Қазақстандағы агробизнестің қалыптасуы мен дамуы
Қазақстан агроөнеркәсіптік кешенінің қалыптасуы және оның дамуының негізгі бағыттары
Қазақстан ауылшаруашылығы және оның түрлері
а) Мал шаруашылығы
ә) Өсімдік шаруашылығы
Пайдаланған әдебиеттер
Қазақстан ауылшаруашылығы және оның түрлері
а) Мал шаруашылығы
ә) Өсімдік шаруашылығы
Пайдаланған әдебиеттер
Қазақстан – Орталық Азиядағы ірі ел, ол өзінің көлемі жағынан дүние жүзінде сегізінші орын олады.
Көмір , қара және түсті металл, мұнай , газ өндіру жөніндегі дамыған өнеркәсібі, металлургия және металл өңдеу, машина жасау, химия және жеңіл өнеркәсібімен қатар республиканың мықты агроөнеркәсіптік потенциалы да бар.
Ауылшарушылық жерінің жалпы көлемі 222,3 млн.га, оның ішінде егістік жер 36 млн.га, жайылымдық жер 182 млн.нан астам гектар және шабындық жер 5 млн.ға жуық гектар құрайды.Әрбір жан басына шаққанда шамамен 2,2 га жерден келеді. Бұл дүние жүзіндегі ауыл шаруашылығы жағынан дамыған көптеген елдердегіден әлдеқайда көп.Соңғы жиырма жылдың ішінде жыл сайын орташа есеппен 24млн. тоннаға жуық астық, 1,5 млн. жетеғабыл ет, 3,5 млн тоннадан астам сүт және 100 тоннаға жуық жүн өндірілді.
Қазақстанда ауыл шаруашылығы дақылдарының 60 қа жуық түрі өсіріледі, сүтті және етті ірі қара, жүнді, етті-майлы және қаракөл қойлар, жылқы, түйе, шошқа,құсының бінеше түрлері, марал, сондай-ақ ара мен балық, мамық жүнді аң шаруашылығы бар.
Жалпы Республиканың агроөнеркәсіп кешені үш сфераға бөлінеді. Оның біріншісі – қор шығару , екіншісі – ауыл шаруашылығы , үшіншісі – дайындау , сақтау т.б. Республиканың агроөнеркәсіп кешенінің бірінші сферасы машина жасау, микробиологиялық және химиялық өнеркәсіппен айналысады.Агроөнеркәсіп үшін машина жасаумен Павлодар трактор зауыты, Ақмола эрозияға қарсы техника шығару өндірістік бірлестігі және “Манкентживмаш”, “Актюбселмаш”пен Мамлют машина жасау зауыттары мал шаруашылығы үшін машина жасаумен айналысады.
Көмір , қара және түсті металл, мұнай , газ өндіру жөніндегі дамыған өнеркәсібі, металлургия және металл өңдеу, машина жасау, химия және жеңіл өнеркәсібімен қатар республиканың мықты агроөнеркәсіптік потенциалы да бар.
Ауылшарушылық жерінің жалпы көлемі 222,3 млн.га, оның ішінде егістік жер 36 млн.га, жайылымдық жер 182 млн.нан астам гектар және шабындық жер 5 млн.ға жуық гектар құрайды.Әрбір жан басына шаққанда шамамен 2,2 га жерден келеді. Бұл дүние жүзіндегі ауыл шаруашылығы жағынан дамыған көптеген елдердегіден әлдеқайда көп.Соңғы жиырма жылдың ішінде жыл сайын орташа есеппен 24млн. тоннаға жуық астық, 1,5 млн. жетеғабыл ет, 3,5 млн тоннадан астам сүт және 100 тоннаға жуық жүн өндірілді.
Қазақстанда ауыл шаруашылығы дақылдарының 60 қа жуық түрі өсіріледі, сүтті және етті ірі қара, жүнді, етті-майлы және қаракөл қойлар, жылқы, түйе, шошқа,құсының бінеше түрлері, марал, сондай-ақ ара мен балық, мамық жүнді аң шаруашылығы бар.
Жалпы Республиканың агроөнеркәсіп кешені үш сфераға бөлінеді. Оның біріншісі – қор шығару , екіншісі – ауыл шаруашылығы , үшіншісі – дайындау , сақтау т.б. Республиканың агроөнеркәсіп кешенінің бірінші сферасы машина жасау, микробиологиялық және химиялық өнеркәсіппен айналысады.Агроөнеркәсіп үшін машина жасаумен Павлодар трактор зауыты, Ақмола эрозияға қарсы техника шығару өндірістік бірлестігі және “Манкентживмаш”, “Актюбселмаш”пен Мамлют машина жасау зауыттары мал шаруашылығы үшін машина жасаумен айналысады.
1. «Қазақстан тарихы» Ү. Мусин. 2-том. – Алматы, 2003 жыл.
2. «Қазақстан тарихы» очерктер. Алматы, «Дәуір» 1994 жыл.
3. «Агробизнес» теориясы мен тәжірибесі. Алматы, Білім, 1997 жыл.
4. «Парасат» журналы. 10-11 бет. 2002 жыл.
5. «Агробизнесті ұйымдастыру» С. Әбділдин. Алматы, 2001 жыл.
6. «Дала» журналы. 10-14 бет. №10.
2. «Қазақстан тарихы» очерктер. Алматы, «Дәуір» 1994 жыл.
3. «Агробизнес» теориясы мен тәжірибесі. Алматы, Білім, 1997 жыл.
4. «Парасат» журналы. 10-11 бет. 2002 жыл.
5. «Агробизнесті ұйымдастыру» С. Әбділдин. Алматы, 2001 жыл.
6. «Дала» журналы. 10-14 бет. №10.
Тақырыбы: Қазақстандағы агробизнестің қалыптасуы мен дамуы.
Қазақстан агроөнеркәсіптік кешенінің қалыптасуы және оның дамуының
негізгі бағыттары
Қазақстан – Орталық Азиядағы ірі ел, ол өзінің көлемі жағынан дүние
жүзінде сегізінші орын олады.
Көмір , қара және түсті металл, мұнай , газ өндіру жөніндегі дамыған
өнеркәсібі, металлургия және металл өңдеу, машина жасау, химия және жеңіл
өнеркәсібімен қатар республиканың мықты агроөнеркәсіптік потенциалы да бар.
Ауылшарушылық жерінің жалпы көлемі 222,3 млн.га, оның ішінде егістік
жер 36 млн.га, жайылымдық жер 182 млн.нан астам гектар және шабындық жер 5
млн.ға жуық гектар құрайды.Әрбір жан басына шаққанда шамамен 2,2 га жерден
келеді. Бұл дүние жүзіндегі ауыл шаруашылығы жағынан дамыған көптеген
елдердегіден әлдеқайда көп.Соңғы жиырма жылдың ішінде жыл сайын орташа
есеппен 24млн. тоннаға жуық астық, 1,5 млн. жетеғабыл ет, 3,5 млн тоннадан
астам сүт және 100 тоннаға жуық жүн өндірілді.
Қазақстанда ауыл шаруашылығы дақылдарының 60 қа жуық түрі
өсіріледі, сүтті және етті ірі қара, жүнді, етті-майлы және қаракөл қойлар,
жылқы, түйе, шошқа,құсының бінеше түрлері, марал, сондай-ақ ара мен балық,
мамық жүнді аң шаруашылығы бар.
Жалпы Республиканың агроөнеркәсіп кешені үш сфераға бөлінеді. Оның
біріншісі – қор шығару , екіншісі – ауыл шаруашылығы , үшіншісі – дайындау
, сақтау т.б. Республиканың агроөнеркәсіп кешенінің бірінші сферасы машина
жасау, микробиологиялық және химиялық өнеркәсіппен айналысады.Агроөнеркәсіп
үшін машина жасаумен Павлодар трактор зауыты, Ақмола эрозияға қарсы техника
шығару өндірістік бірлестігі және “Манкентживмаш”, “Актюбселмаш”пен Мамлют
машина жасау зауыттары мал шаруашылығы үшін машина жасаумен
айналысады.Бұдан басқа, бөтен саладағы, оның ішінде қорғасын зауыттарында
да ауыл шаруашылық машиналарының кейбір түрлері және қосымша бөлшектер
шығарылады.
Химиялық өнеркәсіп саласында Жамбыл және Ақтөбе облыстарындағы
кәсіпорындар минералдық тыңайтқыштар шығарады.Мұндай өнімдерді жолай өнім
ретінде Қарағанды металлургия және Өскемен титан-магний комбинаттары да
шығарады. Шымкенттік “Фосфор” өндірістік бірлестігі өсімдіктерді қорғаудың
химиялық құралдарын жүзеге асырады. Микробиологиялық өнеркәсіптің басын
Шымкент гидролиз,Түркістан жемдік дәрілер және Степногорск “өркениет”
сияқты үш зауыт бірігіп тұр.
Республика агроөнеркәсіп кешенінің екінші сферасында экономикалық
реформалардың басында 2200 кеңшар және басқа мемлекеттік ауыл шаруашылық
кәсіпорындары мен 406 ұжымшар жұмыс істеді.
Қазақстан агроөнеркәсіп кешенінің үшінші сферасы тамақ , ет-сүт және
ұн-жарма өнеркәсібі кәсіпорындарынан, дайындау, сақтау, сондай-ақ
ауылшаруашылығын өндірістік-техникалық, транспорттық, агрохимиялық, мал
дәрігерлік-санитарлық және суландыру жөнінен қызмет ететін кәсіпорындар мен
ұйымдардың жүйесінен және агроөнеркәсіп кешенінің басқа да салаларынан
тұрады.
Қазіргі жағдайда Қазақстандағы экономикалық жаңғырулар өзінің
шешуші кезеңіне енді.Қазірдің өзінде нарықтық қатынастардың жұмыс істеудің
негізі және тиісті ұйымдақ құрылым қаланып, бірте-бірте өндіріс құлдырауы
тоқтатылып және алға қарай жылжу мүмкіндігі пайда болып, үлкен мақсаттар
мен агроөнеркәсіптік өндіріс дамуының стратегиясы мен тактикасын анықтау
қажеттілігі туды.
Республика Президенті Н.Ә.Назарбаев “ Қазақстанның егемен мемлекет
ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы ” деген еңбегінде былай деп
атап көрсетті: ... барлық стратегиялық жоспарлардың алдында агроөнеркәсіп
кешенінің дамуы, оны жүйелі әрі батыл реформалау келеді.... Ауыл, селоны
және агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың артықшылықтары туралы Заң
қабылдау да осы мақсаттарға арналды.
Мемлекет басшысының идеяларын , қабылданған заңдар мен Республика
үкіметінің қабылданған қаулыларын іс жүзіне асыра отырып, Қазақ Ауыл
шаруашылығы ғылымдары академиясының ғалымдары Қазақстан Республикасы
агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 1993 – 1995 жылдарға және 2000 жылға
дейінгі тұжырымдық Бағдарламасын жасады.
Оны жасау барысы кезінде мынадай көптеген объективтік факторлар
еске алынды:
- егемен мемлекетті құру;
- материалдық өндіріс сферасындағы нарықтық қатынас заңдары ;
- адам тамақтанудың ғылыми негізделген нормалары;
- жеңіл және өңдеу өнеркәсібінің шикізатқа деген қажеттілігі;
- табиғи аймақтардың потенциалдық биоклиматтық мүмкіндіктері;
- аграрлық ғылым мен техника жетістіктері;
- ауыл шаруашылық өнім өндірісінің тиімділігі.
Бағдарламада жергілікті жағдайда азық-түлік және өнеркәсіп үшін
шикізат өндірудің тиімділігі, сондай-ақ негізгі ауыл шаруашылық өнімдерін
сыртқа шығару және сырттан алу мүмкіндіктері ғылыми тұрғыдан объективті
және қатаң түрде талданды.
Тұжырымдық бағдарлама тиісті министрліктер мен ведомстволар,
облыстық әкімдер мен Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің
мәжілісінде сындарлы жағдайда қаралып, Үкіметтің арнаулы қаулысымен
мақұлданды.Сөйтіп, мемлекеттің жаңа аграрлық саясатының негізі қаланды.
Бұл бағдарламаның орындалуы Республика агроөнеркәсіптік өндірісінің
дағдарысқа түскен қолайсыз жағдайларда жүріп жатты.Оның басты себептері:
- материалдық-техникалық ресурстар, шикізат және азық- түліктің
республика ішінде , әсіресе ТМД елдерінде қозғалу арнасының бұзылуы;
- меншік , баға және несие саясатына қатысты реформаның
жүйелі іске асырылмауы;
- шаруа еңбегінің мүддесін қоғамдық өндірістен жеке өндіріске қайта
бағдарлау; іскерлік үлгідегі жаңа тауар өндірушілер қалыптасу кезеңін
бастан өткізуде , ал өндірістік құрылым мен меншіктік қатынастар
түбірімен реформаланбаған рынок жағдайында кеңшарлар мен ұжымшарлар
бейімсіздік танытуда;
- нарықтық қатынастарды игеруді тежейтін басқарудың әкімшіл-әміршіл
жүйесінің қалып қойған құрылымдарындағы консерватизм.
Ішкі көздердің есебінен өндіріс құлдырауын тоқтату, экономикалық жағдайды
тұрақтандыру және ауыл шаруашылық өнімін өндіруді арттыруды қамтамасыз ету
жөніндегі кезек күттірмейтін міндеттерді шешу үшін Бағдарламада мына
төмендегідей шаралар қарастырылған :
1) меншік қатынастарын қайта құру, жекешелендіру тәсілдері мен қарқыны
, бәсекелестік қатынасты дамытуды қамтамасыз ететін көпукладты экономиканы
қалыптастыру және агроөнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру
жөніндегі экономикалық реформалар бағытына түзетулер енгізу;
2) агроөнеркәсіптік кешенінің еркін баға белгілеуге көшуін қамтамасыз
ететін тиісті қаржылық-несиелік және баға жүйесін , ауыл шаруашылығы
тауарын өндірушілер мен өнім ұсынушыларды мемлекеттік қолдаудың әр түрлі
тәсілдері мен әдістерін , монополист-кәсіпорындар өнімінің бағасын
шектеуді , шетелдік инвестицияны тарту және біріккен бизнесті дамыту
мәселелерін жасау және жүзеге асыру;
3) тауар қорларын қалыптастырып , реттеуге мүмкіндік беретін және соның
негізінде рынок сыйымдылығы , баға конъюнктурасы мен өнімді тиімді
пайдалану деңгейін арттыратын агроөнеркәсіп кешенінің қазіргі заманғы
инфрақұрылымын құру;
4) агроөнеркәсіп кешенінің терең құрылымдық жаңғыруын төмендегідей
бағыттарда жүзеге асыру;
- республиканың табиғи аймақтарының биоклиматтық потенциалын олардың
экологиялық мақсаткерлігіне , өзін-өзі қамтамасыз етуіне, негізгі
ауыл шаруашылық дақылдары егіс көлемі құрылымының әлемдік рынок
конъюнктурасына сәйкестендірілуі ;
- ауыл шаруашылығындағы мал басының генетикалық потенциалын әрбір
табиғи аймақтағы жем-шөп базасының мүмкіндіктеріне орай толық
пайдалану;
- агроөнеркәсіп кешенінің өндірістік негізгі қордағы қажеттіліктерін
қанағаттандыру мақсатында ауыл шаруашылық машиналарын жасау
салаларын құру;
- қуаты және орналасуы жағынан тиімді өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындар
жүйесін қалыптастыру ;
- экономикалық көпукладтылығы және жекеменшіктің пайда болуын есепке
ала отырып , селодағы әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту;
5) агроөнеркәсіптік кешен араласатын экожүйелердің барлық элементтерінің
экологиялық қауіпсіздігін экономикалық , құқықтық және техника-
технологиялық кепілдік беретін жүйелер құру;
Қазақстанның ауыл шарушылығы аграрлық өнеркәсіп кешеннінің негізгі
бөлімі, мұнда аграрлық өнеркәсіп кешенінің барлық жалпы өнімнің 60%
өндіріледі , негізгі өндірістік қорының - 80%-дайы шоғырланған . Бұл сала
өндірістің басқа салаларымен салыстырғанда бірнеше өзгешелігі бар.
Қазіргі кездегі өндіргіш күштің даму деңгейінде ауыл шаруашылығы
табиғи ауа райы жағдайыеа тәуелді. Халық шаруашылығының бұл саласында жер
негізгі өндірістік құрал – жабдық болып саналады , ал оның құнарлығы және
ылғалдылығы әр түрлі ауыл шаруашылық аймақтарда бірдей емес. Осы
ерекшеліктер өндіріске бірдей құрал-жабдықтар және еңбек жұмсалса да
товар өндірушілердің түпкі нәтижесіне үлкен әсер етеді.
Қазақстан ауылшаруашылығы және оның түрлері
Ауыл шаруашылығында экономикалық ұдайы даму процесі биолоиялық ұдайы
даму процесімен тығыз байланысты, сондықтан өндірістік цикл маусымды және
ұзақ болады. Жерді және басқа өндірілетін жабдықтарды толық және тиімді
пайдаланудың қажеттілігі, осымен қатар ауыспалы егістің талабын ескеру
және еңбекті маусымды пайдалануды басу үшін негізгі саладан басқа ,
қосымша , қосалқы салалар ұйымдастыруға мәжбүр етеді.
Жақын уақытқа дейін ауыл шаруашылығын өнеркәсіп негізіне көшіру
саясаты аграрлық сектордың экономикасын дамытуда таза техникалық
көзқарастуғызды. Совхоздар және колхоздар материалдық – техникалық
құралдармен олардың құрылымдарын жақсартусыз және биологиялық құралдардың
(өсімдік, мал) ерекшеліктерін ескерусіз жабдықтандырылды.
Қолдан суландыратын жерлерді кеңіту жұмыстары нақтылы жердің су
айналымын ескерусіз , ал химияландыру шаралары шығарылатын химиялық
өнімдердің сапасын және құрылымын жақсартусыз жүргізілді.
Осының бәрі ауыл шаруашылық дақылдарының және малдың
өнімділіктерінің төмендігі нәтижесінде ауыл шаруашылық өнімдерінің қор
және материал сыйымдылығын өсірді.
Топырақтың эрозияға ұшырауы , жеке аймақтарда су жүйесі бұзылуы ,
химиялық заттардың төніректегі ортаға және ауыл шаруашылық өнімдерінің
сапасына зиян келтіруі экологиялық қиындықтарды тудырды.
Экономиканың аграрлық бөлімін техникамен қаруландырудың маңызын
кемітпей отырып , сонымен қатар ауыл шаруашылық өндірісінің тиімділігі тек
қана техника-экономикалық жағдайға тәуелді емесін ұмытпау керек. Ауыл
шаруашылығында табиғи және биологиялық жағдайлардың маңызы зор. Сондықтан
ауыл шаруашылығын техникамен қаруландыруды , шаруашылықты жүргізудің
экономикалық буындарын жетілдіруді табиғи-биологиялық жағдайлармен
ұштастыру қажет.
Осы себептерге байланысты табиғи және биологиялық мүмкіншіліктерді
толық және ұтымды пайдалану үшін ауыл шаруашылық өндірісін табиғи және ауа
райы жағдайына қарай ғылыми дәлелденген негізде орналастыруды аяқтау жөн.
Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыру негізінде салааралық кешендер құру
керек. Демек, агралық өнеркәсіп кешеннінде өндірісті ұйымдастыру түрлері
және мамандану бағыттары жеке аудандарда әр түрлі болады.
Ауыл шаруашылық саланы дамытуда себептерге жан-жақты және оларды
ұштастыра қарамаса , техника инженерлік ой және өнеркәсіптің ынтасы
бойынша өз бетімен дамып, ауылдағы өнім өндірушілердің , сондай-ақ
биологиялық құрал-жабдықтардың (өсімдіктер , малдар) талаптарын
ескермейді . Экономикалық буындарда өндіргіш күштері және өндірістік
қатынастар арасындағы қайшылық салдарынан таза экономикалық жолмен өз
бетімен дамып, ауылдың өндірістік қатынастардың ерекшеліктерін ескермейді.
Ауыл шаруашылығы өндірістің зат өндіретін өрісінің ірі саласы бола
тұра , өзі екі салаға бөлінеді өсімдік және мал шаруашылықтары. Ал, олар
болса көптеген салаларға бөлінеді.
а) Мал шаруашылығы
Қазақстан ежелден мал шаруашылығы дамыған өлке. Оған себеп болған
орасан зор табиғи жайылым мен пішеннің молдығы. 1995ж.бұл сала республика
ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің 34%-ін берді.
Республиканың мал шаруашылығының маңызды салалары қой ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан агроөнеркәсіптік кешенінің қалыптасуы және оның дамуының
негізгі бағыттары
Қазақстан – Орталық Азиядағы ірі ел, ол өзінің көлемі жағынан дүние
жүзінде сегізінші орын олады.
Көмір , қара және түсті металл, мұнай , газ өндіру жөніндегі дамыған
өнеркәсібі, металлургия және металл өңдеу, машина жасау, химия және жеңіл
өнеркәсібімен қатар республиканың мықты агроөнеркәсіптік потенциалы да бар.
Ауылшарушылық жерінің жалпы көлемі 222,3 млн.га, оның ішінде егістік
жер 36 млн.га, жайылымдық жер 182 млн.нан астам гектар және шабындық жер 5
млн.ға жуық гектар құрайды.Әрбір жан басына шаққанда шамамен 2,2 га жерден
келеді. Бұл дүние жүзіндегі ауыл шаруашылығы жағынан дамыған көптеген
елдердегіден әлдеқайда көп.Соңғы жиырма жылдың ішінде жыл сайын орташа
есеппен 24млн. тоннаға жуық астық, 1,5 млн. жетеғабыл ет, 3,5 млн тоннадан
астам сүт және 100 тоннаға жуық жүн өндірілді.
Қазақстанда ауыл шаруашылығы дақылдарының 60 қа жуық түрі
өсіріледі, сүтті және етті ірі қара, жүнді, етті-майлы және қаракөл қойлар,
жылқы, түйе, шошқа,құсының бінеше түрлері, марал, сондай-ақ ара мен балық,
мамық жүнді аң шаруашылығы бар.
Жалпы Республиканың агроөнеркәсіп кешені үш сфераға бөлінеді. Оның
біріншісі – қор шығару , екіншісі – ауыл шаруашылығы , үшіншісі – дайындау
, сақтау т.б. Республиканың агроөнеркәсіп кешенінің бірінші сферасы машина
жасау, микробиологиялық және химиялық өнеркәсіппен айналысады.Агроөнеркәсіп
үшін машина жасаумен Павлодар трактор зауыты, Ақмола эрозияға қарсы техника
шығару өндірістік бірлестігі және “Манкентживмаш”, “Актюбселмаш”пен Мамлют
машина жасау зауыттары мал шаруашылығы үшін машина жасаумен
айналысады.Бұдан басқа, бөтен саладағы, оның ішінде қорғасын зауыттарында
да ауыл шаруашылық машиналарының кейбір түрлері және қосымша бөлшектер
шығарылады.
Химиялық өнеркәсіп саласында Жамбыл және Ақтөбе облыстарындағы
кәсіпорындар минералдық тыңайтқыштар шығарады.Мұндай өнімдерді жолай өнім
ретінде Қарағанды металлургия және Өскемен титан-магний комбинаттары да
шығарады. Шымкенттік “Фосфор” өндірістік бірлестігі өсімдіктерді қорғаудың
химиялық құралдарын жүзеге асырады. Микробиологиялық өнеркәсіптің басын
Шымкент гидролиз,Түркістан жемдік дәрілер және Степногорск “өркениет”
сияқты үш зауыт бірігіп тұр.
Республика агроөнеркәсіп кешенінің екінші сферасында экономикалық
реформалардың басында 2200 кеңшар және басқа мемлекеттік ауыл шаруашылық
кәсіпорындары мен 406 ұжымшар жұмыс істеді.
Қазақстан агроөнеркәсіп кешенінің үшінші сферасы тамақ , ет-сүт және
ұн-жарма өнеркәсібі кәсіпорындарынан, дайындау, сақтау, сондай-ақ
ауылшаруашылығын өндірістік-техникалық, транспорттық, агрохимиялық, мал
дәрігерлік-санитарлық және суландыру жөнінен қызмет ететін кәсіпорындар мен
ұйымдардың жүйесінен және агроөнеркәсіп кешенінің басқа да салаларынан
тұрады.
Қазіргі жағдайда Қазақстандағы экономикалық жаңғырулар өзінің
шешуші кезеңіне енді.Қазірдің өзінде нарықтық қатынастардың жұмыс істеудің
негізі және тиісті ұйымдақ құрылым қаланып, бірте-бірте өндіріс құлдырауы
тоқтатылып және алға қарай жылжу мүмкіндігі пайда болып, үлкен мақсаттар
мен агроөнеркәсіптік өндіріс дамуының стратегиясы мен тактикасын анықтау
қажеттілігі туды.
Республика Президенті Н.Ә.Назарбаев “ Қазақстанның егемен мемлекет
ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы ” деген еңбегінде былай деп
атап көрсетті: ... барлық стратегиялық жоспарлардың алдында агроөнеркәсіп
кешенінің дамуы, оны жүйелі әрі батыл реформалау келеді.... Ауыл, селоны
және агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың артықшылықтары туралы Заң
қабылдау да осы мақсаттарға арналды.
Мемлекет басшысының идеяларын , қабылданған заңдар мен Республика
үкіметінің қабылданған қаулыларын іс жүзіне асыра отырып, Қазақ Ауыл
шаруашылығы ғылымдары академиясының ғалымдары Қазақстан Республикасы
агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 1993 – 1995 жылдарға және 2000 жылға
дейінгі тұжырымдық Бағдарламасын жасады.
Оны жасау барысы кезінде мынадай көптеген объективтік факторлар
еске алынды:
- егемен мемлекетті құру;
- материалдық өндіріс сферасындағы нарықтық қатынас заңдары ;
- адам тамақтанудың ғылыми негізделген нормалары;
- жеңіл және өңдеу өнеркәсібінің шикізатқа деген қажеттілігі;
- табиғи аймақтардың потенциалдық биоклиматтық мүмкіндіктері;
- аграрлық ғылым мен техника жетістіктері;
- ауыл шаруашылық өнім өндірісінің тиімділігі.
Бағдарламада жергілікті жағдайда азық-түлік және өнеркәсіп үшін
шикізат өндірудің тиімділігі, сондай-ақ негізгі ауыл шаруашылық өнімдерін
сыртқа шығару және сырттан алу мүмкіндіктері ғылыми тұрғыдан объективті
және қатаң түрде талданды.
Тұжырымдық бағдарлама тиісті министрліктер мен ведомстволар,
облыстық әкімдер мен Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің
мәжілісінде сындарлы жағдайда қаралып, Үкіметтің арнаулы қаулысымен
мақұлданды.Сөйтіп, мемлекеттің жаңа аграрлық саясатының негізі қаланды.
Бұл бағдарламаның орындалуы Республика агроөнеркәсіптік өндірісінің
дағдарысқа түскен қолайсыз жағдайларда жүріп жатты.Оның басты себептері:
- материалдық-техникалық ресурстар, шикізат және азық- түліктің
республика ішінде , әсіресе ТМД елдерінде қозғалу арнасының бұзылуы;
- меншік , баға және несие саясатына қатысты реформаның
жүйелі іске асырылмауы;
- шаруа еңбегінің мүддесін қоғамдық өндірістен жеке өндіріске қайта
бағдарлау; іскерлік үлгідегі жаңа тауар өндірушілер қалыптасу кезеңін
бастан өткізуде , ал өндірістік құрылым мен меншіктік қатынастар
түбірімен реформаланбаған рынок жағдайында кеңшарлар мен ұжымшарлар
бейімсіздік танытуда;
- нарықтық қатынастарды игеруді тежейтін басқарудың әкімшіл-әміршіл
жүйесінің қалып қойған құрылымдарындағы консерватизм.
Ішкі көздердің есебінен өндіріс құлдырауын тоқтату, экономикалық жағдайды
тұрақтандыру және ауыл шаруашылық өнімін өндіруді арттыруды қамтамасыз ету
жөніндегі кезек күттірмейтін міндеттерді шешу үшін Бағдарламада мына
төмендегідей шаралар қарастырылған :
1) меншік қатынастарын қайта құру, жекешелендіру тәсілдері мен қарқыны
, бәсекелестік қатынасты дамытуды қамтамасыз ететін көпукладты экономиканы
қалыптастыру және агроөнеркәсіптік өндірістің тиімділігін арттыру
жөніндегі экономикалық реформалар бағытына түзетулер енгізу;
2) агроөнеркәсіптік кешенінің еркін баға белгілеуге көшуін қамтамасыз
ететін тиісті қаржылық-несиелік және баға жүйесін , ауыл шаруашылығы
тауарын өндірушілер мен өнім ұсынушыларды мемлекеттік қолдаудың әр түрлі
тәсілдері мен әдістерін , монополист-кәсіпорындар өнімінің бағасын
шектеуді , шетелдік инвестицияны тарту және біріккен бизнесті дамыту
мәселелерін жасау және жүзеге асыру;
3) тауар қорларын қалыптастырып , реттеуге мүмкіндік беретін және соның
негізінде рынок сыйымдылығы , баға конъюнктурасы мен өнімді тиімді
пайдалану деңгейін арттыратын агроөнеркәсіп кешенінің қазіргі заманғы
инфрақұрылымын құру;
4) агроөнеркәсіп кешенінің терең құрылымдық жаңғыруын төмендегідей
бағыттарда жүзеге асыру;
- республиканың табиғи аймақтарының биоклиматтық потенциалын олардың
экологиялық мақсаткерлігіне , өзін-өзі қамтамасыз етуіне, негізгі
ауыл шаруашылық дақылдары егіс көлемі құрылымының әлемдік рынок
конъюнктурасына сәйкестендірілуі ;
- ауыл шаруашылығындағы мал басының генетикалық потенциалын әрбір
табиғи аймақтағы жем-шөп базасының мүмкіндіктеріне орай толық
пайдалану;
- агроөнеркәсіп кешенінің өндірістік негізгі қордағы қажеттіліктерін
қанағаттандыру мақсатында ауыл шаруашылық машиналарын жасау
салаларын құру;
- қуаты және орналасуы жағынан тиімді өңдеу өнеркәсібінің кәсіпорындар
жүйесін қалыптастыру ;
- экономикалық көпукладтылығы және жекеменшіктің пайда болуын есепке
ала отырып , селодағы әлеуметтік инфрақұрылымды дамыту;
5) агроөнеркәсіптік кешен араласатын экожүйелердің барлық элементтерінің
экологиялық қауіпсіздігін экономикалық , құқықтық және техника-
технологиялық кепілдік беретін жүйелер құру;
Қазақстанның ауыл шарушылығы аграрлық өнеркәсіп кешеннінің негізгі
бөлімі, мұнда аграрлық өнеркәсіп кешенінің барлық жалпы өнімнің 60%
өндіріледі , негізгі өндірістік қорының - 80%-дайы шоғырланған . Бұл сала
өндірістің басқа салаларымен салыстырғанда бірнеше өзгешелігі бар.
Қазіргі кездегі өндіргіш күштің даму деңгейінде ауыл шаруашылығы
табиғи ауа райы жағдайыеа тәуелді. Халық шаруашылығының бұл саласында жер
негізгі өндірістік құрал – жабдық болып саналады , ал оның құнарлығы және
ылғалдылығы әр түрлі ауыл шаруашылық аймақтарда бірдей емес. Осы
ерекшеліктер өндіріске бірдей құрал-жабдықтар және еңбек жұмсалса да
товар өндірушілердің түпкі нәтижесіне үлкен әсер етеді.
Қазақстан ауылшаруашылығы және оның түрлері
Ауыл шаруашылығында экономикалық ұдайы даму процесі биолоиялық ұдайы
даму процесімен тығыз байланысты, сондықтан өндірістік цикл маусымды және
ұзақ болады. Жерді және басқа өндірілетін жабдықтарды толық және тиімді
пайдаланудың қажеттілігі, осымен қатар ауыспалы егістің талабын ескеру
және еңбекті маусымды пайдалануды басу үшін негізгі саладан басқа ,
қосымша , қосалқы салалар ұйымдастыруға мәжбүр етеді.
Жақын уақытқа дейін ауыл шаруашылығын өнеркәсіп негізіне көшіру
саясаты аграрлық сектордың экономикасын дамытуда таза техникалық
көзқарастуғызды. Совхоздар және колхоздар материалдық – техникалық
құралдармен олардың құрылымдарын жақсартусыз және биологиялық құралдардың
(өсімдік, мал) ерекшеліктерін ескерусіз жабдықтандырылды.
Қолдан суландыратын жерлерді кеңіту жұмыстары нақтылы жердің су
айналымын ескерусіз , ал химияландыру шаралары шығарылатын химиялық
өнімдердің сапасын және құрылымын жақсартусыз жүргізілді.
Осының бәрі ауыл шаруашылық дақылдарының және малдың
өнімділіктерінің төмендігі нәтижесінде ауыл шаруашылық өнімдерінің қор
және материал сыйымдылығын өсірді.
Топырақтың эрозияға ұшырауы , жеке аймақтарда су жүйесі бұзылуы ,
химиялық заттардың төніректегі ортаға және ауыл шаруашылық өнімдерінің
сапасына зиян келтіруі экологиялық қиындықтарды тудырды.
Экономиканың аграрлық бөлімін техникамен қаруландырудың маңызын
кемітпей отырып , сонымен қатар ауыл шаруашылық өндірісінің тиімділігі тек
қана техника-экономикалық жағдайға тәуелді емесін ұмытпау керек. Ауыл
шаруашылығында табиғи және биологиялық жағдайлардың маңызы зор. Сондықтан
ауыл шаруашылығын техникамен қаруландыруды , шаруашылықты жүргізудің
экономикалық буындарын жетілдіруді табиғи-биологиялық жағдайлармен
ұштастыру қажет.
Осы себептерге байланысты табиғи және биологиялық мүмкіншіліктерді
толық және ұтымды пайдалану үшін ауыл шаруашылық өндірісін табиғи және ауа
райы жағдайына қарай ғылыми дәлелденген негізде орналастыруды аяқтау жөн.
Ауыл шаруашылық өндірісін орналастыру негізінде салааралық кешендер құру
керек. Демек, агралық өнеркәсіп кешеннінде өндірісті ұйымдастыру түрлері
және мамандану бағыттары жеке аудандарда әр түрлі болады.
Ауыл шаруашылық саланы дамытуда себептерге жан-жақты және оларды
ұштастыра қарамаса , техника инженерлік ой және өнеркәсіптің ынтасы
бойынша өз бетімен дамып, ауылдағы өнім өндірушілердің , сондай-ақ
биологиялық құрал-жабдықтардың (өсімдіктер , малдар) талаптарын
ескермейді . Экономикалық буындарда өндіргіш күштері және өндірістік
қатынастар арасындағы қайшылық салдарынан таза экономикалық жолмен өз
бетімен дамып, ауылдың өндірістік қатынастардың ерекшеліктерін ескермейді.
Ауыл шаруашылығы өндірістің зат өндіретін өрісінің ірі саласы бола
тұра , өзі екі салаға бөлінеді өсімдік және мал шаруашылықтары. Ал, олар
болса көптеген салаларға бөлінеді.
а) Мал шаруашылығы
Қазақстан ежелден мал шаруашылығы дамыған өлке. Оған себеп болған
орасан зор табиғи жайылым мен пішеннің молдығы. 1995ж.бұл сала республика
ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің 34%-ін берді.
Республиканың мал шаруашылығының маңызды салалары қой ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz