Ағзадағы микроэлементтердің хромға тәуелділігінің математикалық моделі
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Тәжірибе сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
3. Тәжірибе нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
4. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
5. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
2. Тәжірибе сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
3. Тәжірибе нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
4. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
5. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Қазіргі азеолой эрасында аса маңызды жаңа геохимиялық фактор пайда болуда. Соңғы мың жылдық ішінде жер игерудің арқасында жанды заттектерді өз қолына толық алған адамзаттың геохимиялық әсер-ықпалы ерекше қызу одан әрі жан-жақты болды. Біз адамзаттың геохимиялық іс әрекетінің қарқыны таңғаларлықтай шапшаңдап кеткенін көріп отырмыз. Бұрын организмдер өздеріне өсу, көбею, қоректену, тыныс алу үшін қажет болатын атомдардың қалыптасуына ғана әсер ететін.
Енді адам бұл шеңберді кеңейтті, техника үшін, өмірдің өркениетті формаларын жасау үшін қажетті элементтерге де әсер ете бастады.
Адамның шын мәнінде дүние дидарын өзгертіп жіберерліктей геологиялық күшке айналғанын біз өзіміз де қазір нақты сезініп отырмыз. Адамзат бүгінгі таңда жанды заттектер пайдаланатын қуаттан он есе артық қуат өндіріп отыр.
Бүкіл әлемде атмосфераның жылы бастағаны, екі полюстің екеуінде де озон қабатында «жыртықтар» пайда болғаны, Арал проблемасы адамның қызметінен биосфераға жасаған қиянатының бір белгісі.
Бұл ауытқулар адам организміне әсер етпей қоймайтыны белгілі. Дамыған елдердің халқы арасында ас қорыту органдарының аурулары кең тарағаны байқалады. Бұл адамның ішкі ас қорыту органдарының жарақаттану механизмдерін жан-жақты зерттеу қажет екенін көрсетіп отыр.
Адамның көп ауруларының шығу тегін және патогенезін қазір жаңадан ашылған тәжірибелер нәтижесінде қайта қарауға тура келеді.
Олардың қатарына организмдегі микроэлементтердің жетіспеушілігінен, асып кетуінен немесе олардың ара салмағының өзгеруінен (дисбаланс) пайда болатын аурулар да жатады.
Енді адам бұл шеңберді кеңейтті, техника үшін, өмірдің өркениетті формаларын жасау үшін қажетті элементтерге де әсер ете бастады.
Адамның шын мәнінде дүние дидарын өзгертіп жіберерліктей геологиялық күшке айналғанын біз өзіміз де қазір нақты сезініп отырмыз. Адамзат бүгінгі таңда жанды заттектер пайдаланатын қуаттан он есе артық қуат өндіріп отыр.
Бүкіл әлемде атмосфераның жылы бастағаны, екі полюстің екеуінде де озон қабатында «жыртықтар» пайда болғаны, Арал проблемасы адамның қызметінен биосфераға жасаған қиянатының бір белгісі.
Бұл ауытқулар адам организміне әсер етпей қоймайтыны белгілі. Дамыған елдердің халқы арасында ас қорыту органдарының аурулары кең тарағаны байқалады. Бұл адамның ішкі ас қорыту органдарының жарақаттану механизмдерін жан-жақты зерттеу қажет екенін көрсетіп отыр.
Адамның көп ауруларының шығу тегін және патогенезін қазір жаңадан ашылған тәжірибелер нәтижесінде қайта қарауға тура келеді.
Олардың қатарына организмдегі микроэлементтердің жетіспеушілігінен, асып кетуінен немесе олардың ара салмағының өзгеруінен (дисбаланс) пайда болатын аурулар да жатады.
1.Бейли Н. “Математика в биологии и меди-
цине ” Москва,1970 жыл.
2.Ван-дер-Варден Б.П. “Математическая статистика”
Москва,1960 жыл.
3.Езекиел М.,Фокс К. “Методы анализа корреляций
и регрессий ” Москва,1966 жыл.
4.Кендэл “Ранговые корреляции”
Москва,1975 жыл.
5.Г.Ф.Лакин “Биометрия” Москва1980 жыл.
цине ” Москва,1970 жыл.
2.Ван-дер-Варден Б.П. “Математическая статистика”
Москва,1960 жыл.
3.Езекиел М.,Фокс К. “Методы анализа корреляций
и регрессий ” Москва,1966 жыл.
4.Кендэл “Ранговые корреляции”
Москва,1975 жыл.
5.Г.Ф.Лакин “Биометрия” Москва1980 жыл.
Тақырыбы: Ағзадағы микроэлементтердің хромға
тәуелділігінің математикалық моделі
Мазмұны
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Тәжірибе сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
3. Тәжірибе нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
4. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
5. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
КІРІСПЕ
Қазіргі азеолой эрасында аса маңызды жаңа геохимиялық фактор пайда
болуда. Соңғы мың жылдық ішінде жер игерудің арқасында жанды заттектерді өз
қолына толық алған адамзаттың геохимиялық әсер-ықпалы ерекше қызу одан әрі
жан-жақты болды. Біз адамзаттың геохимиялық іс әрекетінің қарқыны
таңғаларлықтай шапшаңдап кеткенін көріп отырмыз. Бұрын организмдер өздеріне
өсу, көбею, қоректену, тыныс алу үшін қажет болатын атомдардың қалыптасуына
ғана әсер ететін.
Енді адам бұл шеңберді кеңейтті, техника үшін, өмірдің өркениетті
формаларын жасау үшін қажетті элементтерге де әсер ете бастады.
Адамның шын мәнінде дүние дидарын өзгертіп жіберерліктей геологиялық
күшке айналғанын біз өзіміз де қазір нақты сезініп отырмыз. Адамзат бүгінгі
таңда жанды заттектер пайдаланатын қуаттан он есе артық қуат өндіріп отыр.
Бүкіл әлемде атмосфераның жылы бастағаны, екі полюстің екеуінде де
озон қабатында жыртықтар пайда болғаны, Арал проблемасы адамның
қызметінен биосфераға жасаған қиянатының бір белгісі.
Бұл ауытқулар адам организміне әсер етпей қоймайтыны белгілі. Дамыған
елдердің халқы арасында ас қорыту органдарының аурулары кең тарағаны
байқалады. Бұл адамның ішкі ас қорыту органдарының жарақаттану
механизмдерін жан-жақты зерттеу қажет екенін көрсетіп отыр.
Адамның көп ауруларының шығу тегін және патогенезін қазір жаңадан
ашылған тәжірибелер нәтижесінде қайта қарауға тура келеді.
Олардың қатарына организмдегі микроэлементтердің жетіспеушілігінен,
асып кетуінен немесе олардың ара салмағының өзгеруінен (дисбаланс) пайда
болатын аурулар да жатады.
Жер биосферасының деңгейінде біздің планетамыздың ауыр металдар
группасына жататын токсиканттармен ластануы қазіргі заманда үлкен
алаңдаушылық және проблемалар тудырып отыр. Д.И.Менделеевтің химиялық
кестесіндегі 107 элементтің 83-і металдар екені белгілі. Бүгінгі таңда
өндірісте 70-тен астам металдар кеңінен қолданылады және олардың қолдану
сферасы кеңейіп келеді.
Қазіргі заманда шек-қарын экожүйесі организмді қорғаудың жүйесі
ретінде қарастырылады. Адам организміне жұқпалы аурулардың әсері,
витаминдер мен белоктардың тапшылығы, стрестер, сумен, аспен бірге енетін
ауыр металдардың тұздары, пестицидтер және басқа да химиялық қосылыстар
асқорыту жолдарының микроэкологиясының бұзылу синдромына келтіреді.
Ағзадағы өмірге қажетті микроэлементтердің бірі хром. Оның
қажеттілігі ХХ ғасырдың 60-шы жылдары дәлелденіп, оған арналған ғылыми
мақалалар жарық көрді. Бірақ хромның физиологиялық әсерінің механизмі әлі
күнге шейін ашылған жоқ.
М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина академиясының
ғалымдары адам мен жануарлардың организмінің әр түрлі жүйесіне хромның
әсерін көп жыл бойы зерттеді. Бұл ғылыми зерттеу жұмыстарында хромның үлкен
дозаларының теріге, өкпеге, бауырға иммундық және нерв жүйесіне кері әсер
ететіні дәлелденген.
Ғылыми жұмыстарда хромның әр түрлі концентрацияларының шектердің
морфологиялық жағдайына әсері аз зерттелген. Осы мәселені зерттеуді мақсат
етіп шектің әр түрлі физиологиялық жағдайларға байланысты морфологиялық
өзгеруін шекаралық мүмкін концентрация (ШМК) және одан төмен концентрация
деңгейінде зерттеу үшін тәжірибелер жасалды.
Тәжірибе сипаттамасы
Тәжірибе салмақтары 150-180 г болатын 105 еркек ақ тышқанға (ақ
егеуқұйрық) жасалды. Олар 3 топқа бөлінді: екеуі тәжірибелік және біреуі
бақылау тобы. Тәжірибелік топтағы тышқандардың ішектеріне калий бихроматы
бар су қоспасы жіберілді. Калий бихроматы ауыз судағы хром мен бордың
қатысы ШМК деңгейінде болатындай және ШМК деңгейінде алынды.
Тәжірибелік тышқандардың I тобына шекаралық мүмкін концентрацияға
(ШМК) тең ерітінді (0,05 мгл хром, 0,5 мгл бор), ал II тобына ШМК-дан 10
есе аз дозадағы калий бихроматы бар ертінді (0,005 мгл хром, 0,05 мгл
бор) жіберілді. Және бұл ерітінділерді 20 күн аралығында 48 сағаттың
интервалымен жіберілді. Бұл жағдайда тышқанның шегінің эпителий
тканьдарының жаңаруына кететін уақыт 48-72 сағат екені ескерілді.
Тышқандардың III тобының (бақылау тобы) шектеріне физиологиялық
ерітінді жіберілді.
Тәжірибе кезінде барлық тышқандар қарапайым режимде тамақ және су
қабылдады (су мөлшері шектеусіз). Осы кезеңде тышқандардың жалпы жағдайы,
мінез-құлқы бақыланды, әрбір 10 күнде салмағы –өлшенді.
Ерітінділерді енгізіп болған күннен бастап тышқандарды әр группадан
алып, декапитация әдісімен 2-ші, 4-ші, 6-шы, 8-ші, 10-шы, 13-ші, 16-шы, 18-
ші, 21-ші, 23-ші, 26-шы, 28-ші, 30-шы тәуліктерде үш-төртеуден сойылды.
Ішектерді зерттеу оларды толығымен алып тазартып микроэлементтер
құрамын зерттеуден басталды. Сойылған күйде қаны да микроэлементтік
анализге алынды. Қанның құрамында хром, темір және никель анықталды.
Микроэлементтерді анықтау үшін ішек, бауыр және бүйрек 4°С
температурада физиологиялық ертіндіде жуылып, фильтрлік қағазда кептіріліп,
аналитикалық таразымен өлшенді. Келесі кезеңде олар муфель пешінде өртеліп,
күлі алынды. Осы алынған күлдерге микроэлементтік анализ жасалды.
Анализ қорытандылары №1-№2 кестелерде келтірілген.
Тәжірибе нәтижелерін өңдеу
Корреляция және регрессия
Тышқандарға жасалған тәжірибе нәтижелеріне (№1-№2 кестелер)
корреляциялық және регрессиялық тандау жасалып, алынған тәуелділіктердің
(заңдылықтардың) графиктері компьютер көмегімен салынды.
а) Корреляция
Тәжірибе нәтижесінде екі кездейсоқ шама Х және Y шықсын. Мысалы
медициналық бақылау кезінде әрбір адамның биіктігі және салмағы өлшенеді
десек, екі қаланың бір уақыттағы орташа ауа-райы, жұмысшының
квалификациясын тексерудегі оның стажы және еңбек өнімділігі.
Сонымен алғашқы берілгендер екі саннан туратын парлар (нүктелер)
, (1)
мұндағы n- сынақ саны. Х және Y шамаларына талдау жасаумен бірге олардың
арасындағы байланысты (өзгеру заңдылығын) зерттеу мақсаты қарастырылады: Х
және Y бір-бірінен тәуелсіз бе? Егер олардың арасында тәуелділік болса,
онда ол тәуелділік қандай?
1-4 суреттерді қарастырайық. Онда (1) түрдегі нүктелер жиынының
орналасуы график арқылы көрсетілген. 1- суретте Х және Y шамаларды
тәуелсіз, себебі Х шамасына қарап Y-тің өзгеруі туралы ештеңе айта
алмаймыз. 2-4- суреттерде осы екі шама арасында тәуелділік бар екені
көрініп тұр: Х –тің өзгеруіне байланысты Y-тің де өзгеретіні көрініп тұр. 3
және 4 –суретте тәуелділік сызықтық тәуелділікке жақын, яғни
нүктелер бір түзудің маңайында шоғырланған. Бұл жағдайда Х және Y шамалары
арасында корреляция бар дейміз. Кездейсоқ шамалар арасындағы корреляцияның
(тәуелділіктің) бар екенін анықтаудың қарапайым әдісі бар.
Ол корреляция коэффициентін есептеу. Егер берілген есептегі
кездейсоқ шамалар анықталған болса -ті -деп аламыз.
Корреляция коэффициенті аралығында жатады. Егер шамасы 1-
ге не –1 –ге жақын болған сайын корреляция күштірек деп саналады.
Егер не 1-ге, не –1-ге тең болса, онда (1) нүктелер бір түзу
бойында жатқаны.
Корреляция коэффициенті Х және Y шамаларының арасындағы сызықтық
тәуелділіктің дәрежесін көрсетеді. Егер тәуелділік сызықтық емес болса
(мысалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
тәуелділігінің математикалық моделі
Мазмұны
1. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Тәжірибе сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
3. Тәжірибе нәтижелерін өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
4. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
5. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
КІРІСПЕ
Қазіргі азеолой эрасында аса маңызды жаңа геохимиялық фактор пайда
болуда. Соңғы мың жылдық ішінде жер игерудің арқасында жанды заттектерді өз
қолына толық алған адамзаттың геохимиялық әсер-ықпалы ерекше қызу одан әрі
жан-жақты болды. Біз адамзаттың геохимиялық іс әрекетінің қарқыны
таңғаларлықтай шапшаңдап кеткенін көріп отырмыз. Бұрын организмдер өздеріне
өсу, көбею, қоректену, тыныс алу үшін қажет болатын атомдардың қалыптасуына
ғана әсер ететін.
Енді адам бұл шеңберді кеңейтті, техника үшін, өмірдің өркениетті
формаларын жасау үшін қажетті элементтерге де әсер ете бастады.
Адамның шын мәнінде дүние дидарын өзгертіп жіберерліктей геологиялық
күшке айналғанын біз өзіміз де қазір нақты сезініп отырмыз. Адамзат бүгінгі
таңда жанды заттектер пайдаланатын қуаттан он есе артық қуат өндіріп отыр.
Бүкіл әлемде атмосфераның жылы бастағаны, екі полюстің екеуінде де
озон қабатында жыртықтар пайда болғаны, Арал проблемасы адамның
қызметінен биосфераға жасаған қиянатының бір белгісі.
Бұл ауытқулар адам организміне әсер етпей қоймайтыны белгілі. Дамыған
елдердің халқы арасында ас қорыту органдарының аурулары кең тарағаны
байқалады. Бұл адамның ішкі ас қорыту органдарының жарақаттану
механизмдерін жан-жақты зерттеу қажет екенін көрсетіп отыр.
Адамның көп ауруларының шығу тегін және патогенезін қазір жаңадан
ашылған тәжірибелер нәтижесінде қайта қарауға тура келеді.
Олардың қатарына организмдегі микроэлементтердің жетіспеушілігінен,
асып кетуінен немесе олардың ара салмағының өзгеруінен (дисбаланс) пайда
болатын аурулар да жатады.
Жер биосферасының деңгейінде біздің планетамыздың ауыр металдар
группасына жататын токсиканттармен ластануы қазіргі заманда үлкен
алаңдаушылық және проблемалар тудырып отыр. Д.И.Менделеевтің химиялық
кестесіндегі 107 элементтің 83-і металдар екені белгілі. Бүгінгі таңда
өндірісте 70-тен астам металдар кеңінен қолданылады және олардың қолдану
сферасы кеңейіп келеді.
Қазіргі заманда шек-қарын экожүйесі организмді қорғаудың жүйесі
ретінде қарастырылады. Адам организміне жұқпалы аурулардың әсері,
витаминдер мен белоктардың тапшылығы, стрестер, сумен, аспен бірге енетін
ауыр металдардың тұздары, пестицидтер және басқа да химиялық қосылыстар
асқорыту жолдарының микроэкологиясының бұзылу синдромына келтіреді.
Ағзадағы өмірге қажетті микроэлементтердің бірі хром. Оның
қажеттілігі ХХ ғасырдың 60-шы жылдары дәлелденіп, оған арналған ғылыми
мақалалар жарық көрді. Бірақ хромның физиологиялық әсерінің механизмі әлі
күнге шейін ашылған жоқ.
М.Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина академиясының
ғалымдары адам мен жануарлардың организмінің әр түрлі жүйесіне хромның
әсерін көп жыл бойы зерттеді. Бұл ғылыми зерттеу жұмыстарында хромның үлкен
дозаларының теріге, өкпеге, бауырға иммундық және нерв жүйесіне кері әсер
ететіні дәлелденген.
Ғылыми жұмыстарда хромның әр түрлі концентрацияларының шектердің
морфологиялық жағдайына әсері аз зерттелген. Осы мәселені зерттеуді мақсат
етіп шектің әр түрлі физиологиялық жағдайларға байланысты морфологиялық
өзгеруін шекаралық мүмкін концентрация (ШМК) және одан төмен концентрация
деңгейінде зерттеу үшін тәжірибелер жасалды.
Тәжірибе сипаттамасы
Тәжірибе салмақтары 150-180 г болатын 105 еркек ақ тышқанға (ақ
егеуқұйрық) жасалды. Олар 3 топқа бөлінді: екеуі тәжірибелік және біреуі
бақылау тобы. Тәжірибелік топтағы тышқандардың ішектеріне калий бихроматы
бар су қоспасы жіберілді. Калий бихроматы ауыз судағы хром мен бордың
қатысы ШМК деңгейінде болатындай және ШМК деңгейінде алынды.
Тәжірибелік тышқандардың I тобына шекаралық мүмкін концентрацияға
(ШМК) тең ерітінді (0,05 мгл хром, 0,5 мгл бор), ал II тобына ШМК-дан 10
есе аз дозадағы калий бихроматы бар ертінді (0,005 мгл хром, 0,05 мгл
бор) жіберілді. Және бұл ерітінділерді 20 күн аралығында 48 сағаттың
интервалымен жіберілді. Бұл жағдайда тышқанның шегінің эпителий
тканьдарының жаңаруына кететін уақыт 48-72 сағат екені ескерілді.
Тышқандардың III тобының (бақылау тобы) шектеріне физиологиялық
ерітінді жіберілді.
Тәжірибе кезінде барлық тышқандар қарапайым режимде тамақ және су
қабылдады (су мөлшері шектеусіз). Осы кезеңде тышқандардың жалпы жағдайы,
мінез-құлқы бақыланды, әрбір 10 күнде салмағы –өлшенді.
Ерітінділерді енгізіп болған күннен бастап тышқандарды әр группадан
алып, декапитация әдісімен 2-ші, 4-ші, 6-шы, 8-ші, 10-шы, 13-ші, 16-шы, 18-
ші, 21-ші, 23-ші, 26-шы, 28-ші, 30-шы тәуліктерде үш-төртеуден сойылды.
Ішектерді зерттеу оларды толығымен алып тазартып микроэлементтер
құрамын зерттеуден басталды. Сойылған күйде қаны да микроэлементтік
анализге алынды. Қанның құрамында хром, темір және никель анықталды.
Микроэлементтерді анықтау үшін ішек, бауыр және бүйрек 4°С
температурада физиологиялық ертіндіде жуылып, фильтрлік қағазда кептіріліп,
аналитикалық таразымен өлшенді. Келесі кезеңде олар муфель пешінде өртеліп,
күлі алынды. Осы алынған күлдерге микроэлементтік анализ жасалды.
Анализ қорытандылары №1-№2 кестелерде келтірілген.
Тәжірибе нәтижелерін өңдеу
Корреляция және регрессия
Тышқандарға жасалған тәжірибе нәтижелеріне (№1-№2 кестелер)
корреляциялық және регрессиялық тандау жасалып, алынған тәуелділіктердің
(заңдылықтардың) графиктері компьютер көмегімен салынды.
а) Корреляция
Тәжірибе нәтижесінде екі кездейсоқ шама Х және Y шықсын. Мысалы
медициналық бақылау кезінде әрбір адамның биіктігі және салмағы өлшенеді
десек, екі қаланың бір уақыттағы орташа ауа-райы, жұмысшының
квалификациясын тексерудегі оның стажы және еңбек өнімділігі.
Сонымен алғашқы берілгендер екі саннан туратын парлар (нүктелер)
, (1)
мұндағы n- сынақ саны. Х және Y шамаларына талдау жасаумен бірге олардың
арасындағы байланысты (өзгеру заңдылығын) зерттеу мақсаты қарастырылады: Х
және Y бір-бірінен тәуелсіз бе? Егер олардың арасында тәуелділік болса,
онда ол тәуелділік қандай?
1-4 суреттерді қарастырайық. Онда (1) түрдегі нүктелер жиынының
орналасуы график арқылы көрсетілген. 1- суретте Х және Y шамаларды
тәуелсіз, себебі Х шамасына қарап Y-тің өзгеруі туралы ештеңе айта
алмаймыз. 2-4- суреттерде осы екі шама арасында тәуелділік бар екені
көрініп тұр: Х –тің өзгеруіне байланысты Y-тің де өзгеретіні көрініп тұр. 3
және 4 –суретте тәуелділік сызықтық тәуелділікке жақын, яғни
нүктелер бір түзудің маңайында шоғырланған. Бұл жағдайда Х және Y шамалары
арасында корреляция бар дейміз. Кездейсоқ шамалар арасындағы корреляцияның
(тәуелділіктің) бар екенін анықтаудың қарапайым әдісі бар.
Ол корреляция коэффициентін есептеу. Егер берілген есептегі
кездейсоқ шамалар анықталған болса -ті -деп аламыз.
Корреляция коэффициенті аралығында жатады. Егер шамасы 1-
ге не –1 –ге жақын болған сайын корреляция күштірек деп саналады.
Егер не 1-ге, не –1-ге тең болса, онда (1) нүктелер бір түзу
бойында жатқаны.
Корреляция коэффициенті Х және Y шамаларының арасындағы сызықтық
тәуелділіктің дәрежесін көрсетеді. Егер тәуелділік сызықтық емес болса
(мысалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz