Жаңажол мұнай газ кешенінің 1300-сексиясындағы мұнайды тұрақтандыру процесінің автоматтандырылуын жобалау
КІРІСПЕ
I. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Автоматтандырылатын технологиялық процесс
туралы мәлімет беру
1.2 Бақыланатын, реттелетін және сигналданатын параметрлерін таңдау.
II. АРНАУЛЫ БӨЛІМ
2.1 Технологиялық процесті автоматтандырудың функционалдық схемасын қарастыру
2.2 Принципиалды электрлік схеманы қарастыру
ІІІ. ЕСЕП БӨЛІМІ
3.1 Тарылту құрылғысының көмегімен шығынды есептеу
IV. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
4.1 Автоматтандыру құралдарын пайдаланғанда
қауіпсіздік ережелерін сақтау
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайданылған әдебиеттер және нормативті.техникалық құжаттар
I. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Автоматтандырылатын технологиялық процесс
туралы мәлімет беру
1.2 Бақыланатын, реттелетін және сигналданатын параметрлерін таңдау.
II. АРНАУЛЫ БӨЛІМ
2.1 Технологиялық процесті автоматтандырудың функционалдық схемасын қарастыру
2.2 Принципиалды электрлік схеманы қарастыру
ІІІ. ЕСЕП БӨЛІМІ
3.1 Тарылту құрылғысының көмегімен шығынды есептеу
IV. ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ
4.1 Автоматтандыру құралдарын пайдаланғанда
қауіпсіздік ережелерін сақтау
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайданылған әдебиеттер және нормативті.техникалық құжаттар
Біздің мамандығымыз өндірісті автоматтандыру болғандықтан, көбінесе біз күнделікті автоматты басқару, автоматты реттеу жүйелері жайында жиі сөз қозғаймыз.
Қазіргі кездегі өндірісті басқару мәселесін шешудің негізгі құралы – АБЖ болып табылады. АБЖ адамның орталық, басқарушы рөлі мен шығармашылық қабілеттерін, қазіргі математикалық әдістер мен автоматтандыру құралдарын, есептеу техникасын кеңінен пайдаланумен үйлеседі.
Технологиялық үрдістерді сапалы түрде жүргізу үшін, автоматты басқару жүйелері жасап шығарылған. АБЖ автоматтандыру жүйесін жобалау тапсырмасы негізінде орындалады және келесі функцияларды атқарады: технологиялық үрдістің жүруі жайында ақпараттарды жинайды (біріншілік өлшеу түрлендіргіштері) және оны бақылаушыға ыңғайлы түрде көрсетеді (екіншілік аспаптар); берілген тапсырманың өзгеруі кезінде жұмыс режимін тез және нақты түзетуге мүмкіндік береді және үрдістің негізгі параметрлерін реттейді (реттегіштер, орындаушы механизмдер және реттеуші органдар).
Жалпы, үрдістерді автоматтандыру дегеніміз – берілген нысанға, оның сапалы, тиімді, жақсы жұмыс жасауы үшін мақсатты түрде адамдардың қатысуынсыз немесе маңызды, ерекше жағдайларда ғана араласып, әсер ету әрекеті негізінде құрылған жүйе. Автоматтандыру нәтижесінде ТҮ АБЖ құрылады. ТҮ АБЖ автоматтандырудың ең жоғарғы сатысы болып есептеледі.
Қазіргі заманғы көлемді өндірістерді, нысанды толық басқарудың шешімін қабылдау үшін қажетті ақпаратты жинау мен өңдеудің автоматтандырылған үрдісін жүзеге асыратын, автоматтандырылған, адамды – машиналы жүйелерсіз елестету мүмкін емес. Аталған жүйелерді – ТҮ АБЖ деп атайды. ТҮ АБЖ өндірілетін өнімнің сапалы және сандық сипаттамасын анықтайтын, берілген технологиялық және технико-экокномикалық критериялар бойынша технологиялық кешендерді автоматты басқаруды қамтамасыз етеді.
Мұнай – құрамында газ тәрізді және қатты заттар еріген табиғи дисперсті сұйық көмірсутектер жүйесі. Мұнайда көмірсутектермен қатар, құрамында көміртек пен сутегіден басқа азот, күкірт, оттегі және басқа да элементтер бар гетероорганикалық гетероатомды қосылыстар кездеседі.
Басқаша сөзбен айтқанда, мұнай – бұл газ тәрізді, сұйық жән қатты көмірсутекті қосылыстардың кең кешенін білдіреді.
«Табиғи мұнайдың» шығу тегін зерттеушілер алдында тұрған басты қиындық, оның түзілуі туралы тура және сенімді мәліметтердің жетіспеуі – онда бастапқы органикалық ұлпалардың болмауы. Зерттеуші әртүрлі болжамға апаратын болжамдар мен жанама фактілерге ғана сүйенеді. Көптеген геологтар тірі материядан мұнайдың түзілгендігі туралы гипотезаны қолдайды. Мұнайдың бейорганикалық түзілу гипотезасын қорғайтын геологиялық және химиялық сипаттағы анық ұғымдарды келтіруге болады.
Заманауи ғылымда мұнайдың шығуы туралы екі негізгі гипотезалар бар. Әрқайсысын жеке қарастырайық.
Қазіргі кездегі өндірісті басқару мәселесін шешудің негізгі құралы – АБЖ болып табылады. АБЖ адамның орталық, басқарушы рөлі мен шығармашылық қабілеттерін, қазіргі математикалық әдістер мен автоматтандыру құралдарын, есептеу техникасын кеңінен пайдаланумен үйлеседі.
Технологиялық үрдістерді сапалы түрде жүргізу үшін, автоматты басқару жүйелері жасап шығарылған. АБЖ автоматтандыру жүйесін жобалау тапсырмасы негізінде орындалады және келесі функцияларды атқарады: технологиялық үрдістің жүруі жайында ақпараттарды жинайды (біріншілік өлшеу түрлендіргіштері) және оны бақылаушыға ыңғайлы түрде көрсетеді (екіншілік аспаптар); берілген тапсырманың өзгеруі кезінде жұмыс режимін тез және нақты түзетуге мүмкіндік береді және үрдістің негізгі параметрлерін реттейді (реттегіштер, орындаушы механизмдер және реттеуші органдар).
Жалпы, үрдістерді автоматтандыру дегеніміз – берілген нысанға, оның сапалы, тиімді, жақсы жұмыс жасауы үшін мақсатты түрде адамдардың қатысуынсыз немесе маңызды, ерекше жағдайларда ғана араласып, әсер ету әрекеті негізінде құрылған жүйе. Автоматтандыру нәтижесінде ТҮ АБЖ құрылады. ТҮ АБЖ автоматтандырудың ең жоғарғы сатысы болып есептеледі.
Қазіргі заманғы көлемді өндірістерді, нысанды толық басқарудың шешімін қабылдау үшін қажетті ақпаратты жинау мен өңдеудің автоматтандырылған үрдісін жүзеге асыратын, автоматтандырылған, адамды – машиналы жүйелерсіз елестету мүмкін емес. Аталған жүйелерді – ТҮ АБЖ деп атайды. ТҮ АБЖ өндірілетін өнімнің сапалы және сандық сипаттамасын анықтайтын, берілген технологиялық және технико-экокномикалық критериялар бойынша технологиялық кешендерді автоматты басқаруды қамтамасыз етеді.
Мұнай – құрамында газ тәрізді және қатты заттар еріген табиғи дисперсті сұйық көмірсутектер жүйесі. Мұнайда көмірсутектермен қатар, құрамында көміртек пен сутегіден басқа азот, күкірт, оттегі және басқа да элементтер бар гетероорганикалық гетероатомды қосылыстар кездеседі.
Басқаша сөзбен айтқанда, мұнай – бұл газ тәрізді, сұйық жән қатты көмірсутекті қосылыстардың кең кешенін білдіреді.
«Табиғи мұнайдың» шығу тегін зерттеушілер алдында тұрған басты қиындық, оның түзілуі туралы тура және сенімді мәліметтердің жетіспеуі – онда бастапқы органикалық ұлпалардың болмауы. Зерттеуші әртүрлі болжамға апаратын болжамдар мен жанама фактілерге ғана сүйенеді. Көптеген геологтар тірі материядан мұнайдың түзілгендігі туралы гипотезаны қолдайды. Мұнайдың бейорганикалық түзілу гипотезасын қорғайтын геологиялық және химиялық сипаттағы анық ұғымдарды келтіруге болады.
Заманауи ғылымда мұнайдың шығуы туралы екі негізгі гипотезалар бар. Әрқайсысын жеке қарастырайық.
1. Негізгі:
Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясымен технологиясы. 1-бөлім, «Білім» 2001.
2. Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясы мен технологиясы» ІІ-бөлім, «Білім» 2001.
3. В.Н. Эрих., М.Г: Расина және басқалар, «химия технология нефти и газа». Л.Химия 1985
4. А.Г. Сарданоливили, А.И.Львова, примеры изадачи по технологий переработки нефти и газа. М. Химия 1980
5. В.С. Медведев. Охрана труда и противопожарная защита в химической промышленности. М.Химия. 1989.
6. Таңатаров М.А., Ахметшина М.Н. Технологические расчеты установок переработки нефти –М: Химия, 1987
7. Путилов А.В., Копреев А.А., Петрухин Н.В. Охрана окружающий среды –М. Химия, 1991
8. Щипкова А.П., Новиков Ю.В., Гурвич Л.С. Климкина Н.В. Охрана окружающей среды в нефтеперерабатывающей промышленности. –М: Химия, 1989
9. Ахметов С.А., Исмиляров М.Х. және т.б. Технология экономики и автоматизация процессов переработки нефти и газа. –М: Химия, 2005.
Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясымен технологиясы. 1-бөлім, «Білім» 2001.
2. Омаралиев Т.О. «Мұнай мен газды өңдеу химиясы мен технологиясы» ІІ-бөлім, «Білім» 2001.
3. В.Н. Эрих., М.Г: Расина және басқалар, «химия технология нефти и газа». Л.Химия 1985
4. А.Г. Сарданоливили, А.И.Львова, примеры изадачи по технологий переработки нефти и газа. М. Химия 1980
5. В.С. Медведев. Охрана труда и противопожарная защита в химической промышленности. М.Химия. 1989.
6. Таңатаров М.А., Ахметшина М.Н. Технологические расчеты установок переработки нефти –М: Химия, 1987
7. Путилов А.В., Копреев А.А., Петрухин Н.В. Охрана окружающий среды –М. Химия, 1991
8. Щипкова А.П., Новиков Ю.В., Гурвич Л.С. Климкина Н.В. Охрана окружающей среды в нефтеперерабатывающей промышленности. –М: Химия, 1989
9. Ахметов С.А., Исмиляров М.Х. және т.б. Технология экономики и автоматизация процессов переработки нефти и газа. –М: Химия, 2005.
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:
КІРІСПЕ
Біздің мамандығымыз өндірісті автоматтандыру болғандықтан, көбінесе
біз күнделікті автоматты басқару, автоматты реттеу жүйелері жайында жиі
сөз қозғаймыз.
Қазіргі кездегі өндірісті басқару мәселесін шешудің негізгі құралы –
АБЖ болып табылады. АБЖ адамның орталық, басқарушы рөлі мен шығармашылық
қабілеттерін, қазіргі математикалық әдістер мен автоматтандыру
құралдарын, есептеу техникасын кеңінен пайдаланумен үйлеседі.
Технологиялық үрдістерді сапалы түрде жүргізу үшін, автоматты басқару
жүйелері жасап шығарылған. АБЖ автоматтандыру жүйесін жобалау тапсырмасы
негізінде орындалады және келесі функцияларды атқарады: технологиялық
үрдістің жүруі жайында ақпараттарды жинайды (біріншілік өлшеу
түрлендіргіштері) және оны бақылаушыға ыңғайлы түрде көрсетеді (екіншілік
аспаптар); берілген тапсырманың өзгеруі кезінде жұмыс режимін тез және
нақты түзетуге мүмкіндік береді және үрдістің негізгі параметрлерін
реттейді (реттегіштер, орындаушы механизмдер және реттеуші органдар).
Жалпы, үрдістерді автоматтандыру дегеніміз – берілген нысанға, оның
сапалы, тиімді, жақсы жұмыс жасауы үшін мақсатты түрде адамдардың
қатысуынсыз немесе маңызды, ерекше жағдайларда ғана араласып, әсер ету
әрекеті негізінде құрылған жүйе. Автоматтандыру нәтижесінде ТҮ АБЖ
құрылады. ТҮ АБЖ автоматтандырудың ең жоғарғы сатысы болып есептеледі.
Қазіргі заманғы көлемді өндірістерді, нысанды толық басқарудың
шешімін қабылдау үшін қажетті ақпаратты жинау мен өңдеудің
автоматтандырылған үрдісін жүзеге асыратын, автоматтандырылған, адамды –
машиналы жүйелерсіз елестету мүмкін емес. Аталған жүйелерді – ТҮ АБЖ деп
атайды. ТҮ АБЖ өндірілетін өнімнің сапалы және сандық сипаттамасын
анықтайтын, берілген технологиялық және технико-экокномикалық критериялар
бойынша технологиялық кешендерді автоматты басқаруды қамтамасыз етеді.
Мұнай – құрамында газ тәрізді және қатты заттар еріген табиғи
дисперсті сұйық көмірсутектер жүйесі. Мұнайда көмірсутектермен қатар,
құрамында көміртек пен сутегіден басқа азот, күкірт, оттегі және басқа да
элементтер бар гетероорганикалық гетероатомды қосылыстар кездеседі.
Басқаша сөзбен айтқанда, мұнай – бұл газ тәрізді, сұйық жән қатты
көмірсутекті қосылыстардың кең кешенін білдіреді.
Табиғи мұнайдың шығу тегін зерттеушілер алдында тұрған басты қиындық,
оның түзілуі туралы тура және сенімді мәліметтердің жетіспеуі – онда
бастапқы органикалық ұлпалардың болмауы. Зерттеуші әртүрлі болжамға
апаратын болжамдар мен жанама фактілерге ғана сүйенеді. Көптеген
геологтар тірі материядан мұнайдың түзілгендігі туралы гипотезаны
қолдайды. Мұнайдың бейорганикалық түзілу гипотезасын қорғайтын
геологиялық және химиялық сипаттағы анық ұғымдарды келтіруге болады.
Заманауи ғылымда мұнайдың шығуы туралы екі негізгі гипотезалар бар.
Әрқайсысын жеке қарастырайық.
Биогенді (органикалық) теория мәні мынада. Барлық жанғыш көміртекті
қазбалар (мұнай, газ, көмір, жанғыш тақта тастар) генетикалық туыс
түзілімдер болып табылады. Олардың барлығы әртүрлі геологиялық сатыларда
Жерде өмір сүрген тірі организмдердің шірік қалдықтарынан пайда болды.
Мұнайдың түзілу көзі суаттар түбі мен су қабатында өсетін тікелей төмен
сатылы өсімдіктердің (планктон, балдырлар және т.б.) органикалық
қалдықтары болып табылады. Суаттарды қоршаған ортаның әсерінен өлген
организмдер ыдырайды. Нәтижесінде мұнайда бастапқы өсімдік материалынан
мұраға қалған және одан әрі оның түрлену барысында алынатын қосылыстар
болады.
Алғаш рет мұнайдың органикалық шығу тегі туралы гипотезаны М.В. Ломоносов
1763ж айтқан. М.В. Ломоносовтың пікірінше, мұнай тасты көмірлерге жер
асты оттарының әсер етуінен түзілді, нәтижесінде асфальттар, мұнайлар
және тасты майлар пайда болды.
Кейіннен осы гипотезаны растайтын көптеген тәжірибелік жұмыстар
жүргізілді. 1932 жылы И.М. Губкин мұнайдың биогендік шығу тегі туралы
теорияны толық баяндағандай болды. Мұнайдың түзілуі үшін бастапқы зат
ретінде сапропелді қарастырды. Сапр опель – бұл тікелей төмен сатылы
балдырлар мен суаттар микроорганизмдерінің шіріген қалдықтарынан тұратын
органикалық тұнбалар (қайырлар). Органикалық қалдықтарға бай жер қабатына
сапропелді қабат шөккен сайын ондағы қысым мен температура артады.
Термокаталитикалық процестер нәтижесінде органикалық зат мұнайға
айналады.
Биогенді теориямен қатар, мұнайдың шығуының абиогенді (бейорганикалық)
теориясы дамыды.
Мұнайдың абиогенді шығу тегі туралы теорияны Д.И. Менделеев 1977ж айтты.
Осы теория негізіне металдардың балқыған карбидтерінің сумен әрекеттесіп
көмірсутектердің түзілу мүмкіндігі жатыр:
Өкінішке орай, бұл теория бір кен орнында мұнай құрамының алуан түрлі
болуын, сондай-ақ мұнайды құрамында тірі организмдер қалдықтары бар
шөгінді жыныстардар табатындығын түсіндіре алмады.
1892 жылы В.Д. Соколов мұнайдың бейорганикалық шығу тегінің космостық
теориясын ұсынды. Осы гипотезаға сәйкес мұнай Жер мен Күн жүйесінің басқа
да планеталары түзілу сатысында космостық материяның басқа түрлерімен
Жерге түсуі мүмкін космостың біріншілік көмірсутектері-нен түзіледі.
Бұған да негіз бар, өйткені кометалар көмірсутекті газдар мен көміртек
атомының бар екендігі анықталған, ал сутегі болса космоста кең тараған.
1960 жылы Н.А. Кудрявцев мұнайдың шығу тегінің магматикалық гипотезасын
ұсынды. Бұл гипотезаға сәйкес мұнай магмада азғана мөлшерде түзіледі, ал
сосын кеуек құмдақты толтыра отырып сызаттар мен жыраттар арқылы жоғары
көтеріледі. Бұл процестер қазір де жалғасуда.
I. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Автоматтандырылатын технологиялық процесс
туралы мәлімет беру
Мұнайды өңдеуге дайындау Жер қойнауынан жер бетіне шыққан мұнайдың
құрамында ілеспе газ (50- 100м 3 т), су (200-300кгт), минералды тұздар
(10-15кгт), механикалық қоспалар болады. Оны тасымалдау және өңдеуге
беру алдында газдардан, механикалық қоспалардан, судың және тұздардың
негізгі бөлігінен тазарту қажет. Сонымен мұнай жер бетіне шығу кезінде
қысымның төмендеуіне байланысты мұнайдан газ бөлінеді, олар мұнайға
ілеспе газ деп аталады. Мұндай мұнайды өңдеу қиын әрі тиімсіз.
Тұздар мен механикалық қоспалардың болуы жылуалмастырғыштар
құбырларының эрозиясы мен ластануын шақырып, жылу өткізгіштік
коэффициентін төмендетіп, мазуттар мен гудрондардың күлділігін
жоғарылатады. Су болуы қондырғының өнімділігінің күрт төмендеуіне
әкеп соқтырып, отын мен су шығынын арттырады, алдымен суды
буландыруға, ал кейіннен оны конденсациялауға. Сол кезде ректификация
дәлдігі бұзылады, сонымен қатар мұнай құрамындағы еріген тұздар
аппаратура коррозиясын шақырады. Аппаратура коррозиясы, бірінші кезекте
бензиндік конденсаторлар мен тоңазытқыштардың, күкіртті мұнайларды
өңдегенде үдейді. Алдымен ылғал әсерінен күкіртті темір түзіледі, ол
қорғаушы қабыршақ (пленка, қабат) түрінде болады: Fe + H 2S = FeS + H 2,
Ал тұз қышқылы бар болған жағдайда, ол хлорлы темірге айналады, ал ол өз
алдына суда ериді де, темірдің жаңа қабатын ашып, H 2S–тің
темірмен реакцияға түсуін тездетеді. FeS + 2НСℓ = FeCℓ 2 + H 2S Бұл
айтылғаннан көріп отырғандай мұнайларды дайындықсыз өңдеуге
болмайды. Демек мұнайларды тек қана мұнай кеніштерінде емес, мұнай өңдеу
зауыттарында да дайындау керек. Алғашқы өңдеуге берілген мұнай құрамында
2-6мгл аспайтын мөлшерде механикалық қоспалар болған жағдайда 1-
0,2% артық су болмау керек. Сондықтан мұнайларды кеніштен
тасымалдамастан бұрын дайындау керек.23 2. Мұнайды сусыздандыру және
тұзсыздандыру Мұнай эмульсиялары. Эмульсия дегеніміз бір-бірінде
ерімейтін немесе аз еритін екі сұйықтық қоспасы. Мұнай эмульсиялары екі
типті болады: мұнай суда (гидрофильді эмульсия) және су мұнайда
(гидрофобты эмульсия). Эмульсия түсі сарыдан - қою қоңыр түске
дейін, консистенциясы – қаймақ тәріздестен май тәріздеске дейін.
Эмульсия да неғұрлым су көп болса, соғұрлым оның қозғалғыштығы төмен
болады. Эмульсияның тұрақтылығы оның құрамында эмульгатордың бар болуына
байланысты. Эмульгаторлар гидрофильді және гидрофобты болады.
Гидрофильді эмульгаторға (олар суда жақсы ериді де мұнайда ерімейді)
нафтен қышқылдарының натрий тұздары, сульфоқышқылдар және т.б.
жатады. Гидрофобты эмульгаторларға (олар мұнайда жақсы ериді де
суда ерімейді) нафтенаттар, саздың ұнтақталған бөлшектері,
металдардың, әсіресе кальций, магний, темір, күмістердің тотықтары,
асфальтты және шайырлы заттар және т.б. жатады. Эмульсиялардың
тұрақтылығының басқа себебі – су тамшылары мен қатты сүзінділерде
статикалық электр зарядтарының жиналуы. Статикалық электр
зарядтарының әсерінен өзара тебілу пайда болады, ол өз алдына су
бөлшектерінің бірігуіне кедергі жасайды. Эмульсия түрін анықтаудың екі
тәсілі бар. Бірінші эмульсияны су мен бензинде еріту. Гидрофильді
эмульсия суда ериді де, бензин түбіне тұнады. Кері құбылыс гидрофобты
эмульсияда байқалады. Екінші тәсіл электр тоғын өткізгіштікке
негізделген. Электр тоғын тек қана гидрофильді эмульсия өткізеді. Суды
мұнай құрамынан шығару үшін оның дегидратациясы, сонымен қатар
эмульсияны бұзу үшін деэмульсациясын өткізуге келесі негізгі тәсілдер
қолданылады: механикалық, термиялық, химиялық, термохимиялық және
электрлік. а) Эмульсияларды бұзудың механикалық тәсілі тұндыру,
центрифугалаумен сүзуді пайдалануға негізделген. Тұндыру тәсілі кең
тараған, бірақ ол тұрақсыз эмульсиялар болған жағдайда ғана
нәтиже береді. Көп жағдайларда эмульсияларды бұзудың негізгі
тәсілі ретінде қолданылады. Центрифугалау мен фильтрлеуді
лабороторияларда ловушкалар өнімі және мұнайларда құрамындағы суды
анықтауға пайдаланылады. б) Термиялық тәсіл жылуды пайдалануға
негізделген. Эмульсияны қыздырған кезде эмульгатор қабығы кеңейеді
және жарылады да, сұйықтық тамшылары бірігеді. Төменге су тұнады, ал
бетіне мұнай жиналады. Әдетте резервуар-тұндырғыштарда мұнайды 60 0 С
температураға дейін қыздырып тұндырады. Кей жағдайларда 120 0 С
температураға дейін қыздырғанда бұзылмайтын эмульсиялар кездеседі.
Бұл жағдайда эмульсияларды бұзудың басқа тәсілдерін пайдаланады
немесе процесс герметизациямен өтеді, өйткені жеңіл фракциялар ұшып
кетуі мүмкін. в) Эмульсияларды бұзудың химиялық тәсілі кеңінен
қолданылады. Бұл тәсілде қолданылатын заттар – деэмульгаторлар
эффектісі эмульгатордың әсерін басу немесе оны ерітуде болады, соған
байланысты қабыршақ бұзылып 24 эмульсия бұзылады. Соңғы уақытта ионогенді
емес БАЗ (этилен мен пропилен тотықтары негізінде) қолданылады. Бұл
демульгаторлар түрі жағынан бұзылатын эмульсияларға қарама- қарсы
эмульсиялар түзеді. Бұл эмульсиялардың әрекеттесуі нәтижесінде
олардың эмульгаторлық қасиеттері тоқтатылып эмульсия бөлінеді. г)
Термохимиялық тәсілдің мәнісі жылытылған мұнайға деэмульгатор
енгізілуде. Бұл тәсіл жоғары эффективті деэмульгаторлар
пайдаланғанда эффективті. Термохимиялық тәсілдің неғұрлым жетілгені
мұнайды герметикаланған аппаратурада сусыздандыру. Мұнда мұнай 9кгссм 3
қысымда, алдын-ала 150-155 0 С температураға дейін қыздырылып судан
тұндырылады. Бұл тәсілді ауыр мұнайлардың тұрақты эмульсияларын бұзуға
пайдаланылады. д) Электрлік тәсіл кеніштерінде және әсіресе МӨЗ-
дарда кеңінен қолданылады. Оның мәнісі: эмульсияға тоқтың жоғарғы
кернеуімен жасалған электр өрісінің әсерінен пленка бұзылып эмульсия
бұзылады. Электрлік тәсілде мұнайдың сусыздандырылуы мен тұзсыздандырылуы
өтетін аппараттар маңызды. Әдетте бұл аппаратты электродегидратор
деп атайды.
Мұнайды тұрақтандыру кезінде жеңіл фракциялардың жоғалуымен күрес
Мұнайды тұрақтандыру. Жер қойнауынан шығатын мұнай құрамында С 1 -С 4
жеңіл көмірсутектерінің мөлшері едәуір көп болады. Осы
көмірсутектердің көп бөлігі мұнайды сақтағанда және тасымалдағанда
жоғалуы мүмкін. Газдардың, сонымен бірге жеңіл бензин фракцияларының
жоғалуын болдырмау, қоршаған ортаны ластамау үшін мұнайдан мүмкін
болғанша МӨЗ жіберу алдында С 1 -С 4 көмірсутектерді бөліп алу
қажет. Мұнайдан жеңіл көмірсутектерді және мұнай фракцияларын бөлу
процесін тұрақтандыру деп атайды. Қажет жағдайда және алынатын
өнімдерге қойылатын талаптарға байланысты мұнайды тұрақтандыру
сепарация және ректификация процестерін қолданып жүргізеді. Сепарация
дегеніміз жеңіл фракцияларды төмен қысымда бір немесе бірнеше
буландырумен алу процесі. Сепарацияны қолданумен тұрақтандырылған
мұнайда 1,5-2% дейін С 1 -С 4 көмірсутектері қалады. Жеңіл
көмірсутектерді терең бөлу үшін мұнайды арнайы тұрақтандыру
қондырғысына, құрамында ректификациялаушы колоннасы бар, бағыттайды.
Бұл қондырғы өнімдері болып: а) тұрақтанған мұнай; б) орталық
газфракциялаушы қондырғыға (ОГФҚ) берілетін газ конденсаты саналады.
ОГФҚ өте ірі мұнайхимиялық комбинаттар құрамына кіреді және жеке
көмірсутектерге бөлуге арналған. Өте ірі мұнай кен орындарында
мұнайды комплексті дайындау, судан және тұздан тазарту және мұнайды
тұрақтандыру процестері құрамына кіретін қондырғылары жұмыс істейді.
Сепарациялық стабилизациялық тораптардың технологиялық схемасын
алдын-ала қыздырылған мұнайдан сепарация кезінде алынатын кеңейтілген газ
фракциясын пайдаланудың үш схемасының біреуін пайдалану кезінде шешуге
болады: 1) қалдық газдардың кейіннен компрессияға, майлық абсорбцияға
немесе төмен температуралық конденсацияға ұшыратылуымен бір рет
конденсациялануы; 2) газ қалдығының кейіннен компрессияланумен
фракцияланушы конденсациясы; 3) кеңейтілген газтәріздес фракцияның
ректификациясы немесе оның абсорбциясы. Ректификация – неғұрлым
күрделі технологиялық процесс екенін айта кету керек, бірақ ол
мұнайды тұрақтандырудың берілген тереңдігі мен көмірсутектердің таза
бөлінуін қамтамасыз етеді. Кеніштік мұнай дайындау тәжірибесінде,
әдетте, комплекстік шешімдер қолданылады және олар сусыздандыру,
тұзсыздандыру және тұрақтандыру процестерін әр түрлі тәсілдерді
пайдаланумен шешіледі.Мұнайды, суды және газды дайындау
процестерінің оларды жинау процестерімен байланыстыру (бастапқы
шикізаттың физикалық-химиялық қасиеттеріне, алынатын өнімдердің
мөлшеріне, алу тәсілдеріне байланысты) мұнайды дайындау қондырғысын
(УПН) жобалау кезінде унификацияланған технологиялық шешім қабылдауға
мүмкіндік береді.
2. Бақыланатын, реттелетін және сигналданатын параметрлерін таңдау.
Шикі зат пен өнім сапасын бақылау. Қондырғыларда жүргізілетін
лабораториялық байқаудың нәтижесінде технологиялық процесті дұрыс
жүргізуге қажетті мәліметтер алынады. Лабораторияда қондырғыға айдауға
түсетін мұнай сапасын және қондырғыдан шығатын өнімдер сапасын зерттейді.
Мұнайды анализдегенде оның тығыздығын, ондағы тұздар, судың мөлдір
фракциялар мөлшерін анықтайды. Бензин фракцияларын анализдеуде оның октан
санын, ондағы активті күкірт қосылыстарының барлығын немесе жоқтығын (мыс
пластинкасына әсеріне қарап) анықтайды. Сонымен қабат бензинді фракцияға
бөледі. Орта дистилляттар – керосин және дизел фракциялары үшін –
фракциялық құрамын, тұтқырлығын, тұтану, қатаю немесе лайлану
температурасын анықтайды.
Лабораторияда орындалатын анықтауларға көп уақыт кетеді, анықтау
нәтижесі пробаны алғаннан кейін 1,5-2,0 сағ.кейін қондырғыға түседі, яғни
қондырғы операторы осы өткен уақытта шығарылған өнімнің сапасын өзгерте
алмайды. Одан бөлек лабораториялық анықтаумен көп адам шұғылданады.
Сондықтан техникалық прогрестің және алғашқы айдау қондырғылары
жетілдірудің негізгі бағыты автоматизациялау дәрежесін өсіру, өнімдердің
сапасын автоматикалық бақылауға көшіру болып саналады.
Соңғы кездердегі жасалған ағымдағы сапаны анықтайтын анализаторлар
шикі зат пен өнімнің алынған пробаларын орталық лабораторияға жібермей-
ақ, қондырғының өзінде талдап, бірден нәтижесін алуға мүмкіндік береді.
Келешекте сапа жөніндегі анализаторларды технологиялық режим
реттеушісімен байланыстырып, технологиялық процесті толық
автоматизациялауға болады. Фракциялық құрамды, тұтану температурасын,
өнім тығыздығын анықтайтын сапа анализаторлары көптеген алғашқы айдау
қондырғыларында жұмыс істей бастайды.
II. АРНАУЛЫ БӨЛІМ
1. Технологиялық процесті автоматтандырудың функционалдық схемасын
қарастыру
Шикізат мұнайы резервуарлардан 1 насостың қабылдауына келіп түседі. 1
насосқа 2 сыйымдылықтан 3 насос көмегімен деэмульгаторлардың 2%-тік
ерітіндісі беріледі. Жалуалмастырғыштарда тұздар тұрып қалмауы үшін 4
сыйымдылықтан 5 насос арқылы 1 насосына су беріледі. Мұнайдың 1-ші ағыны
6,7,8. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Мұнайдың 2-
ші ағыны 9,10,11. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді.
Мұнайдың 3-ші ағыны 12,13,14 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтеді.
8,11,14 жылуалмастырғыштарынан соң үш ағын қосылады. Содан соң мұнай
төрт параллельді ағынмен 17 электрдегидраторлардың 1-ші сатысына келіп
түседі. 17 электрдегидраторлардың алдында мұнай құбырына, шикізат
жылуалмастырғыштарын коррозиядан қорғау үшін 6 сыйымдылықтан 15 насос
көмегімен сода – сілтінің 2%-тік ерітіндісі беріледі. Сондай-ақ 27,30
жылуалмастырғыштарына кейінде беріледі. Ыстық су электрдегидраторлардың 1-
ші сатысынан 20 сыйымдылыққа келіп түседі. Электрлі тұзсыздандырудың 2-ші
сатысынан соң дренажды су рециркулят ретінде 21 сыйымдылық, 26 насоста
жиналып электрдегидраторларға дейінгі мұнай ағымына беріледі. 17
электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4 сыйымдылықтан 5 насос арқылы
судың бір бөлігі беріледі. Мұнай мен су араласып болғаннан соң мұнай
эмульсиясы 17 электродегидратордың 1-ші сатысына келіп түседі. Жартылай
тұзсыздандырылған және сусыздандырылған мұнай 17 электродегидраторлардың
1-ші сатысынан 18 электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4
сыйымдылықтан таза су мен қайтымды су қоспасы беріледі. Рецикл ретінде
таза суға 21 сыйымдылықтан дренажды су беріледі. 17 электродегидратордан
шыққан мұнай 20 сыйымдылықтан тұндырылады.
Тұндырылған мұнай 20 сыйымдылықтан, 19 сыйымдылықтан шикізат
насостарының қабылдау желісіне, 23 мұздатқыштарында 323К-де салқындатылып
бағытталады. 20 сыйымдылықтан шыққан тұз ерітіндісі үздіксіз 24 ауамен
салқындату мұздатқыштарында 323-333К-де дейін салқындатылып қондырғыдан
шығарылып отырады.
Тұзды ерітіндінің бір бөлігі 17 электрлі дегидратор алдында мұнай
ағындарына рецикл ретінде беріледі. ЭЛТҚ блогынан келген сусызданған және
тұзсызданған мұнай үш параллельді ағынмен қыздырылады. 1-ші ағын 26,25,27
жылуалмастырғыштарының құбыр аралық кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін
қыздырылады. 2-ші ағын 28,29,30 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін қыздырылады. 3-ші ағын 31,32
жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Одан соң 30
жылуалмастырғышқа түседі. Ары қарай үш ағын бір колектрге бірігіп, екі
ағын болып 33 колоннаның 8 тарепкасына түседі. Бұдан басқа мұнайдың бір
бөлігі ЭЛТҚ-дан соң бірден ІІ-сатыда салқын қорек ретінде 33 колоннаның
18 тарелкасына беріледі. 33 колоннаның жоғарғы жағынан 423К
температурада бензин булары (БҚ – 1400С фракциясы), су булары және
газдар шығып, 34 ауамен салқындату мұздатқыш – конденсаторға келіп, ол
жерде салқындатылып, сұйытылады және одан әрі қарай 35 мұздатқыш –
конденсаторға жіберіледі, 33 колоннаның жоғарғы тарелкалары коррозияға
ұшырамау үшін және 34 мұздатқыш – конденсаторды қорғау үшін колоннаға 38
сыйымдылықтан 39 насоспен коррозияға ингибиторының 2%-тік ерітіндісі
сұйытылым желісімен беріледі. Құрамында күкірт аз мұнайды өңдеген кезде
коррозияға ингибиторы қолданылмайды. 33 колоннаның шлемді желісіне 40
сыйымдылықтан 41 насос арқылы аммиактың сулы 1%-тік ерітіндісі беріледі.
Су, бензин, сұйытылмаған газдар 323К температурамен 36 рефлюк еті
сыйымдылыққа беріледі. 36 сыйымдылықтан шыққан бензин 33 колоннаға 37
насос арқылы сұйытылып ретінде беріледі. 36 сыйымдылығынан шыққан артық
бензин деңгей реттегіш клапан арқылы 48 колоннадан шыққан бензинмен
араласуға беріледі. 36 сыйымдылықтан шыққан сұйытылмаған газда К-48
колоннадан шыққан бензинмен араласуға жіберіледі. Бензин қоспасы мен
көмірсутекті газ 42 сумен салқындату мұздатқышында салқындатып 43
сыйымдылыққа бензинмен араласуға келіп түседі. 36 сыйымдылықтан шыққан су
канализацияға жіберіледі. ЭЛТҚ-АҚ қондырғысындағы майлы газ фракциялау
қондырғысынан шығарылады. 36 сыйымдылықтан мұнай газ 16 сыйымдылығына,
яғни ГФҚ-на беріледі. Егер ГФҚ-сы жұмыс істемейтін болса, онда майлы газ
жалынға және отынды сетьке шығарылады. 33 колоннаның төменгі жағында
отынның режимін бір қалыпты ұстап тұру келесі түрде іске асырылады.
Бензинсіздендірілген мұнайдың бір бөлігі 33 колоннаның төменгі жағынан 44
насос арқылы жиналып 45 пешке ыстық ағынды секциясына қыздыру үшін
бағытталады.
Ыстық ағым пеште 613К-ге дейін қыздырғаннан соң трамсферлі ағынмен
45 пештен шығып 33 колоннаның 1-ші тарелкасының астына беріледі.
Бензинсіздендірілген мұнайдың негізгі көп бөлігі 33 колоннасынан шығып 46
насос арқылы 47 пешке беріледі. 633 К температураға дейін қыздырылған
бензинсіздендірілген мұнай екі ағынмен П-47 пештен 48 колоннаның 8
тарелкасына келіп түседі. 48 колоннаның жоғарғы жағынан газ, бензин буы
және су булары шығып, ауамен салқындату мұздатқыш-конденсаторына 49,50
келіп түседі, 48 колоннаның жоғарғы тарелкалары және 49,50 мұздатқыш-
конденсаторларын коррозиядан қорғау үшін, 38 сыйымдылықтан 39 насос
арқылы 49 колоннаның шлемді желісіне коррозия ингибиторының 2%-тік
ерітіндісі беріледі. 48 колоннасының шлемді желісіне тағы да 40
сыйымдылығына 41 насос арқылы аммиакты судың 1%-тік ерітіндісі беріледі.
48 колоннаның төменгі жағынан мазуттан жеңіл фракцияларды булау үшін және
ректификациялық колоннадағы фракциялардың жақсы булануы үшін қыздырылған
су буы беріледі. Конденсат (сұйытылым) 323К температурасымен 51
сыйымдылыққа түседі. 51 сыйымдылықтан шыққан су канализацияға жіберіледі.
51 сыйымдылықтан БҚ-1400С фракциясы 51 насосқа жіберілді. Бензин
фракцияларының бір бөлігі 48 колоннаға сұйытылым ретінде беріледі.
Бензиннің қалған бөлігі 51 сыйымдылықтан БҚ – 1000С фракциясы және БҚ
– 1400С фракцияларымен араласу үшін 43 сыйымдылығына жіберіледі. 48
колоннадағы артық жылуды циркуляциялық сұйытылыммен реттеліп отырады. 1-
ші циркуляциялық сұйытылым 418К температурамен 48 колоннаның 37
тарелкасынан 53 насосқа жиналып, екі ағынмен 6,9 жылуалмастырғыштарына
айдалады. Одан әрі параллельді екі ағынмен 38 тарелкаға оралады. ІІ
циркуляциялық сұйытылым 48 колоннаның 23 тарелкасынан 54 насосында
жиналып екі ағынмен 7,10,13 жылуалмастырғыштарына келіп түседі, одан әрі
екі ағын 48 колоннаның 24,25-ші тарелкаларына бағытталады.ІІІ
циркуляциялық сұйытылым 573К температурамен 48 колоннаның 12 тарелкасынан
55 насосқа жиналып, екі параллельді ағынмен 26,29 жылуалмастырғыштарын
арқылы айдалып, 473К-ге дейін салқындатылып бір ағынмен 48 колоннаның 13
тарелкасына келіп түседі.
1400С-1800С фракциясы 56 булау колоннасының төменгі жағынан жеңіл
фракцияларды булау үшін қыздырылған су буы беріледі, 561 колоннасының
жоғарғы жағынан буланған жеңіл фракциялар шығып, 48 колоннаның 42
тарелкасының астына келіп түседі. 561 колоннаның төменгі жағынан 393К
температурамен 140-1800С фракцияға шығып 57 насос 58 ауамен салқындату
мұздатқышы арқылы айдалып салқындатылады. Салқындаған 1400-1800С
фракциясы және 82-1400С фракциясы 180-2300С фракциясымен араласуға
бағытталады.
180-2300С фракциясы 26 тарелка арқылы 48 булау колоннасының 10-шы
тарелкасына ағады. 562 колонна төменгі бөлігімен жеңіл фракцияларды
булау үшін қыздырылған су буы беріледі. Буланған жеңіл фракциялар 56
колоннаның жоғарғы жағынан шығып, 48 колоннаның 29-шы тарелкасының астына
келіп түседі. 56 колоннаның төменгі жағынан 423К-де 180-2300С фракциясы
59 насоста жиналып 60 жылуалмастырғыш арқылы 61 ауамен салқындату
мұздатқышына айдалады, онда 180-2300С фракциясы 323К-ге дейін
салқындатылады. Салқындатылған 180-2300С фракциясы 140-1800С фракциясы
және 230-2500С фракциясымен араласуға, ары қарай гидротазалау
қондырғысына бағытталады. 230-2500С фракциясы 14,16 тарелкалардан булау
колоннасының төменгі бөлігінің 563 10-шы тарелкасына ағады. Жеңіл
фракцияларды булау үшін К-563 төменгі жағынан қыздырылған су буы
беріледі. Су буы және буланған жеңіл фракциялар К-563 жоғарғы жағынан 48
колоннаның 18 тарелкасына келіп түседі. К-563 колоннаның төменгі жағынан
523К температурамен 230-2500С фракциясы 62 насосымен алынып, 468К
температураға дейін салқындатылып ЭЛТҚ-дан соң мұнайды қыздыратын
жылуалмастырғыш аппараты 8,12 арқылы айдалып 63 ауамен салқындату
мұздатқышына келіп түсіп 323К-ге дейін суытылады. 48 колоннаның төменгі
жағынан мазут шығып 64 насос арқылы 633К температурамен екі ағынмен
қыздыратын жылуалмастырғышымен айдалады.
Бірінші ағын 27 жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Екінші ағын 30
жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Одан әрі мазут екі ағынмен
тұзсыздандырылған мұнайды қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары
32,28,31 мұнай шикізаты қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары 11,14
арқылы айдалады. Одан әрі қарай басқа да ағындар қосылады, мазут 14
жылуалмастырғыш арқылы 65 ауамен салқындату мұздатқышына келіп
салқындатылады. 363К температурада қондырғыдан шығып кетеді. 43
сыйымдылықтан БҚ – 1400С фракциясы 66 насосқа жиналып, тұрақты бензинмен
және 180-2300С фракциясы 67,60 жылуалмастырғыштар арқылы 68 тұрақтандыру
колоннасының 25-ші тарелкасына 423К температурамен беріледі. 68
тұрақтандыру колоннасының жоғарғы жағынан тұрақсыздандыру басының булары
шығып 69 мұздатқыш – конденсатор және 70 сумен салқындату мұздатқышында
323К-ге дейін салқындатылып 71 рефлюксті сыйымдылыққа келіп түседі.
Бұлардың жарты бөлігі 44 табақшаға оралады. 71 сыйымдылықтан
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Біздің мамандығымыз өндірісті автоматтандыру болғандықтан, көбінесе
біз күнделікті автоматты басқару, автоматты реттеу жүйелері жайында жиі
сөз қозғаймыз.
Қазіргі кездегі өндірісті басқару мәселесін шешудің негізгі құралы –
АБЖ болып табылады. АБЖ адамның орталық, басқарушы рөлі мен шығармашылық
қабілеттерін, қазіргі математикалық әдістер мен автоматтандыру
құралдарын, есептеу техникасын кеңінен пайдаланумен үйлеседі.
Технологиялық үрдістерді сапалы түрде жүргізу үшін, автоматты басқару
жүйелері жасап шығарылған. АБЖ автоматтандыру жүйесін жобалау тапсырмасы
негізінде орындалады және келесі функцияларды атқарады: технологиялық
үрдістің жүруі жайында ақпараттарды жинайды (біріншілік өлшеу
түрлендіргіштері) және оны бақылаушыға ыңғайлы түрде көрсетеді (екіншілік
аспаптар); берілген тапсырманың өзгеруі кезінде жұмыс режимін тез және
нақты түзетуге мүмкіндік береді және үрдістің негізгі параметрлерін
реттейді (реттегіштер, орындаушы механизмдер және реттеуші органдар).
Жалпы, үрдістерді автоматтандыру дегеніміз – берілген нысанға, оның
сапалы, тиімді, жақсы жұмыс жасауы үшін мақсатты түрде адамдардың
қатысуынсыз немесе маңызды, ерекше жағдайларда ғана араласып, әсер ету
әрекеті негізінде құрылған жүйе. Автоматтандыру нәтижесінде ТҮ АБЖ
құрылады. ТҮ АБЖ автоматтандырудың ең жоғарғы сатысы болып есептеледі.
Қазіргі заманғы көлемді өндірістерді, нысанды толық басқарудың
шешімін қабылдау үшін қажетті ақпаратты жинау мен өңдеудің
автоматтандырылған үрдісін жүзеге асыратын, автоматтандырылған, адамды –
машиналы жүйелерсіз елестету мүмкін емес. Аталған жүйелерді – ТҮ АБЖ деп
атайды. ТҮ АБЖ өндірілетін өнімнің сапалы және сандық сипаттамасын
анықтайтын, берілген технологиялық және технико-экокномикалық критериялар
бойынша технологиялық кешендерді автоматты басқаруды қамтамасыз етеді.
Мұнай – құрамында газ тәрізді және қатты заттар еріген табиғи
дисперсті сұйық көмірсутектер жүйесі. Мұнайда көмірсутектермен қатар,
құрамында көміртек пен сутегіден басқа азот, күкірт, оттегі және басқа да
элементтер бар гетероорганикалық гетероатомды қосылыстар кездеседі.
Басқаша сөзбен айтқанда, мұнай – бұл газ тәрізді, сұйық жән қатты
көмірсутекті қосылыстардың кең кешенін білдіреді.
Табиғи мұнайдың шығу тегін зерттеушілер алдында тұрған басты қиындық,
оның түзілуі туралы тура және сенімді мәліметтердің жетіспеуі – онда
бастапқы органикалық ұлпалардың болмауы. Зерттеуші әртүрлі болжамға
апаратын болжамдар мен жанама фактілерге ғана сүйенеді. Көптеген
геологтар тірі материядан мұнайдың түзілгендігі туралы гипотезаны
қолдайды. Мұнайдың бейорганикалық түзілу гипотезасын қорғайтын
геологиялық және химиялық сипаттағы анық ұғымдарды келтіруге болады.
Заманауи ғылымда мұнайдың шығуы туралы екі негізгі гипотезалар бар.
Әрқайсысын жеке қарастырайық.
Биогенді (органикалық) теория мәні мынада. Барлық жанғыш көміртекті
қазбалар (мұнай, газ, көмір, жанғыш тақта тастар) генетикалық туыс
түзілімдер болып табылады. Олардың барлығы әртүрлі геологиялық сатыларда
Жерде өмір сүрген тірі организмдердің шірік қалдықтарынан пайда болды.
Мұнайдың түзілу көзі суаттар түбі мен су қабатында өсетін тікелей төмен
сатылы өсімдіктердің (планктон, балдырлар және т.б.) органикалық
қалдықтары болып табылады. Суаттарды қоршаған ортаның әсерінен өлген
организмдер ыдырайды. Нәтижесінде мұнайда бастапқы өсімдік материалынан
мұраға қалған және одан әрі оның түрлену барысында алынатын қосылыстар
болады.
Алғаш рет мұнайдың органикалық шығу тегі туралы гипотезаны М.В. Ломоносов
1763ж айтқан. М.В. Ломоносовтың пікірінше, мұнай тасты көмірлерге жер
асты оттарының әсер етуінен түзілді, нәтижесінде асфальттар, мұнайлар
және тасты майлар пайда болды.
Кейіннен осы гипотезаны растайтын көптеген тәжірибелік жұмыстар
жүргізілді. 1932 жылы И.М. Губкин мұнайдың биогендік шығу тегі туралы
теорияны толық баяндағандай болды. Мұнайдың түзілуі үшін бастапқы зат
ретінде сапропелді қарастырды. Сапр опель – бұл тікелей төмен сатылы
балдырлар мен суаттар микроорганизмдерінің шіріген қалдықтарынан тұратын
органикалық тұнбалар (қайырлар). Органикалық қалдықтарға бай жер қабатына
сапропелді қабат шөккен сайын ондағы қысым мен температура артады.
Термокаталитикалық процестер нәтижесінде органикалық зат мұнайға
айналады.
Биогенді теориямен қатар, мұнайдың шығуының абиогенді (бейорганикалық)
теориясы дамыды.
Мұнайдың абиогенді шығу тегі туралы теорияны Д.И. Менделеев 1977ж айтты.
Осы теория негізіне металдардың балқыған карбидтерінің сумен әрекеттесіп
көмірсутектердің түзілу мүмкіндігі жатыр:
Өкінішке орай, бұл теория бір кен орнында мұнай құрамының алуан түрлі
болуын, сондай-ақ мұнайды құрамында тірі организмдер қалдықтары бар
шөгінді жыныстардар табатындығын түсіндіре алмады.
1892 жылы В.Д. Соколов мұнайдың бейорганикалық шығу тегінің космостық
теориясын ұсынды. Осы гипотезаға сәйкес мұнай Жер мен Күн жүйесінің басқа
да планеталары түзілу сатысында космостық материяның басқа түрлерімен
Жерге түсуі мүмкін космостың біріншілік көмірсутектері-нен түзіледі.
Бұған да негіз бар, өйткені кометалар көмірсутекті газдар мен көміртек
атомының бар екендігі анықталған, ал сутегі болса космоста кең тараған.
1960 жылы Н.А. Кудрявцев мұнайдың шығу тегінің магматикалық гипотезасын
ұсынды. Бұл гипотезаға сәйкес мұнай магмада азғана мөлшерде түзіледі, ал
сосын кеуек құмдақты толтыра отырып сызаттар мен жыраттар арқылы жоғары
көтеріледі. Бұл процестер қазір де жалғасуда.
I. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1. Автоматтандырылатын технологиялық процесс
туралы мәлімет беру
Мұнайды өңдеуге дайындау Жер қойнауынан жер бетіне шыққан мұнайдың
құрамында ілеспе газ (50- 100м 3 т), су (200-300кгт), минералды тұздар
(10-15кгт), механикалық қоспалар болады. Оны тасымалдау және өңдеуге
беру алдында газдардан, механикалық қоспалардан, судың және тұздардың
негізгі бөлігінен тазарту қажет. Сонымен мұнай жер бетіне шығу кезінде
қысымның төмендеуіне байланысты мұнайдан газ бөлінеді, олар мұнайға
ілеспе газ деп аталады. Мұндай мұнайды өңдеу қиын әрі тиімсіз.
Тұздар мен механикалық қоспалардың болуы жылуалмастырғыштар
құбырларының эрозиясы мен ластануын шақырып, жылу өткізгіштік
коэффициентін төмендетіп, мазуттар мен гудрондардың күлділігін
жоғарылатады. Су болуы қондырғының өнімділігінің күрт төмендеуіне
әкеп соқтырып, отын мен су шығынын арттырады, алдымен суды
буландыруға, ал кейіннен оны конденсациялауға. Сол кезде ректификация
дәлдігі бұзылады, сонымен қатар мұнай құрамындағы еріген тұздар
аппаратура коррозиясын шақырады. Аппаратура коррозиясы, бірінші кезекте
бензиндік конденсаторлар мен тоңазытқыштардың, күкіртті мұнайларды
өңдегенде үдейді. Алдымен ылғал әсерінен күкіртті темір түзіледі, ол
қорғаушы қабыршақ (пленка, қабат) түрінде болады: Fe + H 2S = FeS + H 2,
Ал тұз қышқылы бар болған жағдайда, ол хлорлы темірге айналады, ал ол өз
алдына суда ериді де, темірдің жаңа қабатын ашып, H 2S–тің
темірмен реакцияға түсуін тездетеді. FeS + 2НСℓ = FeCℓ 2 + H 2S Бұл
айтылғаннан көріп отырғандай мұнайларды дайындықсыз өңдеуге
болмайды. Демек мұнайларды тек қана мұнай кеніштерінде емес, мұнай өңдеу
зауыттарында да дайындау керек. Алғашқы өңдеуге берілген мұнай құрамында
2-6мгл аспайтын мөлшерде механикалық қоспалар болған жағдайда 1-
0,2% артық су болмау керек. Сондықтан мұнайларды кеніштен
тасымалдамастан бұрын дайындау керек.23 2. Мұнайды сусыздандыру және
тұзсыздандыру Мұнай эмульсиялары. Эмульсия дегеніміз бір-бірінде
ерімейтін немесе аз еритін екі сұйықтық қоспасы. Мұнай эмульсиялары екі
типті болады: мұнай суда (гидрофильді эмульсия) және су мұнайда
(гидрофобты эмульсия). Эмульсия түсі сарыдан - қою қоңыр түске
дейін, консистенциясы – қаймақ тәріздестен май тәріздеске дейін.
Эмульсия да неғұрлым су көп болса, соғұрлым оның қозғалғыштығы төмен
болады. Эмульсияның тұрақтылығы оның құрамында эмульгатордың бар болуына
байланысты. Эмульгаторлар гидрофильді және гидрофобты болады.
Гидрофильді эмульгаторға (олар суда жақсы ериді де мұнайда ерімейді)
нафтен қышқылдарының натрий тұздары, сульфоқышқылдар және т.б.
жатады. Гидрофобты эмульгаторларға (олар мұнайда жақсы ериді де
суда ерімейді) нафтенаттар, саздың ұнтақталған бөлшектері,
металдардың, әсіресе кальций, магний, темір, күмістердің тотықтары,
асфальтты және шайырлы заттар және т.б. жатады. Эмульсиялардың
тұрақтылығының басқа себебі – су тамшылары мен қатты сүзінділерде
статикалық электр зарядтарының жиналуы. Статикалық электр
зарядтарының әсерінен өзара тебілу пайда болады, ол өз алдына су
бөлшектерінің бірігуіне кедергі жасайды. Эмульсия түрін анықтаудың екі
тәсілі бар. Бірінші эмульсияны су мен бензинде еріту. Гидрофильді
эмульсия суда ериді де, бензин түбіне тұнады. Кері құбылыс гидрофобты
эмульсияда байқалады. Екінші тәсіл электр тоғын өткізгіштікке
негізделген. Электр тоғын тек қана гидрофильді эмульсия өткізеді. Суды
мұнай құрамынан шығару үшін оның дегидратациясы, сонымен қатар
эмульсияны бұзу үшін деэмульсациясын өткізуге келесі негізгі тәсілдер
қолданылады: механикалық, термиялық, химиялық, термохимиялық және
электрлік. а) Эмульсияларды бұзудың механикалық тәсілі тұндыру,
центрифугалаумен сүзуді пайдалануға негізделген. Тұндыру тәсілі кең
тараған, бірақ ол тұрақсыз эмульсиялар болған жағдайда ғана
нәтиже береді. Көп жағдайларда эмульсияларды бұзудың негізгі
тәсілі ретінде қолданылады. Центрифугалау мен фильтрлеуді
лабороторияларда ловушкалар өнімі және мұнайларда құрамындағы суды
анықтауға пайдаланылады. б) Термиялық тәсіл жылуды пайдалануға
негізделген. Эмульсияны қыздырған кезде эмульгатор қабығы кеңейеді
және жарылады да, сұйықтық тамшылары бірігеді. Төменге су тұнады, ал
бетіне мұнай жиналады. Әдетте резервуар-тұндырғыштарда мұнайды 60 0 С
температураға дейін қыздырып тұндырады. Кей жағдайларда 120 0 С
температураға дейін қыздырғанда бұзылмайтын эмульсиялар кездеседі.
Бұл жағдайда эмульсияларды бұзудың басқа тәсілдерін пайдаланады
немесе процесс герметизациямен өтеді, өйткені жеңіл фракциялар ұшып
кетуі мүмкін. в) Эмульсияларды бұзудың химиялық тәсілі кеңінен
қолданылады. Бұл тәсілде қолданылатын заттар – деэмульгаторлар
эффектісі эмульгатордың әсерін басу немесе оны ерітуде болады, соған
байланысты қабыршақ бұзылып 24 эмульсия бұзылады. Соңғы уақытта ионогенді
емес БАЗ (этилен мен пропилен тотықтары негізінде) қолданылады. Бұл
демульгаторлар түрі жағынан бұзылатын эмульсияларға қарама- қарсы
эмульсиялар түзеді. Бұл эмульсиялардың әрекеттесуі нәтижесінде
олардың эмульгаторлық қасиеттері тоқтатылып эмульсия бөлінеді. г)
Термохимиялық тәсілдің мәнісі жылытылған мұнайға деэмульгатор
енгізілуде. Бұл тәсіл жоғары эффективті деэмульгаторлар
пайдаланғанда эффективті. Термохимиялық тәсілдің неғұрлым жетілгені
мұнайды герметикаланған аппаратурада сусыздандыру. Мұнда мұнай 9кгссм 3
қысымда, алдын-ала 150-155 0 С температураға дейін қыздырылып судан
тұндырылады. Бұл тәсілді ауыр мұнайлардың тұрақты эмульсияларын бұзуға
пайдаланылады. д) Электрлік тәсіл кеніштерінде және әсіресе МӨЗ-
дарда кеңінен қолданылады. Оның мәнісі: эмульсияға тоқтың жоғарғы
кернеуімен жасалған электр өрісінің әсерінен пленка бұзылып эмульсия
бұзылады. Электрлік тәсілде мұнайдың сусыздандырылуы мен тұзсыздандырылуы
өтетін аппараттар маңызды. Әдетте бұл аппаратты электродегидратор
деп атайды.
Мұнайды тұрақтандыру кезінде жеңіл фракциялардың жоғалуымен күрес
Мұнайды тұрақтандыру. Жер қойнауынан шығатын мұнай құрамында С 1 -С 4
жеңіл көмірсутектерінің мөлшері едәуір көп болады. Осы
көмірсутектердің көп бөлігі мұнайды сақтағанда және тасымалдағанда
жоғалуы мүмкін. Газдардың, сонымен бірге жеңіл бензин фракцияларының
жоғалуын болдырмау, қоршаған ортаны ластамау үшін мұнайдан мүмкін
болғанша МӨЗ жіберу алдында С 1 -С 4 көмірсутектерді бөліп алу
қажет. Мұнайдан жеңіл көмірсутектерді және мұнай фракцияларын бөлу
процесін тұрақтандыру деп атайды. Қажет жағдайда және алынатын
өнімдерге қойылатын талаптарға байланысты мұнайды тұрақтандыру
сепарация және ректификация процестерін қолданып жүргізеді. Сепарация
дегеніміз жеңіл фракцияларды төмен қысымда бір немесе бірнеше
буландырумен алу процесі. Сепарацияны қолданумен тұрақтандырылған
мұнайда 1,5-2% дейін С 1 -С 4 көмірсутектері қалады. Жеңіл
көмірсутектерді терең бөлу үшін мұнайды арнайы тұрақтандыру
қондырғысына, құрамында ректификациялаушы колоннасы бар, бағыттайды.
Бұл қондырғы өнімдері болып: а) тұрақтанған мұнай; б) орталық
газфракциялаушы қондырғыға (ОГФҚ) берілетін газ конденсаты саналады.
ОГФҚ өте ірі мұнайхимиялық комбинаттар құрамына кіреді және жеке
көмірсутектерге бөлуге арналған. Өте ірі мұнай кен орындарында
мұнайды комплексті дайындау, судан және тұздан тазарту және мұнайды
тұрақтандыру процестері құрамына кіретін қондырғылары жұмыс істейді.
Сепарациялық стабилизациялық тораптардың технологиялық схемасын
алдын-ала қыздырылған мұнайдан сепарация кезінде алынатын кеңейтілген газ
фракциясын пайдаланудың үш схемасының біреуін пайдалану кезінде шешуге
болады: 1) қалдық газдардың кейіннен компрессияға, майлық абсорбцияға
немесе төмен температуралық конденсацияға ұшыратылуымен бір рет
конденсациялануы; 2) газ қалдығының кейіннен компрессияланумен
фракцияланушы конденсациясы; 3) кеңейтілген газтәріздес фракцияның
ректификациясы немесе оның абсорбциясы. Ректификация – неғұрлым
күрделі технологиялық процесс екенін айта кету керек, бірақ ол
мұнайды тұрақтандырудың берілген тереңдігі мен көмірсутектердің таза
бөлінуін қамтамасыз етеді. Кеніштік мұнай дайындау тәжірибесінде,
әдетте, комплекстік шешімдер қолданылады және олар сусыздандыру,
тұзсыздандыру және тұрақтандыру процестерін әр түрлі тәсілдерді
пайдаланумен шешіледі.Мұнайды, суды және газды дайындау
процестерінің оларды жинау процестерімен байланыстыру (бастапқы
шикізаттың физикалық-химиялық қасиеттеріне, алынатын өнімдердің
мөлшеріне, алу тәсілдеріне байланысты) мұнайды дайындау қондырғысын
(УПН) жобалау кезінде унификацияланған технологиялық шешім қабылдауға
мүмкіндік береді.
2. Бақыланатын, реттелетін және сигналданатын параметрлерін таңдау.
Шикі зат пен өнім сапасын бақылау. Қондырғыларда жүргізілетін
лабораториялық байқаудың нәтижесінде технологиялық процесті дұрыс
жүргізуге қажетті мәліметтер алынады. Лабораторияда қондырғыға айдауға
түсетін мұнай сапасын және қондырғыдан шығатын өнімдер сапасын зерттейді.
Мұнайды анализдегенде оның тығыздығын, ондағы тұздар, судың мөлдір
фракциялар мөлшерін анықтайды. Бензин фракцияларын анализдеуде оның октан
санын, ондағы активті күкірт қосылыстарының барлығын немесе жоқтығын (мыс
пластинкасына әсеріне қарап) анықтайды. Сонымен қабат бензинді фракцияға
бөледі. Орта дистилляттар – керосин және дизел фракциялары үшін –
фракциялық құрамын, тұтқырлығын, тұтану, қатаю немесе лайлану
температурасын анықтайды.
Лабораторияда орындалатын анықтауларға көп уақыт кетеді, анықтау
нәтижесі пробаны алғаннан кейін 1,5-2,0 сағ.кейін қондырғыға түседі, яғни
қондырғы операторы осы өткен уақытта шығарылған өнімнің сапасын өзгерте
алмайды. Одан бөлек лабораториялық анықтаумен көп адам шұғылданады.
Сондықтан техникалық прогрестің және алғашқы айдау қондырғылары
жетілдірудің негізгі бағыты автоматизациялау дәрежесін өсіру, өнімдердің
сапасын автоматикалық бақылауға көшіру болып саналады.
Соңғы кездердегі жасалған ағымдағы сапаны анықтайтын анализаторлар
шикі зат пен өнімнің алынған пробаларын орталық лабораторияға жібермей-
ақ, қондырғының өзінде талдап, бірден нәтижесін алуға мүмкіндік береді.
Келешекте сапа жөніндегі анализаторларды технологиялық режим
реттеушісімен байланыстырып, технологиялық процесті толық
автоматизациялауға болады. Фракциялық құрамды, тұтану температурасын,
өнім тығыздығын анықтайтын сапа анализаторлары көптеген алғашқы айдау
қондырғыларында жұмыс істей бастайды.
II. АРНАУЛЫ БӨЛІМ
1. Технологиялық процесті автоматтандырудың функционалдық схемасын
қарастыру
Шикізат мұнайы резервуарлардан 1 насостың қабылдауына келіп түседі. 1
насосқа 2 сыйымдылықтан 3 насос көмегімен деэмульгаторлардың 2%-тік
ерітіндісі беріледі. Жалуалмастырғыштарда тұздар тұрып қалмауы үшін 4
сыйымдылықтан 5 насос арқылы 1 насосына су беріледі. Мұнайдың 1-ші ағыны
6,7,8. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Мұнайдың 2-
ші ағыны 9,10,11. Жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді.
Мұнайдың 3-ші ағыны 12,13,14 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтеді.
8,11,14 жылуалмастырғыштарынан соң үш ағын қосылады. Содан соң мұнай
төрт параллельді ағынмен 17 электрдегидраторлардың 1-ші сатысына келіп
түседі. 17 электрдегидраторлардың алдында мұнай құбырына, шикізат
жылуалмастырғыштарын коррозиядан қорғау үшін 6 сыйымдылықтан 15 насос
көмегімен сода – сілтінің 2%-тік ерітіндісі беріледі. Сондай-ақ 27,30
жылуалмастырғыштарына кейінде беріледі. Ыстық су электрдегидраторлардың 1-
ші сатысынан 20 сыйымдылыққа келіп түседі. Электрлі тұзсыздандырудың 2-ші
сатысынан соң дренажды су рециркулят ретінде 21 сыйымдылық, 26 насоста
жиналып электрдегидраторларға дейінгі мұнай ағымына беріледі. 17
электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4 сыйымдылықтан 5 насос арқылы
судың бір бөлігі беріледі. Мұнай мен су араласып болғаннан соң мұнай
эмульсиясы 17 электродегидратордың 1-ші сатысына келіп түседі. Жартылай
тұзсыздандырылған және сусыздандырылған мұнай 17 электродегидраторлардың
1-ші сатысынан 18 электродегидратордың алдында мұнай ағымына 4
сыйымдылықтан таза су мен қайтымды су қоспасы беріледі. Рецикл ретінде
таза суға 21 сыйымдылықтан дренажды су беріледі. 17 электродегидратордан
шыққан мұнай 20 сыйымдылықтан тұндырылады.
Тұндырылған мұнай 20 сыйымдылықтан, 19 сыйымдылықтан шикізат
насостарының қабылдау желісіне, 23 мұздатқыштарында 323К-де салқындатылып
бағытталады. 20 сыйымдылықтан шыққан тұз ерітіндісі үздіксіз 24 ауамен
салқындату мұздатқыштарында 323-333К-де дейін салқындатылып қондырғыдан
шығарылып отырады.
Тұзды ерітіндінің бір бөлігі 17 электрлі дегидратор алдында мұнай
ағындарына рецикл ретінде беріледі. ЭЛТҚ блогынан келген сусызданған және
тұзсызданған мұнай үш параллельді ағынмен қыздырылады. 1-ші ағын 26,25,27
жылуалмастырғыштарының құбыр аралық кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін
қыздырылады. 2-ші ағын 28,29,30 жылуалмастырғыштардың құбыр аралық
кеңістігінен өтіп 502К-ге дейін қыздырылады. 3-ші ағын 31,32
жылуалмастырғыштардың құбыр аралық кеңістігінен өтеді. Одан соң 30
жылуалмастырғышқа түседі. Ары қарай үш ағын бір колектрге бірігіп, екі
ағын болып 33 колоннаның 8 тарепкасына түседі. Бұдан басқа мұнайдың бір
бөлігі ЭЛТҚ-дан соң бірден ІІ-сатыда салқын қорек ретінде 33 колоннаның
18 тарелкасына беріледі. 33 колоннаның жоғарғы жағынан 423К
температурада бензин булары (БҚ – 1400С фракциясы), су булары және
газдар шығып, 34 ауамен салқындату мұздатқыш – конденсаторға келіп, ол
жерде салқындатылып, сұйытылады және одан әрі қарай 35 мұздатқыш –
конденсаторға жіберіледі, 33 колоннаның жоғарғы тарелкалары коррозияға
ұшырамау үшін және 34 мұздатқыш – конденсаторды қорғау үшін колоннаға 38
сыйымдылықтан 39 насоспен коррозияға ингибиторының 2%-тік ерітіндісі
сұйытылым желісімен беріледі. Құрамында күкірт аз мұнайды өңдеген кезде
коррозияға ингибиторы қолданылмайды. 33 колоннаның шлемді желісіне 40
сыйымдылықтан 41 насос арқылы аммиактың сулы 1%-тік ерітіндісі беріледі.
Су, бензин, сұйытылмаған газдар 323К температурамен 36 рефлюк еті
сыйымдылыққа беріледі. 36 сыйымдылықтан шыққан бензин 33 колоннаға 37
насос арқылы сұйытылып ретінде беріледі. 36 сыйымдылығынан шыққан артық
бензин деңгей реттегіш клапан арқылы 48 колоннадан шыққан бензинмен
араласуға беріледі. 36 сыйымдылықтан шыққан сұйытылмаған газда К-48
колоннадан шыққан бензинмен араласуға жіберіледі. Бензин қоспасы мен
көмірсутекті газ 42 сумен салқындату мұздатқышында салқындатып 43
сыйымдылыққа бензинмен араласуға келіп түседі. 36 сыйымдылықтан шыққан су
канализацияға жіберіледі. ЭЛТҚ-АҚ қондырғысындағы майлы газ фракциялау
қондырғысынан шығарылады. 36 сыйымдылықтан мұнай газ 16 сыйымдылығына,
яғни ГФҚ-на беріледі. Егер ГФҚ-сы жұмыс істемейтін болса, онда майлы газ
жалынға және отынды сетьке шығарылады. 33 колоннаның төменгі жағында
отынның режимін бір қалыпты ұстап тұру келесі түрде іске асырылады.
Бензинсіздендірілген мұнайдың бір бөлігі 33 колоннаның төменгі жағынан 44
насос арқылы жиналып 45 пешке ыстық ағынды секциясына қыздыру үшін
бағытталады.
Ыстық ағым пеште 613К-ге дейін қыздырғаннан соң трамсферлі ағынмен
45 пештен шығып 33 колоннаның 1-ші тарелкасының астына беріледі.
Бензинсіздендірілген мұнайдың негізгі көп бөлігі 33 колоннасынан шығып 46
насос арқылы 47 пешке беріледі. 633 К температураға дейін қыздырылған
бензинсіздендірілген мұнай екі ағынмен П-47 пештен 48 колоннаның 8
тарелкасына келіп түседі. 48 колоннаның жоғарғы жағынан газ, бензин буы
және су булары шығып, ауамен салқындату мұздатқыш-конденсаторына 49,50
келіп түседі, 48 колоннаның жоғарғы тарелкалары және 49,50 мұздатқыш-
конденсаторларын коррозиядан қорғау үшін, 38 сыйымдылықтан 39 насос
арқылы 49 колоннаның шлемді желісіне коррозия ингибиторының 2%-тік
ерітіндісі беріледі. 48 колоннасының шлемді желісіне тағы да 40
сыйымдылығына 41 насос арқылы аммиакты судың 1%-тік ерітіндісі беріледі.
48 колоннаның төменгі жағынан мазуттан жеңіл фракцияларды булау үшін және
ректификациялық колоннадағы фракциялардың жақсы булануы үшін қыздырылған
су буы беріледі. Конденсат (сұйытылым) 323К температурасымен 51
сыйымдылыққа түседі. 51 сыйымдылықтан шыққан су канализацияға жіберіледі.
51 сыйымдылықтан БҚ-1400С фракциясы 51 насосқа жіберілді. Бензин
фракцияларының бір бөлігі 48 колоннаға сұйытылым ретінде беріледі.
Бензиннің қалған бөлігі 51 сыйымдылықтан БҚ – 1000С фракциясы және БҚ
– 1400С фракцияларымен араласу үшін 43 сыйымдылығына жіберіледі. 48
колоннадағы артық жылуды циркуляциялық сұйытылыммен реттеліп отырады. 1-
ші циркуляциялық сұйытылым 418К температурамен 48 колоннаның 37
тарелкасынан 53 насосқа жиналып, екі ағынмен 6,9 жылуалмастырғыштарына
айдалады. Одан әрі параллельді екі ағынмен 38 тарелкаға оралады. ІІ
циркуляциялық сұйытылым 48 колоннаның 23 тарелкасынан 54 насосында
жиналып екі ағынмен 7,10,13 жылуалмастырғыштарына келіп түседі, одан әрі
екі ағын 48 колоннаның 24,25-ші тарелкаларына бағытталады.ІІІ
циркуляциялық сұйытылым 573К температурамен 48 колоннаның 12 тарелкасынан
55 насосқа жиналып, екі параллельді ағынмен 26,29 жылуалмастырғыштарын
арқылы айдалып, 473К-ге дейін салқындатылып бір ағынмен 48 колоннаның 13
тарелкасына келіп түседі.
1400С-1800С фракциясы 56 булау колоннасының төменгі жағынан жеңіл
фракцияларды булау үшін қыздырылған су буы беріледі, 561 колоннасының
жоғарғы жағынан буланған жеңіл фракциялар шығып, 48 колоннаның 42
тарелкасының астына келіп түседі. 561 колоннаның төменгі жағынан 393К
температурамен 140-1800С фракцияға шығып 57 насос 58 ауамен салқындату
мұздатқышы арқылы айдалып салқындатылады. Салқындаған 1400-1800С
фракциясы және 82-1400С фракциясы 180-2300С фракциясымен араласуға
бағытталады.
180-2300С фракциясы 26 тарелка арқылы 48 булау колоннасының 10-шы
тарелкасына ағады. 562 колонна төменгі бөлігімен жеңіл фракцияларды
булау үшін қыздырылған су буы беріледі. Буланған жеңіл фракциялар 56
колоннаның жоғарғы жағынан шығып, 48 колоннаның 29-шы тарелкасының астына
келіп түседі. 56 колоннаның төменгі жағынан 423К-де 180-2300С фракциясы
59 насоста жиналып 60 жылуалмастырғыш арқылы 61 ауамен салқындату
мұздатқышына айдалады, онда 180-2300С фракциясы 323К-ге дейін
салқындатылады. Салқындатылған 180-2300С фракциясы 140-1800С фракциясы
және 230-2500С фракциясымен араласуға, ары қарай гидротазалау
қондырғысына бағытталады. 230-2500С фракциясы 14,16 тарелкалардан булау
колоннасының төменгі бөлігінің 563 10-шы тарелкасына ағады. Жеңіл
фракцияларды булау үшін К-563 төменгі жағынан қыздырылған су буы
беріледі. Су буы және буланған жеңіл фракциялар К-563 жоғарғы жағынан 48
колоннаның 18 тарелкасына келіп түседі. К-563 колоннаның төменгі жағынан
523К температурамен 230-2500С фракциясы 62 насосымен алынып, 468К
температураға дейін салқындатылып ЭЛТҚ-дан соң мұнайды қыздыратын
жылуалмастырғыш аппараты 8,12 арқылы айдалып 63 ауамен салқындату
мұздатқышына келіп түсіп 323К-ге дейін суытылады. 48 колоннаның төменгі
жағынан мазут шығып 64 насос арқылы 633К температурамен екі ағынмен
қыздыратын жылуалмастырғышымен айдалады.
Бірінші ағын 27 жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Екінші ағын 30
жылуалмастырғыш арқылы айдалады. Одан әрі мазут екі ағынмен
тұзсыздандырылған мұнайды қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары
32,28,31 мұнай шикізаты қыздыратын жылуалмастырғыш аппараттары 11,14
арқылы айдалады. Одан әрі қарай басқа да ағындар қосылады, мазут 14
жылуалмастырғыш арқылы 65 ауамен салқындату мұздатқышына келіп
салқындатылады. 363К температурада қондырғыдан шығып кетеді. 43
сыйымдылықтан БҚ – 1400С фракциясы 66 насосқа жиналып, тұрақты бензинмен
және 180-2300С фракциясы 67,60 жылуалмастырғыштар арқылы 68 тұрақтандыру
колоннасының 25-ші тарелкасына 423К температурамен беріледі. 68
тұрақтандыру колоннасының жоғарғы жағынан тұрақсыздандыру басының булары
шығып 69 мұздатқыш – конденсатор және 70 сумен салқындату мұздатқышында
323К-ге дейін салқындатылып 71 рефлюксті сыйымдылыққа келіп түседі.
Бұлардың жарты бөлігі 44 табақшаға оралады. 71 сыйымдылықтан
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz