Еуропалық қайта құру және даму банкінің негізгі міндеттері мен мақсаттары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І Бөлім. ЕҚҚДБ құрудың себептері мен мақсаттары
1.1. ЕҚҚДБ.нің негізгі міндеттері мен мақсаттары ... ... ... ... 5
1.2. ЕҚҚДБ.нің ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3. Еуропалық қайта құру және
дамыту банкiнiң қызметi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
ІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қаржы қызметінің анализі
2.1. ЕҚҚДБ ресурстарын қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2. Экономиканың әр түрлі салаларының дамуындағы ЕҚҚДБ.нің ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ІІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қызметінің болашақ бағыттары.
3.1. ЕҚҚДБ.нің несие.инвестициялық саясаты ... ... ... ... ... .25
3.2. ЕҚҚДБ.нің экологиялық мандаты ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
І Бөлім. ЕҚҚДБ құрудың себептері мен мақсаттары
1.1. ЕҚҚДБ.нің негізгі міндеттері мен мақсаттары ... ... ... ... 5
1.2. ЕҚҚДБ.нің ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3. Еуропалық қайта құру және
дамыту банкiнiң қызметi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
ІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қаржы қызметінің анализі
2.1. ЕҚҚДБ ресурстарын қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2. Экономиканың әр түрлі салаларының дамуындағы ЕҚҚДБ.нің ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ІІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қызметінің болашақ бағыттары.
3.1. ЕҚҚДБ.нің несие.инвестициялық саясаты ... ... ... ... ... .25
3.2. ЕҚҚДБ.нің экологиялық мандаты ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27
Қолданған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі 1990 жылы құрылған. Ол көппартиялы демократия, плюрализм және нарықтық экономика принциптерін жақтайтын, Орталық және Шығыс Еуропа мен ТМД елдерінде нарыққа бағытталған ашық экономикаға көшу, және де жеке және кәсіпкерлік бастамалардың дамуына жәрдемдеседі.
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі (ЕҚҚДБ) – 1990 жылы 29 мамыр айындағы Келісім шарт негізінде құрылған халықаралық ұйым. 40 ел ЕҚҚДБ-нің құрылтайшылары болып келеді. Олар: еуропалық елдердің барлығы (Албаниядан басқа), АҚШ, Канада, Мексика, Морокко, Египет, Израиль, Жапония, Жаңа Зеландия, Австралия, Оңтүстік Корея, және де ЕО және Еуропалық Инвестициялық Банк (ЕИБ). Социалистік Чехослования және Югославия мемлекеттері тарап, соңынан олардың акциялары жаңадан пайда болған мемлекеттердің арасында таратылды. Оған, еуропа елдерінен басқа, ХВҚ мүшелері де мүше бола алады. 1994 жылы 1 қаңтарында ЕҚҚДБ 57 ел (соның ішінде еуропаның барлық елдері), және де ЕО және ЕИБ акционер болған. ЕҚҚДБ-нің штаб-квартирасы Лондонда орналасқан. 1991 жылы 15 сәуірде Ұлыбритания, Солтүстік Ирландия және ЕҚҚДБ штап-квартира туралы Келісім шартқа қол қойды. Бұл келісімшартта ЕҚҚДБ-нің статусы, артықшылықтары, иммунитеттері және олармен байланысты Ұлыбританиядағы тұлғалары анықталған.
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі (ЕҚҚДБ) – 1990 жылы 29 мамыр айындағы Келісім шарт негізінде құрылған халықаралық ұйым. 40 ел ЕҚҚДБ-нің құрылтайшылары болып келеді. Олар: еуропалық елдердің барлығы (Албаниядан басқа), АҚШ, Канада, Мексика, Морокко, Египет, Израиль, Жапония, Жаңа Зеландия, Австралия, Оңтүстік Корея, және де ЕО және Еуропалық Инвестициялық Банк (ЕИБ). Социалистік Чехослования және Югославия мемлекеттері тарап, соңынан олардың акциялары жаңадан пайда болған мемлекеттердің арасында таратылды. Оған, еуропа елдерінен басқа, ХВҚ мүшелері де мүше бола алады. 1994 жылы 1 қаңтарында ЕҚҚДБ 57 ел (соның ішінде еуропаның барлық елдері), және де ЕО және ЕИБ акционер болған. ЕҚҚДБ-нің штаб-квартирасы Лондонда орналасқан. 1991 жылы 15 сәуірде Ұлыбритания, Солтүстік Ирландия және ЕҚҚДБ штап-квартира туралы Келісім шартқа қол қойды. Бұл келісімшартта ЕҚҚДБ-нің статусы, артықшылықтары, иммунитеттері және олармен байланысты Ұлыбританиядағы тұлғалары анықталған.
1. «Международное валютно-кредитные и финансовые отношения» Красавина Л.М. Москва, 2003г.
2. «Халықаралық экономикалық қатынастар: оқу құралы» // құр. Елемесов Р.Е. Алматы: Қазақ университетi, 2002.
3. «Халықаралық экономикалық қатынастар: оқу құралы». Алматы, Санат, 1998.
4. Сахариев С.С., Сахариева А.С. «Әлем экономикасы» оқулық. II бөлiм. Алматы, Дәнекер, 2003
5. Авдокушин Е.Д. «Международные экономические организации и экономические союзы». Алматы, 1996
6. «Международные экономические отношения». Учебное пособие/ Под ред. Р.Е. Елемесова, - Алматы: Қазақ университеті, 2001. – 415с.
7. «Членство РК в международных общественных и экономических организациях». Экономика и жизнь. №50, декабрь 1997
8. Сагадиев К. «Экономика Казахстана: очерки актуальных проблем». Алматы, 2004. – 312 с.
2. «Халықаралық экономикалық қатынастар: оқу құралы» // құр. Елемесов Р.Е. Алматы: Қазақ университетi, 2002.
3. «Халықаралық экономикалық қатынастар: оқу құралы». Алматы, Санат, 1998.
4. Сахариев С.С., Сахариева А.С. «Әлем экономикасы» оқулық. II бөлiм. Алматы, Дәнекер, 2003
5. Авдокушин Е.Д. «Международные экономические организации и экономические союзы». Алматы, 1996
6. «Международные экономические отношения». Учебное пособие/ Под ред. Р.Е. Елемесова, - Алматы: Қазақ университеті, 2001. – 415с.
7. «Членство РК в международных общественных и экономических организациях». Экономика и жизнь. №50, декабрь 1997
8. Сагадиев К. «Экономика Казахстана: очерки актуальных проблем». Алматы, 2004. – 312 с.
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..3
І Бөлім. ЕҚҚДБ құрудың себептері мен мақсаттары
1.1. ЕҚҚДБ-нің негізгі міндеттері мен мақсаттары ... ... ... ... 5
1.2. ЕҚҚДБ-нің ұйымдық
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Еуропалық қайта құру және
дамыту банкiнiң
қызметi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
ІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қаржы қызметінің анализі
2.1. ЕҚҚДБ ресурстарын
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2. Экономиканың әр түрлі салаларының дамуындағы
ЕҚҚДБ-нің
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
ІІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қызметінің болашақ бағыттары.
3.1. ЕҚҚДБ-нің несие-инвестициялық саясаты ... ... ... ... ... .25
3.2. ЕҚҚДБ-нің экологиялық
мандаты ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 27
Қолданған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...28
Кіріспе
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі 1990 жылы құрылған. Ол
көппартиялы демократия, плюрализм және нарықтық экономика принциптерін
жақтайтын, Орталық және Шығыс Еуропа мен ТМД елдерінде нарыққа бағытталған
ашық экономикаға көшу, және де жеке және кәсіпкерлік бастамалардың дамуына
жәрдемдеседі.
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі (ЕҚҚДБ) – 1990 жылы 29 мамыр
айындағы Келісім шарт негізінде құрылған халықаралық ұйым. 40 ел ЕҚҚДБ-нің
құрылтайшылары болып келеді. Олар: еуропалық елдердің барлығы (Албаниядан
басқа), АҚШ, Канада, Мексика, Морокко, Египет, Израиль, Жапония, Жаңа
Зеландия, Австралия, Оңтүстік Корея, және де ЕО және Еуропалық
Инвестициялық Банк (ЕИБ). Социалистік Чехослования және Югославия
мемлекеттері тарап, соңынан олардың акциялары жаңадан пайда болған
мемлекеттердің арасында таратылды. Оған, еуропа елдерінен басқа, ХВҚ
мүшелері де мүше бола алады. 1994 жылы 1 қаңтарында ЕҚҚДБ 57 ел (соның
ішінде еуропаның барлық елдері), және де ЕО және ЕИБ акционер болған. ЕҚҚДБ-
нің штаб-квартирасы Лондонда орналасқан. 1991 жылы 15 сәуірде Ұлыбритания,
Солтүстік Ирландия және ЕҚҚДБ штап-квартира туралы Келісім шартқа қол
қойды. Бұл келісімшартта ЕҚҚДБ-нің статусы, артықшылықтары, иммунитеттері
және олармен байланысты Ұлыбританиядағы тұлғалары анықталған.
І Бөлім. ЕҚҚДБ құрудың себептері мен мақсаттары
1.1. Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкінің негізгі міндеттері мен
мақсаттары
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкінің басты міндеті – еуропалық
постсоциалистік елдердің ашық экономика нарығына өтуге, және де жеке және
кәсіпкерлік бастамалардың дамуына ықпалын тигізу. Жеке фирмалар немесе
жекешендірілген мемлекеттік кәсіпорындар, және де жаңадан құрылған
компаниялар, соған қосахалықаралық инвестициялары бар бірлескен
кәсіпорындар ЕҚҚДБ-нің негізгі несиелендіру объектілері болып табылады.
Банктің негізгі мақсаты аймақтағы инвестицияларды көтермелеу болып
табылады. ЕҚҚДБ несиелер мен кепілдемелерді беруде, және де акционерлік
капиталдарға қаражаттарды инвестициялауда, басқа инвесторлармен
ынтымақтастықта. Бұл қызмет инфрақұрылымды несиелендірумен немесе мемлекет
секторындағы жеке секторының бастамаларын қолдауға бағытталған бақа
проектілермен толықтырылуы тиіс.ЕҚҚДБ аймақтық ынтымақтастықты
көтермелейді, және оның қолдауындағы проектілер бірнеше елдерді қамтуы
мүмкін.
1991 ж. Сәуірінде өзінің қызметінің басынан ЕҚҚДБ алдында қойған
міндеттерді анықтады. Олардың ішінде ең маңыздысы, саясат жүйесінің өзгеру
кезеңінде, ЕҚҚДБ-нің әсері жаңа экономикалық жағдай жасауда ықпалын тигізу.
Сонымен бірге осы елдердің қоғамдарының толығымен ыдырауына әкелу
мүмкіндігі бар, және де осы елдермен көршілес жатқан елдердің
қауіпсіздігіне зияны бар, шыдамсыз әлеуметтік жағдайлардың пайда болуын
жоққа шығару. Басқа міндеттері бизнес (инвестицияларды көтермелеу,
коммерциялық практиканы жетілдіру, жекешелендіру және құрылымдық қайта
құру), инфрақұрылым (қалпына келтіру, байланыс тораптары мен энергетикалық
жүйелерді, муниципалдық қызметтерді және тұрғын үй шаруашылығын жаңғырту
және кеңейту) және экология (қоршаған ортаны қалпына келтірудегі саясатты
жетілдіру мен тіке инвестициялар) салаларына бағытталған.
ЕҚҚДБ-нің несиелік қызметін іске асыруда:
• Дамыған елдерде банк ісінің жалпы қабылданған стандарттары негізінде
икемді несиелендіру үшін әр түрлі құрал-жабдықтарды пайдаланады;
• Бағдарламамен белгілеп қойған секторлар бойынша операцияларымен
бағдарламамен алдын-ала белгіленбеген жеке сектордың бастамаларын
қолдайтын операциялардың үйлесімді жүруін қамтамасыз етеді;
• Жеке инвесторлармен, олардың консультанттарымен, және де коммерциялық
банктермен ынтымақтастық жүгізіледі;
• Ұзақ мерзімді дамужоспарларын іске асыруда мемлекеттермен
ынтымақтастық жүргізіледі;
• Халықаралық валюталық-несиелік және қаржылық ұйымдармен өзара ара-
қатынасты жүргізеді;
• Мемлекетаралық және аймақтық көзқарастарды үйлестіреді;
• Қоршаған ортаны сақтауды және жақсаруды қамтамасыз етуге тырысады.
ЕҚҚДБ шешім қабылдауда, директорлар кеңесімен бекітілген, елдер
бойынша бағдарламалары мен негізгі қызмет ету облысы саясатын пайдаланады.
Елдер бойынша бағдарламалар саясаттық және экономикалық жағдайларды шалып
және басымды қызмет ету сфераларын анықтайды. Кейбір жағдайларды Банктің
көмектегі қажеттіліктерді анықтауы аймақтағы көптеген елдері үшін жалпы
сипаты бар. Бұл стратегияларды әр елде өндірістік инвестицияларды
ынталандыруға тырысуы білестіреді.
Көптеген елдер саяси-экономикалық тұрақсыздықтан, дайын заңдар
базасының жоқтығынан және экономикалық салаларда бірталай қиыншылық кешеді.
Белгілі бір жағдайларда бұл ЕҚҚДБ-нің бөлген қаражаттарын пайдалануда
кідірістерге әкеледі. Бұл факторларды есепке алу ЕҚҚДБ үшін проектілерді
таңдауда нақты модельдарді әзірлеуге көмектесті.
ЕҚҚДБ өзінің қызметінің кезінде жеке сектордағы проектілердің
қаржыландыруын кеңейтуде, халықаралық инвесторлары мен коммерциялық
банктердің жағынан сақталып тұрған тежеуге тап болды. Бұл ЕҚҚДБ-ті
инвестициялар катализаторы ретінде анықтады. Кейбір үкіметтердің өз
елдерінде инфрақұрылым саласындағы проектілерге кепілдеме бермеуі ЕҚҚДБ-нің
операцияларына кедергі жасап тұр. Техникалық ынтымақтастық жағындағы қызмет
тікелей немесе жанама ЕҚҚДБ инвестициялары мен несиелерін қолдайды. Ол
проектілерді дайындауға, секторлар бойынша зерттеулерге және консультативті
қызметтерге бағытталған. Сондықтан оның ЕҚҚДБ-нің жұмысында маңызы өте зор.
ЕҚҚДБ қызметінің маңызды аспектісі барлық елдерде және әр түрлі деңгейде
басқару кадрларын дайындау мен мамандардың квалификациясын көтеру болып
табылады. Сондықтан оқыту ЕҚҚДБ қызметінің негізіне салынған және барлық
дерлік проектілерді орындауда іске асырылады. Осы күшейтулердің бес
халықаралық ұйым-спонсорларының (Халықаралық Валюта Қоры (ХВҚ), Халықаралық
Қайта Құру және Даму Банкі (ЕҚҚДБ), Халықаралық Даму Банкі (ХДБ), Еуропалық
Одақ (ЕО) және Экономикалық Ынтымақтастық және Даму Ұйымы (ЭЫДҰ))
бастамасымен бұрыңғы социалистік елдерге нарықтық экономикажағдайында жұмыс
жасай алатын банктік және шаруашылық кадрларды дайындауға көмегін
көрсететін Біріккен Вен институты ашылды.
1.2. ЕҚҚДБ-нің ұйымдық құрылымы
ЕҚҚДБ қызметіне басшылық жүргізетін Басқарушылар кеңесі, Директорлар
кеңесі мен президент. Басқарушылар кеңесі – ЕҚҚДБ-нің жоғары реттеу мүшесі
– оған әр қатысушы банктен (елден немесе халақаралық ұйымнан) екі өкілден
(басқарушы мен оның орынбасары) сайланады. ЕҚҚДБ мүшесінің талабымен оның
өкілі ретінде шығып тұрған басқарушыны немесе оның орынбасарын кез-келген
уақытта қайтарып жіберілуі мүмкін. Орынбасар дауыс беруге тек басқарушы
болмаған жағдайда ғана қатыса алады. Жыл сайын өткізілетін мәжілісте Кеңес
төраға ретінде басқарушылардың біреуін сайлайды. Ол осы қызметтерді келесі
төраға сайлауына дейін атқарады. ЕҚҚДБ-нің барлық өкілеттіктері былай
айтқанда, Басқарушылар кеңесінің айрықша құзіреті болып табылады. Ол банк
қызметінің ұстанымды сұрақтарын шешеді. ЕҚҚДБ жұмысының тиімділігін арттыру
үшін, өкілеттіктің бір бөлігін қажет болған жағдайда Директорлар кеңесіне
тапсыруға болады. Бірақ Басқарушылар кеңесі Директорлар кеңесіне
үлестірілген немесе тапсырылған кез-келген сұрақтар бойынша өкілеттілігі
толығымен сақталады. Сонымен бірге Басқарушылар кеңесінің ерекше міндеті
келесі сұрақтарды шешу болып табылады:
1. ЕҚҚДБ-не жаңа мүшелерді қабылдау, оларды қабылдау шарттарын анықтау,
банкке мүше болуын тоқтату;
2. ЕҚҚДБ-нің президенті мен директорларын сайлау, директорлар мен
олардың орынбасарларының сиақыларының көлемін орнату, және де
президентпен келісім-шарттың басқа шарттары;
3. ЕҚҚДБ-нің шығаруға белгіленген капиталының үлкейтілуі немесе
азайтылуы;
4. басқа халақаралық ұйымдармен генералдық келісім құруға өкілеттік
беру;
5. ЕҚҚДБ-нің пайдасы мен залалының жалпы шоттары мен блалансын
растау(аудиторлық есептемені қарастырғаннан соң), сактау қорларының
көлемін анықтау, пайданы үлестіру, ЕҚҚДБ қызметінің ақырғы
тоқтатылуы мен оның активтерін таратылуы туралы шешімді қабылдау;
6. ЕҚҚДБ құруы туралы Келісім-шартқа өзгешеліктер енгізу, Келісім-шартты
талқылауымен немесе оны Директорлар кеңесімен қолданылуымен
байланысты шағынулар бойынша шешім қабылдау.
Басқарушылар кеңесі өз таңдауы бойынша немесе Директорлар кеңесінің
сұрауы боынша жыл сайын мәжіліс, және басқа да жиналыстарды өткізеді.
Басқарушылар кеңесінің мәжілісі саны бестен кем болмайтын ЕҚҚДБ
мүшелерінің немесе ЕҚҚДБ мүшелерінің құқығы бар, жалпы дауыс санының
оларға келетін дауыс саны төрттен бір бөлігінен кем болмайтын мүшелердің
талаптары бойынша Директорлар кеңесімен шықырылады. Басқарушылардың үштен
екісі , ЕҚҚДБ мүшелерінің құқы бар,жалпы дауыс санының 23 кем болмаса
ғана кез-келген мәжілісте кворум құра алады.
Директорлар кеңесі – басты орындаушы мүше, оның қолдауында ЕҚҚДБ
жұмысының тұрақты сұрақтары, және де Басқарушылар кеңесі тапсырған маңызды
өкілеттікті іске асыру болып табылады. Олардың ішінде:
1. Басқарушылар кеңесінің жұмысын дайындау;
2. Басқарушылар кеңесінің нұсқаулары бойынша саясатты анықтау және
акционерлік капиталды несиелермен, кепілдемелермен, инвестициялармен
қамтамасыз ету туралы шешім қабылдау, несиелерді тарту, техникалық
көмек көрсету және ЕҚҚДБ басқа операциялары;
3. жыл сайын өтетін мәжілісте Басқарушылар кеңесісінің бекітуіне
аудиторлармен тексерілген қаржылық жыл бойынша есеп беру;
4. ЕҚҚДБ бюджетін бекіту.
Директорлар кеңесі 23 мүшеден тұрады: 11 директор - ЕИБ, ЕО мүше-
елдерінен; 4 директор – ЕҚҚДБ-нен көмек алуға құқығы бар Еуропаның Орталық
және Шығыс елдерінен; 4 директор – еуропалық емес елдерінен
басқарушылармен сайланады. Директорлар әр үш жыл сайын сайланады.
Директорлар жиналысында кворум болу үшін, ЕҚҚДБ мүшелерінің жалпы дауыс
саны 23 кем болмауы тиіс. Әр мүшенің дауыс саны ол қол қойған акциялар
санына тең. Директорлар орынбасарлары, өз директорларын уақытша
алмастырған кезде ғана дауыс беруге құқы бар. ЕҚҚДБ басқарушы мүшелерінде
шешім қабылдау үшін көпшіліктің (жалпы санның жартысынан көп) дауысы
керек. Кейбір сұрақтар арнаулы көпшілікті қажет етеді (дауыс беруге
қатысуға құқы бар мүшелер дауысының 83%, немесе 23).
ЕҚҚДБ-нің президенті 4 жыл сайын Басқарушылар кеңесімен сайланады.
ЕҚҚДБ президенті Директорлар кеңесінің басшылығымен ЕҚҚДБ тұрақты қызмет
етуін басқарады. Ол сайлауға қатыспайды, тек дауыстар тең болып бөлінген
жағдайда ғана шешуші дауыс құқы бар; ол Басқарушылар кеңесінің мәжілісіне
қатыса алады және Директорлар кеңесінің төрағасы бола алады.
1.3. Еуропалық қайта құру және дамыту банкiнiң қызметi
ЕҚҚД банкінің негізгі мүдделері:
- өндіріске капитал салуды қызықтыру арқылы мүше елдердің
территориясын қайта құру мен дамытуға қолғабыс ету;
- шетелдік капитал салуды қызықтыру. Егер олар жеткіліксіз
болса, өндірісті дамытуға қаржы бөлу;
- мүше елдердің өндірістік ресурстарын дамыту үшін халықаралық
инвестицияларды қызықтыру арқылы ұзақ мерзімді экономиканың өсуі мен
төлем балансының теңдігін қамтамасыз етуге көмектесу;
ЕҚҚДБ-і дамушы елдерге экономиканың өсуі мен кедейлікті
төмендетуге, капитал салуды қаржыландыруға көмектеседі.
Берiлген қаржылар жолдарға, электр станцияларына, мектептерге,
суғару жүйелеріне салынады және мұғалімдер дайындауға, ауыл
шаруашылық білімдер мен ауыл шаруашылығындағы жетістіктерді
үгіттеуге, жас нәрестелер мен аяғы ауыр әйелдердің тамақтануын
жақсартуға арналған бағдарламаларды іске асыруға да жұмсалады.
ЕҚҚДБ кейбір несиелері алушы елдердің экономикасының тұрақтылығы мен
тиімділігін көтеру үшін нарықтық экономикаға өтуге ынталандыратын
экономикалық жүйесіне өзгертулер кіргізуді қарастырады.
Әлемдік банктің қызметтері мен саясатында болған өзгерістер.
Қазіргі Әлемдік банк құрылған кезде ол бірақ ұйымнан - ЕҚҚДБ-ен
тұратын. Одан бері Банктің төрт бөлімі пайда болды. Олар: Халықаралық қаржы
корпорациясы; Халықаралық дамыту ассоциациясы; Инвестицияларды
кепілдіктейтін көпжақты агенттік және Инвестициялық дауларды реттеуші
Халықаралық орталық деп аталады. Бұл бөлімшелер әр түрлі мүдделер үшін
құрылғандықтан, олардың әрқайсысының өз жарғысы мен өз мүшелері бар. ЕҚҚДБ-
ің президенті аталған бөлімшелердің де президенті болып табылады, барлық
бөлімшелердің қызметтерін бір атқарушы директорлар кеңесі басқарады. Барлық
бөлімшелердің бас кеңсесі Вашингтонда (АҚШ) орналасқан.
Келісімнің баптарына сәйкес Әлемдік банктің мүше елдердегі саяси
жағдайды басшылыққа алуға құқы жоқ. Ол тек қана экономикалық жағдайды еске
алуы керек. Банк несие алушы елдер несиені мүмкіндігінше тиімді қолдануына
көмек беруге тырысады. Сондықтан Банк "байланысты емес" несиелер береді.
Байланыссыз несиелер тауар мен қызметтерді кез келген елден сатып алуға
мүмкіндік береді.
ХҚКДБ мен Халықаралык дамыту ассоциациясы (ХДА) алушы елдердің
үкіметтеріне еңбек өнімділігінің өсуі нәтижесінде халықтың өмір деңгейін
көтеруге арналған жобалар мен бағдармаларды іске асыру үшін несиелер
береді. Несиелермен қатар Банк кеңес пен техникалық көмектерді ұсынады.
Халықаралық қаржы корпорациясы мен (ХҚК) Инвестицияны кепілдіктейтін көп
жақты агенттік (ИККЖА) те осы мүдделерді басшылыққа алады. ХҚК дамушы
елдердің өндірістік өнеркәсіп орындарын қаржыландыратын жеке инвесторлармен
жұмыс істейді. ИККЖА дамушы елдерге салынатын шетелдік инвестицияларды
коммерциялық емес қатерден сақтандыру арқылы тарту үшін құрылған.
Инвестициялық дауларды реттеуші халықаралық орталық (ИДФХО) Әлемдік Банктің
халықаралық инвестициялардың өсуін қамтамасыз ету мәселесін бөліседі. Оны
шетелдік инвесторлар мен қабылдаушы елдер арасындағы дауларды реттеу арқылы
іске асырады. Осы аталған бес мекеме Әлемдік Банк тобын құрады.
Әлемдік Банктің бөлімшелері
ЕҚҚДБ-інің негізі 1945 жылы қаланып, қазір ол 181 елдердің
үкіметтерінің меншігі болып саналады. ЕҚҚДБ-ің мүшелілігіне тек қана
Халықаралық валюта қорына (ХВҚ) мүше елдер ғана қабылданады. Мұның себебі -
ЕҚҚДБ-ің мүшелері өздерінің валюталық-қаржылық саясатын ХВҚ-ың жарғысына
сәйкес жүргізуге міндетті. ЕҚҚДБ-ге мүшелікке кіру оның акционерлік
капиталына жазылумен қатар жүреді. Акциялардың саны елдің ЕҚҚДБ-ге үлесіне
қарай бөлінеді. Бұл үлесті өз кезегінде әр елдің әлемдік экономикадағы
орнына сәйкес ХВҚ-ы анықтайды. Бұл елдің ХВҚ-ғы үлесі де болады. Әр ел өз
үлесінің аз ғана бөлігін төлейді. Қалған бөлігі "кепілдік капитал" есебінде
саналып, тек қана ХҚКДБ-і өз міндеттемелерін атқара алмаған жағдайда
төленеді. Бірақ мұндай жағдай әлі болған емес.
ЕҚҚДБ-і қарызды тек төлемдік қабілеті бар қарыз алушыларға береді.
Олардың қатарына үкіметтер, мемлекеттік мекемелер және мемлекеттік
кепілдігі бар жеке меншік кәсіпорындар жатады. Қарыздар елдің экономикасына
жоғары табыс әкелетін перспективалық жобаларға ғана беріледі. ЕҚҚДБ
берілген қарыздың уақытын қайта қарамайды және берілген қарыздарынан еш
уақытта зиян шекпеген. Банктің қызметі пайданы көбейту емес, қарызды
экономиканы дамыту үшін мүмкіндігінше төмен пайызбен беруге негізделген.
Соған қарамастан, 1948 жылдан бері таза пайда табуда. ЕҚҚДБ-де дауыс құқы
елдің жариялық капиталды үлесімен белгіленеді. Әр мемлекеттің 250 базистік
дауысы болады да, өзінің капиталының әрбір 100000 АҚАҚ-на қосымша бір
дауысқа ие болады. Шешім әдетте Кеңесте дауыстың жай басымшылығымен
(жартысынан кем емес) қабылданады. Күрделі шешімдер квалификациялық
басымшылықпен (85%) қабылданады. Қазіргі кезде ұсақ жарнашылар қатарына тек
қана дамушы елдер емес, бұрынғы социалистік елдердің көбісі жатады. Оларға
ХВҚ-ы мен ЕҚҚДБ-i қолдау көрсетуде.
ЕҚҚДБ-ің жарғылық капиталы мүше елдердің банктің акцияларына жазылуы
арқылы қалыптасады. Алғашқы кезде ол 10 млрд. доллардан аспайтын. Банк
қызметінің саны көп дамушы елдерге ауысуына байланысты, оның басқармасы
несиелік ресурстарды көбейтуге мәжбүр болды. Осы себеппен 1993 ж. банктің
жазылған капиталы 165 млрд. долларға жетті. Сонымен қазір банк акционерлік
капиталының көлемі жағынан дүниежүзінің ең үлкен банкіне айналды.
Акционерлік капиталдың күрт өсуіне қарамай, оның төленген сомасы 7% ғана.
Банк облигацияларының қауіпі жоқ деуге болады.
Соңғы жылдары әлемдік қаржы нарығында Банк ең ірі несие алушы болып
саналады. Банк несиелік пайызды жоғары деңгейде ұстауға тырысады, өйткені
бұл өз қаржыларын тиімді пайдалануды іздеп жүрген жеке инвесторлардың
мүддесіне сәйкес келеді. Банк басынан бастап әлемдегі ұзақ мерзімді
несиелердің ағымдарына үлкен ықпал етеді. Осы банк арқылы АҚШ-тың,
кейінірек басқа да дамыған елдердің жеке меншік капиталының Азия, Африка
және Латын Америка елдеріне көп құйылып, 1929-1933 жылдардағы әлемдік
дағдарыс пен екінші дүниежүзiлiк соғыстың салдарынан үзілген капитал
экспортын қайтадан жандандыруға себеп болды.
ЕҚҚДБ-iң несиелік ресурстары негізінен халықаралық капитал нарығынан
орта және ұзақ мерзімді қарыздар тарту арқылы қалыптасады. Бұлардан басқа
банк қаржы ресурстарын орталық банктер мен үкімет мекемелерінен нарықтық
пайызбен алады. ЕҚҚДБ-ің нарықтардағы мықты орнын қамтамасыз ететін банктің
консервативтік саясаты, мүше елдердің қаржылық көмегі және рационалдық
басқару жүйесі. Банктің есебіне несиелерден басқа мүше елдердің жарнасы,
берілген несиелердің пайыздары мен негізгі қарыздың қайтарымдары да түседі.
ЕҚҚДБ-нен несие алатын елдер, жан басына шаққандағы американ долларымен
есептелетін жалпы ұлттық өнімінің көрсеткішіне қарай 4 топқа бөлінеді:
1. 5295 $ жоғары
2. 3036 - 5295$
3. 1466 - 3035$
4. 766 - 1465$ (Қазақстан осы-топта)
Несие алушы елдер белгілі бір себептермен банкке берешектерін
мерзімінен 6 айдан асырып алса, бұндай несиелерге банк "қорланбайтын несие"
деген лауазым береді немесе, егер банктің мамандары қысқа мерзімде
қайтпаған соманың орнын толтыруға сенімді болмаса, банкке пайда әкелмейтін
несие деп есептелінеді. Несие "қорланбайтын" боп табылған күннен бастап,
төленбеген соманы ағымды пайдасында көрсетпейді, уақытында төлемеген ел
банктен несие алу құқынан айрылады. Банк уақыты өткен несиені қайтарып
алғаннан соң ғана ол кіріс балансына енгізіледі. Шартты бұзған ел болса
ұзақ мерзім "несиелік жақсы мінез" көрсетсе ғана банктен қайтадан несие
алуына болады. "Несиелік жақсы мінез" банктің тарапынан жеңілдік пайызбен,
болмаса белгілі бір уақыт пайызсыз несие беруімен ынталандырылады,
Топтық (коллективтік) қатер несиеден түсетін мүмкіндік зиянды
қамтамасыз ететін бірлескен қордың есебінен қамтамасыз етіледі. Бұл қорда
әр елдің резервтік салымы бар. Бұл қордың ресурстары негізгі несие алушы,
болмаса олардың бір тобы ұзақ мерзімде өз қарыздарын төлемеген жағдайда
ғана қолданылады.
Банктің пайдасы келесі көздерден қалыптасады:
Берілген несиелерден алынатын пайыздар мен комиссиялық төлемдер:
1) Инвестициялық іс-әрекетінен түсетін пайда;
2) Құнды қағаздармен операциялардан түсетін пайда;
3) Басқа көздерден түсетін пайдалар.
Түскен пайдадан құралатын қорлар:
- қарызшылар қарызын өтей алмай қалатын қауіптен сақтандыратын арнаулы
қор;
- банктің коммерциялық қажеттілігін өтейтін ортақ резервтер.
Бұлар негізінен өткен жылдарда алынған пайдадан құралады.
Бөлінбеген пайданың бір бөлігі әртүрлі трансферттердің (төлемдердің)
көзі болып табылады. Бұл төлемдерге жататындар:
• Халықаралық дамыту ассоциациясының мүшелеріне қарыздық
ауыртпашылықты жеңілдетуге берілетін төлемдер;
• Газа секторының елдеріне берілетін көмек қоры;
• Руандаға көмек қоры;
• Босния мен Герцоговинаға көмек қоры;
• Айналған ортаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..3
І Бөлім. ЕҚҚДБ құрудың себептері мен мақсаттары
1.1. ЕҚҚДБ-нің негізгі міндеттері мен мақсаттары ... ... ... ... 5
1.2. ЕҚҚДБ-нің ұйымдық
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Еуропалық қайта құру және
дамыту банкiнiң
қызметi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
ІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қаржы қызметінің анализі
2.1. ЕҚҚДБ ресурстарын
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2. Экономиканың әр түрлі салаларының дамуындағы
ЕҚҚДБ-нің
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
ІІІ Бөлім. ЕҚҚДБ қызметінің болашақ бағыттары.
3.1. ЕҚҚДБ-нің несие-инвестициялық саясаты ... ... ... ... ... .25
3.2. ЕҚҚДБ-нің экологиялық
мандаты ... ... ... ... ... ... ... ... ...25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 27
Қолданған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...28
Кіріспе
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі 1990 жылы құрылған. Ол
көппартиялы демократия, плюрализм және нарықтық экономика принциптерін
жақтайтын, Орталық және Шығыс Еуропа мен ТМД елдерінде нарыққа бағытталған
ашық экономикаға көшу, және де жеке және кәсіпкерлік бастамалардың дамуына
жәрдемдеседі.
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкі (ЕҚҚДБ) – 1990 жылы 29 мамыр
айындағы Келісім шарт негізінде құрылған халықаралық ұйым. 40 ел ЕҚҚДБ-нің
құрылтайшылары болып келеді. Олар: еуропалық елдердің барлығы (Албаниядан
басқа), АҚШ, Канада, Мексика, Морокко, Египет, Израиль, Жапония, Жаңа
Зеландия, Австралия, Оңтүстік Корея, және де ЕО және Еуропалық
Инвестициялық Банк (ЕИБ). Социалистік Чехослования және Югославия
мемлекеттері тарап, соңынан олардың акциялары жаңадан пайда болған
мемлекеттердің арасында таратылды. Оған, еуропа елдерінен басқа, ХВҚ
мүшелері де мүше бола алады. 1994 жылы 1 қаңтарында ЕҚҚДБ 57 ел (соның
ішінде еуропаның барлық елдері), және де ЕО және ЕИБ акционер болған. ЕҚҚДБ-
нің штаб-квартирасы Лондонда орналасқан. 1991 жылы 15 сәуірде Ұлыбритания,
Солтүстік Ирландия және ЕҚҚДБ штап-квартира туралы Келісім шартқа қол
қойды. Бұл келісімшартта ЕҚҚДБ-нің статусы, артықшылықтары, иммунитеттері
және олармен байланысты Ұлыбританиядағы тұлғалары анықталған.
І Бөлім. ЕҚҚДБ құрудың себептері мен мақсаттары
1.1. Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкінің негізгі міндеттері мен
мақсаттары
Еуропалық Қайта Құру және Даму Банкінің басты міндеті – еуропалық
постсоциалистік елдердің ашық экономика нарығына өтуге, және де жеке және
кәсіпкерлік бастамалардың дамуына ықпалын тигізу. Жеке фирмалар немесе
жекешендірілген мемлекеттік кәсіпорындар, және де жаңадан құрылған
компаниялар, соған қосахалықаралық инвестициялары бар бірлескен
кәсіпорындар ЕҚҚДБ-нің негізгі несиелендіру объектілері болып табылады.
Банктің негізгі мақсаты аймақтағы инвестицияларды көтермелеу болып
табылады. ЕҚҚДБ несиелер мен кепілдемелерді беруде, және де акционерлік
капиталдарға қаражаттарды инвестициялауда, басқа инвесторлармен
ынтымақтастықта. Бұл қызмет инфрақұрылымды несиелендірумен немесе мемлекет
секторындағы жеке секторының бастамаларын қолдауға бағытталған бақа
проектілермен толықтырылуы тиіс.ЕҚҚДБ аймақтық ынтымақтастықты
көтермелейді, және оның қолдауындағы проектілер бірнеше елдерді қамтуы
мүмкін.
1991 ж. Сәуірінде өзінің қызметінің басынан ЕҚҚДБ алдында қойған
міндеттерді анықтады. Олардың ішінде ең маңыздысы, саясат жүйесінің өзгеру
кезеңінде, ЕҚҚДБ-нің әсері жаңа экономикалық жағдай жасауда ықпалын тигізу.
Сонымен бірге осы елдердің қоғамдарының толығымен ыдырауына әкелу
мүмкіндігі бар, және де осы елдермен көршілес жатқан елдердің
қауіпсіздігіне зияны бар, шыдамсыз әлеуметтік жағдайлардың пайда болуын
жоққа шығару. Басқа міндеттері бизнес (инвестицияларды көтермелеу,
коммерциялық практиканы жетілдіру, жекешелендіру және құрылымдық қайта
құру), инфрақұрылым (қалпына келтіру, байланыс тораптары мен энергетикалық
жүйелерді, муниципалдық қызметтерді және тұрғын үй шаруашылығын жаңғырту
және кеңейту) және экология (қоршаған ортаны қалпына келтірудегі саясатты
жетілдіру мен тіке инвестициялар) салаларына бағытталған.
ЕҚҚДБ-нің несиелік қызметін іске асыруда:
• Дамыған елдерде банк ісінің жалпы қабылданған стандарттары негізінде
икемді несиелендіру үшін әр түрлі құрал-жабдықтарды пайдаланады;
• Бағдарламамен белгілеп қойған секторлар бойынша операцияларымен
бағдарламамен алдын-ала белгіленбеген жеке сектордың бастамаларын
қолдайтын операциялардың үйлесімді жүруін қамтамасыз етеді;
• Жеке инвесторлармен, олардың консультанттарымен, және де коммерциялық
банктермен ынтымақтастық жүгізіледі;
• Ұзақ мерзімді дамужоспарларын іске асыруда мемлекеттермен
ынтымақтастық жүргізіледі;
• Халықаралық валюталық-несиелік және қаржылық ұйымдармен өзара ара-
қатынасты жүргізеді;
• Мемлекетаралық және аймақтық көзқарастарды үйлестіреді;
• Қоршаған ортаны сақтауды және жақсаруды қамтамасыз етуге тырысады.
ЕҚҚДБ шешім қабылдауда, директорлар кеңесімен бекітілген, елдер
бойынша бағдарламалары мен негізгі қызмет ету облысы саясатын пайдаланады.
Елдер бойынша бағдарламалар саясаттық және экономикалық жағдайларды шалып
және басымды қызмет ету сфераларын анықтайды. Кейбір жағдайларды Банктің
көмектегі қажеттіліктерді анықтауы аймақтағы көптеген елдері үшін жалпы
сипаты бар. Бұл стратегияларды әр елде өндірістік инвестицияларды
ынталандыруға тырысуы білестіреді.
Көптеген елдер саяси-экономикалық тұрақсыздықтан, дайын заңдар
базасының жоқтығынан және экономикалық салаларда бірталай қиыншылық кешеді.
Белгілі бір жағдайларда бұл ЕҚҚДБ-нің бөлген қаражаттарын пайдалануда
кідірістерге әкеледі. Бұл факторларды есепке алу ЕҚҚДБ үшін проектілерді
таңдауда нақты модельдарді әзірлеуге көмектесті.
ЕҚҚДБ өзінің қызметінің кезінде жеке сектордағы проектілердің
қаржыландыруын кеңейтуде, халықаралық инвесторлары мен коммерциялық
банктердің жағынан сақталып тұрған тежеуге тап болды. Бұл ЕҚҚДБ-ті
инвестициялар катализаторы ретінде анықтады. Кейбір үкіметтердің өз
елдерінде инфрақұрылым саласындағы проектілерге кепілдеме бермеуі ЕҚҚДБ-нің
операцияларына кедергі жасап тұр. Техникалық ынтымақтастық жағындағы қызмет
тікелей немесе жанама ЕҚҚДБ инвестициялары мен несиелерін қолдайды. Ол
проектілерді дайындауға, секторлар бойынша зерттеулерге және консультативті
қызметтерге бағытталған. Сондықтан оның ЕҚҚДБ-нің жұмысында маңызы өте зор.
ЕҚҚДБ қызметінің маңызды аспектісі барлық елдерде және әр түрлі деңгейде
басқару кадрларын дайындау мен мамандардың квалификациясын көтеру болып
табылады. Сондықтан оқыту ЕҚҚДБ қызметінің негізіне салынған және барлық
дерлік проектілерді орындауда іске асырылады. Осы күшейтулердің бес
халықаралық ұйым-спонсорларының (Халықаралық Валюта Қоры (ХВҚ), Халықаралық
Қайта Құру және Даму Банкі (ЕҚҚДБ), Халықаралық Даму Банкі (ХДБ), Еуропалық
Одақ (ЕО) және Экономикалық Ынтымақтастық және Даму Ұйымы (ЭЫДҰ))
бастамасымен бұрыңғы социалистік елдерге нарықтық экономикажағдайында жұмыс
жасай алатын банктік және шаруашылық кадрларды дайындауға көмегін
көрсететін Біріккен Вен институты ашылды.
1.2. ЕҚҚДБ-нің ұйымдық құрылымы
ЕҚҚДБ қызметіне басшылық жүргізетін Басқарушылар кеңесі, Директорлар
кеңесі мен президент. Басқарушылар кеңесі – ЕҚҚДБ-нің жоғары реттеу мүшесі
– оған әр қатысушы банктен (елден немесе халақаралық ұйымнан) екі өкілден
(басқарушы мен оның орынбасары) сайланады. ЕҚҚДБ мүшесінің талабымен оның
өкілі ретінде шығып тұрған басқарушыны немесе оның орынбасарын кез-келген
уақытта қайтарып жіберілуі мүмкін. Орынбасар дауыс беруге тек басқарушы
болмаған жағдайда ғана қатыса алады. Жыл сайын өткізілетін мәжілісте Кеңес
төраға ретінде басқарушылардың біреуін сайлайды. Ол осы қызметтерді келесі
төраға сайлауына дейін атқарады. ЕҚҚДБ-нің барлық өкілеттіктері былай
айтқанда, Басқарушылар кеңесінің айрықша құзіреті болып табылады. Ол банк
қызметінің ұстанымды сұрақтарын шешеді. ЕҚҚДБ жұмысының тиімділігін арттыру
үшін, өкілеттіктің бір бөлігін қажет болған жағдайда Директорлар кеңесіне
тапсыруға болады. Бірақ Басқарушылар кеңесі Директорлар кеңесіне
үлестірілген немесе тапсырылған кез-келген сұрақтар бойынша өкілеттілігі
толығымен сақталады. Сонымен бірге Басқарушылар кеңесінің ерекше міндеті
келесі сұрақтарды шешу болып табылады:
1. ЕҚҚДБ-не жаңа мүшелерді қабылдау, оларды қабылдау шарттарын анықтау,
банкке мүше болуын тоқтату;
2. ЕҚҚДБ-нің президенті мен директорларын сайлау, директорлар мен
олардың орынбасарларының сиақыларының көлемін орнату, және де
президентпен келісім-шарттың басқа шарттары;
3. ЕҚҚДБ-нің шығаруға белгіленген капиталының үлкейтілуі немесе
азайтылуы;
4. басқа халақаралық ұйымдармен генералдық келісім құруға өкілеттік
беру;
5. ЕҚҚДБ-нің пайдасы мен залалының жалпы шоттары мен блалансын
растау(аудиторлық есептемені қарастырғаннан соң), сактау қорларының
көлемін анықтау, пайданы үлестіру, ЕҚҚДБ қызметінің ақырғы
тоқтатылуы мен оның активтерін таратылуы туралы шешімді қабылдау;
6. ЕҚҚДБ құруы туралы Келісім-шартқа өзгешеліктер енгізу, Келісім-шартты
талқылауымен немесе оны Директорлар кеңесімен қолданылуымен
байланысты шағынулар бойынша шешім қабылдау.
Басқарушылар кеңесі өз таңдауы бойынша немесе Директорлар кеңесінің
сұрауы боынша жыл сайын мәжіліс, және басқа да жиналыстарды өткізеді.
Басқарушылар кеңесінің мәжілісі саны бестен кем болмайтын ЕҚҚДБ
мүшелерінің немесе ЕҚҚДБ мүшелерінің құқығы бар, жалпы дауыс санының
оларға келетін дауыс саны төрттен бір бөлігінен кем болмайтын мүшелердің
талаптары бойынша Директорлар кеңесімен шықырылады. Басқарушылардың үштен
екісі , ЕҚҚДБ мүшелерінің құқы бар,жалпы дауыс санының 23 кем болмаса
ғана кез-келген мәжілісте кворум құра алады.
Директорлар кеңесі – басты орындаушы мүше, оның қолдауында ЕҚҚДБ
жұмысының тұрақты сұрақтары, және де Басқарушылар кеңесі тапсырған маңызды
өкілеттікті іске асыру болып табылады. Олардың ішінде:
1. Басқарушылар кеңесінің жұмысын дайындау;
2. Басқарушылар кеңесінің нұсқаулары бойынша саясатты анықтау және
акционерлік капиталды несиелермен, кепілдемелермен, инвестициялармен
қамтамасыз ету туралы шешім қабылдау, несиелерді тарту, техникалық
көмек көрсету және ЕҚҚДБ басқа операциялары;
3. жыл сайын өтетін мәжілісте Басқарушылар кеңесісінің бекітуіне
аудиторлармен тексерілген қаржылық жыл бойынша есеп беру;
4. ЕҚҚДБ бюджетін бекіту.
Директорлар кеңесі 23 мүшеден тұрады: 11 директор - ЕИБ, ЕО мүше-
елдерінен; 4 директор – ЕҚҚДБ-нен көмек алуға құқығы бар Еуропаның Орталық
және Шығыс елдерінен; 4 директор – еуропалық емес елдерінен
басқарушылармен сайланады. Директорлар әр үш жыл сайын сайланады.
Директорлар жиналысында кворум болу үшін, ЕҚҚДБ мүшелерінің жалпы дауыс
саны 23 кем болмауы тиіс. Әр мүшенің дауыс саны ол қол қойған акциялар
санына тең. Директорлар орынбасарлары, өз директорларын уақытша
алмастырған кезде ғана дауыс беруге құқы бар. ЕҚҚДБ басқарушы мүшелерінде
шешім қабылдау үшін көпшіліктің (жалпы санның жартысынан көп) дауысы
керек. Кейбір сұрақтар арнаулы көпшілікті қажет етеді (дауыс беруге
қатысуға құқы бар мүшелер дауысының 83%, немесе 23).
ЕҚҚДБ-нің президенті 4 жыл сайын Басқарушылар кеңесімен сайланады.
ЕҚҚДБ президенті Директорлар кеңесінің басшылығымен ЕҚҚДБ тұрақты қызмет
етуін басқарады. Ол сайлауға қатыспайды, тек дауыстар тең болып бөлінген
жағдайда ғана шешуші дауыс құқы бар; ол Басқарушылар кеңесінің мәжілісіне
қатыса алады және Директорлар кеңесінің төрағасы бола алады.
1.3. Еуропалық қайта құру және дамыту банкiнiң қызметi
ЕҚҚД банкінің негізгі мүдделері:
- өндіріске капитал салуды қызықтыру арқылы мүше елдердің
территориясын қайта құру мен дамытуға қолғабыс ету;
- шетелдік капитал салуды қызықтыру. Егер олар жеткіліксіз
болса, өндірісті дамытуға қаржы бөлу;
- мүше елдердің өндірістік ресурстарын дамыту үшін халықаралық
инвестицияларды қызықтыру арқылы ұзақ мерзімді экономиканың өсуі мен
төлем балансының теңдігін қамтамасыз етуге көмектесу;
ЕҚҚДБ-і дамушы елдерге экономиканың өсуі мен кедейлікті
төмендетуге, капитал салуды қаржыландыруға көмектеседі.
Берiлген қаржылар жолдарға, электр станцияларына, мектептерге,
суғару жүйелеріне салынады және мұғалімдер дайындауға, ауыл
шаруашылық білімдер мен ауыл шаруашылығындағы жетістіктерді
үгіттеуге, жас нәрестелер мен аяғы ауыр әйелдердің тамақтануын
жақсартуға арналған бағдарламаларды іске асыруға да жұмсалады.
ЕҚҚДБ кейбір несиелері алушы елдердің экономикасының тұрақтылығы мен
тиімділігін көтеру үшін нарықтық экономикаға өтуге ынталандыратын
экономикалық жүйесіне өзгертулер кіргізуді қарастырады.
Әлемдік банктің қызметтері мен саясатында болған өзгерістер.
Қазіргі Әлемдік банк құрылған кезде ол бірақ ұйымнан - ЕҚҚДБ-ен
тұратын. Одан бері Банктің төрт бөлімі пайда болды. Олар: Халықаралық қаржы
корпорациясы; Халықаралық дамыту ассоциациясы; Инвестицияларды
кепілдіктейтін көпжақты агенттік және Инвестициялық дауларды реттеуші
Халықаралық орталық деп аталады. Бұл бөлімшелер әр түрлі мүдделер үшін
құрылғандықтан, олардың әрқайсысының өз жарғысы мен өз мүшелері бар. ЕҚҚДБ-
ің президенті аталған бөлімшелердің де президенті болып табылады, барлық
бөлімшелердің қызметтерін бір атқарушы директорлар кеңесі басқарады. Барлық
бөлімшелердің бас кеңсесі Вашингтонда (АҚШ) орналасқан.
Келісімнің баптарына сәйкес Әлемдік банктің мүше елдердегі саяси
жағдайды басшылыққа алуға құқы жоқ. Ол тек қана экономикалық жағдайды еске
алуы керек. Банк несие алушы елдер несиені мүмкіндігінше тиімді қолдануына
көмек беруге тырысады. Сондықтан Банк "байланысты емес" несиелер береді.
Байланыссыз несиелер тауар мен қызметтерді кез келген елден сатып алуға
мүмкіндік береді.
ХҚКДБ мен Халықаралык дамыту ассоциациясы (ХДА) алушы елдердің
үкіметтеріне еңбек өнімділігінің өсуі нәтижесінде халықтың өмір деңгейін
көтеруге арналған жобалар мен бағдармаларды іске асыру үшін несиелер
береді. Несиелермен қатар Банк кеңес пен техникалық көмектерді ұсынады.
Халықаралық қаржы корпорациясы мен (ХҚК) Инвестицияны кепілдіктейтін көп
жақты агенттік (ИККЖА) те осы мүдделерді басшылыққа алады. ХҚК дамушы
елдердің өндірістік өнеркәсіп орындарын қаржыландыратын жеке инвесторлармен
жұмыс істейді. ИККЖА дамушы елдерге салынатын шетелдік инвестицияларды
коммерциялық емес қатерден сақтандыру арқылы тарту үшін құрылған.
Инвестициялық дауларды реттеуші халықаралық орталық (ИДФХО) Әлемдік Банктің
халықаралық инвестициялардың өсуін қамтамасыз ету мәселесін бөліседі. Оны
шетелдік инвесторлар мен қабылдаушы елдер арасындағы дауларды реттеу арқылы
іске асырады. Осы аталған бес мекеме Әлемдік Банк тобын құрады.
Әлемдік Банктің бөлімшелері
ЕҚҚДБ-інің негізі 1945 жылы қаланып, қазір ол 181 елдердің
үкіметтерінің меншігі болып саналады. ЕҚҚДБ-ің мүшелілігіне тек қана
Халықаралық валюта қорына (ХВҚ) мүше елдер ғана қабылданады. Мұның себебі -
ЕҚҚДБ-ің мүшелері өздерінің валюталық-қаржылық саясатын ХВҚ-ың жарғысына
сәйкес жүргізуге міндетті. ЕҚҚДБ-ге мүшелікке кіру оның акционерлік
капиталына жазылумен қатар жүреді. Акциялардың саны елдің ЕҚҚДБ-ге үлесіне
қарай бөлінеді. Бұл үлесті өз кезегінде әр елдің әлемдік экономикадағы
орнына сәйкес ХВҚ-ы анықтайды. Бұл елдің ХВҚ-ғы үлесі де болады. Әр ел өз
үлесінің аз ғана бөлігін төлейді. Қалған бөлігі "кепілдік капитал" есебінде
саналып, тек қана ХҚКДБ-і өз міндеттемелерін атқара алмаған жағдайда
төленеді. Бірақ мұндай жағдай әлі болған емес.
ЕҚҚДБ-і қарызды тек төлемдік қабілеті бар қарыз алушыларға береді.
Олардың қатарына үкіметтер, мемлекеттік мекемелер және мемлекеттік
кепілдігі бар жеке меншік кәсіпорындар жатады. Қарыздар елдің экономикасына
жоғары табыс әкелетін перспективалық жобаларға ғана беріледі. ЕҚҚДБ
берілген қарыздың уақытын қайта қарамайды және берілген қарыздарынан еш
уақытта зиян шекпеген. Банктің қызметі пайданы көбейту емес, қарызды
экономиканы дамыту үшін мүмкіндігінше төмен пайызбен беруге негізделген.
Соған қарамастан, 1948 жылдан бері таза пайда табуда. ЕҚҚДБ-де дауыс құқы
елдің жариялық капиталды үлесімен белгіленеді. Әр мемлекеттің 250 базистік
дауысы болады да, өзінің капиталының әрбір 100000 АҚАҚ-на қосымша бір
дауысқа ие болады. Шешім әдетте Кеңесте дауыстың жай басымшылығымен
(жартысынан кем емес) қабылданады. Күрделі шешімдер квалификациялық
басымшылықпен (85%) қабылданады. Қазіргі кезде ұсақ жарнашылар қатарына тек
қана дамушы елдер емес, бұрынғы социалистік елдердің көбісі жатады. Оларға
ХВҚ-ы мен ЕҚҚДБ-i қолдау көрсетуде.
ЕҚҚДБ-ің жарғылық капиталы мүше елдердің банктің акцияларына жазылуы
арқылы қалыптасады. Алғашқы кезде ол 10 млрд. доллардан аспайтын. Банк
қызметінің саны көп дамушы елдерге ауысуына байланысты, оның басқармасы
несиелік ресурстарды көбейтуге мәжбүр болды. Осы себеппен 1993 ж. банктің
жазылған капиталы 165 млрд. долларға жетті. Сонымен қазір банк акционерлік
капиталының көлемі жағынан дүниежүзінің ең үлкен банкіне айналды.
Акционерлік капиталдың күрт өсуіне қарамай, оның төленген сомасы 7% ғана.
Банк облигацияларының қауіпі жоқ деуге болады.
Соңғы жылдары әлемдік қаржы нарығында Банк ең ірі несие алушы болып
саналады. Банк несиелік пайызды жоғары деңгейде ұстауға тырысады, өйткені
бұл өз қаржыларын тиімді пайдалануды іздеп жүрген жеке инвесторлардың
мүддесіне сәйкес келеді. Банк басынан бастап әлемдегі ұзақ мерзімді
несиелердің ағымдарына үлкен ықпал етеді. Осы банк арқылы АҚШ-тың,
кейінірек басқа да дамыған елдердің жеке меншік капиталының Азия, Африка
және Латын Америка елдеріне көп құйылып, 1929-1933 жылдардағы әлемдік
дағдарыс пен екінші дүниежүзiлiк соғыстың салдарынан үзілген капитал
экспортын қайтадан жандандыруға себеп болды.
ЕҚҚДБ-iң несиелік ресурстары негізінен халықаралық капитал нарығынан
орта және ұзақ мерзімді қарыздар тарту арқылы қалыптасады. Бұлардан басқа
банк қаржы ресурстарын орталық банктер мен үкімет мекемелерінен нарықтық
пайызбен алады. ЕҚҚДБ-ің нарықтардағы мықты орнын қамтамасыз ететін банктің
консервативтік саясаты, мүше елдердің қаржылық көмегі және рационалдық
басқару жүйесі. Банктің есебіне несиелерден басқа мүше елдердің жарнасы,
берілген несиелердің пайыздары мен негізгі қарыздың қайтарымдары да түседі.
ЕҚҚДБ-нен несие алатын елдер, жан басына шаққандағы американ долларымен
есептелетін жалпы ұлттық өнімінің көрсеткішіне қарай 4 топқа бөлінеді:
1. 5295 $ жоғары
2. 3036 - 5295$
3. 1466 - 3035$
4. 766 - 1465$ (Қазақстан осы-топта)
Несие алушы елдер белгілі бір себептермен банкке берешектерін
мерзімінен 6 айдан асырып алса, бұндай несиелерге банк "қорланбайтын несие"
деген лауазым береді немесе, егер банктің мамандары қысқа мерзімде
қайтпаған соманың орнын толтыруға сенімді болмаса, банкке пайда әкелмейтін
несие деп есептелінеді. Несие "қорланбайтын" боп табылған күннен бастап,
төленбеген соманы ағымды пайдасында көрсетпейді, уақытында төлемеген ел
банктен несие алу құқынан айрылады. Банк уақыты өткен несиені қайтарып
алғаннан соң ғана ол кіріс балансына енгізіледі. Шартты бұзған ел болса
ұзақ мерзім "несиелік жақсы мінез" көрсетсе ғана банктен қайтадан несие
алуына болады. "Несиелік жақсы мінез" банктің тарапынан жеңілдік пайызбен,
болмаса белгілі бір уақыт пайызсыз несие беруімен ынталандырылады,
Топтық (коллективтік) қатер несиеден түсетін мүмкіндік зиянды
қамтамасыз ететін бірлескен қордың есебінен қамтамасыз етіледі. Бұл қорда
әр елдің резервтік салымы бар. Бұл қордың ресурстары негізгі несие алушы,
болмаса олардың бір тобы ұзақ мерзімде өз қарыздарын төлемеген жағдайда
ғана қолданылады.
Банктің пайдасы келесі көздерден қалыптасады:
Берілген несиелерден алынатын пайыздар мен комиссиялық төлемдер:
1) Инвестициялық іс-әрекетінен түсетін пайда;
2) Құнды қағаздармен операциялардан түсетін пайда;
3) Басқа көздерден түсетін пайдалар.
Түскен пайдадан құралатын қорлар:
- қарызшылар қарызын өтей алмай қалатын қауіптен сақтандыратын арнаулы
қор;
- банктің коммерциялық қажеттілігін өтейтін ортақ резервтер.
Бұлар негізінен өткен жылдарда алынған пайдадан құралады.
Бөлінбеген пайданың бір бөлігі әртүрлі трансферттердің (төлемдердің)
көзі болып табылады. Бұл төлемдерге жататындар:
• Халықаралық дамыту ассоциациясының мүшелеріне қарыздық
ауыртпашылықты жеңілдетуге берілетін төлемдер;
• Газа секторының елдеріне берілетін көмек қоры;
• Руандаға көмек қоры;
• Босния мен Герцоговинаға көмек қоры;
• Айналған ортаны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz