Дене шынықтыру –денсаулық тірегі

1. Дене шынықтыру .денсаулық тірегі.
2. Дене шынықтырудың физиологиялық және биохимиялық негіздері.
3. Дене жаттығулардың түрлі ағзалар мен жүйелердің функциялық жағдайына деген әсері.
4. Денені шынықтыру. Дене шынықтырудың негізгі міндеттері мен ережелері:
А) Дене жаттығуларының түрлі ағзалар мен жүйелер қызметіне әсері.
Б) дене жатығуларымен айналысы бастайтындарға арналған қағидалар.

Дене шынықтыру арнаулы түрде жүргізілген ғылыми зерттеулердің қорытындыоарына қарағанда, спортшылар әлемінде кездеспейтін рекордтарды жасайды. Оның себебі арнаулы түрде жаттығу мен ағзаның ерекше әсерінен екені байқалды. Адам ағзасында шеке жоқ екені байқалды. Әдетте жай уақытта жасай алмайтын нәрселерді қиналған, күйзелген кезде адам тез жасайды да өзі қайран қалады. Адам ағзасы -86 грдасуқа жететін суықтықта +50 градуыс ыстыққа шыдай алады. Мұндай жағдайда шыдау үшін арнаулы жаттығулар жасау керек.
Денені шынықтыру дегеніміз- кезе келген физикалық жаттығу. Оның белгілі заңдылықтары мен принциптері болвады. Осы принциптер мен заңдылықты сақтай отырып, адам айналаны қоршаған сыртқы орта факторларыныңзиянды әрекетін жеңе алады. Дене шынықтыру адамдардың денесінің және ойының дамуына, жалпы эстетикалық мағынада өнегелі тәрибеленуге көмектеседі. Дененің жаттығуы мен дамуы үшін әртүрлі қозғалыстар қолданылады, ол гимнастика, спорт, ойын және туризм.
Қимыл-қозғалыс маңызды фактор, организмнің даму процесін, ортаға қалыптасуын қатмамасыз етеді.
Дене шынықтырумен Ресей халықтары көне заманнан бері айналысқан Орыс деревняларында ыстық моншаға түсіп, оның буына қаныққан адамдар далаға шығып алып қарға аунап, қайтадан ыстық моншаға оанған. Мұның өзі орыс аамдардың дені әр қашанда сау болған. Қазақтар күндіз-түні далада мал бағып, денесін үнемі шынықтырыпжүрген. Белгілі бір жағдайларда адам өз ағзасының ауа-райының қолайлы әсерлерімен және айналаны қоршаған сыртқы орта факторларына қорғаныс қабілетін күшейе түседі. Бұған жүйелі және ұтымды түрде жасалған валеологиялық жаттығулар жасаумен қол жеткізуге болады.
Әдетте шынықтыруды ағзаның суыққа деген төзімділік тұрақтылығның деңгейі деп кейбір ғалым-физиологтар мен медиктер түсіндіреді. өйткені суыққ деген жоғары сезімталдық қалыпты жағдай бойынша тұмаумен қосақталып келіп, ағзаны нашарлатады. Ең алдымен тыныс жолдары қабынып, мұрыннан үздіксіз су ағады. Ағзаның шынығуды тек дертінің алдын алудың тәсілі деп түсінудің қажеті жоқ, сондай-ақ, ағазының қоғныс қасиетін жоғарылататын және сан алуан климаттық жағдайларда қызмет етуге қабілеттіліктің төмендеуі де түсіну керек.

1. Ж.Ж. Жатқанбаев «Валеология» кітабы.
2. Сәтбаева Х.Қ. ілдібаева Ж.Б., Әбішева З.С. т.б. «Валеология» кітабы.
3. Р.Э. Көзденова, Н.Қ. Сейтмамбетова «Медициналық валеология» кітабы.