Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік: құру тәсілдері және мазмұны

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I Тарау
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті құрудың теориялық негіздері

1.1 Ақша қаражаттары жөніндегі түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің қаржылық есептіліктегі орны..
1.3 «ЛИНК» ЖШС қысқаша сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

II Тарау
Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік: құру тәсілдері және мазмұны

2.1 Қазіргі кездегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.1 Операциялық қызмет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.2 Инвестициялық қызмет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.1.3 Қаржылық қызмет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің тікелей құрылу әдісі ... ... ... ..
2.3 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің жанама құрылу әдісі ... ... ...

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша материал А ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қосымша материал Б ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Бухгалтермен жасалынған әрбір есептіліктің өз мақсаты бар: Баланс белгіленген күнге кәсіпорынның активтеріне қандай ресурстар құйылғанын және олар к»сіпоран капиталымен қалай қаржылындырылатынын көрсетеді; Пайда мен залал туралы есептілік есепті кезең ішіндегі таза пайданы көрсетеді.
Көрсетілген есептіліктер кәсіпорынның қаржылық жағдайын қарастырғанда барлық сұрақтарға жауап бере алмайды. Мысалы, кәсіпорынның дивиденттерді төлеуге қажетті бос ақша қражаттары бар ма? Ол несиелік қарызын жама ала ма? Есепті кезең ішіндегі кәсіпорынның қаржылық және инвеситициялық қызметі қандай болған еді? кәсіпорын айналымға акциялар шығарды ма?
Жоғарыда аталған есептіліктер мұндай сұрақтарға жауап бере алмайды. Шын мәнінде, Пайда мен залал туралы есеп «есептілік» тәсіліне сәйкес жасалды,ал ол өз кезегінде ағымдағы қызметтің ақша қаражаттарына әсерін және өтімділігін нақта көрсете алмайды; Баланс кәсіпорын статистикасын көрсетеді, себебі онда есепті кезең ішіндегі қаржылық және инвестициялық қызмет көрсетілмеген. Сонықтан да осындай сұрақтарға жауап беру үшін тағы да бір есеп қажет.
Соңғы уақытқа дейін ондай мақсаттар үшін «Кәсіпорындағы қаржылық жағдайдың өзгерісі» туралы есептілік қолданды. Оны екі әдіспен, яғни екі түрлі қорлардан құраған еді. Тарихи қалыптасқандай, кәсіпорындар есеп үшін өз қорларын айналым қаражаттары, яғни ол ағымдағы активтер мен ағымдағы пассивтер арасындағы айырмашылық ретінде анықтап отырды. Бірақ кейінгі кездерде басқа тәсіл қолданыла басталды, онда ақша қаражаттары қор ретінде қарастырылып, және осы әдіс бойынша құрылған есептілікте ақша қаражаттарының қайнар көздері мен олардың қолданылуы көрсетілген.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 43 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Экономика факультеті

Есеп, аудит және анализ кафедрасы

Курстық жұмыс
Тақырыбы: Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік: құру тәсілдері және
мазмұны

Орындаған: У и А – 31 тобының студенті: Сұлтанбекова
Қ.Д.
Ғылыми
жетекшісі: Алибекова Б.А.

Астана
2007

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
I Тарау
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті құрудың теориялық
негіздері

1.1 Ақша қаражаттары жөніндегі
түсінік ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..
1.2 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің қаржылық есептіліктегі орны..
1.3 ЛИНК ЖШС қысқаша
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

II Тарау
Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептілік: құру тәсілдері және мазмұны

2.1 Қазіргі кездегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1.1 Операциялық қызмет
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.2 Инвестициялық
қызмет ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2.1.3 Қаржылық
қызмет ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .
2.2 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің тікелей құрылу әдісі ... ... ... ..
2.3 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің жанама құрылу әдісі ... ... ...

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша материал
А ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .
Қосымша материал Б ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе

Бухгалтермен жасалынған әрбір есептіліктің өз мақсаты бар: Баланс
белгіленген күнге кәсіпорынның активтеріне қандай ресурстар құйылғанын
және олар ксіпоран капиталымен қалай қаржылындырылатынын көрсетеді; Пайда
мен залал туралы есептілік есепті кезең ішіндегі таза пайданы көрсетеді.
Көрсетілген есептіліктер кәсіпорынның қаржылық жағдайын қарастырғанда
барлық сұрақтарға жауап бере алмайды. Мысалы, кәсіпорынның дивиденттерді
төлеуге қажетті бос ақша қражаттары бар ма? Ол несиелік қарызын жама ала
ма? Есепті кезең ішіндегі кәсіпорынның қаржылық және инвеситициялық қызметі
қандай болған еді? кәсіпорын айналымға акциялар шығарды ма?
Жоғарыда аталған есептіліктер мұндай сұрақтарға жауап бере алмайды. Шын
мәнінде, Пайда мен залал туралы есеп есептілік тәсіліне сәйкес
жасалды,ал ол өз кезегінде ағымдағы қызметтің ақша қаражаттарына әсерін
және өтімділігін нақта көрсете алмайды; Баланс кәсіпорын статистикасын
көрсетеді, себебі онда есепті кезең ішіндегі қаржылық және инвестициялық
қызмет көрсетілмеген. Сонықтан да осындай сұрақтарға жауап беру үшін тағы
да бір есеп қажет.
Соңғы уақытқа дейін ондай мақсаттар үшін Кәсіпорындағы қаржылық
жағдайдың өзгерісі туралы есептілік қолданды. Оны екі әдіспен, яғни екі
түрлі қорлардан құраған еді. Тарихи қалыптасқандай, кәсіпорындар есеп үшін
өз қорларын айналым қаражаттары, яғни ол ағымдағы активтер мен ағымдағы
пассивтер арасындағы айырмашылық ретінде анықтап отырды. Бірақ кейінгі
кездерде басқа тәсіл қолданыла басталды, онда ақша қаражаттары қор ретінде
қарастырылып, және осы әдіс бойынша құрылған есептілікте ақша
қаражаттарының қайнар көздері мен олардың қолданылуы көрсетілген.
Осындай екі әдіс бойынша құралған есепте қателерді жою үшін 1987 жылы
Бухгалтерлік стандаттар бойынша кеңес (FASB) Кәсіпорындағы қаржылық
жағдайдың өзгерісі туралы есептілікті жаңа есептілікке өзгерту туралы
шешім қабылдап, ол
Ақша қаражатарының қозғалысы туралы есеп беру деген атқа ие болды. FASB
кеңесі бойынша есптіліктің негізгі мақсаты болып инвесторлар мен
кредиторларға кәсіпорынның ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат
беру болып табылады.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты – Ақша қаражаттары қоззғалысы туралы
есептің толық кұрылымын, мақсатын ашып көрсету болып табылады. Ондағы
әрбір кызметке жеке тоқталып, әр қайсысына түсіндірме беру.
Қазіргі кезеңде кәсіпорындардағы бухгалтерлік есепті жетілдіру
бағыттарының бірі оның Есеп пен есеп берудің халықаралық стандарттарға
қарай бағыт алуы болып табылады.
Есептің халықырылық стандартын енгізу есептің, бақылаудың сапасы мен
тиімділігін едәуір арттыруға мүмкіндік береді, кәсіпорындар есептің
неғүрлым негізделген жүйелерің, оның ерекшеліктерін, спецификасын,
өндірісті, еңбекті және басқаруды ұйымдастырудағы техникасы мен
технологиясын көрсету арқылы пайдалануына белгілі бір дербестік
береді.Сондықтан Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепті ҚЕХС сәйкес
жасалынуы кәсіпорынның бухгалтерлік есебінің негізгі бағыты
Курстық жұмыста ҚЕХС өту жағдайлары толық берілген.

1.Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептілікті құрудың теориялық
негіздері

1. Ақша қаражаттары жөніндегі түсінік

Бухгалтерлік есептің 1 Қаржы есептілігін ұсыну деп аталатын халықаралық
стандартына сәйкес актив, егер:
(а) оны өткізу көзделсе, не ол кәсіпорынның қалыпты операциялық кезеңнінің
барысында сату немесе пайдалану үшін ұсталса: немесе
(б) ол негізінен сауда мақсаты үшін немесе қысқа мерзімге ұсталса және
баланс күнінен кейін он екі айдың ішінде оны өткізу көзделсе: немесе
(с) пайдалануда шектелмейтін ақшалай қаражаттар немесе олардың баламалары
нысанында болса, айналымдық актив ретінде сыныпталуға тиіс
Қалған активтердің барлығы ұзақ мерзімді активтер ретінде сыныпталуға тиіс.
Сонымен, айналымдық активтер баланс күнінен кейін он екі айдың ішінде
оларды өткізу күтілмегеннің өзінде, қалыпты операциялық кезеңнің бір бөлігі
ретінде сатылатын, тұтынылатын және өткізілетін босалқылар мен сауда
дебиторлық берешегін қамтиды.
Операциялық кезең - өндіріс барысында келіп түсетін материалдарды сатып алу
және оны ақшалай қаражатқа немесе ақшалай қаражатқа тез айырбасталатын
құралға айналдыру арасындағы уақыт кезеңін білдіреді.
Нарықтық бағалы қағаздар, егер оларды өткізу баланс күнінен кейін он екі
айдың ішінде күтілсе, айналымдық актив ретінде сыныпталады: олай болмаған
ретте олар ұзақ мерзімді активтер ретінде сыныпталады.
Жоғарыда келтірілген сипаттамалар ақша қаражаттары мен олардың баламалары
айналымдылық активтердің ажыратылмас құрамдас бөлігі екенні көрсетеді.
Бухгалтерлік есептің 7 Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептер деп
аталаиын халықаралық стандартына сәйкес ақша қаражаттарына кассадағы ақша
қаражаттарымен талап ету депозиттері жатады. Ал ақша қаражаттарының
баламаларына алдын ала белгілі ақша қаражаттары сомасына тез айналатын және
олардың құны шамалы тәуекелге ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді
салымдар жатады. Сондықтан ақша қаражаттарының қозғалысы - ақша
қаражаттары мен олардың баламаларының түсімдері мен төлемдерінен құралады.
Ақша қаражаттары мен олардың баламаларын дұрыс ашып көрсету және оларды
жіктеу кәсіпорынның өтімділік және төлем қабілеттік деңгейін дәл бағалау
үшін қажет.Өтімділік туралы ақпарат кәсіпорынның өз қаржысы міндеттемелерін
мерзімінде орындау қабілетін болжау үшін пайдалы. Өтімділіктің таяаудағы
болашақта ақшаның бар болуына қатысы бар. Төлем қабілетінің қаржы
міндеттемелерін олардың мерзімдерінің басталуына қарай дер кезінде орындау
үшін неғұрлым ұзақ уақыт кезеңі ішінде ақшалай қаражаттарының бар болуына
қатысы бар.
Ақша қаражаттары мен олардың баламалары
7.Ақша қаражаттарының баламалары инвестициялар және басқа да
мақсаттардан гөрі, ең алдымен қысқа мерзімді міндеттемелерді өтеуге
арналған. Ақша қаражаттарының баламалары ретінде жіктелетін инвестиция ақша
қаражаттарының белгілі бір сомасы оңай айналысқа түсуі және құн өзгерісінің
шамалы тәуекеліне ұшырауы тиіс. Осылайша, әдетте инвестиция ақша
қаражаттарының баламасы ретінде, оның қысқа мерзімі, айталық, үш ай немесе
сатып алу күнінен бастап одан аз өтеу мерзімі болған кезде ғана жіктеледі.
Меншік капиталына салынған инвестициялар, егер олар, негізінен, ақша
қаражаттарының баламалары болып табылмағанда ғана, мысалы, оларды өтеу
күніне дейін көп ұзамастан сатып алынған артықшылықты акциялары болған және
сатып алудың нақты күні көрсетілген жағдайда ақша қаражаттарының
баламаларынан алынып тасталады.
7.Банк заемдары әдетте қаржы қызметі ретінде қарастырылады. Алайда, кейбір
елдерде талап ету бойынша өтелетін банктік овердрафттар компанияның ақша
қаражаттарын басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай жағдайларда
банктік овердрафттар ақша қаражаттары мен баламаларының құрамдас бөліктері
ретінде енгізіледі. Банктегі шот бойынша сальдоның оң сипатынан теріс
сипатына жиі ретте өзгеріп тұруы банктермен осындай келісімдердің өзіне тән
белгісі болып табылады.
8.Банк заемдары әдетте қаржы қызметі ретінде қарастырылады. Алайда, кейбір
елдерде талап ету бойынша өтелетін банктік овердрафттар компанияның ақша
қаражаттарын басқарудың ажырамас бөлігі болып табылады. Мұндай жағдайларда
банктік овердрафттар ақша қаражаттары мен баламаларының құрамдас бөліктері
ретінде енгізіледі. Банктегі шот бойынша сальдоның оң сипатынан теріс
сипатына жиі ретте өзгеріп тұруы банктермен осындай келісімдердің өзіне тән
белгісі болып табылады.
9.Ақша қаражаттарының қозғалысына баптар, ақша қаражаттарының немесе ақша
қаражаттары баламаларының құрамында бөліктері арасындағы қозғалыс жатпайды,
өйткені бұл құрамдас бөліктер операциялық, инвестициялық қызмет пен қаржы
қызметінің бөлігі емес, компанияның ақша операцияларын бақылаудың және
реттеудің бөлігі болып табылады. Ақша операцияларын бақылауға және реттеуге
ақша қаражаттарының баламаларына артық ақша қаражаттарын инвестициялау
жатады.
Касса - есеп айырысу операцияларын банк арқылы өткізу мемлекеттік
заңды тұлғалардың қаржы шаруашылық қызметіне бақылау жасауына мүмкіндік
береді. Банк субьектінің бюджетпен салықтар мен алымдар бойынша уақтылы
төленуін бақылап, әр түрлі мақсаттар үшін кәсіпорынға қарыз береді және
олардың қайтарылуын қадағалайды. Банк арқылы қолма қолсыз ақша аудару
жолымен төлем жасау есеп айырысудың негізгі нысаны болып табылады.
Ақша қаражаттарының бір бөлігі қызметкерлермен еңбекақы бойынша
қолма – қол есеп айырысу үшін қолма қал ақшаға құндылықтарды сатқаны үшін
есеп беретін адамдар пайдаланады. Мұндай қаражаттар кассада сақталып, сол
арқылы айналымға түседі. Есеп айырысу опрацияларының тиімділігі көбіне ақша
қаражаттарының бухгалтерлік есебінің жағдайына тәуелді.
Ақша қаражаттарының, есеп айырысулардың және несие операцияларының
бухгалтерлік есебінің міндеттері:
1. Қолма қалсыз ақша аудару жолымен және қолма қол ақша мен қажетті
есеп айырысуларды уақтылы және дұрыс жүргізу.
2. Ақша қаражаттарының қолда бары мен қозғалысын есептеу есеп
айырысу операй\цияларын есептік тіркелімде толықтай және жедел түрде
көрсету.
3. Бөлінбеген лимиттерге, қорларға және сметаларға сәйкес ақша
қаражаттарын мақсаты бойынша жұмсаудың қолданыстағы ережелерін сақтау.
4. Белгіленген мерзімдерге ақша қаражаттары мен есеп пйырысудың
жағдайына түгендеуді ұйымдастыру және жүргізу. Мерзімі кешігетін дебиторлық
және кредиторлық берешектердің туындауын болдырмаудың мүмкіндіктерін
іздестіру.
5. Кассадағы, есеп айырысу шотындағы және банкткрдегі және басқа
шоттардағы ақшалардың бар жоғы мен сақталуына бақылау жасау.
6. Есеп айырысу – төлем тәртібінің сақталуына, материалдық
құндылықтар мен қызметтер үшін сомалардың уақтылы аударуына сондай-ақ несие
тәртәбінде алынған ақша қаражаттарының қайтарылуына бақылау жасау.
---------

1.2 Ақша қаражаттар қозғалысы есебінің қаржылық есептіліктегі орны

7 IAS Халықаралық қаржы есептілігінің стандарты

Мақсаты
Компанияның ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпарат қаржы
есептілігін пайдаланушыларға компанияның ақша қаражаттарын жасау қабілеті
мен олардың баламаларын, сондай-ақ ақша қаражаттарына қажеттілікті бағалау
үшін негіз беретіндігімен пайдалы. Пайдаланушылар қабылдайтын экономикалық
шешімдер ақша қаражаттары мен олардың баламаларын жасау қабілетін, сондай-
ақ оларды уақытқа қарай бөлу мен оларды жасау айқындылығын қажет етеді.
Бұл стандарттың мақсаты компанияның өткен кезең ішіндегі ақша
қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру арқылы ақша қаражаттары мен ақша
баламаларындағы тарихи өзгерістер туралы ақпарат беруін талап етуде болып
табылады, онда кезең ішінде операциялық, инвестициялық және қаржылық
қызметтен түскен ақша қаражаттарының түсімдері мен төлемдерін жіктеу
жүргізіледі.
Қолданылу саласы
1. Компания осы Стандарттың талаптарына сәйкес ақша
қаражаттарының қозғалысы туралы есеп дайындауға және оны қаржы
есептілігі берілетін әрбір кезең үшін өзінің қаржы есептілігінің
құрамдас бөлігі ретінде ұсынуға міндетті.
2. Осы стандарт 1977 жылғы шілде айында бекітілген 7-Қаржы
жағдайындағы өзгерістер туралы есеп IAS Халықаралық қаржы
есептілігінің стандартын ауыстырады.
3. Компанияның қаржы есептілігін пайдаланушылар компанияның
ақша қаражаттары мен ақша баламаларын қалай жасайтынына және
пайдаланатынына мүдделілік танытады. Бұл компания қызметінің сипатына
қарамастан және ақша қаражаттарының компания өнімі ретінде болатынына
не болмайтынына қарамастан, бұл қаржы институты жағдайында болуы
мүмкін. Компаниялар, олардың негізгі кіріс келтіретін қызметінің
айырмашылығына қарамастан, шын мәнінде бірдей себептер бойынша ақша
қаражаттарына бірдей мұқтаж болады. Олар ақша қаражаттарына өздерінің
операцияларын жүргізу, міндеттемелерін өтеу және өздерінің
инвесторларына кірісті қамтамасыз ету үшін мұқтаж болады. Тиісінше, осы
Стандарт барлық компаниялардан ақша қаражаттарының қозғалысы туралы
есеп беруін талап етеді.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы ақпараттың артықшылығы
4. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп оны қаржы
есептілігінің қалған нысандарымен бірге пайдаланған кезде ақпарат
береді, онда өзгеріп отыратын жағдайлар мен мүмкіндіктерге бейімделу
үшін пайдаланушыларға компанияның таза активтеріндегі өзгерістерді,
оның қаржы құрылымын (өтімділігі мен төлем қабілетін қоса алғанда) және
түсімдер мен ақша қаражаттары төлемдерінің деңгейі мен мерзімдеріне
әсер ету қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Ақша қаражаттарының
қозғалысы туралы ақпарат компанияның ақша қаражаттары мен баламаларын
молайту қабілетін бағалау кезінде пайдалы болады және пайдаланушыларға
әр түрлі компаниялардағы ақша қаражаттарының болашақтағы түсімдері мен
төлемдерінің дисконтталған құнын бағалауға және салыстыруға арналған
үлгілерді әзірлеуге мүмкіндік береді. Ол сондай-ақ әр түрлі
компаниялардың операциялық көрсеткіштері туралы есептіліктің
салыстырмалығын ұлғайтады, бұл бірдей операциялар мен оқиғалар үшін
есептің әр алуан әдістерін қолданудан келтірілетін әсерін жояды.
5. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы тарихи ақпарат ақша
қаражаттарының болашақ ағындарының сомасының, уақытының және
айқындығының индикаторы ретінде жиі пайдаланылады. Ол сондай-ақ ақша
қаражаттарының болашақ ағындарының бұрынғы бағалауларының дәлме-
дәлдігін тексеру кезінде және пайдалылық пен ақша қаражаттарының таза
қозғалысы және бағалар өзгеруінің әсері арасындағы байланысты зерттеу
кезінде пайдалы болады.

Анықтамалар
6. Осы Стандартта төменде көрсетілген мәндерінде мынадай
терминдер пайдаланылады:
Ақша қаражаттарына компанияның кассасындағы және ағымдағы
шотындағы ақша кіреді.
Ақша қаражаттарының баламалары – алдын ала белгілі ақша
қаражаттары сомасына тез айналатын және олардың құны шамалы тәуекелге
ұшырайтын қысқа мерзімді, жоғары өтімді салымдар.
Ақша қаражаттарының қозғалысы - ақша қаражаттары мен олардың
баламаларының түсімдері және төлемдері.
Операциялық қызмет – компанияның кіріс келтіретін негізгі қызметі
және инвестициялық және қаржы қызметінен айырмашылығы бар басқа
қызмет.
Инвестициялық қызмет – ақша қаражаттарының баламаларына жатпайтын
ұзақ мерзімді активтер мен басқа да инвестицияларды сатып алу және
сату.
Қаржы қызметі – компанияның меншік капиталы [*] мен заем қаражаттарының
мөлшері мен құрамындағы өзгерістерге әкеп соқтыратын қызмет.
Қаржы есептілігі кәсіпорынның қаржы жағдайын, қызметінің қаржы нәтижелерін
және ақшалай қаражаттар қозғалысын объективті түрде көрсетуге тиіс.

1.3 ЛИНК ЖШС қысқаша сипаттамасы

ЛИНК ЖШС 1999 жылы 15 мамырда құрылған. ЛИНК ЖШС бастапқы қызмет
бағыттары: барлық қызмет түрімен айналысады, яғни
Құрылыс материалдарын сатып- өткізу, жеткізу, құрылыс материалдарын жөндеу
жұмыстарымен айналысады.
ЛИНК ЖШС Ресей кәсіпорындарымен және шет елдермен Беларусия, Украина
елдерімен келісім шарт жасасқан. Яғни Қазақстан Республикасының аумағындағы
өндірушілер құрылыс материалдарды жеткізуде, шетел өкілдіктері арқылы
шығарады.
ЛИНК ЖШС Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің маңызды лицензиясымен
бекітлген.
ЛИНК ЖШС келесі бөлімдерден тұрады:
- Бухгалтерия оған: есеп- айырысу бөлімі, қолма- қолсыз төлем бөлімі,
кассалық тексеру бөлімі
- Кадрлар бөлімі
- Жарнама бөлімі
- Жеткізу бөлімі
- Сату бөлімі оның міндеті: сатып алушыларды жұмыспен қамтамасыз ету, заңды
және жеке тұлғалардан келіп түскен өтініштерді қайта қарау қызметтерімен
айналысады.
Сату бөлімнің әрбір жұмыскері өз бөлімінің жұмысын атқарып, соған жауапты
тұлға болып табылады.
ЛИНКЖШС бухгалтерлік есеп мазмұнымен айналысатын бухгалтерия болып
табылады, және ол барлық бөлімдердің үстінен қарайтын- жоғарғы бөлім. Бұл
фирма маңызды цехтан және көмекші өндірістен тұрады.
ЛИНК ЖШС Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің маңызды лицензиясымен
тіркелгендіктен, осы келісім шарт бойынша банк кәсіпорынның есеп-айырысу
және басқада шоттарын ашады.
Қаражаттардың түсуін есептен шығарып, немесе кәсіпорын тапсырыстарынан
басқа, заң бұзушылық болған жағдайда, сот шешімерін қарастырады.

2 тарау. Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есептіліктің: құру тәсілдері және
мазмұны.

2.1. Қазіргі кездегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есептіліктің
құрылымы.

Ақша қаражатарының қозғалысы туралы есеп беру – бұл ақша қаражаттары
мен олардың эквиваленттерінің келіп құйылуы мен шығысталуы. Ақша
эквиваленттеріне қысқа мерзімді қаржы инвестициялары ( мерзімі бір жылдан
кем ) және облигация,қазынашылық векскелі және т.б. сияқты өтімді бағалы
қағаздар жатады. Ақша түсімдері туралы ақпарат, біріншіден, кәсіпорынның
ақша қаражаттары мен олардың эквиваленттерін табу қабілеті, сондай-ақ ақша
түсімдерін пайдаланудағы кәсіпорынның бұқтажын бағалауға
көмектеседі.Екіншіден, кәсіпорынның таза активтеріндегі өзгерісті, оның
қаржы құрылымын, сондай-ақ өтімділік пен төлем қабілетін бағалауға
көмектеседі. Үшіншіден, әртүрлі кәсіпорындардағы операциялық қызмет туралы
есеп берулерді салыстыруға мүмкіндік береді.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп туралы есеп беруде 3 түрге
бөлінетін ақша түсімдері көрсетіледі.
• Негізгі қызметтен түскен ақша түсімдері;
• Инвестициялық қызметтен түскен ақша түсімдері;
• Қаржыландыру жөніндегі қызмет.
Операциядан түсетін ақша қаражаттары негізінен кәсіпорынның табыс
келтіретін
негізгі қызметінің барысында пайда болады.
Негізгі қызмет жөнінде мысал болып табылатындар:
• Тауар сатудан және қызмет көрсетуден түскен ақша түсімдері;
• Сыйақылардың, комиссия ақысының және басқа таюыстардың ақшалай түсімдері;
• Қызметкерлерге ақша төлемдері;
• Ақша төлемдері немесе табыс салығын өтеу, егер олар қаржыландыру
жөніндегі қызметпен және инвестициялық қызметпен байланыссыз болса;
• Шарттар бойынша ақша түсімдері немесе төлемдер.
Инвестициялық қызмет – бұл ұзақ мерзімді активтердің және ақша
эквиваленттеріне
қатысы жоқ басқа инвестициялардың сатып алынуы немесе шығарылуы.
Инвестициялық қызметің нәтижесінде туындаған ақша түсімдері
мыналарболып табылады:
• Негізгі құралдарды, материалдық емес активтерді және өзеге де ұзақ
мерзімді активтерді сатып алу, сату кезіндегі ақша төлемдері немесе
түсімдері;
• Меншікті капиталды немесе басқа кәсіпорындардың қарыз міндеттемелерін,
сондай-ақ бірлескен кәсіпорындардағы қатысу үлесін сатып алу кезіндегі
ақша төлемдері немесе түсімдері;
• Басқа кәсіпорындардағы аванстық төлемдер және берілетін қарыз;
• Басқа кәсіпорындарға үсынылған аванстық төлемдерді өбеуден алынған
ақша түсімдері.
Қаржыландыру жөніндегі қызмет – бұл нәтижесі меншікті капитал мен
қарыз
қаражаттарының мөлшері мен құрамындағы өзгеріс болып табылатын қызмет.
Қаржыландыру жөніндегі қызметке мыналар мысал болып табылады:
• Акциялар немесе меншікті капиталдың басқа элементін шығарудан түскен
ақша түсімдері;
• Акция сатып алған кездегі немесе меншікті акциялардың өтемін төлеп
алған кездегі акционерлерг ақша төлемдері;
• Қамтамасыз етілмеген қарыз міндеттемелерін, займдарды, вексельдерді,
облигацияларды, басқа да қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді займдарды
шығарудан түскен ақша түсімдері.
Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп беру екі әдіспен жасалады:
тікелей әдіс пен жанама әдіс.
Тікелей әдіске басымдылық беріледі, өйткені ол болашақ ақша
түсімдерін бағалауда тиімді болатын ақпаратпен қамтамасыз етеді, ал оны
жанама әдіс бере алмайды.
Тікелей әдісті қолданған кезде ақша қаражаттарының барлық түрдегі
түсімдері мен олардың төлемдері туралы ақпарат екі тәсілмен алынуы мүмкін:
Біріншіден, журналдар, қосымша ведомостер бойынша кәсіпорынның
есептік жазуларынан;
Екіншіден, сату көлемін, сатылған өнімнің өзіндік құнын және есепті
кезең ішінде тауарлы-материалдық қорларды, дебиторлық және кредиторлық
берешектердегі өзгерістерді ескеріп, шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы
есеп берудегі басқа баптарды түзету жолымен;
Басқа да ақшалай емес баптардан;
Инвестициялық қызметтен немесе қаржыландыру жөніндегі қызметтен
болған ақша қаражаты қозғалыстарының нәтижесінде ақша әсері туындайтын
баптардан. Жанама әдіс бойынша операциялық қызметтен алынған ақша
қаражаттарының таза пайданы немесе зиянды түзету жолымен анықталады.
Мұндағы ескерілетіндер:
- есепті кезең ішінде тауарлы-материалдық қорлардағы және операциялық
қызметтен алынған дебиторлық және кредиторлық берешектерде болған
өзгерістер;
- тозу, амортизация, резервтер, салықтар, бөлінбеген пайда сияқты
ақшалай емес баптар;
- инвестициялық қызметтен, сондай- ақ қаржыландыру жөніндегі
қызметтен алынған ақша қаражаттарының қозғалысы нәтижесінде алынған ақша
қаражаттарының қозғалысы нәтижесінде алынған ақша қаражаттарының қозғалысы
нәтижесінде алынған ақша әсері туындайтын өзге де баптар.
Түсіндірме жазбада кәсіпорындағы ақша қаражаттары мен олардың
эквиваленттерінің маңызды сомалары ашылып көрсетіледі.
Кәсіпорынның қалауы бойынша өтімділіктің қаржы жағдайын анықтау
үшін пайдаланушыларға қажетті болып табылатын қосымша ақпарат алынып
көрсетіледі.

2.1.1. Операциялық қызмет

Пайда мен залал туралы есеп беру ағымдағы кезеңде кәсіпорынның
қызметі қаншалықты пайдалы болғанын көрсетеді, бірақ сол қызметтен ақшаның
келіп түсуі мен шығуын көрсете алмайды. Бұның негізгі себебі, Пайда мен
залал туралы есептілік тәсіліне сәйкес есптеледі, яғни табыс ақша келіп
түспесе де таныла береді, ал шығын болса ақша қаражаттары төленбеген болса
да танылады. Ағымдағы кезеңмен байланысты ақша қаражаттарының қозғалысын
нақ анықтау үшін Пайда мен залал туралы есепті есептілік әдісінен кассалық
әдіске ауыстыру керек.
Қызмет көрсетуден немесе тауар сатудан түскен ақша қаражаттары. Тауар
өткізу немесе қызмет көрсету кәсіпорынның ақшалай қаражаттырың өсуіне
әкеледі. Егер тауар өткізу немесе қызмет көрсету қолма-қол ақша түрінде
түсетін болса, онда кәсіпорынның ақша қаражаттары сөзсіз көбейеді. Егер
тауар өткізу немесе қызмет көрсету несие түрінде болса дебиторлық қарыз
бен алынуға тиісті шоттар сомасын көбейтіп лоар төленген кезд ғана ақшалау
қаражаттар өседі.
Тауар өткізу немесе қызмет көрсетуден түскен ақша қаражаттары мен
тауар өткізу немесе қызмет көрсетуден дебиторлық қарыз бан алынуға
тиісті шоттардың өзгеруінің байланысын келесідей формула арқылы көреміз:

Тауар өткізу немесе - Тауар өткізу немесе қызмет көрсету +
Дебиторлық берешектің
қызмет көрсету
кемуі
түскен ақша қаражаттары
немесе

- Дебиторлық берешектің

көбеюі

Дивидент және берілген несие бойынша пайыздардың ақшалай түрде
келіп түсуі. Дивидент және берілген несие бойынша пайыздарды
көбінесе инвестициялық қызметпен байланыстырса да және оны инвестициялық
қызметтен түскен табыс ретінде есептелсе де, Бухгалтерлік стандарт
бойынша кеңес оны ағымдағы қызметтің ақшалай қаражаты нәтижесе ретінде
тануға кеңес береді.
Көрсетілген қызмет немесе сатылған тауар үшін төленетін ақша
қаражаттары. Көрсетілген қызмет немесе сатылған тауар үшін төленетін ақша
қаражаттарының көлемін анықтау үшін Пайда мен залал туралы есептегі
сатылған тауардың нақты өзіндік құнын түзету керек. Түзетулер екі
кезеңде жүреді. Біріншіден, сатылған тауарлар құнынан нақты сатып алу құнын
анықтап алу керек. Кейіннен алынған сома жабдықтаушылармен есеп айырысу
шотындағы немесе төленуге тиісті шоттардағы өзгерістеріне сәйкес
түзетіледі. Егер ағымдағы тауарлы-материалдық қорлардың сомасы алдыңғы
кезеңмен салыстырғында өссе, онда таза сатып алу сатылған тауардың өзіндік
құнынан көп болады. Олардың арасындағы байланысты келесідей көрсетуге
болады:

Көрсетілген қызмет = Сатылған тауарлардың + ТМҚ көбеюі - Төленуге
тиісті
немесе сатылған тауар өзіндік құны немесе
шоттардың
үшін төленетін -
ТМҚ кемуі кемуі
ақша қаражаттары.
немесе

+ Төленуге тиісті

шоттардың артуы

Ағымдағы кезең шығындары бойынша төленетін ақша қаражаттары.
Сатылған тауардың өзіндік құнының көлемі ақша қаражаттарына тең
болмайтындай, қызметкерлерге төленген еңбек ақы, көрсетілген қызметтері
үшін төленетін ақша қаражаттары ағымдағы кезең шығындарына сәйкес емес.
Бұл шығындар бойынша төлемдерді ағымдағы кезең шығындарына теңестіру үшін 3
кезеңнен тұратын түзетулер жүргізу керек.
Бірінші кезеңде, болашақта кезең шығындарға түзетулер жүргізеді. Егер
осындай шығындар сомасы ағышдаңы есепті кезеңде өссе, онда ағымдағы кезеңде
Пайда мен залал туралы есептегі шығындар бабына қарағанда ақшалай
төлемдер көп болды. Егер болашақ кезең шығындарының сомасы азайған болса,
Пайда мен залал туралы есепте шығындар сомасы шығарылған ақша көлемінен көп
болады.
Келесі кезең, қызметкерлерге еңбек ақыны есептегеннен, салықты
есептегеннен және т.б. сол сияқты шығындар есебінен пайда болатын
несиелік қарзыдарға түзетулер жүргізу керек. Егер емепті кезең ішінде ондай
қарзыдар сомасы өсіп кетсе, Пайда мен зала туралы есептегі шығын сомасы
төленген ақша қаражаттары сомасынан көп болады; егер азайса – сондай
қарыздар түрін төлеу үшін кеткен ақша қаражаттары ағымдағы шығындардан көп
болады.
Соңғы кезеңде, кейбір шығын түрлері ақшалай төлемдерді қажет етпейді,
сондықтан ағымдағы кезеңде ақша қаражаттарын шығып кетуін есептеген кезде
ондай шығындар сомасы ағымдағы шығындар көлемінен шегерілуі керек.Ондай
шығындарға көбіне негізігі құралдар мен материалдық емес активтердің
амортизациялық шығындар жатады. Ағымдағы шығындар көлемінің жоғарыдағы
көрсетілген үш кезеңдік түзетулерін
келесідей теңдік арқылы көрсетуге болады:

Ағымдағы кезең + Болашақ кезең + Есептелген
Амортизациялық
шығындары бойынша = шығындарының шығындардың -
және басқа
төленетін ақша қаражаттары. артуы кемуі
ақшалай емес
немесе
немесе түрдегі шығындар
- Болашақ кезең
- Есептелген
Шығындарының
шығындардың
Кемуі
артуы

Алынған несиелер бойынша пайыздарды ақшалай төлемдері. Бухгалтнрлің
стандарттар бойынша кеңес алынған несиелер бойынша ақша қаражаттарын
төлеуді ағымдағы (операциялық) қызметке жатқызуға кеңес береді, бірақ
авторитеттіуұйымдар ондай төлемдерді қаржылық қызметке жатқызады.
Пайдаға салынатын салықтың ақшалай төлемдері. Пайдаға салынатын
салықты ақшалай төлемдерінің көлемін анықтау үшін Пайда мен залал туралы
есептегі жыл бойына есептелген салық көлемін бюджет алдындағы қарыз
сомасының өзгерісіне қарай түзетіледі. Ағымдағы есепті кезеңдегі пайдаға
салынатын салық көлемі алдынғы есепті кезеңмен салыстырғанда азайса, онда
пайдаға салынатын салық бойынша қарыздың ақшалай төлемдері жыл ішінде
есептелген салық көлемінен артық болады. Егер ондай қарыз артса, ондай
жағдайда пайдаға салынатын салық бойынша қарыздың ақшалай төлемдері жыл
ішінде есептелген пайдаға салынатын салық көлемінен кем болады. Осындай
тәуекелділікті төмендегі формуладан көруге болады:

Пайдаға салынатын = Пайдаға салынатын + Пайдаға салынатын салық бойынша
салықтың ақшалай салық қарыздың кемуі
төлемдері -
Пайдаға салынатын салық бойынша

қарыздың артуы

Операциялық (ағымдағы) қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттарының
құрамы- тікелей есептеу әдісі. Ақша қаражаттарыдың операциялық қызметі
қандай құрамдас бөліктен тұратындығын білгеннен кейін, Ақша қаражаттарының
қозғалысы туралы есептің бірінші бөлігін құрамын анықтауға болады.
Төмендегі кестеде осы анықталған құрамды тікелей әдіспен көрсетілген.

Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы – тікелей әдіс

ЛИНК ЖШС
Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы
31 желтоқсан 2005 жыл

Операциялық қызмет бойынша ақша қаражаттары қозғалысы
Ақша қаражаттарының түсімі
Тауар сату немесе қызмет көрсету
706 000
Алынған пайыздар
6 000 712 000
Ақша қаражаттарының шығысы
ТМҚ иемдену
547 000
Ағымдағы шығындар
103 000
Төленетін пайыздар
23 000
Табысқа салынатын салық
9 000 682 000
Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы
30 000

Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы – жанама
әдіс. Жанама әдіс пен тікелей әдістегі жалпы сома бірдей болып табылады.
Олардың арасындағы айырмашылық жанама әдістегі түзетулер кезінде түзету
әрбір бап бойынша емес, ал таза пайда сомасынан жүреді. Төмендегі кестеде
жанама әдіс көрсетілген:

Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы – жанама әдіс

ЛИНК ЖШС
Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы
31 желтоқсан 2005 жыл

Операциялық қызмет бойынша ақша қаражаттары қозғалысы
Таза пайда
16 000
Таза пайдаға түзетулер

Амортизация
37 000
Бағалы қағаздарды өткізуден түскен пайда - 12 000
Негізгі құралдарды өткізуден пайда болған залал 3 000
Алынуға тиісті шоттардың азаюы
8 000
ТМҚ артуы
- 34 000
Болашақ кезең шығындарының азаюы 4 000
Төленуге тиісті шоттардың артуы
7 000
Есептелген қарыздардың артуы
3 000
Пайдаға салынатын салық
- 2 000 14 000

Операциялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттары қозғалысы
30 000

13.Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының түсімдерінің және
төлемдерінің мөлшері компания операциялары кредиттерді өтеу, операциялық
мүмкіндіктерді сақтау, дивидендтер төлеу және қаржыландырудың сыртқы
көздеріне жүгінбестен жаңа инвестицияларды жүзеге асыруға жеткілікті
болатын ақша қаражаттарының түсімін қамтамасыз ететін дәрежедегі басты
индикатор болып табылады. Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының
бастапқы операциялық түсімдер мен төлемдерінің негізгі құрамдас бөлігі
туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлесе отырып операциялық қызметтен түсетін
ақша қаражаттарының болашақ қозғалысын болжау үшін пайдалы болады.

14.Операциялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы
компанияның кіріс келтіретін негізгі қызметіне тікелей байланысты. Сөйтіп,
әдеттегідей, олар таза пайданы және залалды айқындауға кіретін операциялар
мен басқа да оқиғалардың нәтижесі болып табылады. Операциялық қызметтен
түсетін ақша қаражаттары қозғалысының мысалдары мыналар болып табылады:
(а) тауарларды сатудан және қызмет көрсетулерден алынатын ақшалай
түcімдер;
(б) жалдаудан түсетін ақшалай түсімдер, қаламақылар, комиссиялық
сыйақылар және басқа да табыс;
(в) тауарлар мен қызмет көрсетулері үшін жеткізушілерге берілетін ақшалай
төлемдер;
(г) қызметшілерге және олардың атынан басқа тұлғаларға ақшалай төлемдер;
(е) сақтандыру компаниясының сақтандыру сыйлықтары мен талап арыздары,
жылдық жарналар және басқа да сақтандыру сыйақылары ретіндегі ақшалай
түсімдері мен төлемдері;
(д) егер бұлар тек қаржы немесе инвестициялық қызметтермен
байланыстырылмайтын болса, ақшалай төлемдер немесе пайдаға салынатын салық
төлемі немесе пайдаға салынатын салық үшін өтемақы; және
(ж) коммерциялық немесе сауда мақсатында жасалатын келісім-шарттар
бойынша ақшалай түсімдер мен төлемдер.
Бір жабдық сату сияқты кейбір операциялар таза пайданың немесе залалдың
анықтамасына жататын пайданың немесе залалдың туындауына әкеп соқтыруы
мүмкін. Алайда, осындай операцияларға байланысты ақша қаражаттарының
қозғалысы инвестициялық қызметтен түсетін ақша қаражаттарының қозғалысы
ретінде жіктеледі.
15.Компанияның коммерциялық немесе сауда мақсатында бағалы қағаздары мен
кредиттері болуы мүмкін, бұл кезде олар арнайы қайта сату үшін сатып
алынған босалқы ретінде қарастырылуы мүмкін. Сөйтіп, коммерциялық немесе
сауда бағалы қағаздарын сатып алуға және сатуға байланысты туындайтын ақша
қаражаттарының қозғалысы операциялық қызмет ретінде жіктеледі. Осыған
ұқсас, қаржы компаниялары беретін ақша аванстары мен кредиттер де әдетте
операциялық қызмет ретінде жіктеледі, өйткені олар қаржы компаниясының
кіріс келтіретін негізгі қызметіне жатады.

2.1.2. Инвестициялық қызмет.
Ақша қаражаттары қозғалысы туралы есептің дайындау кезіндегі екінші
кезең инвестициялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы.
Инвестициялық қызмет әдетте Баланста ұзақ мерзімді активтер ретінде
қарастыралады. Сонымен қатар, Пайда мен залал туралы есептіліктегі
акцияларды сатудан түскен пайда (залал) бабында инвестициялық қызмет
көрініс табады.
Қаржылық салымдар. Бағалы қағаздарды сатып алу қаржы салымдарын
арттырады, ал олардың сатылуы – азайтады. Бағалы қағаздар бойынша
операциялардан ақша қаражаттарының өзгерісі Ақша қаражаттарының қозғалысы
туралы есептегі Инвестициялық қызмет нәтижесіндегі ақша қаражаттарының
қозғалысы бөлімінде көрсетіледі.
Негізгі құралдар. Инвестициялық қызметтегі ақша түсімдері негізгі
құралдарды өткізу арқылы, ал олардың төлемдері оны сатып алу арқылы болуы
мүмкін. Мысалы, Негізгі құралдар 120 000 ш.б. сатып алынды.Бұл операцияның
бухгалтерлук жазбасы мынадай болады:

Негізгі құралдар 120 000
Касса
120 000

Кейіннен кәсіпорын негізгі құралдарын 5 000 ш.б. сатты. Бірақ олардың
бастапқы құны 10 000 ш.б. болған еді. Және жинақталған амортизация 2 000
ш.б. құрады. Бұл операция былайша тіркеледі:

Касса
5 000
Жинақталған амортизация
2 000
Негізгі құралдарды реализациялаудан болған залал 3 000
Негізгі құралдар
10 000

Айта кететін жәйт, Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепте 5 000
ш.б. көрсетіледі. Бұл екі операция Ақша қаражаттараның қозғалысы туралы
есепте былайша көрстіледі:

Негізгі құралдардың сатып алынуы
- 120 000
Негізгі құралдарды сату
5 000

Қаржылық салымдардай ақша қаражаттарының түсімі мен төлемі бөлек
көрсетіледі. Бұл ақша шаражаттары жайлы толық ақпарат болу үшін жасалады.
Келесі операция: облигациялар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.