Ақсай өзені – Ақсай бекеті бойынша су өтімі қисықтарын тұрғызу және жылдық ағындыны есептеу

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

География факультеті

Құрлық гидрологиясы кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

АҚСАЙ ӨЗЕНІ - АҚСАЙ БЕКЕТІ БОЙЫНША СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ ЖЫЛДЫҚ АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ

Орындаушы: Самұратова Қ. Н

2 курс студенті

Ғылыми жетекші: Жанпеисова С. Р.

Норма бақылаушы: Жанпеисова С. Р.

Қорғауға жіберілді

“___”2009 ж.

Кафедра меңгерушісі:

К. т. н, доцент Абдрахимов Р. Г.

Алматы, 2009

РЕФЕРАТ

Курстық жұмыстың тақырыбы Ақсай өзені - Ақсай бекеті бойынша су өтімі қисықтарын тұрғызу және ағындыны есептеу.

Курстық жұмыс 28 беттен, 11 кестеден, 12 формуладан, 1 суреттен тұрады.

Негізгі қолданылатын сөздер: су өтімі, су деңгейі, ағынды, ағынды модулі, ағынды қабаты, ағынды көлемі, экстраполяциялау, су жинау алабы, су қимасының ауданы, тұстама, су айрық сызығы, сабалық кезең, өзен арнасы, бекет, өзен аңғары.

Зерттеу объектісі - Ақсай өзені - Ақсай бекеті болып табылады.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

: 1

Кіріспе . . .: 1 Іле-Балқаш алабының Физика-географиялық сипаттамасы . . .

4: 5

: 1. 1

Кіріспе . . .: Табиғи жағдайы . . .

4: 5

: 1. 1. 1

Кіріспе . . .: Ауа температурасы . . .

4: 6

: 1. 1. 2

Кіріспе . . .: Ауа ылғалдылығы . . .

4: 7

: 1. 1. 3

Кіріспе . . .: Атмосфералық жауын-шашын . . .

4: 7

: 1. 2

Кіріспе . . .: Гидрографиясы және морфометриясы . . .

4: 8

: 1. 2. 1

Кіріспе . . .: Ақсай өзені - Ақсай бекетіне сипаттама . . .

4: 11

: 2

Кіріспе . . .:

Су өтімі қисықтарын тұрғызу және

ағындыны есептеу . . .

4: 12

: 2. 1

Кіріспе . . .: Негізгі түсініктеме . . .

4: 13

: 2. 2

Кіріспе . . .: Тапсырманың мазмұны . . .

4: 13

: 2. 3

Кіріспе . . .: Жұмысты орындау тәртібі . . .

4: 16

: 2. 3. 1

Кіріспе . . .: Су өтімі қисықтарын тұрғызу . . .

4: 16

: 2. 3. 2

Кіріспе . . .: Су өтімі қисықтарын экстраполяциялау . . .

4: 23

: 2. 3. 3

Кіріспе . . .: Су ағындысын есептеу . . .

4: 26

Кіріспе . . .: Қорытынды. . . .

4: 29

Кіріспе . . .: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. . . . .

4: 30

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың мақсаты су өтімі қисықтарын тұрғызып, ағындыны есептеу.

Курстық жұмыста Ақсай өзені - Ақсай бекеті бойынша өлшенген су өтімі және су деңгейінің мәліметтері бойынша су өтімі қисықтарын тұрғызып, осыған байланысты күнделікті су өтімі кестесін құрып, ағындыны есептеу керек.

Су өтімі қисықтарын тұрғызу кезінде байқалған ең жоғарғы және ең төменгі су деңгейіне дейін экстраполяциялау керек.

Ағындыны есептеп болғаннан кейін есептеп шыққан мәндерді «Гидрологиялық жылнамадан» алынған мәндермен салыстырып, айырмашылығын табамыз.

1 Іле-Балқаш алабының Физика-географиялық сипаттамасы

1. 1 Табиғи жағдайы

Балқаш Оңтүстік-Шығыс және Орталық Қазақстан шөлейттерінің орталығындағы тектоникалық қозғалыстан пайда болған қазаншұңқырда орналасқан. Ол соңғы төрттік мұздану кезеңіндегі ертедегі Балқаш-Алакөл су қоймасының бір бөлігін қамтиды. Соңғы геологиялық периодта оның батыс және солтүстік-батыс жағалауының біртіндеп төмен түсуі, ал солтүстік-шығыс жағалауының көтерілуі байқалады. Соған байланысты көлдің батыс және солтүстік-батыс жағалауы ингрессиондық, ал солтүстік-шығыс бөлігінің жағалауы регрессиондық сипатта болып келеді.

Балқаш көлі үш табиғи ауданмен шекараласады. Көлге солтүстігінен Қазақтың ұсақ шоқысы және Орталық Қазақстан жазықтығы, оңтүстігінен Оңтүстік-Шығыс Қазақстанның құмды жазықтығы келіп тіреледі.

Балқаш көлінің су жинау алабының ауданы 413 мың км ² . Алаптың көп бөлігі (353 мың км ² ) Қазақстанда орналасқан, Іле өзенінің жоғарғы бөлігі Қытай Халық Республикасында жатыр. Алакөл жүйесі көлдерінен бөліп тұратын су айрығы сызығы биіктігі 400 м болып келетін Балқаш және Сасықкөл көлдерінің арасынан өтеді.

Балқаш көлі алабының орографиясы күрделілігімен ерекшеленеді. Оның территориясын биік тау жүйелері, аласа таулар және Балқаш маңы құмдары алып жатыр. Біз қарастырып отырған Балқаш көлінің маңы жазықтығын негізгі үш ауданға бөлуге болады: 1) Солтүстік Балқаш маңы,
2) Оңтүстік Балқаш маңы және 3) Оңтүстік-Батыс Балқаш.

Солтүстік Балқаш маңы Қазақ ұсақ шоқысының оңтүстік шетін қамтиды. Оның орташа биіктігі 400-450 м. Рельефі негізінен жазықтық болып келеді, жекелеген тік шыңды төбелер, жоталар кездеседі, қысқа аңғарлы жазда құрғап қалатын арналармен тілімделген.

Оңтүстік Балқаш еңістігі төмен (0, 03) аккумулятивтік шөгінді түріндегі жазықтық болып келеді. Бұл жер құм массивтерінің кең таралуымен ерекшеленеді.

Балқаштың оңтүстік-батыс бөлігін кең ауқымды Іле өзенінің атырауы (ауданы шамамен 8000 км ² ) алып жатыр. Атыраудың сол жағын ертедегі Іле өзенінің атырауынан қалған құрғақ арналармен тілімделген Бақанас атты сазды-құмдауыт тақыр алып жатыр.

Балқаш ойпатының территориясы құрғақ, тым континентальді. Жылдық жауын-шашын мөлшері орташа есеппен 150-200 мм-ден аспайды. Өсімдігі шөлейтті аймаққа тән болып келеді.

Алаптағы өзендер ағындысы негізінен Тянь-Шан тауларының және тауалды зоналарынан және аздап Қазақ ұсақ шоқысының беткейлерінен қалыптасады. Балқаш маңы жазықтығы (әсіресе Оңтүстік Балқаш) - ағынды қалыптаспайтын аудан болып табылады.

Солтүстік Балқаш өзендері (Мойынты, Жәмші, Тоқырауын, Бақанас, Аягөз) қар суымен қоректенетін өзендер типіне жатады. Тянь-Шан тауларынан басталатын өзендер (Іле, Қаратал, Ақсу, Лепсі) қар-мұз және жаңбыр суларымен қоректенеді.

Балқаш көлінің географиялық орнының ерекшелігі оның тым континентальді және құрғақ климатты болып келуінде.

1. 1. 1 Ауа температурасы

Орташа жылдық ауа температурасы көлдің батыс жағалауында 7, 0 ^о С-тан көлдің шығысында 5, 3 ^о С-қа дейін өзгереді. Қаңтар айының орташа температурасы минус 13-16 ^о С, ал шілде айында орташа алғанда 24-25 ^о С шамасында болып келеді [1] .

Абсолюттік миннимал температура көлдің орталық бөлігінде (минус 40 ^о С) және солтүстік жағалауында (минус 46 ^о С) байқалады. Ауа температурасының абсолюттік максимал шамасы көлдің шығысынан батысына қарай 41-ден 45 ^о С-қа дейін өзгереді.

Қазан және қараша айларында ауа температурасының күрт төмендеуі тән (8-9 ^о С-қа), мұндай жағдай сотүстіктік салқын ауаның енуімен және сібір антициклоны тармағының дамуымен байланысты. Қыс мезгілінде антициклондық ауа райында орташа ауа температурасы минус 30 ^о С-қа (орташа есеппен бір айда бір күн), ал қысы қатал жылдары минус 40 ^о С-қа дейін төмендейді (1-кесте) .

Кесте 1

Орташа, максимал және минимал айлық және жылдық ауа температурасы (град. )

I: I

II: II

III: III

IV: IV

V: V

VI: VI

VII: VII

VIII: VIII

IX: IX

X: X

XI: XI

XII: XII

Жыл: Жыл

I: ст. Балқаш

I: -15, 2

II: -13, 5

III: -5, 3

IV: 7, 1

V: 16, 0

VI: 21, 8

VII: 24, 2

VIII: 22, 2

IX: 15, 3

X: 6, 2

XI: -3, 6

XII: -11, 9

Жыл: 5, 3

I: -10, 1

II: -7, 3

III: 2, 2

IV: 11, 3

V: 19, 2

VI: 25, 1

VII: 27, 0

VIII: 24, 6

IX: 18, 4

X: 1, 1

XI: 0, 6

XII: -6, 0

Жыл: 6, 8

I: -19, 1

II: 21, 4

III: 11, 8

IV: 4, 0

V: 11, 8

VI: 18, 2

VII: 21, 0

VIII: 18, 3

IX: 12, 0

X: 3, 1

XI: -10, 5

XII: -19, 6

Жыл: 3, 8

I: Алғазы аралы

I: -15, 2

II: -13, 5

III: -4, 5

IV: 6, 9

V: 15, 8

VI: 22, 1

VII: 24, 3

VIII: 22, 8

IX: 16, 2

X: 7, 6

XI: -1, 8

XII: -10, 8

Жыл: 5, 8

I: -9, 2

II: -7, 8

III: 1, 2

IV: 10, 1

V: 18, 2

VI: 25, 1

VII: 26, 8

VIII: 24, 8

IX: 19, 2

X: 12, 1

XI: 2, 3

XII: -7, 4

Жыл: 7, 7

I: -19, 6

II: -20, 5

III: -11, 2

IV: 2, 8

V: 11, 4

VI: 18, 7

VII: 21, 9

VIII: 19, 6

IX: 14, 4

X: 4, 7

XI: -9, 1

XII: -17, 3

Жыл: 4, 4

I: ст. Құйған

I: -13, 7

II: -11, 4

III: -2, 0

IV: 9, 1

V: 17, 2

VI: 22, 5

VII: 24, 4

VIII: 22, 1

IX: 15, 4

X: 7, 2

XI: -2, 0

XII: -9, 6

Жыл: 6, 6

I: -7, 2

II: -4, 6

III: -3, 8

IV: 13, 0

V: 19, 9

VI: 25, 6

VII: 27, 0

VIII: 24, 1

IX: 18, 8

X: 12, 1

XI: 1, 6

XII: -2, 2

Жыл: 8, 9

I: -19, 0

II: -26, 3

III: -8, 6

IV: 5, 1

V: 13, 5

VI: 19, 3

VII: 21, 6

VIII: 19, 0

IX: 12, 6

X: 5, 1

XI: -9, 6

XII: -20, 9

Жыл: 5, 1

Тұрғылықты суық орташа алғанда қарашаның ортасында-желтоқсанның басында орнайды және наурыздың ортасына дейін сақталады. Суық мезгілдің орташа тұру ұзақтығы (орташа тәуліктік температурасы 0 оС-тан төмен күндер) 85-112 күнді құрайды.

Қыс айларында оңтүстіктен жылы ауа массасының енуіне байланысты (С типті циркуляция) күндізгі температура 10-15оС-қа көтеріліп, жылымықтардың орнауы мүмкін.

Суық мезгілдің орташа ұзақтығы (қараша-наурыз) орташа алғанда 130-140 күнді құрайды, теріс температуралар қосындысы 1100-ден 1500оС шамасында болып келеді.

Наурызда жылы ауа массасының енуімен және радиациялық жылыну нәтижесінде ауа температурасының жылдам көтерілуі байқалады. Соңғы көктемгі суыну (заморозки) әдетте сәуірдің екінші жартысында, жекелеген жылдары ±20 ауытқумен орнауы мүмкін.

Жаз айларында (маусым-тамыз) орташа айлық ауа температурасы 22-25оС шамасында тербеледі, ал орташа тәуліктік температура 25-35оС-қа жетеді.

1. 1. 2 Ауа ылғалдылығы

Орташа жылдық абсолюттік ауа ылғалдылығы (су буының серпімділігі) 7 мб-ды құрайды. Көлдің солтүстік жағалауында ол бірнеше төмен (6, 3-
6, 9 мб), ал оңтүстігінде біршама жоғары (7, 2-7, 3 мб) болып келеді. Салыстырмалы ылғалдылық суық мезгілде (қараша-наурыз) 80%, өтпелі кезеңдерде (сәуір, қазан) 57-66%, жазда (маусым-тамыз) - 40-52%. Оның орташа жылдық шамасы - 60-66%.

Ауаның ылғал тапшылығы жыл бойы 6, 4-8, 3 мб шегінде өзгереді. Көлдің оңтүстік жағалауы бұдан төмендеу шамамен сипатталады.

1. 1. 3 Атмосфералық жауын-шашын

Көпжылдық орташа жиынтық жылдық жауын-шашынның жыл ішінде таралуы және максимал және минимал айлық жауын-мөлшері 2 кестеде келтірілген.

Балқаш маңында өлшенген жылдық жиынтық жауын-шашын мөлшері 100-160 мм-ді құрайды. Суық мезгілге қарағанда жылы мезгілде жауын-шашын көбірек түседі. Ауа температурасы жоғары болып келген кезеңде әдетте жауын-шашын жаумайды. Ең жоғары жиынтық жылдық жауын-шашын мөлшері 255 мм, ал ең азы - 39 мм-ді құрайды.

Айлық жиынтық жауын-шашын мөлшерінің аумақ бойынша таралуы өте жоғары айырмашылықта болып келеді.

Кесте 2

Көпжылдық орташа жиынтық жылдық жауын-шашынның жыл ішінде таралуы және максимал және, минимал айлық жиынтық жауын-шашын мөлшері

I: I

II: II

III: III

IV: IV

V: V

VI: VI

VII: VII

VIII: VIII

IX: IX

X: X

XI: XI

XII: XII

Жыл: Жыл

XI- III: XI- III

IV- X: IV- X

I: ст. Балқаш

I: 12

II: 10

III: 11

IV: 12

V: 10

VI: 13

VII: 12

VIII: 8

IX: 5

X: 9

XI: 11

XII: 14

Жыл: 127

XI- III: 58

IV- X: 69

I: 26

II: 25

III: 17

IV: 37

V: 44

VI: 55

VII: 35

VIII: 43

IX: 40

X: 32

XI: 28

XII: 24

Жыл: 220

XI- III: 78

IV- X: 154

I: 1

II: 0

III: 0

IV: 0

V: 0

VI: 0

VII: 0

VIII: 0

IX: 0

X: 0

XI: 1

XII: 1

Жыл: 59

XI- III: 20

IV- X: 25

I: Алғазы аралы

I: 11

II: 10

III: 10

IV: 14

V: 17

VI: 15

VII: 15

VIII: 10

IX: 4

X: 11

XI: 14

XII: 11

Жыл: 142

XI- III: 56

IV- X: 86

I: 45

II: 29

III: 32

IV: 34

V: 107

VI: 42

VII: 45

VIII: 58

IX: 23

X: 40

XI: 38

XII: 19

Жыл: 242

XI- III: 65

IV- X: 202

I: 0

II: 0

III: 0

IV: 1

V: 0

VI: 0

VII: 0

VIII: 0

IX: 0

X: 0

XI: 0

XII: 0

Жыл: 68

XI- III: 14

IV- X: 38

I: ст. Құйған

I: 9

II: 9

III: 13

IV: 13

V: 15

VI: 13

VII: 8

VIII: 5

IX: 4

X: 9

XI: 13

XII: 13

Жыл: 124

XI- III: 57

IV- X: 67

I: 19

II: 28

III: 32

IV: 37

V: 49

VI: 38

VII: 39

VIII: 26

IX: 17

X: 28

XI: 38

XII: 27

Жыл: 194

XI- III: 83

IV- X: 164

I: 1

II: 1

III: 1

IV: 1

V: 0

VI: 0

VII: 0

VIII: 0

IX: 0

X: 0

XI: 1

XII: 1

Жыл: 73

XI- III: 24

IV- X: 28

1. 2 Гидрографиясы және морфометриясы

Балқаш көліне негізінен 5 өзен құяды, олар: Іле, Қаратал, Ақсу, Лепсі және Аягөз. Бұлардың ішінде Іле, Қаратал, Ақсу және Лепсі өзендері сулары Тянь-Шан тауларынан, ал Аягөз өзені Тарбағатайдан және Шыңғыз тауынан қалыптасады. Іле Батыс Балқашқа, ал қалғандары Шығыс Балқашқа құяды.

Солтүстіктен Балқашқа Мойынты, Тоқырауын және Бақанас өзендері жақындайды, бірақ көлге жақындағанда сулары тартылып қалады. Тек Тоқырауын жекелеген суы мол жылдары біршама суын Балқаш көліне жеткізеді. Басқа қалған кішігірім құрғап қалатын өзендер Балқаштың оңтүстік-батыс және батыс жағалауына құяды.

Балқаштың ең ірі саласы - Іле өзені, оның үлесіне жалпы алаптың 70%-ы және алаптың жиынтық беттік ағындысының 80%-ы тиесілі. Іле өзені Балқашқа құярда ауданы 8000 км ² болатын үлкен атырау жасайды. Атырау Бақанас елді мекенінен 70 км төмен өзен үш тармаққа бөлінетін, яғни Топар, Іле және Жиделі тармақтарына бөлінетін жерден басталады.

Қазіргі кезде Іле өзенінің 90%-ға жуық суы Жиделі жүйесі арқылы Балқаш көліне жеткізіледі. Іле жүйесіне ағындының 4, 6-дан 7, 4%-ға жуығы және Топарға 3, 2-ден 5, 0%-ға келеді. Іле өзенінің атырауында көптеген көлдер мен жайылған сулар кездеседі. Мұнда Іле өзені суының бірқатар бөлігі жерге сіңуге, булануға және транспирацияға ысырап болады. С. А. Абдрасиловтың зерттеулері бойынша [7] атырауда ысырапқа ұшырайтын су көлемі жекелеген жылдары (1955 ж) 5, 06 км ³ -ке дейін (Іле өзенінің 30%-на жуық) жетеді.

Ағындының атырауда таралуы және онда әр жылғы судың жайылуы арна торының динамикасына, Іле өзені суының және Балқаш көлінің деңгейінің көпжылдық тербелісіне тәуелді өзгеріп отырады. Осыған сәйкес өз кезегінде Іле өзені атырауының динамикасы Балқаштың су балансына және деңгейіне әсер ететіндігі көрінеді.

Аягөз өзенінің сағасы батпақтанған және біршама Балқаш көлінің суы басқан аңғар түрінде болып келген, ал Қаратал, Ақсу және Лепсі өзендері Балқашқа атырау жасап құяды.

Лепсі өзені. Атырауы салыстырмалы түрде алғанда үлкен емес -
145 км ² . Ол сағадан 30 км-дей жоғарыдан басталады. Мұнда батпақтанған жерлер аздап кездеседі және көлдер мүлдем жоқ деуге болады. Ылғалы мол жерлердің жиынтық аудан (13, 0 км ² ) барлық атырау ауданының 8%-ын құрайды. Атыраудың басталатын жерінен шамамен 10 км төмен Ақсу өзеніне қарай тармақ шығады. Су тасуы мезгілінде Ақсу және Лепсі өзендерінің атыраулары бір-бірімен қосылып кетеді.

Қаратал өзені. Қаратал өзені көлге құяр жерінде ауданы 860 км ² болып келетін атырау жасайды. Атыраудың басы шамамен сағадан 60 км-дей жерден басталады. Бұдан төмен өзен бірнеше қолтықтар мен тармақтарға бөлініп көлге қяды. Олардың ішінде көлге негізінен тек Қаратал өзінің суын жеткізеді, қалғандары құмдарға сіңіп және микроойыстарды толтырып жоғалады. Атыраудың жақсы ылғалданған аудандарының (көлдер, батпақтар, қамыс массивтері) мөлшері 200 км ² шамасында. Көлдерінің жиынтық ауданы 14, 5 км ² . Олардың ішіндегі ірілері - Саркөл (3, 96 км ² ), Қалғанкөл (3, 30 км ² ), Барабас (0, 76 км ² ) .

Ақсу өзені атырауының ауданы 720 км ² -ты құрайды. Ол сағадан 71 км жоғарыдан басталады. Атыраудың басында Ақсу өзенінен оңға қарай Құрақсу тармағы бөлініп шығып, Лепсі өзеніне құяды. Бұл тармақтың суы мол емес, тек су тасуы кезінде байқалады. Сол жақ тармағы Ақсу өзенімен параллель аға отырып, батпақанған жерлермен және Қалғанкөл арқылы өтеді. Қазіргі уақытта су Ақсу өзенінің негізгі арнасымен және оның сол тармағымен ағады. Жақсы ылғалданған жерлердің ауданы 338 км ² (шамамен атыраудың 50%-ындай) . Атыраудың бірқатар бөлігін құм массивтері алып жатыр. Атырау ауданында тек қана бір көл - Қалғанкөл бар, айдының ауданы 8, 6 км ² .

Балқаш көлінің, оның батыс және шығыс бөліктерінің морфометриялық сипаттамалары 3, 4-кестелерде келтірілген.

Кесте 3

Су деңгейі 342 м кезіндегі Балқаш көлінің морфометриялық сипаттамалары [1]

№ р/р: № р/р

Сипаттамалары: Сипаттамалары

Өлшем бірлігі: Өлшем бірлігі

Шамасы: Шамасы

№ р/р: 1

Сипаттамалары: Көлдің ұзындығы . . .

Өлшем бірлігі: км

Шамасы: 614

№ р/р: 2

Сипаттамалары: Максимал ені . . .

Өлшем бірлігі: км

Шамасы: 70

№ р/р: 3

Сипаттамалары: Орташа ені . . .

Өлшем бірлігі: км

Шамасы: 30

№ р/р: 4

Сипаттамалары: Жағалық сызықтың ұзындығы . . .

Өлшем бірлігі: км

Шамасы: 2 383

№ р/р: 5

Сипаттамалары: Су айдынының ауданы . . .

Өлшем бірлігі: км ²

Шамасы: 18 200

№ р/р: 6

Сипаттамалары: Максимал тереңдік . . .

Өлшем бірлігі: м

Шамасы: 26, 5

№ р/р: 7

Сипаттамалары: Орташа тереңдік . . .

Өлшем бірлігі: м

Шамасы: 5, 8

Кесте 4

Батыс және Шығыс Балқаштың негізгі морфометриялық сипаттамалары [1]

Көлдің бөлігі: Көлдің бөлігі

Ұзын-дығы, км: Ұзын-дығы, км

Максимал ені, км: Максимал ені, км

Орташа ені, км: Орташа ені, км

Айдынының ауданы, км2: Айдынының ауданы, км ²

Макс. тереңдік, м: Макс. тереңдік, м

Орташа тереңдік: Орташа тереңдік

Суының көлемі: Суының көлемі

Көлдің бөлігі: Батыс Балқаш

Ұзын-дығы, км: 296

Максимал ені, км: 70

Орташа ені, км: 36

Айдынының ауданы, км2: 10600

Макс. тереңдік, м: 11, 0

Орташа тереңдік: 4, 6

Суының көлемі: 48, 5

Көлдің бөлігі: Шығыс Балқаш

Ұзын-дығы, км: 318

Максимал ені, км: 47, 5

Орташа ені, км: 24

Айдынының ауданы, км2: 7600

Макс. тереңдік, м: 26, 5

Орташа тереңдік: 7, 6

Суының көлемі: 57, 5

Балқаш көлінің қазаншұңқыры созыңқылығымен және жағалық сызықтарының тілімделген болып келуімен ерекшеленеді. Сарыесик жартылай араллы тұсында көл енінің күрт тарылуынан көл екі бөлікке - батыс және шығыс бөліктерге бөлінеді. Бұл бөліктер өздерінің морфометриялық және гидрофизикалық сипаттамаларымен өзгешеленеді. 342, 0 м су деңгейі жағдайында Ұзынарал мойнағының (ең тар жері ) ені 5-6 км-ден аспайды, ал табалдырықтың ең таяз жерлері 2, 8-3, 3 м болып келеді.

Көлдің бұлай екіге бөлінуі оның әсіресе суларының тұздылығының күрт өзгешеленуімен ерекшеленеді. Батыс Балқаш негізінен тұщы немесе өте төмен минералданған (су деңгейінің тербелісіне байланысты) ағынды көл болып табылады, ал Шығыс Балқаш салыстырмалы алғанда жоғары минералдануымен сипатталады. [1]

1. 2. 1. Ақсай өзені - Ақсай бекетіне сипаттама

Бекет Ақсай шатқалының оңтүстікке қарай 4 км жерінде орналасқан. Шатқалдың қырлыры биік және ірі, валуньді галечный түрде және қара топырақпен қапталған, ондай жабайы жеміс ағаштардың төменгі жағында әртүрлі шқптер өсірілген. Бекеттердің 3 км тменге қарай өзен шатқалы кеңейе түседі және қырлар төменге түскенде жалпы түзу емес рельефпен жанасады. Өзен ағыны бекет учаскесінде түзу гравльді болып келеді. Және деформацияға ұшырайды. 2метр биіктіктегі жағалар түзу қауіпті оң жақ жағасы валуньді, сол жағы тасты болып қапталған.

20VII Сел жүргені белгілі, оның себеп болғаны жылы нөсердің жауғаны. Сел ағыны су бекетінің тұстамасындағы сол жақ жағасы м шайылған және су ағымына шамамен м галько мен валун желінген.

Бекеттің 3шақырымдай төмен жерде су ағымы өсірілім каналына тарйды. Су бекеті оң жақ жағында орналасқан және су бекеті м төмендегі жерде жұқа тақтай және реперден тұрады.

2 СУ ӨТІМІ ҚИСЫҚТАРЫН ТҰРҒЫЗУ ЖӘНЕ АҒЫНДЫНЫ ЕСЕПТЕУ

2. 1 Негізгі түсініктемесі

Су өтімі қисығын тұрғызу және орташа тәуліктік су өтімін есептеу гидромияның ең қиын және өте маңызды тапсырмаларының бірі. Күнделікті (орта тәуліктік) су өтімін анықтау жекелеген су өтімін өлшеу жұмыстары жүргізіледі. Орташа тәуліктік су өтімі тәуліктік, декадалық, айлық, жылдық жиынтық ағындарды есептеу үшін, орташа көпжылдық ағындыны, жыл ішіндегі үлестірімін, су өтімінің сипаттамаларын, ең жоғарғы және ең төменгі ағындыны бағалау үшін қажет. Су өтімінің қисығы дегеніміз - су өтімдері мен су деңгейлері байланысының кескіндемелік бейнесі. Жылдық су ағындысын есептеу үшін су өтімдерінің қисықтары 1 жылдық деректері бойынша ағынды гидрографын - жыл ішіндегі қаңтардың бірінен бастап желтоқсанның отыз біріне дейінгі күнделікті су өтімінің тізбегін тұрғызу.

Гидрометриялық зерттеулерде әдетте су өтімінің су деңгейіне тәуелділігін Q=f(H) іздеу орын алған. Бұл жағдайда су өтімі физикалық тәуелсіз айнымалы болып, ал су деңгейі оның функциясы болып табылады. Мұның себебі су деңгейлері жиі өлшенеді (негізінен тәулігіне екі рет), ал су өтімі өлшеу жұмыстарын жүргізудің қиындығына және көп уақыт алатындығына байланысты анағұрлым сирек өлшенеді.

Су өтімін өлшеу жиілігі гидрологиялық режимнің түрлі периодтарына әртүрлі болып келеді, бұдан басқа ол режимдері әртүрлі өзендерде де бірдей емес. Су өтімдері олардың өзгеруі үлкен болған кезде, яғни су тасқыны мен тасу кезеңінде жиі өлшенеді. Көктемгі су тасу көтерілу кезінде су өтімі 4-5 рет, ал төмендеген кезде 5-8 рет бірдей су деңгейі интервалынан кейін өлшенеді. Тұрақты межень кезінде 7-10 тәуліктен кейін бір рет, жаңбыр тасқыны кезінде су көтерілгенде 1-2 рет және әрбір тасқын төмендегенде 2-3 рет су өтімі өлшенеді. Мұз құрсауы тұрақты, ұзақ болғанда және су деңгейі бірқалыпты өзгергенде 10-20 тәулік сайын, ал мұз кету кезінде мүмкіндік болған жағдайда су өтімі өлшенеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.