Несиелік қор менеджментінің экономикалық ақпараттық жүйесі

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
II. Негізгі бөлім: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4

1. Несиелік қордың ұғымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Қазақстан Республикасының банк жүйесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...4
1.2 Қазақстан Республикасындағы банктердегі
несиелік қор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6

2. Экономикалық ақпараттық жүйенің ұғымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.1 Оның құрамы мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..10
2.2 Экономикалық ақпараттық жүйеде
математикалық әдістердің қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13

3. Несиелік қордың менеджментіндегі ақпарат жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... 15
3.1 Менеджменттегі ақпарат жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
3.2 Менеджмент пен несиенің байланысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
3.3 Қазақстан Республикасында несиелік қордың
менеджментінің экономикалық ақпараттық
жүйесінің қолдану түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21

4. Несиелік қордың менеджментінің ЭАЖ.нің программасы ... ... ... ... ... ... 30
4.1 Программаның құрылу жолы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30
4.2 Программаның қолданылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 39

III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 40

IV. Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...41

Несиелік қор сияқты экономикалық санаттар экономиканың кез-келген үлгісінде оны жөнге салып, тәртіппен басқарудың ең тиімді тетігі болып есептеледі. Басымыздан өткізген экономиканың үлгілерінің бәріне де мемлекет осы санаттарды тиімді пайдалана отырып, өндірістік өнімділігін қамтамасыз етіп келді, және қоғамның өнім мен ұлттық пайданы өз мақсатына сәйкес бөліп отырады. Ал, оларды тиімді пайдалануды банктердің маңызы зор.
Өйткені банктер ғана әркімнің уақытша бос артық ақшаларын өзіне шоғырландырып, экономиканың аса маңызды салаларына, болмаса халық арасына қайта бөле алады.
Бұл курстық жұмыста несиеге байланысты сауалдарды қамтиды.Яғни несиенің жеке өндіріс органдарының тиімділігін арттырудағы, өнім шығару мен оны өткізу процестерінің үздікссіз жүргізуіне, негізгі қордың көбеюіне байланысты , өндірістің көлемін ұлғайтуда тигізетін ықпалы туралы қаралады.Несиенің ең қолайлы (оптимальный) ақпараттық жүйесінің қажеттігі, сонымен қатар несие алушылардан алынатын төлемнің қажеттілігі,оның экономикадағы атқарымы мен маңыздағы жан-жақты қаралады.
Тағы да айта кететін болсақ, бұл жерде банктер мен банк жүйелеріне арналған. Бұл жұмыста ақша және несиелік қор саясаты эканомикалық санаттарды басқарудағы атқарымы мен маңыздары қамтылған.Қазақстанда екі деңгейлі банк жүйесінің қалыптасуы, жоғары және төменгі деңгейдегі банктердегі қолданылатын эканомикадағы ақпараттық жүйенің (ЭАЖ) өзара қарым-қатынастары жөнінде айтылады.Банк жүйесіндегі менеджмент, эканомикалық мөлшер (нормативтер)деген жаңа ұғымдарға тиісті түсініктер беріледі.

1. Архангельский А.Я. «Программирование в Delphi7». Издательство Бином, Москва 2004г.

2. Байшоланова Қ.С. «Ақпараттық жүйелер теориясы». Алматы, Экономика 2002ж.

3. Бердалиев К. «Менеджмент». Алматы, Экономика 2005ж.

4. Бралиева Н.Б. «Бизнестегі ақпарат жүйелері». Алматы 1994ж.

5. Епанешников А.М. «Delphi база данных». Издательство Диалог-Мифи, Москва 2000г.

6. Мақыш С.Б. «Қазіргі несиелік механизм және оны жетілдіру жолдары». Алматы, 2000ж.

7. Сейітқасымов Ғ.С. «Ақша, Несие, Банктер». Алматы , Экономика2005.

8. Хамитов Н.Н. «Банк ісі». Алматы, Экономика 2006.

9. Фаронов В.В.« Delphi5. Руководство программиста». Издательство, Нолидж, Москва 2001г.

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі
Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық университеті

Қолданбалы информатика кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы: Несиелік қор менеджментінің экономикалы0а0паратты0
ж8йес3

Тексерген: к.э.н, доцент
Биярова Амангул
Өнербаевна.
Орындаған: Ақылбаева Г.

Абдишева Ж.
Мамандығы: ЭАЖ.

Тобы: 403

Алматы2006

Жоспары

I.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
II. Негізгі
бөлім: ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 4

1. Несиелік қордың
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .4
1.1 Қазақстан Республикасының банк
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..4
1.2 Қазақстан Республикасындағы банктердегі
несиелік
қор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 6

2. Экономикалық ақпараттық жүйенің
ұғымы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... 10
2.1 Оның құрамы мен
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...10
2.2 Экономикалық ақпараттық жүйеде
математикалық әдістердің
қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 3

3. Несиелік қордың менеджментіндегі ақпарат
жүйелері ... ... ... ... ... ... ... ... .15
3.1 Менеджменттегі ақпарат
жүйе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15

3.2 Менеджмент пен несиенің
байланысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..16
3.3 Қазақстан Республикасында несиелік қордың
менеджментінің экономикалық ақпараттық
жүйесінің қолдану
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..21

4. Несиелік қордың менеджментінің ЭАЖ-нің
программасы ... ... ... ... ... ... 30
4.1 Программаның құрылу
жолы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .3
0
4.2 Программаның
қолданылуы ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..39

III.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .40

IV. Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..41

Кіріспе

Несиелік қор сияқты экономикалық санаттар экономиканың кез-
келген үлгісінде оны жөнге салып, тәртіппен басқарудың ең тиімді тетігі
болып есептеледі. Басымыздан өткізген экономиканың үлгілерінің бәріне де
мемлекет осы санаттарды тиімді пайдалана отырып, өндірістік өнімділігін
қамтамасыз етіп келді, және қоғамның өнім мен ұлттық пайданы өз мақсатына
сәйкес бөліп отырады. Ал, оларды тиімді пайдалануды банктердің маңызы
зор.
Өйткені банктер ғана әркімнің уақытша бос артық ақшаларын
өзіне шоғырландырып, экономиканың аса маңызды салаларына, болмаса халық
арасына қайта бөле алады.
Бұл курстық жұмыста несиеге байланысты сауалдарды қамтиды.Яғни
несиенің жеке өндіріс органдарының тиімділігін арттырудағы, өнім шығару
мен оны өткізу процестерінің үздікссіз жүргізуіне, негізгі қордың
көбеюіне байланысты , өндірістің көлемін ұлғайтуда тигізетін ықпалы
туралы қаралады.Несиенің ең қолайлы (оптимальный) ақпараттық жүйесінің
қажеттігі, сонымен қатар несие алушылардан алынатын төлемнің
қажеттілігі,оның экономикадағы атқарымы мен маңыздағы жан-жақты қаралады.
Тағы да айта кететін болсақ, бұл жерде банктер мен банк
жүйелеріне арналған. Бұл жұмыста ақша және несиелік қор саясаты
эканомикалық санаттарды басқарудағы атқарымы мен маңыздары
қамтылған.Қазақстанда екі деңгейлі банк жүйесінің қалыптасуы, жоғары және
төменгі деңгейдегі банктердегі қолданылатын эканомикадағы ақпараттық
жүйенің (ЭАЖ) өзара қарым-қатынастары жөнінде айтылады.Банк жүйесіндегі
менеджмент, эканомикалық мөлшер (нормативтер)деген жаңа ұғымдарға тиісті
түсініктер беріледі.

II. Негізгі бөлім

1. Несиелік қордың ұғымы.

1.1.Қазақстан Республикасының банк жүйесі.

Тарихтың қай кезеңінде болса да , несие алудан түрлі экономикалық
және қоғамдық ойшылардың назарын аударатын .Экономика ғылымы өзінің пайда
болған күнінен бастап несиенің проблемасымен шұғылданып келеді.Ал,
қазіргі нарық кезеңінде несиеге,экономикалық санат ретінде,аса көп көңіл
бөлініп отыр.
Өйткені, нарық кезінде несиелік қарым-қатынас жоғарғы ресімделуіне
жетеді, сөйтіп несие төңірегіндегі алуан-түрлі практика және теориялық
сауалдардың шиеленіскен түйініне айналады.
Несиенің мәнін ашу-бұл несиені экономикалық қатынастардың
біртұтас жүйенің элементі ретінде көрсететін , оның мәнді анықтығын
білдіретін сапаларын тану болып табылады.Сондықтан несиенің мәні және
қажеттілігі туралы,қосымша оның құрылымын қозғалысының заңдылықтарын
қарастырып көрейік
Несиенің құрылымы белгілі бір мәнге ойналған және несиелік
қатынастар танымының сатысы ретінде көрінеді. Ол несиеде тұрақты,
өзгеріссіз қалады. Құрылымдық талдау тұрғысынан алғанда несие зерттеу
объектісі ретінде,бәрінен бұрын анық оның субъектілері болып табылатын
элементтерден тұрады.Несиелік мәлімеде қатынас субъектілері қарыз беруші
және қарыз алушы болады.Кридитор мен қарыз алушының қалыптасуы тауар
өндірісі мен тауар айналысы негізінде жүреді.
Сонымен қатар, өндіру мен өткізу процесінде басқа да, айналымды
жеделдететін ,немесе бәсеңдететін ,кездейсоқ қозғаушы күштер пайда болды.
Мысалы:
- шикізаттар мен материялдардың түсуінің бір қалыпты болмауы;
- Тасымалдау жағдайының қиындылығынан дайын өнімді өткізудің кідіруі;
- Өткізілген өнім үшін ,немесе,көрсетілген қызмет үшін уақытында
төленбеушілік т.с.с.
Осы сияқты күштердің салдарынан пайда болатын , өндіру мен өткізу
процесінің, әр шаруашылықта бір кезде басталып,бір кезде
аяқталмайтындығынан олардың кейбіреуі уақытша бос қаржы пайда болды, ол
кейбіреулеріне өндірісті үздіксіз жалғастыру үшін,қосымша қаржы керек
болды.
Сонымен әр бір шаруашылықта, уақытша бос ақшаның пайда болу кезі
мен оны өндіру мен өткізу процесін үздіксіз жүргізу мақсатына жұмсау
кезінің арасында салыстырмалы қарама-қайшылықтар туып тұрады.
Осындай қарама-қайшылықты жөндеу, реттеу үшін пайдаланатын бірден-
бір құрал несиелік қорлар болып табылады.
Ол үшін, барлық шаруашылық жүргізетін субъектілердің бюджетінің, жеке
тұлғалардың, уақытша бос қаржыларын ,бір жерге , банкідегі есеп шоттарына
шоғырландырылады, ол банктер осы ақшаларды пайдаланып, уақытша қосымша
қаржыға мұқтаж болған шаруашылық жүргізу субъектілерге, жеке тұлғаларға
және керек болған кезінде , басқа елдердің фирмаларына, қайтарымдық және
ақылық жағдайларға несие береді .
Ол енді, несиелік мәміледе, кімнің несиегер (кридитор) болып
қатынасқанына байланысты, несие қорларыны төмендегідей нысандарға
бөлінеді.
Несиелік қордың коммерциялық нысаны:
Несиелік қордың бұл нысанында несие беруші шаруашылық жүргізуші
субъектілер болады. Яғни,мұндай несиенің негізінде төлемнің мерзімін ұзарту
жатыр, яғни, тауардың сату үшін беріп, ақшасын тауар сатылып болғаннан
кейін алу.Болмаса,сатып алушы сатушыға тауардың құнын белгілі мерзім
өтеннен кейін төлеу жөнінде, вексель-борыштарының міндеттеме беруін
айтады.
Несиелік қордың мемлекеттік нысаны:
Мемлекет немесе оның жергілікті органдары, қарызгер және несиегер болып
қатысатын несиелік қарым-қатынастың жиынтығы деген жөн.Яғни, мемлекет
ешкімге несие бермейді.Ол екінші дәрежелі банктердің атқарымы болып
саналады.
Несиелік қордың халықаралық нысаны:
Несиелік қордың бұл нысаны ,несиелік мәлімеге қатысушының бір жағы
шетелдік субъектісі болған кезде пайда болады.
Несиелік қордың банктік нысаны:
Барлық несие нысандарының ішінде ең көп тараған нысан .Бұл түсінікті
де.Өйткені,біріншіден ,банктердің операцияларының ішінде, несие беру,ең
бастысы.Екіншіден,шаруашылықтардың жеке тұлғаларының уақытша бос ақшаларын
бір жерге шоғырландырып олардың басқаларға несиеге беру,банкіден басқа
ешкімнің қолынан келмейді.
Көптеген авторлардың пікірлеріне қарағанда “жүйе” деп бірнеше
бөлшектерден құралатын тұтас,яғни,сол зерттелетін объектінің
бөлшектерінің жиынтығы.Солай болса банк жүйесі де соны құрайтын
элементтердің жиынтығы.
Банк жүйесі деген сөздің өзінен,оның басты элементі, негізінде
ақшаға байланысты операцияларды жүргізетін,әр түрлі банктер болып
табылатынын түсінуге болатын .

Банк жүйесіне кейбір банктің жұмысын қамтамасыз ететін яғни
банк инфра-құрылымын құрайтын мекемелер мен қызмет атқарушылар кіреді.
Оның ішінде :
1)Ақпаратпен қамтамасыз ету.
Бұл қызмет банкті елдің,шаруашылықтың әр түрлі салаларының ,кәсіп
орындардың эканомикалық жағдайлары туралы керекті деректер мен қамтамасыз
етеді. Сол деректерге сүйеніп банктер клиенттерінің несие қайтару
қабілеттерін экономикалық және іскер нарықтардың жағдайларын
бағалап,тиісті қортындылар шығарады.
Мұндай ақпарат нарық жағдайында ісіресе бәсекелік күрестің
дамыған,экономикалық дағдарыстың шиеленіскен кезінде өте
қажет.Өйткені,мұндай кезде мемлекеттің және шаруашылық жүргізу
субъектілерінің қаржы жағдайында тұрақсыздық болады.
Көптеген экономикасы өскен елдерде ақпаратпен қамтамасыз
етумен арнайы құрылған фирмалар, коммерциялық агенттіктер шұғылданады.
Сырттан алынатын ақпарат көзінің қатарына газеттерде ,
журналдарда, анықтамаларда тағы басқа да басылымдарда басылған деректер
қосылады.Нарық кезінде мұндай ақпарат көздері эканомика салаларына
көбірек көңіл бөледі.
2) Ғылымдық қамтамасыз ету.
Банктың бұл инфрақұрылымы барлық банк жүйесінде де және жеке банктердің
де жұмыс істеу жағдайын қамтиды. Өкінішке орай, Қазақстанда банк жұмысын,
банкілік қызметтердің нарығын, банк операцияларының тиімділігін,
банктердің ел экономикасына тигізіп жатқан әсерін зерттейтін ешқандай
ғылымдық құрылым жоқ деуге болады.Кейбір ірі банктердің “Экономикалық
талдау және статистика” деген депортаменттері бар.Бірақ олардың
жұмыстары ғылыми жұмысқа ұқсамайды. Сондықтан қазіргі банктердің
жұмысында ғылыми негіз бар деп айту қиын.
3)Кадрлік қамтамасыз ету.
Қазақстанның қазіргі жағдайында банк жүйесіне мамандар дайындау
ешқандай қиындық жоқ, тек сан жөнінде әңгіме , біріншіден, олардың
сапасында, екіншіден, сол дайындалған мамандардың қалай пайдаланылып
жүргенінде.

1.2 Қазақстан Республикасындағы банктердегі несиелік қор.

Қазақстан Республикасының ұлттық банкі, Қазақстан Республикасының
орталық банк ретінде басқа елдердің орталық банктерімен және халықаралық
қаржы ұйымдарымен қатынаста Қазақстан Республикасының мүддесін
көздейді.
Ұлттық банк- бұл эмисиялық , резервтік, кассалық және есеп
айырысу орталығы, норма шығару және бақылау жасау құқығына ие,
банктердің банкі ролін атқарады, сондай-ақ ақша-несие және валюта
саясатын анықтайды.
ҚР-ның ұлттық банкінің несиелік қор саясатының мақсаты ұлттық
валютаның тұрақтылығын, оның сатып алу қабілетін және алдыңғы қатардағы
шетел валюталарына қатысты бағасын қамтамасыз ету болып табылады.
Оның негізгі құралдары: пайыз саясаты, ең төменгі резервтер нормасы,
мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алу және сатуға байланысты ашық
нарықтағы операциялар болып табылады.
Несиелік қордың төменгі буыны, халық шаруашылығына тікелей
қызмет көрсететін және коммерциялық негізде кең көлемді қаржылық қызмет
жасайтын дербес банктік мекемелер торабынан тұрады. Яғни екінші деңгейлі
банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әр түрлі
депозиттерді,несиелік қорларды ұсынады, бұл бір жағынан ақшаның сақталуын
қамтамасыз етсе, екінші жағынан өтімділікке деген клиенттің қажеттілігін
қанағаттандырады.Көптеген клиенттер үшін облигацияға немесе акцияға
жұмсағанға қарағанда, мұндай ақшаны сақтау формасы тиімді болып саналады.
Банктегі несиелік қорлар- ең қолайлы және көптеген жағдайда
орны ауыстырылмайтын қаржылық қызметтердің формасы ретінде, ол нақты
қарыз алушының қажеттілігін ескереді және олардың қарыз алу жағдайына
көндігуіне мүмкіндік береді.
Қазіргі коммерциялық банктер туралы сөз қозғағанда, несиелік
қордың басқа да буындары сияқты олардың үнемі дамып отырғандығын айта
кету керек.Яғни операйиялар формасы, бәсеке әдістері, бақылау және басқару
жүйелері өзгеруде.
Коммерциялық несиелік қор- бұл жеткізушінің сатып алушыға
ұсынған тауар немесе, көрсетілген қызметі үшін төлемді кейінге
қалдыруы.Несиенің осы формасының объектісі ретінде тауарлық капитал
қызмет атқарады .Коммерциялық несиелік қордың ерекшелігі мынада:
Қарыз капиталы өнеркәсіптік капиталмен біріккен , ол оның мақсаты-
тауарларды өткізуді жылдамдату .
Коммерциялық несие қорларды Жапонияда және Францияда кең
таралған.Жапондық кәсіпорындар балансының жалпы сомасында коммерциялық
талаптар мен міндеттемелердің үлесі орта есеппен 30%-ға жетеді
француз фирмаларынікі -20-25%. Олардың кейінгі орнында

Ағылшындық, Американдық және Германиялық компаниялар кіреді.
Тұтыну несиелік қоры- бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып
алу және тұрмыстық қызметтерді төлеу үшін коммерциялық және банктік
формада берілетін несие.Тұтыну несиелік қорының негізгі міндеті –
тұрғындарға сатуға қолдау көрсету.Бұл несие бөлшек саудамен тығыз
байланысты : бір жағынан-тауар айналымының ұлғаюымен несиенің көлемі де
өседі, өйткені тауарларға болған сұраныс несиеге де сұраныс тудырады;
екінші жағынан – тұрғындарды несиелеудің өсуі төмен қабілеттіке
сұранысты күшейтеді.Бұл тәуелділік, әсіресе қазіргі уақытта нарықтық
тауарлармен толығу жағдайында көрінеді.
Ипотекалық несиелік қор- жылжымайтын мүліктерді, жерді, тұрғын үй
және өндірістік ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.
Мемлекеттік несиелік қоры- азаматтарға және заңды тұлғаларға
қатысты қарыз алушы немесе кредитор ретінде мемлекет және жергіліктк
билік органдары болатын несиелік қатынастар жиынтығы.
Мемлекеттік несиелік қордың негізгі формасы-мемлекеттік
зайымдар,сонымен қатар қысқа мерзімді қазыналық
міндеттемелер,тұрғындардың жинақ кассасындағы салымдар болып табылады.
Халықаралық несиелік қорлар- валюталық және тауарлық ресурстарды
қайтарылымдылық және пайыздар төлеу шарттарымен беру бойынша байланысты
халықаралық экономикалық қатынастар сферасындағы қарыз капиталының
қозғалыс формасы.
Сонымен қатар, Қазақстанның несие жүйесі 1999 жылдан бастап өз
егемендігін алғаннан кейін қалыптаса бастады. Осы уақыт ішінде сызбада
құрылым қалыптасты.
Қазақстан
Републикасының
несиелік жүйесі

Банк жүйесі Мамандандырылған
қаржы-несие мекемелері

Ұлттық Екінші деңгейдегі
эммисиялық банк (Эммисиялық
банк емес)

Ау
ма
қт
ық
фи
рм
ал
ар

Жеткізіп беушілер

Банк клиенттері

Еңбек биржасы

НАРЫҚ Қаржылық биржалар ФИРМА

Бәсекелестер

Тауарлар мен қызмет
көрсету

технология саяси-құқықтық саласы
технология

Ақпарат жүйесін тұрғызу үшін, ақпарат қоймасын тұрғызатындай,
ақпараттың сәйкес топтасқан түрлері керек.
Қоғамды ақпаратпен жабдықтаудың мүмкіндіктері бойынша, ақпарат
мынандай үш үлке топтастырлған жүкке бөлінеді: ғылыми-техникалық,
әлеуметтік және басқарушылық.
Осының ішіндегі ең бізге керектісі басқарушылық, яғни менеджердің
ақпараттық жүйесі. Ол экономикалық басқару механизмдерінің жұмыс істеп
тұруын қамтамасыз етеді. Объектіге немесе басқару ұйымдарына қатысты
белгісіне қарай, басқарудағы ақпарат ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Ішкі
ақпарат тікелей басқару объектісіне және оның басқару ұйымдарынан туындаса,
сыртқы ақпарат ортадан, басқа жақтан келіп түседі де, әр түрлі реттеулерді
атқаруда орын алады.

Сыртқы ақпараттық жіктелуі

Сырқы ақпарат

Жедел- өндірістік
Бұйрық беретін Бағыттайтын

Сыртқы жағдай
туралы Ведомстволық Қоғамдық

Саяси басқарушылық
мөлшерлік

Саудалық-коньюнктуралық жоспарлық заңдылық

Қорлы-экономикалық
мемлекеттік

Ғылыми-техникалық

Ішкі ақпараттың топтасуы.

Ішкі ақпарат

Жедел Басқару мен ықпал ету Ұйымдастыру-шаруашылық
ақпарат ақпарат ақпарат

2.2 Экономикалық ақпараттық жүйеде математикалық әдістердің қолданылуы.

Экономикалық ақпарат жүйесінің ұғымындағы есеп – соңғы немесе
аралық нәтижесі нақты түрде (құжат, ақпарат және басқалары) сипатталатын
автоматтандырылған функцияның бөлімі. Мысалы: материалдық қорлардың шығынын
мөлшерлеудің есептержиынында мынандай есептерді бөлуге болады: негізгі
материалдың шығынын мөлшерлеуге есепайырысу, көмекші материалдардың
қалдығын мөлшеріне есеп айырысу, негізгі материалдардың қалдығын
мөлшерлеуге есеп айырысу және тағы басқа.
Ал экономикалық есптердің ерекшеліктеріне мыналар жатады:
- жоғары алгоритмділігі, яғни әрбір есепті математикелық тұжырымдау, бұл
дегеніміз – алгоритм, математикалық үлгі (модель) және т.б. арқылы жазу;
- иерархиялық, яғни есептер жиынтығына, ішкі жүйелерге, блоктарға ену;
- ұдайы шешіліп отыруы;
- шешуге мүмкіндік мерзімінің бар болуы;
- шешуге алгоритмдердің бірыңғай түрге келтіру мүмкіндігі мен көпшілік
жағдайға біркелкілігі;
- жүйеге кіру-шығудағы мәліметтердің үлкен көлемдігі мен құрылымдылығы.
Экономикалық есептерді шешудің жалпыланған алгоритмі былай жазылуы
мүмкін: қарапайым қосынды әр алуан өзгеоген түрде (модификацияда) табу
түрінде, қос туындылардың қосындысын табу түрінде; матрицалық амалдар –
матрицаны қатарға көбейту, түрлеудіру түрінде; математикалық программалау
(симплекстік әдісінің алгоритмі, транспорттық есептер және т.б.)
есептерінің стандартты есептеу жүйелері түрінде.
ЭАЖ-ні жабдықтау бөлімі – бұл автоматтандырылған тәртіптегі жүйені
жұмыс істетуге қажетті шарттардың жиыны. Оның құрылымы төмендегі схемада
берілген.

ЭАЖ-ны жабдықтау бөлімі

ТЖ МЖ ПЖ

Мақсаттылық Өзіне
сенімділік

Ықпал ете білу Менеджердің Болашақ ойлау
кәсіби шеберлігі

Байланыс Жан-жақты білу
орнатуға
қабілеттілік

Қызметкерлердің Ұйымдастырушылық Тәуелсіздік
жетілдіру
біліктілігі

Ал енді несиелік қордың ақпараттық жүйесіне келетін болсақ, 70-ші
жылдардың ортасында Ю.П. Авдиянцтың, Д.А. Аллахвердияның, Н.Д.
Барновскийдің, В.С. Панековскийдің белсенді түрдегі несиенің ақпараттық
жүйесін құрумен айналысқан болатын.
Әрбір дербес экономикалық категориялардың өзіндік қызмет ету және
даму Ақпараттық жүйесі болады. Мысалға, қаржы – қаржы ақпараттық жүйесі,
несие – несте ақпараттық жүйесі, ақша – ақшалай ақпараттық жүйесі.
Қазіргі несиелік қордың ақрараттық жүйесі (АЖ) қазіргі тұжырымын
теориялық тұрғыдан қарастырудан бұрын, жоспарлы экономика және қайта құру
тұсында қызмет еткен несиелік қордың АЖ-сы нарықтық экономикаға қызмет ету
байланыстарын ескеру қажет.
Қазіргі кездегі несиелік қордың АЖ-сы дегеніміз – нарықтық
қатынастарға сай экономиканың тиімді дамуын қамтамасыз ететін несие
түрлерін, несиелеу принциптері мен шарттарын, несие беру және қайтару
әдістері мен тәсілдерін және несиелік тәуекелді басқарудың элементтерін
қамтитын экономикалық АЖ –нің бір бөлігі болып табылады.
Сонымен қатар несие жүйесінің механизмінің қызмет етуінің мынандай
өзіндік ерекшеліктері бар:
1) жұмыс жасап отырған несиелік механизм коммерциялық сипатқа ие;
2) қазіргі несиелік АЖ-ның маңызды бір белгісі оның келісім шартқа
негізделуі болып табылады;
3) несиелік АЖ-дағы басты ерекшелігі несиенің жаңа түрлерінің дамуымен
сипатталады;
4) қалыптасып отырған, несиелік АЖ-нің ең маңыздысы бұл несиелеудің
объектіден субъектіні несиелеуге өтуімен сипатталуы. Сонымен қатар, бұл
жерде несиелеудің ұсақ объектісінен ірі объектіні несиелеу әдісіне өтуі
деп айтуға болады;
5) Қазіргі несиелік АЖ дәстүрлі және ерекше бір принциптерге негізделеді,
оның ішінде мерзімділік және қамтамасыз ету прициптері, сол сияқты
несиеің ақылық сипаты да ескеріледі;
6) Несиелік АЖ-ның соңғы бір ерекшелігіне, банк несиелерін жоғарғы дәрежедә
кепілденділетін формаларына өту жатады.
Сонымен, несиелік қордың ақпарттық жүйесіне келетін болсақ, ол
ақшалар саудасына бағытталған кәсіпкерлік қызметтің автоматандырылған
айырықша саласы болып табылады. Менеджер несие ісімен айналысқан кезде
әр дайым Президенттің күші бар ҚР Ұлттық банкі жөніндегі жарлығына сүйене
отырып былай жазылған: Жүргізілетін мемлекеттік ақша-несие саясатының
тиімділігін және ҚР қаржы жүйесінің әрекет етуін қамтамасыз ету
мақсатында осы заңға сәйкес:
а) ҚР қаржы министрлігіне қарыз алушының
кепілдемелік міндеттемелеріне сәкес келәсәм жағдайында қысқа мерзімді
несиелер береді;
ә) ҚР қаржы министрлігіне Қазақстанның
халықаралық ұйымдарға мүшелігіне байланысты жазылу және басқа төлемдеріне
қатысты өзара келісілген жағдайлар негізінде қосымша несиелер береді, өз
міндетін атқарады.
Қорыта айтқанда, менеджмент пен несиенің байланысы өте тығыз
қарым-қатынаста жүруіне көз жеткізуге болады.Несиелі қордың, оларға келіп
түскен ақша айналымын басқарытын және оны халық шаруашылығына тарата
алатын іс-әрекеттердің барлығын менеджер арқылы басқарылатыны айқын.

3.3 ҚР-да несиелік қордың менеджментінің экономикалық
ақпараттық жүйесінің қолдану түрлері.

Қазіргі кездегі несие жүйесі соңғы жылдары едәуір өзгерістерге
ұшырады.Әлемдік экономикадағы құрылымдақ қайта құрулар нәтижесіндегі
өзгерістерге байланысты банк жүйесінің барлық компоненттері жаңғыртылуда.

ҒТР мен ЭЕМ-дың дамуы әсерімен өндірістің шоғырлануы капиталдың
жоғарлануымен орталықтануын талап етті,Сәйкесінше банктер өз операцияларын
несиелік ресурстарды ұлғайтуға қарай модификациялайды, яғни қазіргі
кездегі банк жүйесінің экономика дамуының өзгермелі жағдайларына
бейімделуі жүзеге асады.
Мынаны атап айту керек, экономикалық өзгермелі жағдайларына
сәйкес банктік қызматтің өзінде,дәстүрлі банктік рперацияларды қайта құру
жүзеге асты. Оған банктік қызметті реттеуші әкімшілік әрежелерді алып
тастауға, яғни қайта реттеуге ықпал етті.Қайта реттеудің мақсаты
бәсекелестің өте кең құралдарын қолдануға,банктік қызметтердің нарығын
жандандыруға банктерді термелеу.
Басқарудың барлық процесі ақпаратты қабылдау ,өзгерту және
жеткізу процесі ретінде қарастырылуы мүмкін.Осы тұрғыдан алып қарағанда
, қабылдаушының білім қазынасын байыта түсетін мәліметтер ғана ақпарат
болып табылады деп айтуға болады.
Сонымен ақпарат дегеніміз- белгілі мәліметтерді шешу үшін
пайдалы деп бағаланған,қабылдаған және түсінілген жаңа мәліметтер немесе
қандай да бір оқиға туралы, біреулердің қызметі туралы т.т. жағдайлар
туралы хабардар болуды мағлұматтар болып табылады.
Сонымен ақпараттар төмендегідей қатынастардың түрі бойынша
маңызды белгілерге бөлінеді.
Өндірістің әр түрлі фактроларының арасындағы техникалық және
технологиялық қатынастарды қоғамның өндіргіш күштерінің элементтері
ретінде бейнелейтін ақпаратты техниктік- технологиялық деп атауға
болады.
Қоғамдық өнімді өндіру , бөлу және тұтыну жөніндегі адамдар
арасындағы қатынастарды, яғни экономикалық қатынастарды бейнелейтін ақпарат-
экономикалық ақпарат болып табылады. Әлеуметтік информация қоғамдық
қондырма шеңберінде адамдар арасында қалыптасатын экономикалық емес
әлеуметтік қатынастарды бейнелейді.
Ұйымдастыру тұрғысынан алып қарағанда, ақпарат:жүйеге келтірілген
және жүйеге келтірілмеген немесе жүйеленген және жүйеленбеген(ықтимал)
болып табылады.
Жүйеге келтірілген ақпарат дегеніміз- көрсеткіштердің құралы,
хабардың адрестарі, дүркінділігі мен мерзімдері, ұсынылу қалыптары(бір
ыңғай қалпында құжаттандырылған) бойынша адамға күні бұрын белгіленген
мазмұн мен тәртіп бойынша және келісілген мерзім айтылған уақытта түсіп
тұрады.
Жүйеленген ақпараттарға жататындар: бекітілген статистикалық
есеп, өндіріс жұмыстарының барысы, ресурстардың жұмсалуы,т.б. туралы
күнделікті (оперативті) ақпарат.
Жүйеге келтірілмеген ақпарат- сипаттамалары бойынша толықтай
немесе ішін ара тәртіптелмеген болады.Бұл,әдетте ауық-ауық түрде түсетін
ақпарат.Мысалы,төтенше оқиғалар жөніндегі ақпарат.
Басқарудың ақпараттық жағын білу менеджерге ақпарат жүйесі
дегеніміз не екенін және оны жасау үшін қандай мәселелерді шешу
керектігін анықтауға көмектеседі.
Ақпарат жүйелері дегеніміз – деректерді жинау ,өңдеу, сақтау және
оны жеткізу мақсатында,олардың толық, дәл және дер кезәнде болуын есепке
ала отырып, басқару органдарының жеткілікті түрде өткізгіштік қабілетін,
деректердің өтуі мен пайдаланудың барлық буындарында оларды біржақты
түсіну; әр түрлі деректердің маңыздылығын дұрыс бағалауды , олраға
қойылатын талаптарды анықтауы мен басқарудың ұйымдық құрылымының барлық
деңгейінднгі басшылар үшін оларды тиісті іріктеуді қамтамасыз ететін
құралдар мен әдістердің жиынтығы.
Экономикалық ақпарат жүйесінің басты міндеті басқарудың
байланыстық (коммуникациялық ) тармағының барлық бөлімдеріндегі барлық
түрдегі шуыл дәрежесін кеңецте түсу жағдайына жеткізу болып
табылады.Сондықтан,бұл жүйелер құрамында шуылдарды жоюды қамтамасыз
ететін құралдар жасалуя тиіс.
Экономикалық ақпараттық жүйені ұйымдастыру кезінде қамтамасыз
етілуге тиіс асам маңызды сапалық сипаттамалардың қатарына жататын дар
мына төмендегілер:
-ақпараттың дұрыстығы;
-ақпараттың жеткіліктілігі;
-ақпараттың қарапайымдалығы;
-ақпараттың бір мағыналығы;
-ақпараттың оперативтілігі (жеделдігі).
Әрбір өндірісте немесе кәсіпорындарда қарапайым және күрделі
ақпараттық жүйелер болады.
Қарапайым ақпараттық жүйелері – ақпарат пайда болған жерден оны
адамға ешбір өңдеусіз жеткізуді қамтамасыз ететін жүйелер.
Күрделі ақпараттық жүйелер- оларды құрастырушы ақпараттық
үлгілердің информациялық өңделуін,бастапқы ақпарат негізінде туынды
информация алатын және олардың талдануын, күрделі есептеулер жасалуын
керек ететін жүйелер. Осы заманғы өндіріс пен оны басқару дәрежесі,
әдетте, күрделі ақпараттық жүйелерді ұйымдастыруды көздейді.
Несиелік қордың күрделі, сонымен қатар,анағұрлым нәтижелі
ақпараттық жұйелері дегеніміз- ақпаратты өңдеудің бүкіл технологиялық
процесі түгел автоматтандырылған жүйелер.
Мұндай жүйелерде ақпаратты алу, жинақтау, беру, өңдеу ісі шығыс
құжатты тұжырымдауды қоса алғандағы прогресті техникалық құралдардың
жәрдемімен автоматтандырылған жолмен жүзеге асырылады.
Өндірісте ақпараттық жүйелердің бір түрі- автоматтандырылған
жүйелер кездеседі.Оларда информациядан алудан бастап, басқарушылық нұсқауды
жасап шығаруды, қоса алғандағы, бүкіл цикл техникалық құралдар кешені
арқылы жүзеге асырылады.
Өндірістік ұжымдар мен жекелеген қызметкерге белгілі бір
экономикалық тұтқаларды(өзіндік құн, пайда, баға, жалақы, материялдық
көтермелеу қорлары) пайдалану жолымен ықпал ету экономикалық ақпараттық
жүйелер деп түсініледі.
ЭАЖ-лер орындаушыларға олардың экономикалық мүдделері ақпараттық
жанама ықпал етудің пайдаланылуын көздейді.
Менеджменттегі экономикалық ақпараттық жүйенің негізгі мақсаты-
кәсіпорынның коллектиивті мен жекелеген қызметкерлері бойынша
белсенділік көрсетуге ұмтылатындай экономикалық жағдайларды қамтамасыз
ету.
Сонымен қатар барлық эканомикалық көрсеткіштерді жақсарту ісінде
толық алғырлық көрсетілуін қажет етеді.
ЭАЖ бірнеше бірнеше тобын боліп көрсетуге болады.
-шаруашылық механизмі және оның құрылымы;
-әлеуметтік-эконоиикалық дамуды аймақтық басқару;
-Экономиканы дамытудағы индикативтік жоспарлауды пайдалану;
-мемлекеттік реттеудің әдістері.
Шаруашылық механизімі- шаруашылық жүргізудің қағидаларына
негізделген әдіс.Бұл шаруашылық механизімі ұғымы кез келген
кәсіпорындардың залалсыз қызмет істеуінің мәнән ашып көрсетеді.Шаруашылық
механизімі ұғымына мұндай көзқарас кәсіпорындардың заңда белгіленген
шеңбеоде жұмыс істеу үшін жағдай жасауды білдіреді.
Сондықтан эканомикамыздың нарықтық қатынастарға бет алуы іс
жүзінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.