Ұйқы безінің құрлысы мен қызметі

1. Ұйқының жалпы сипаттамасы және маңызы
2. Ұйқының физиологиялық негізі
3. Ұйқының жас ерекшеліктері, ұзақтығы және гигенасы

Ұйқы адам организімнің қалыпты қызмет атқаруы мен тірлігін сақтауға қажетті жағдай. Сергек ояу адам сыртқы ортамен белсенді қарым-қатынаста болып, оның әсерлеріне лайықты жауап береді. Ол сыртқы ортаның тітіркендігіштерінің түріне байланысты күшті әсерге күшті, ал әлсіз әсерге әлсіз жауап берсе, ұйқыдағы организімнің жауабы мүлде басқаша болады.
Ұйқы кезінде сыртқы ортамен байланыс нашарлайды немесе мүлде тоқталады, денедегі зат алмасуы, бұлшық еттердің тонусы, ас қорыту, жүрек-қан тамырлар мен тыныс мүшелерінің қызметі төмендеп, дене тұлғасының бұлшық еттері босаыды. Тыныс жилігі, жүректің соғуы азаяды. Ұйқыдағы адамның миындағы нерв клеткаларының өзара байланыстары жөнге келтіріп, талданып, талқыланады,қажетті мәліметтер есте сақталады. Ол мәліметердің іздері нығайып, күейтеді, нейрондардың энергия қоры қалпына келтіріледі, сондықтан ұйқы қандай да болмасын организімге өте қажет.
Ұзақ уақыт ұйқы кемігінде адамның еңбек қабілеті, есте сақтау, ойлау қабілеттері төмендеп, нашарлап кетеді, денсаулығы бұзылады. Тіпті ұзақ мерзім ұйқысы қанбаса адамның психикасында өзгерістер пайда болып, психоз, неавоз ауруларының, шаршау, қалжырау белгілері орын алады.
Ұйқы- оршанизмнің тыныштық қалыпты, толық демалуы. Тірі жандардың бәрі ұйықтауы тиіс. Адам да, жануарлар да, тіпті өсімдіктер де ұйықтайды. Айталық, көктеген ағаштар қыста демалады, жапырақтар түсіп, зат алмасуы төмендеп, уақытша тынышталады. Адам тәуліктің 1/3 бөлігін ұйқыда өткізеді. Егер адам 70-80 жыл өмір сүрсе, оның 25-28 жылын ұйқыда өтеді. Ұйқысыз адам да, жануарлар да ұзақ өмір сүре алмайды.

1 Дүйсенбин.Қ, З. Алиакбарова. «Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы» Алматы, 2003

2 Қ.С. Рымжанов, И.М. Төленбек. «Адам мен жануарлар физиологиясы». Алматы, 2000

3 А.Г.Хрипкова «Жас өспірім физиологиясы» 1978