міндеті ақша реформасын жүргізуге
дайындық жасау болды.
Ақша реформасын өткізудің экономикалық алғышартына ЖЭС
жүргізудіңнәтижесіндегі шаруашылық жағдайдың біршама жақсаруы: әр түрлі
өнеркәсіп салаларындағы өнімдер көлемінің өсуіеңбек өнімділігінің артуы,
ауыл шаруашылығының басты өнімдерінің өсіуі (бидай, мақта) тауар
айналымының артуы жатады. Тауар шаруашылығындаға ақша айналысының
бірқалыпты болыуы екінші бір алғышартты – бұл ақшаның алтынмен қамтамасыз
етілуі. 01,01,1922 жылдан 01,01,1923 жылдар аралығында Мемлекеттік банктің
алтын валюта резерві 6,7 мил-нан 31 мил рублге дейін өсті. 1922 ж. сәуірде
бағалы металдарды және тастарды еркін түрде иеленуге рұқсат берілді, оған
дейін халық оларды мемлекетке тапсыруға міндетті болатын. Бағалы
металдардан жасалған монеталар мен шетел валюталарын сатып алу мен сатуды
Мемлекеттік банктің өзі ғана жүргізуге моноплялық құқығы болды.
Ақша айналысын қалпына келтірудің басты бір қадамына 1922 ж.
мемлекеттік ақша белгілерін шығару жатты. Мұндағы 1 рубль бұрын шығарылған
10 мың рубльге теңесті. Ақшаларды қайта есептеу олардың төрт нолін сызып
тастаду арқылы жүргізілді.
1922 ж. 1 мамырынан бастап, барлық есептеулер жаңа ақшалармен жүзеге
асты. Айналыстағы ескі ақша белгілерін 1923 жылғы үлгідегі 1 рубль 1922
жылы 100 рубльге немесе бұрынғы кеңестік ақша белгілерінің бір миллионына
теңесті.
Деноминациялар ақшаны есепке алуды оңайлатт, ақша айналысын бір
қалыпқа келтіріу жөніндегі ұмтылыстарды куаландырды. Әйтсе де рубльді
тұрақтандыру мүмкін болмады. Мемлекеттік бюжкттің тапшылығы жағдайында жаңа
ақшалар үсті-үстіне шығарыла бергендіктенде, олар тезірек құнсыздануға
ұшырады.
Ақша реформасының мазмұны. Ақша реформасы екі кезеңде жүргізілді.
1922 жылы 25 шілде және 11 қазанда Кеңхалком декретімен Мембанкке
1,2,3,5,10,25, және 50 червонец тұрғысындағы Банктік билеттерді шығару
туралы құқық берілді. Бір червонец соғысқа дейінгі алтын монетадағы
(7,74234 г алтын) 10 рублге теңесті Мембанк червонецтерді кәсіпорындарда
векселдік және тауармен қамтамасыз етілген қарыздар беру арқылы шығарып
отырды. Бұл тауар айналысының қажеттілігімен байланысты червонецтерді
шығаруға мүмкіндік берді.
Червонецтерді эмиссиялаудың несиелік сипаты олардың қарызды өтеу
барысында банкке қайтарылуына қызымет етті. Вексельдермен тауарлы
материялдық бағлылықтардан басқа да червонецтер эмиссия соммасынан 25%
алтынмен шетел валютасымен қамтамасыз етілді. Банкттік билеттер алтынға
айырбасталмады бірақ банк червонецтердің алтын рубілдегі бағамының
сақталыуын бақылап отырды. Кеңес мемлекетінің барлық тариқында червонец
жалғыз ғана тұрақты валюта болып табылды.
Сауда сатықтың және банктік несиелердің ұлғайыуына қарай червонецтер
айналыста қолданыла бастады. Олар айналыстағы барлық ақша массасының нақты
құнының 1.04.1923 ж. -15%, 1.07.1923ж.-37%, жэне 1.10.1923.ж. -74% құрады.
Кәсіпорындар арасындағы барлық ақшалай есеп айырысулар, мсемлекеттік
кірістері мен шығыстары және басқа да төлемдер червонецтермен бейнелене
бастады.
Червонецтер ірі ақша болғандықтан ла олар көбіне көтерме шаруашылық
айналымына қызмет етті. Кеңестік ақша белгілері өздерінің ұсақ құндылығына
қарамай, олар ұсақ бөлшек сауда және базар айналымында қызымет ете берді.
Шын мәнісінде елде екі валютаның қосарлы айналысының жүйесі қалыптасты:
Мембанктің несиелеу барысында шығарған червонецтері және Халықаралық қаржы
комитетінің бюджет тапшылығын жабу мақсатында шығарған кеңес ақшасының
белгілері.
Екі валютаның қосарлы айналысы – халық пен елдің эканомикалық
жағдайына қатты әсер етті. Жалақы червонец түріндеесептелгенімен кеңестік
ақшалардың белгілерінде берілді. Шаруалар өздерінің өздерінің өнімін құнсыз
кеңестік ақша бірлігіне сатқысы келмеді.
1.05.24 жылы айналыстағы ақша массасы астраномиялық санға – 762,3
квадрильон рублге тең болды (квадрильон – бұл 15 нолі бар ақша бірлігі).
Бұл ақша массасы нақты құны (червонецтегі) 15,2 млн рубльді құрады.
Кеңестік ақша бірлігінің құнсыздану қарқын орташа және ұсақ купюрдағы
ақшалардың жетіспеуіне әкеліп соқты. Сөйтіп ұсақ ақшалар ретінде әр түрлі
ақшалар, әсіресе тұрақты валюталарда бейнеленген сурогаттарды шығарды.
Кеңестік ақша бірлігінің құнсыздануына шаруаларға үлкен зиян әкелді.
Червонецтер қаланың валютасы болды,іс жүзінде ол ауылдағыларға жетпеді.
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің тауарлылығы төмендей бастады. Мұның бәрі ақша
реформасын тезірек аяқтауды талап етті. Бұған деген эканомикалық алғы
шарттарболды: бюджет тапшылығы 15% -ға дейін қысқарды, өндіріс пен
тауарайналымының өсуі байқалды, алтын қоры ұлғайды (1.01.1923 ж.10,9 млн
рубльден 1.01.1924 ж. 153,6 млн рубльге дейін). Бірақ алтын қорының суммасы
Ресей патшалығының соғысының қарсаңындағы болған алтын қорына қатынасты
алғанда 9%-ға жуығын құраған.
5.02.24 ж. Орталық атқару комитеті (ОАК-ЦИК) және Халық Комисарлар
кеңесі (ХКК – СНК) директіріне байланысты ақша реформасы тоқтатылды.
Айналысқа 1,3 және 5 рубльдегі қазыналық билеттер шығарылды , мұндағы 10
қазыналық рубльдің құны 1 червонецке тең болды. Кеңес ақша белгілерін
шығару тоқтатылды. Олардың қаржы Халық Комисарлариатының қорында болған
қаржы жойылды. 22.02.24 ж. Бастап 10, 15, 20 және 50 тиындық күміс
монеталар және 1,2,3 және 5 тиындық күміс монеталар шығарылды. 1924 ж.
Бастап айналыстағы ақшаның кеңестік белгілерін нақты бағамен сатып алу
басталды., 1 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ақша реформасын өткізудің қажеттігі. Ревалюцияға дейінгі Қазақстанда
жүргізілген 1895-1897 жж. Ақша реформалары нәтижесінде алтын монета бар
алтын монометализм жүйесі енгізілді. Айналыста алтын, күміс және мыс
монеталар жүрді. Негізгі ақша белгілерінде 92% алтынмен қамтамасыз етілген
Мемлекеттік банктің несиелік билеттері жатты. Ақша массасының басты бөлігін
алтын монеталарға ауыстырылатын айналыс құралдары құрады, сондықтан да
оларға деген халықтың сенімі болды.
1917 ж. Жазда Уақытша үкімет 20 және 40 рублдік ақша белгілерін
шығарды, олар шынының бетінде жабыстырылған этикеткаларға ұқсас, бұны халық
арасында керенки деп аталды. Несиелік ақшалар мен, керенкилерден басқа
Уақытша үкімет айналысқа суррогаттың әр түрін енгізді: мемілекеттік
қазынаның қысқа мерзімді міндеттемесі, займ купондары.
Мемлекеттік шығыстарды жабу мақсатында үкімет ірі купюрада қағаз
ақшаларды шығарды. Ұсақ ақшалар ролін чектер, бондар, маркалар және басқада
ақшалай суррогаттар атқарды. Ресейде ақша жүйесінің жалпы құлдырауы
басталып, оның Қазақстанғ да өзіндік ықпалы болды. Қазан революциясынан
кейін ақша айналысының жағдайы біршама нашарлай түсті. Үш жыл ішінде (1913-
1920) айналыстағы қағас ақшалар массасы 48 есеге дейін өсіп кетті. Ақша 10
мың есе құнсызданды. 1919 ж. Алғаш рет кеңестік мемлекеттік билеттер,
кейіннен РСФСР-дің есеп айырысу белгілері айналысқа шығарылды. Түркістанда
, Солтүстік Кавказда, Кавказда, Қиыр Шығыста және басқа жерлерде жергілікті
ақша белгілерін шығаруға рұқсат берді. Ақша массасы сан алуан түрлі
болды.Жергілікті ақша бірліктері Жетісуда, Вернв қаласында (қазіргі
Алматы)шығарылды. Жетісулық несиелік билеттер Мемлекеттік банкте апиынмен
сақталған және Жетісу облысының барлық байлығымен қамтамасыз етілді. Бұл
туралы несиелік билеттің бет жағында көрсетілген жазу куәландырады. Дүние
жүзілік тәжірбиеде мұндай жағдайлар болған емес. Жергілікті билік
органдарының игілігінде мұндай бағалы дәрәлік шикізаттың 275 пуды болды,
олар елдің байлығы болып саналды. Бірақ бұларқаржылық жағдайды нығайта
алмады. Вененск рублі күн сайын құнсыздана бастады.
Азамат соғысы мен шетел интервенциясы жағдайында интервенттер,
шетелдіктер және ақ гвардия үкіметі өздерінің ақшаларын басып шығарды.
Олардың бағамдары әр түрлі болды,және олар тезірек құнсызданды.
Ақшаның қатты құнсыздану нәтижесі: шаруашылық қатынастардың
натуралдану мен ақшаның айналыстан шығарылуы болып табылады. 1920 ж.
Соңынан бастап еңбек паегін ақысыз беру басталды. Келесі жылдары
пәтерақы және комуналдық қызыметтер үшін төлем төлеу алынып тасталды.
Оқушыларға тегін киім берілді. Базарларда өзінде азық-түлік төмен
алмасуақшасыз, яғни кездейсоқ айырбас эквалент (мысалы, етік жұбы 30 фунт
крупаға, немесе 1 пуд қара ұнға, немесе 3 фунт мохоркаға және тағы басқа)
түрде жүзеге асырылды.
1921 ж. Наурызда болған РКП(б)-ның Х съезінде жаңа экономикалық
саясат (ЖЭС) қабылданды. Шаруалар өнім салықтарын мемлекетке төлегеннен
кейін, артық өнімдерін базарға сатуға мүмкіндік туды. Қала мен ауыл
арасында нарықтық қатынас дами бастады. Жеке меншік капиталдың саудаға және
ұсақ өнеркәсіпке араласуына жол берілді.
Біртіндеп еңбекақыны ақшамен төлеу қалпына келтірілді. Егер,
1921 ж. көктемінде ақшалайеңбек ақыны төлеу тек 10% құраса, онда 1923 ж.
Бірінші тоқсанында, ол- 80% -дан астам құрады. Бұл ақша реформасының
арқасында ғана мүмкін болады.
1921 ж. Қазанда Ресей Кеңестік Федерация Социалистік Республикасында
Мемлекеттік банкі ұйымдастырылып, ол елдің басты эмиссиялық орталығы болып
саналды. Мемлекеттік банктің басты міндеті ақша реформасын жүргізуге
дайындық жасау болды.
Ақша реформасын өткізудің экономикалық алғышартына ЖЭС
жүргізудіңнәтижесіндегі шаруашылық жағдайдың біршама жақсаруы: әр түрлі
өнеркәсіп салаларындағы өнімдер көлемінің өсуіеңбек өнімділігінің артуы,
ауыл шаруашылығының басты өнімдерінің өсіуі (бидай, мақта) тауар
айналымының артуы жатады. Тауар шаруашылығындаға ақша айналысының
бірқалыпты болыуы екінші бір алғышартты – бұл ақшаның алтынмен қамтамасыз
етілуі. 01,01,1922 жылдан 01,01,1923 жылдар аралығында Мемлекеттік банктің
алтын валюта резерві 6,7 мил-нан 31 мил рублге дейін өсті. 1922 ж. сәуірде
бағалы металдарды және тастарды еркін түрде иеленуге рұқсат берілді, оған
дейін халық оларды мемлекетке тапсыруға міндетті болатын. Бағалы
металдардан жасалған монеталар мен шетел валюталарын сатып алу мен сатуды
Мемлекеттік банктің өзі ғана жүргізуге моноплялық құқығы болды.
Ақша айналысын қалпына келтірудің басты бір қадамына 1922 ж.
мемлекеттік ақша белгілерін шығару жатты. Мұндағы 1 рубль бұрын шығарылған
10 мың рубльге теңесті. Ақшаларды қайта есептеу олардың төрт нолін сызып
тастаду арқылы жүргізілді.
1922 ж. 1 мамырынан бастап, барлық есептеулер жаңа ақшалармен жүзеге
асты. Айналыстағы ескі ақша белгілерін 1923 жылғы үлгідегі 1 рубль 1922
жылы 100 рубльге немесе бұрынғы кеңестік ақша белгілерінің бір миллионына
теңесті.
Деноминациялар ақшаны есепке алуды оңайлатт, ақша айналысын бір
қалыпқа келтіріу жөніндегі ұмтылыстарды куаландырды. Әйтсе де рубльді
тұрақтандыру мүмкін болмады. Мемлекеттік бюжкттің тапшылығы жағдайында жаңа
ақшалар үсті-үстіне шығарыла бергендіктенде, олар тезірек құнсыздануға
ұшырады.
Ақша реформасының мазмұны. Ақша реформасы екі кезеңде жүргізілді.
1922 жылы 25 шілде және 11 қазанда Кеңхалком декретімен Мембанкке
1,2,3,5,10,25, және 50 червонец тұрғысындағы Банктік билеттерді шығару
туралы құқық берілді. Бір червонец соғысқа дейінгі алтын монетадағы
(7,74234 г алтын) 10 рублге теңесті Мембанк червонецтерді кәсіпорындарда
векселдік және тауармен қамтамасыз етілген қарыздар беру арқылы шығарып
отырды. Бұл тауар айналысының қажеттілігімен байланысты червонецтерді
шығаруға мүмкіндік берді.
Червонецтерді эмиссиялаудың несиелік сипаты олардың қарызды өтеу
барысында банкке қайтарылуына қызымет етті. Вексельдермен тауарлы
материялдық бағлылықтардан басқа да червонецтер эмиссия соммасынан 25%
алтынмен шетел валютасымен қамтамасыз етілді. Банкттік билеттер алтынға
айырбасталмады бірақ банк червонецтердің алтын рубілдегі бағамының
сақталыуын бақылап отырды. Кеңес мемлекетінің барлық тариқында червонец
жалғыз ғана тұрақты валюта болып табылды.
Сауда сатықтың және банктік несиелердің ұлғайыуына қарай червонецтер
айналыста қолданыла бастады. Олар айналыстағы барлық ақша массасының нақты
құнының 1.04.1923 ж. -15%, 1.07.1923ж.-37%, жэне 1.10.1923.ж. -74% құрады.
Кәсіпорындар арасындағы барлық ақшалай есеп айырысулар, мсемлекеттік
кірістері мен шығыстары және басқа да төлемдер червонецтермен бейнелене
бастады.
Червонецтер ірі ақша болғандықтан ла олар көбіне көтерме шаруашылық
айналымына қызмет етті. Кеңестік ақша белгілері өздерінің ұсақ құндылығына
қарамай, олар ұсақ бөлшек сауда және базар айналымында қызымет ете берді.
Шын мәнісінде елде екі валютаның қосарлы айналысының жүйесі қалыптасты:
Мембанктің несиелеу барысында шығарған червонецтері және Халықаралық қаржы
комитетінің бюджет тапшылығын жабу мақсатында шығарған кеңес ақшасының
белгілері.
Екі валютаның қосарлы айналысы – халық пен елдің эканомикалық
жағдайына қатты әсер етті. Жалақы червонец түріндеесептелгенімен кеңестік
ақшалардың белгілерінде берілді. Шаруалар өздерінің өздерінің өнімін құнсыз
кеңестік ақша бірлігіне сатқысы келмеді.
1.05.24 жылы айналыстағы ақша массасы астраномиялық санға – 762,3
квадрильон рублге тең болды (квадрильон – бұл 15 нолі бар ақша бірлігі).
Бұл ақша массасы нақты құны (червонецтегі) 15,2 млн рубльді құрады.
Кеңестік ақша бірлігінің құнсыздану қарқын орташа және ұсақ купюрдағы
ақшалардың жетіспеуіне әкеліп соқты. Сөйтіп ұсақ ақшалар ретінде әр түрлі
ақшалар, әсіресе тұрақты валюталарда бейнеленген сурогаттарды шығарды.
Кеңестік ақша бірлігінің құнсыздануына шаруаларға үлкен зиян әкелді.
Червонецтер қаланың валютасы болды,іс жүзінде ол ауылдағыларға жетпеді.
Ауыл шаруашылығы өнімдерінің тауарлылығы төмендей бастады. Мұның бәрі ақша
реформасын тезірек аяқтауды талап етті. Бұған деген эканомикалық алғы
шарттарболды: бюджет тапшылығы 15% -ға дейін қысқарды, өндіріс пен
тауарайналымының өсуі байқалды, алтын қоры ұлғайды (1.01.1923 ж.10,9 млн
рубльден 1.01.1924 ж. 153,6 млн рубльге дейін). Бірақ алтын қорының суммасы
Ресей патшалығының соғысының қарсаңындағы болған алтын қорына қатынасты
алғанда 9%-ға жуығын құраған.
5.02.24 ж. Орталық атқару комитеті (ОАК-ЦИК) және Халық Комисарлар
кеңесі (ХКК – СНК) директіріне байланысты ақша реформасы тоқтатылды.
Айналысқа 1,3 және 5 рубльдегі қазыналық билеттер шығарылды , мұндағы 10
қазыналық рубльдің құны 1 червонецке тең болды. Кеңес ақша белгілерін
шығару тоқтатылды. Олардың қаржы Халық Комисарлариатының қорында болған
қаржы жойылды. 22.02.24 ж. Бастап 10, 15, 20 және 50 тиындық күміс
монеталар және 1,2,3 және 5 тиындық күміс монеталар шығарылды. 1924 ж.
Бастап айналыстағы ақшаның кеңестік белгілерін нақты бағамен сатып алу
басталды., 1 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz