Ақша айналысы заңы
Ақша айналысы заңы – құн заңының айналыс аясындағы көрінісі. Ол тауар – ақша қатынастары болатын барлық қоғамдық формацияларға тән. Айналыстағы ақшаның саны К. Маркс ашқан ақша айналысы заңымен реттеледі. Тауар айналысына қызмет ету үшін қажетті ақша мөлшері екі факторға: біріншіден, бір кезеңде, айталық бір жылда сатылуға тиіс таурлар бағасының қосындысына, екіншіден ақша айналысының жылдамдығына байланысты өзгереді. Ақша айналысы заңы мына формуламен өрнектеледі:
Ақша айналысы заңының мәні – ақшаның айналыс құралы қызметін орындауы үшінқажетті ақша мөлшері сатылуға тиіс тауарлар бағасының көбейтіндісінбір аттас ақша өлшемінің айналым санына ( айналым жылдамдығына ) бөлгенге теңесуі керек.
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге төлем құралы қызметін де атқаратындықтан айналысқа сомасына байланысты азаяды. Қарыз міндеттемелерінің бірсыпырасы қолма – қол ақшасыз есеп айырысқандаөтеледі, яғни олар қарыз талаптары мен міндеттемелерін өзара есептеу жолымен де өтеледі. Сөйтіп, несиенің даму дәрежесі ақша мөлшеріне кері әсерін тигізеді: тауардың неғұрлым көп бөлігі несиеге сатылса, айналысқа соғұрлым аз ақша мөлшері қажет. Одан басқа, айналыстан шығарылған әлдеқандай ақша мөлшері шаруашылықтың және халықтың тұрақты ақша қорын құрайды.
Экономикада сатылған тауарлар бағасынан айналыста әлдеқайда кем ақша жиыны жүруінің себебі төлемеушілік проблемасының болуынан. Ол кезде Ү мөлшері теріс сан болады. Бірақ бұл Қазақстанда және басқа да директивалы экономика үлгісінен нарықтық үлгіге өтуші мемлекеттерде кездесіп отырған кәсіпорындар арасындағы төлемеушілік көптеген себептері бар: төлем тәртібінің босаңдығы,төлемеушіліктің тізбегінде әлеуетті күйреушілердің болуы, күйреушіліктің тиімді тәжірибесінің болмауы, жеке меншіктендіру үрдісінің аяқталмауы, төлем құралдарының дамымауы және т.б.
Ақша айналысы заңының мәні – ақшаның айналыс құралы қызметін орындауы үшінқажетті ақша мөлшері сатылуға тиіс тауарлар бағасының көбейтіндісінбір аттас ақша өлшемінің айналым санына ( айналым жылдамдығына ) бөлгенге теңесуі керек.
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге төлем құралы қызметін де атқаратындықтан айналысқа сомасына байланысты азаяды. Қарыз міндеттемелерінің бірсыпырасы қолма – қол ақшасыз есеп айырысқандаөтеледі, яғни олар қарыз талаптары мен міндеттемелерін өзара есептеу жолымен де өтеледі. Сөйтіп, несиенің даму дәрежесі ақша мөлшеріне кері әсерін тигізеді: тауардың неғұрлым көп бөлігі несиеге сатылса, айналысқа соғұрлым аз ақша мөлшері қажет. Одан басқа, айналыстан шығарылған әлдеқандай ақша мөлшері шаруашылықтың және халықтың тұрақты ақша қорын құрайды.
Экономикада сатылған тауарлар бағасынан айналыста әлдеқайда кем ақша жиыны жүруінің себебі төлемеушілік проблемасының болуынан. Ол кезде Ү мөлшері теріс сан болады. Бірақ бұл Қазақстанда және басқа да директивалы экономика үлгісінен нарықтық үлгіге өтуші мемлекеттерде кездесіп отырған кәсіпорындар арасындағы төлемеушілік көптеген себептері бар: төлем тәртібінің босаңдығы,төлемеушіліктің тізбегінде әлеуетті күйреушілердің болуы, күйреушіліктің тиімді тәжірибесінің болмауы, жеке меншіктендіру үрдісінің аяқталмауы, төлем құралдарының дамымауы және т.б.
Ақша айналысы заңы
Ақша айналысы заңы – құн заңының айналыс аясындағы көрінісі. Ол
тауар – ақша қатынастары болатын барлық қоғамдық формацияларға тән.
Айналыстағы ақшаның саны К. Маркс ашқан ақша айналысы заңымен
реттеледі. Тауар айналысына қызмет ету үшін қажетті ақша мөлшері
екі факторға: біріншіден, бір кезеңде, айталық бір жылда сатылуға
тиіс таурлар бағасының қосындысына, екіншіден ақша айналысының
жылдамдығына байланысты өзгереді. Ақша айналысы заңы мына формуламен
өрнектеледі:
Ақша айналысы заңының мәні – ақшаның айналыс құралы
қызметін орындауы үшінқажетті ақша мөлшері сатылуға тиіс тауарлар
бағасының көбейтіндісінбір аттас ақша өлшемінің айналым санына (
айналым жылдамдығына ) бөлгенге теңесуі керек.
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге төлем
құралы қызметін де атқаратындықтан айналысқа сомасына байланысты
азаяды. Қарыз міндеттемелерінің бірсыпырасы қолма – қол ақшасыз есеп
айырысқандаөтеледі, яғни олар қарыз талаптары мен міндеттемелерін
өзара есептеу жолымен де өтеледі. Сөйтіп, несиенің даму дәрежесі
ақша мөлшеріне кері әсерін тигізеді: тауардың неғұрлым көп бөлігі
несиеге сатылса, айналысқа соғұрлым аз ақша мөлшері қажет. Одан
басқа, айналыстан шығарылған әлдеқандай ақша мөлшері шаруашылықтың
және халықтың тұрақты ақша қорын құрайды.
Экономикада сатылған тауарлар бағасынан айналыста әлдеқайда
кем ақша жиыны жүруінің себебі төлемеушілік проблемасының болуынан.
Ол кезде Ү мөлшері теріс сан болады. Бірақ бұл Қазақстанда
және басқа да директивалы экономика үлгісінен нарықтық үлгіге өтуші
мемлекеттерде кездесіп отырған кәсіпорындар арасындағы төлемеушілік
көптеген себептері бар: төлем тәртібінің босаңдығы,төлемеушіліктің
тізбегінде әлеуетті күйреушілердің болуы, күйреушіліктің тиімді
тәжірибесінің болмауы, жеке меншіктендіру үрдісінің аяқталмауы, төлем
құралдарының дамымауы және т.б.
Сөйтіп,айналысқа қажетті ақша мөлшері өндірістің даму
жағдайларына әсер ететін көптеген факторларға: айналыстағы тауар
мөлшеріне, тауарлар мен қызмет бағасының деңгейіне және т.б.
байланысты өзгереді. Айналысқа қажетті ақша мөлшері ақша
айналысының жылдамдығына кері пропорционалды өзгереді. Ал ақша
айналысына әсер ететін жағдайлар мыналар:
– несиенің даму деңгейі, егер тауардың көп бөлігі несие
сатылса, айналысқа сонша мөлшерде кем ақша қажет;
– қолма – қол ақшасыз есеп айырысудың дамуы;
– ақша айналысы санының өсуі.
Айналысқа ақша екі түрде шығарылады, эмиссияланады: қолма – қол
ақша, яғни айналымдағы банкноттар және ұсақ тиындар; банктық
айналымдағыақша түрі, яғни банктегі шоттарғ, яғни банктегі
шоттарға жазылған сома. Екі деңгейлі банк жүйесінде ақшаның
бірінші түрін, яғни қолма – қол ақшаның монополиялы құқықпен
орталық банк эмиссиялайды да, қолма –қол емес ақша белгілерін
коммерциялық банктер жүйесінде шығарады. Ақшаның екі түрі
бірімен – бірі тығыз байланыста жүреді. Егер банк клиенті –
шоттағы ақшаның иесі өз қаражатын қолма – қол ақша түрінде
алса, онда банктік айналымдағы ақша түріне айналуын көрсетеді.
Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір
түрінің екіншісіне ауысуы жалпы ақша жиыны құрамын анықтауды
қажет етеді. Себебі ақша жиыны ақша айналымының сандық
көрсеткіші. Белгілі бір мерзім аралығында және белгілі бір
күнге ақшаның айналымындағы сандық өзгерістерді талдау үшін,
сол сияқты ақшаның жиынының көлемін және оның өсу қарқынын
реттейтін іс – шаралар жүргізу үшін әр түрлі көрсеткіштер ( ақша
агрегаттары ) қолданылады.
Ақша агрегаттары
Өнеркәсібі өркендеген мемлекеттерде ақша жиыны құрамын
анықтау үшін негізгі ақша агрегаттарының төмендегі жиынтығын
пайдаланады:
М – айналыстағы қолма – қол ақша ( банкноттар, тиындар, ал
кейбір мемлекеттерде қазыналық билеттер ) және банктік ағымдағы
шоттардағы қаражат ( депозиттер ) жатады;
М – оған М агрегаты және мерзімді 4 жылға дейінгі
коммерциялық банктердегі мерзімді және жинақ салымдары кіреді;
М – оған М агрегаты және арнаулы несие мекемелеріндегі
жинақ салымдары кіреді;
1. L – оған М агрегаты және ірі коммерциялық банктердің
депозиттік сертификаттары қосылады.
Қорыта айтқанда, әрбір келесі ақша агрегаты өзінен
алдыңғылардың барлық элементтерін өзіне біріктіріп үлкен ақша
жиынын құрайды. Бірақ оның алдыңғыға қарағанда өтімділігі
төмен.
Ақша жиыны
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ақша айналысы заңы – құн заңының айналыс аясындағы көрінісі. Ол
тауар – ақша қатынастары болатын барлық қоғамдық формацияларға тән.
Айналыстағы ақшаның саны К. Маркс ашқан ақша айналысы заңымен
реттеледі. Тауар айналысына қызмет ету үшін қажетті ақша мөлшері
екі факторға: біріншіден, бір кезеңде, айталық бір жылда сатылуға
тиіс таурлар бағасының қосындысына, екіншіден ақша айналысының
жылдамдығына байланысты өзгереді. Ақша айналысы заңы мына формуламен
өрнектеледі:
Ақша айналысы заңының мәні – ақшаның айналыс құралы
қызметін орындауы үшінқажетті ақша мөлшері сатылуға тиіс тауарлар
бағасының көбейтіндісінбір аттас ақша өлшемінің айналым санына (
айналым жылдамдығына ) бөлгенге теңесуі керек.
Ақша тек айналыс құралы ғана емес, сонымен бірге төлем
құралы қызметін де атқаратындықтан айналысқа сомасына байланысты
азаяды. Қарыз міндеттемелерінің бірсыпырасы қолма – қол ақшасыз есеп
айырысқандаөтеледі, яғни олар қарыз талаптары мен міндеттемелерін
өзара есептеу жолымен де өтеледі. Сөйтіп, несиенің даму дәрежесі
ақша мөлшеріне кері әсерін тигізеді: тауардың неғұрлым көп бөлігі
несиеге сатылса, айналысқа соғұрлым аз ақша мөлшері қажет. Одан
басқа, айналыстан шығарылған әлдеқандай ақша мөлшері шаруашылықтың
және халықтың тұрақты ақша қорын құрайды.
Экономикада сатылған тауарлар бағасынан айналыста әлдеқайда
кем ақша жиыны жүруінің себебі төлемеушілік проблемасының болуынан.
Ол кезде Ү мөлшері теріс сан болады. Бірақ бұл Қазақстанда
және басқа да директивалы экономика үлгісінен нарықтық үлгіге өтуші
мемлекеттерде кездесіп отырған кәсіпорындар арасындағы төлемеушілік
көптеген себептері бар: төлем тәртібінің босаңдығы,төлемеушіліктің
тізбегінде әлеуетті күйреушілердің болуы, күйреушіліктің тиімді
тәжірибесінің болмауы, жеке меншіктендіру үрдісінің аяқталмауы, төлем
құралдарының дамымауы және т.б.
Сөйтіп,айналысқа қажетті ақша мөлшері өндірістің даму
жағдайларына әсер ететін көптеген факторларға: айналыстағы тауар
мөлшеріне, тауарлар мен қызмет бағасының деңгейіне және т.б.
байланысты өзгереді. Айналысқа қажетті ақша мөлшері ақша
айналысының жылдамдығына кері пропорционалды өзгереді. Ал ақша
айналысына әсер ететін жағдайлар мыналар:
– несиенің даму деңгейі, егер тауардың көп бөлігі несие
сатылса, айналысқа сонша мөлшерде кем ақша қажет;
– қолма – қол ақшасыз есеп айырысудың дамуы;
– ақша айналысы санының өсуі.
Айналысқа ақша екі түрде шығарылады, эмиссияланады: қолма – қол
ақша, яғни айналымдағы банкноттар және ұсақ тиындар; банктық
айналымдағыақша түрі, яғни банктегі шоттарғ, яғни банктегі
шоттарға жазылған сома. Екі деңгейлі банк жүйесінде ақшаның
бірінші түрін, яғни қолма – қол ақшаның монополиялы құқықпен
орталық банк эмиссиялайды да, қолма –қол емес ақша белгілерін
коммерциялық банктер жүйесінде шығарады. Ақшаның екі түрі
бірімен – бірі тығыз байланыста жүреді. Егер банк клиенті –
шоттағы ақшаның иесі өз қаражатын қолма – қол ақша түрінде
алса, онда банктік айналымдағы ақша түріне айналуын көрсетеді.
Ақша айналымының екі жағының бірлігі, олардың бір
түрінің екіншісіне ауысуы жалпы ақша жиыны құрамын анықтауды
қажет етеді. Себебі ақша жиыны ақша айналымының сандық
көрсеткіші. Белгілі бір мерзім аралығында және белгілі бір
күнге ақшаның айналымындағы сандық өзгерістерді талдау үшін,
сол сияқты ақшаның жиынының көлемін және оның өсу қарқынын
реттейтін іс – шаралар жүргізу үшін әр түрлі көрсеткіштер ( ақша
агрегаттары ) қолданылады.
Ақша агрегаттары
Өнеркәсібі өркендеген мемлекеттерде ақша жиыны құрамын
анықтау үшін негізгі ақша агрегаттарының төмендегі жиынтығын
пайдаланады:
М – айналыстағы қолма – қол ақша ( банкноттар, тиындар, ал
кейбір мемлекеттерде қазыналық билеттер ) және банктік ағымдағы
шоттардағы қаражат ( депозиттер ) жатады;
М – оған М агрегаты және мерзімді 4 жылға дейінгі
коммерциялық банктердегі мерзімді және жинақ салымдары кіреді;
М – оған М агрегаты және арнаулы несие мекемелеріндегі
жинақ салымдары кіреді;
1. L – оған М агрегаты және ірі коммерциялық банктердің
депозиттік сертификаттары қосылады.
Қорыта айтқанда, әрбір келесі ақша агрегаты өзінен
алдыңғылардың барлық элементтерін өзіне біріктіріп үлкен ақша
жиынын құрайды. Бірақ оның алдыңғыға қарағанда өтімділігі
төмен.
Ақша жиыны
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz