Ақша жүйесі туралы мәлімет

Жоспар
Кіріспе

1. тарау. Ақшаның мәні мен атқаратын қызметтері.

2. тарау. Ақша айналымы және, ақша айналысы.

3. тарау. Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері.

4. тарау. Инфляция және оның экономикалық мәні.

5. тарау. Ақша реформалары.

Ақша адамдарға ежелден таныс. Брақ оның қалай пайда болғандығы құпия сыры және қоғам өміріндегі мәні көп уақытқа дейін беймәлім болды. Бұл сұрақтарға қоғам өмірін зерттей келіп, оқымыстылар ақшаның тауар айналымнда атқаратын маызын жан-жақты ашып, жауап береді. Ақша-тауарлы өндірістін өнімі. Сонда өім мен тауардың айырмашылығы неде? Тауардың ақшаның пайда болуына, оның қолдануының өрістеуіне әсер ету жағдайларын тарихи тұрғыдан қаран өтеиік.
Қоғамдық дамудың алғашқы қауымдық құрылысы жағдайында бір қуым өз тұтынуынан ауысқан өзінің қандай да болсын енбек өнімін анда-санда кездейсоқ кездескенде басқа бір қауымның өніміне айырбастайды. Сонда, адам еңбегінің нәтижесі-өнім (зат). Ал оны өндірушінің белгілі бір қоғамдық қатынастарын яғни өнімді сату-сатып алу қатынастарын дәлелдейтін түрі-тауар. Тауар дегеніміз сату-сатып алу жолымен аиырбасқа түскен еңбек өнімі, немесе тауар-енбек өнімінін айырбасқа арналған формасы. Тауар ен алдымен өндірушінің басқа өнімдерге айырбастау мақсатымен жасалған еңбек өнімі түрінде айырбас езінде яки нарықта көрінеді. Егер өнім өндірушінің өзінің тұтынуы үшін жұмсалса, ондай енбек өнімі тауар сипатын алмайды. Мәселен, етікші өзі тікен етікті өзі пайдаланса, онда ол тауар емес тұтыну зат.
Бірақ кез-келген зат тауар бола алмаиды егер нақты енбектің нәтижесі-тұтыну құны өз сатып алушысын таппаса, қоғам оны мойындамағаны, онда оны жасауға жұмсалған уақыт босқа кеткен уақыт болғаны да, зат тауар түрінде ие бола алмағаны себебі ол қоғамға керексіз зат. Тауардың басқа адамдардың кажетін қанағаттандыратын қасиеті тауардың тұтыну құны болады, яғни тауардың қоғамдық тұтыну құны болып табылады. Тұтыну құны тауарды өндірушінің өз қажетін емес басқа өндірушінің тауарына аиырбастау арқылы басқа адамдардың қажетін өтейді. Тауардың басқа таурға айырбастау қасиетін оның аиырбас құны деп атайды аиырбас құны тауарлар сатылғанда ғана ілесе жүретін бағалық көрсеткіш айқын көрсетеді. Сонымен тауардың тұтыну құны басқа адамдардың қажетін қанағаттандыру қасиетінен айырбас құны шығады. Әрбір тауар өзінің өндірушісіне аиырбас құны ретінде тұтыну құнын алатын құрал болады. Айырбас құны, яғни тұтыну құндары айырбастауының пропорциясы, ол құнның айырбас актісіндегі сыртқы көрінісі.

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ақша.

1. тарау. Ақшаның мәні мен атқаратын қызметтері.

2. тарау. Ақша айналымы және, ақша айналысы.

3. тарау. Ақша жүйесі және оның даму кезеңдері.

4. тарау. Инфляция және оның экономикалық мәні.

5. тарау. Ақша реформалары.

Ақшаның пайда болуы және оның таралуы, жаратылысы.
Ақша адамдарға ежелден таныс. Брақ оның қалай пайда болғандығы құпия
сыры және қоғам өміріндегі мәні көп уақытқа дейін беймәлім болды. Бұл
сұрақтарға қоғам өмірін зерттей келіп, оқымыстылар ақшаның тауар
айналымнда атқаратын маызын жан-жақты ашып, жауап береді. Ақша-тауарлы
өндірістін өнімі. Сонда өім мен тауардың айырмашылығы неде? Тауардың
ақшаның пайда болуына, оның қолдануының өрістеуіне әсер ету жағдайларын
тарихи тұрғыдан қаран өтеиік.
Қоғамдық дамудың алғашқы қауымдық құрылысы жағдайында бір қуым өз
тұтынуынан ауысқан өзінің қандай да болсын енбек өнімін анда-санда
кездейсоқ кездескенде басқа бір қауымның өніміне айырбастайды. Сонда,
адам еңбегінің нәтижесі-өнім (зат). Ал оны өндірушінің белгілі бір
қоғамдық қатынастарын яғни өнімді сату-сатып алу қатынастарын дәлелдейтін
түрі-тауар. Тауар дегеніміз сату-сатып алу жолымен аиырбасқа түскен еңбек
өнімі, немесе тауар-енбек өнімінін айырбасқа арналған формасы. Тауар ен
алдымен өндірушінің басқа өнімдерге айырбастау мақсатымен жасалған еңбек
өнімі түрінде айырбас езінде яки нарықта көрінеді. Егер өнім өндірушінің
өзінің тұтынуы үшін жұмсалса, ондай енбек өнімі тауар сипатын алмайды.
Мәселен, етікші өзі тікен етікті өзі пайдаланса, онда ол тауар емес
тұтыну зат.
Бірақ кез-келген зат тауар бола алмаиды егер нақты енбектің нәтижесі-
тұтыну құны өз сатып алушысын таппаса, қоғам оны мойындамағаны, онда оны
жасауға жұмсалған уақыт босқа кеткен уақыт болғаны да, зат тауар түрінде
ие бола алмағаны себебі ол қоғамға керексіз зат. Тауардың басқа
адамдардың кажетін қанағаттандыратын қасиеті тауардың тұтыну құны болады,
яғни тауардың қоғамдық тұтыну құны болып табылады. Тұтыну құны тауарды
өндірушінің өз қажетін емес басқа өндірушінің тауарына аиырбастау арқылы
басқа адамдардың қажетін өтейді. Тауардың басқа таурға айырбастау
қасиетін оның аиырбас құны деп атайды аиырбас құны тауарлар сатылғанда
ғана ілесе жүретін бағалық көрсеткіш айқын көрсетеді. Сонымен тауардың
тұтыну құны басқа адамдардың қажетін қанағаттандыру қасиетінен айырбас
құны шығады. Әрбір тауар өзінің өндірушісіне аиырбас құны ретінде тұтыну
құнын алатын құрал болады. Айырбас құны, яғни тұтыну құндары
айырбастауының пропорциясы, ол құнның айырбас актісіндегі сыртқы
көрінісі.
Айта кететін жәит, кезкелген пайдалы зат құн бола алмайды. Себебі адам
енбегі жұмсалмаған заттардың құны жоқ. Мысалы, өнделмеген тың жер,
өзендермен теңіздер жабайы жемістер, т.б. Сондықтан тауарға сіңген
қоғамдық еңбек тауардың қны болады бұл ір жағынан, ал екінші жағынан
еңбек шығындары өздігінен өнімді құн ете алмаиды. Құнды көруге, сезуге
болама? Өнімнің құн болуы қажет-ол тауар өндірісі, яғни өндірістік
қатынастар, оның ішінде айырбас қатынастары болуы шарт. Ол тек тауар
өндірушілердің ғана қатынастары. Айврбас кезінде олардың белгілі бір
тауардың басқа бір тауарға теңестірулері кезінде, яғни айырбас құны
арқылы көрінеді. Тауарлардың құнын зерт ханадан физикалық, иә болмаса
химиялық талдау жасап байқауға болмайды. Оны тек қоғамдық сипатта-
нарықта, айырбас кезінде байқауға болады. Сөйтіп құн деген құн деген
заттың қоғамдық қасиеті.
Құн-тарихи категория. Құнның негізі адам еңбегі. Құн-еңбектің
нәтижесі,еңбек жемісі. Құн деген идея адамзат тарихында көптен бар. Ал
оның еңбек теориясының негізін қалаушылар XVII ғасырдағы ағылшын
экономисі У. Петти, XVII ғасырда өмір сүрген шотландық А.Смит, XIX
ғасырдағы ағылшын бизнесмені Д. Рикардо болды. Ал құнның еңбек теориасына
басты үлесті XIX ғасырда К. Маркс қосты Ол тарауға жұмсалатын еңбектін
екі жақты сипатын, яғни белгілі бір тұтыну құнын жасаитын нақты еңбект
және құнын сырты көрінісін жасайтын абстрактылы еңбекті ашып, оны жан-
жақты талдады. Тауардың екі жағының-тұтыну құны мен құнның қайшылықтары
болғанымен, ол ажырағысыз бірлік түрінде көрінеді.
Тауардың ішкі қайшылықтары қандай жағдайда шешіледідеген сұраққа жауап
іздестірейік. Қоғамдық еңбек, яғни басқалар үшін еңбек ету қоғам дамуының
барлық еңбек сатыларында болады. Алғашқы қауымда да, патриархаттық
отбасыда да, адамдар өз күш-қуатын жұмсай отырып, өз отбасына қажетті
өнім шығарып бір-біріне еңбек етті. Алайда мұнда құн пайда болған жоқ.
Себебі тауар пайда болған жоқ. Тауар болу үшн өнімнің басқа бір өнімге
айырбастау қасиеті ол өнімді сату-сатып алу кезінде, яғни нарықта оны
тұтыну құны және құн етеді. Өйткені, егер өнім сатылса, оның тұтыну құны
басқаны қажетін өтеуге керек болғаны. Бұл біріншіден. Екіншіден, оның
құны бар екені дәлелденген. Міне дәл сатып алу-сату жағдайында (нарықта)
тауардың ішкі қарама-қайшылықтары шешіледі.
Адамзат қоғамының даму сатыларында айырбас қатынастары да дамып, одан
ары жетіліп, нарықты тауарлар тек натуралды зат ретінде ғана бір-біріне
айырбасталып қоймай, бүкіл тауарлар дүниесінен ерекше бір тауар, яғни
тауар-ақша паида болуы. К. Маркстың сөзімен айтқанда. Айырбас құны,
тауарлардан бөлініп және сол тауарлармен қатар дербес тауар ретінде
жүретін тауар, ол ақша. [41:87]. Әрбір жеке тауар тұтыну құны ретінде
көрінеді. Оның құны белгсіз; ол тек тауарды ақшаға теңгергенде ғана
анықталады. Тауар мен ақша айырбас процесінде бірін-бірі алмастырады және
біріне-бірі теңгеріледі.

Құн формаларының дамуы.
Алғашқыдық құрылыстың өрістеген шағында, яғни бір қауым өзінің
тұтынуынан артылған кез келген өнімін анда-санда, кездейсоқ кездескенде
басқа қауымның өніміне айырбастағанда құнның алғашқы формасы құнның
қарапайым, жеке немесе кездейсоқ формасы көрінеді.
Құнның бұл формасы, аты айтып тұрғандай айырбас процентінің алғаш
пайда болған кезіне, оның көп тарамай кездейсоқ сипатта болған кезіне
сайледі. Тауар өндірісі дамыған сайын кездейсоқ айырбас тұрақты процеске,
ал айырбас құнының қарапайым түрі толық келмесе дамыған түріне айналады.
Айырбас дамуының жаңа сатысын білдіретін формасы құнның толық немесе
кеңейтілген формасы деп аталады.
Құнның екінші формасы ауарлы ндірістің ұлғайып, одан әрі нығаюын,
өндірістік байланыстарының өрістеуін сипаттайды. Бұл сәтте өнім
өндірушілер тауарлар арасындағы сонд ық арақатынастардың дәлелдігіне
айрықша мән беретін болады, өйткені, айырбас процесі тауарларды өндіруге
жұмсалған еңбекті өтеуге барған сайын зор роль атқарады.
Сөйтіп тауар өндірісінің өсуі,айырбастың жиілігі мен жүиелігі барлық
тауарлар арасынан бір тауардың бөлініп шығуына әкеп соқтырады. Бұл тауарға
басқа тауарлар көбірек, әрі және алмастырылып, ал қалған тауарлар үшін
эквивалент, яғни жалпыға ортақ болама тауар болады. Сөйтіп, құнның
кеңейтілген формасы біртіндеп құнныңжалпыға ортақ формасына айналады.
(Оның формуласы мына сипатқа ие болама).
Қорыта айтқанда, өндіргіш күштерінің жетілуі айырбас процесін үздіксіз
құбылысқа айнвлдырып, тауар айырбасталуының өмірлік мәнге ие болады
жалпыға ортақ құн эквиваленттің қажеттілігін туғызады. Бірақ ондай роль
көп уақытқа дейін тек бір тауарға ғана бекітілген жоқ.
Уақыт өте кележәне тауар өндірісінің өрістеуі айырбасты ұлғайтып, оның
жергілікті нарықтың шегінен шығуына әкеп соқты. Бұл кезде құнның жалпыға
ортақ эквивалент қызметін белгілі бір тауар атқара бастады. Ол тауар ақша.
Нәтижесінде құнның жалпыға ортақ формасы құнның ақшадай формасына ауысып,
айырбас процесіне нақты орнықты.
Сөйтіп ақша пайда болды. Ақша деген тауардың жалпы эквиваленттің
тианақтал ған түрі, құнның эквиваленттің формасымен тұтыну құны біте
қойнасқан ерекше тауар. Немесе ақша деген тауар өндіру мен оны айырбастау
процесінде басқа тауарлардын бөлімін шыққан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.