Тіршілік қауіпсіздігі негіздері туралы

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

2. 5. 1. Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігіне кіріспе. Тіршілік әрекетінің қауіпсіздігі саласындағы заңды және құқықтық актілер.

Тіршілік қауіпсіздігі негіздері - адамның төтенше жағдай кезіндегі өмір сүру ортасымен қауіпсіз қарым-қатынасының, шаруашылық нысандарының тұрақты жұмыс істеу әдістерін, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайларды ескерту мен салдарын жою және осы заманғы зақымдау құралдарының қолданылуы мәселелерін зерттейді.

Тіршілік қауіпсіздігі негіздері мақсаттары:

Болашақ мамандарды өмір сүрудің қауіпсіз және зиянсыз жағдайын құру үшін қажетті теориялық біліммен және тәжірибелік дағдылармен қаруландыру;

Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар мен осы заманғы зақымдаушы құралдан халықты, қоршаған ортаны, өндіріс мамандарын және ауыл шаруашылық объектілерін қорғау жөнінде білім алу және оны өмірде іске асыруды үйрету.

Тіршілік қауіпсіздігі негіздері міндеттері:

Халықты бейбіт және соғыс кездеріндегі төтенше жағдайлардан қорғана білу әдістерін және зардабын жоюға үйрету;

Зардап шеккен адамдарды құтқару және басқа да шұғыл жұмыстарды ұйымдастыру негіздерімен таныстыру;

Адамдарды өмір сүру ортасындағы қауіпсіздік шараларын сақтауға қалыптастыру;

Зақымдану ошақтарын сипаттай білуді үйрету;

Жарақаттанулар мен қауіпті жұқпалы аурулардың алдын-ала білу мен алғашқы дәрігерлік көмек көрсетуді үйрету;

Төтенше жағдайларда халықты қорғау әдістерін меңгерту.

Тұрғындарға моральды-психологиялық көмектің маңызы:

Адамның рухани дүниесін жетілдіреді;

Адамның өмірге деген құштарлығын оятады;

Әрбір адамның өзіне деген сенімін жоғарылатады;

Шоктық жағдайға ұшырамауына септігін тигізеді.

Тұрғындарға моральды-психологиялық көмектің міндеттері:

Төтенше жағдай орын алған жерде жағдайдың ушығуына жол бермеу;

Халықты сабырлыққа шақыру;

Қандай жағдай болмасын адамдарға барынша қолдау көрсету;

Барлығы өз орындарына келетініне зардап шегушілерді сендіру;

Шоктық жағдайды болдырмауға тырысу.

2. 5. 2. Қазақстан Республикасында азаматтық қорғанысты(АҚ) құрудың және жұмыс істеуінің міндеттері.

Азаматтық қорғаныс - бұл басқару органдарының мемлекеттік жүйесі және бейбіт, соғыс уақытында халықты, шаруашылық объектілерін және ел аумағын осы заманғы зақымдау құралдарының, табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдай факторларының зақымдағыш (жойқын) әсерінен қорғау мақсатында өткізілетін жалпы мемлекеттік шаралардың жиыны.
Шаруашылық объектілері - өнеркәсіптік, ауылшаруашылығы өндірісі мен қоғам қызметінің басқа салалары мүдделеріне пайдаланылатын ғимарат, қарапайым және басқа да құрылыстар. Ұйым - бағдарламаны немесе мақсатты бірлесіп іске асыратын және белгіленген тәртіптер мен нормалар негізінде іс-әрекет ететін адамдар ұжымы. Азаматтық қорғанысты ұйымдастыру мен жүргізу мемлекеттің негізгі міндеттерінің бірі, онын қорғаныс шараларының құрамдас бөлігі. ТЖ-ды ұйымдастыру мен жүргізу тәртібі "Азаматтық қорғаныс туралы" ҚР Заңында белгіленген. ҚР АҚ-на жалпы басшылықты ҚР Премьер Министрі-Азаматтық қорғаныстын бастығы жүргізеді. ҚР Азаматтық қорғанысына тікелей басшылық ТЖ жөніндегі ҚР Агенттігіне жүктелген. ТЖ жөніндегі ҚР Агенттігі ҚР Үкіметінің құрамына кірмейтін, сала аралық үйлестіруді, сондай-ақ табиғи жәнө техногендік сипаттағы ТЖ-ды ескерту мен жою, ҚР Азаматтық қорғанысы, өрт қауіпсіздігі, өнеркәсіп жұмысының қауіпсіз жүргізілуі және тау-кендік бақылау саласында арнайы атқарушы және рұқсат ету міндеттерін жүргізетін орталық атқарушы орган болып табылады. Агенттіктің орталық аппараты департаменттер мен құрылымдық бөлімшелерден тұрады. Агенттіктің аумақтық органдарының басшыларын, олардың орынбасарларын (аумақ бойынша бас мемлекеттік инспекторлар) тиісті әкімшілік-аумақтық бірліктердің өкімдерімен көлісе отыра Агенттік төрағасы тағайындайды. Агенттікте төраға, оның орынбасарлары, департамент директорлары, Агенттік пен оның ведомстволық бағыныстағы кәсіпорындар мен ұйымдардың басшылары құрамындағы алқа құрылады. Ғылыми кеңес құрылады. Агентік құрамына орталық аппараттан басқа аумақтық органдар кіреді: облыстық басқармалар (инспекцияларды қоса алғанда) ;
қалалық басқармалар (Астана, Алматы, Қарағанды қалалары) ;
аудындық бөлімшелер, сондай-ақ Агенттік ведомстволық бағыныстағы ұйымдар; біліктілікті көтеретін Республикалық курстар; Республикалық ақпараттық-техникалық орталық; химиялық-радиациялық лабораториялар; Республикалық жедел-құтқару отрядтары; АҚ әскери бөлімдері; мемлекеттік өрттен қорғау қызметі; "Қазселден қорғау" Республикалық кәсіпорны.

АҚ-ның негізгі міндеттері:

- басқару, хабарлау және байланыс жүйесін ұйымдастыру, дамыту және тұрақты әзірлікте ұстау;

- АҚ күштерін құру, оларды даярлау және ТЖ кезіндегі іс-әрекетке тұрақты әзірлікте ұстау;

- орталық, жергілікті және атқарушы органдардың, ұйымдардың қызметкерлерін даярлау және халықты үйрету;

- радиациялық, химиялық және бактериологиялық (биологиялық) ахуалды қадағалау мен лабораториялық бақылау;

- АҚ әскери құрамаларының жұмылдырушылық даярлығын қамтамасыз ету;

- шаруашылық салалары мен объектілерінің тұрақты жұмысын арттыру жөніндегі шаралар кешенін жүргізу;

- қорғаныс ғимараттарының қажетті қорын, жеке қорғаныс құралдарын және АҚ-тың өзге бөлігін жинау және әзірлікте ұстау;

- халықты орталық, жергілікті және атқарушы органдарды адамдардың денсаулығы мен өміріне төнген қауіп пен қалыптасқан жағдайдағы іс- әрекет тәртібі туралы құлақтандыру;

- құтқару-іздестіру және өзге кезек күттірмейтін жұмыстарды жүргізу, зардап шеккен халықтың тіршілік қамын ұйымдастыру және оларды қауіпті аймақтан алып кету;

- азық-түлікті, су көздерін, тамақ шикі затын, жемді, хайуанаттар мен өсімдіктерді радиоактивтік, химиялық және бактериологиялық (биологиялық) зақымдаудан, эпизоотия мен эпифитотиядан қорғау.

АҚ-ты ұйымдастыру принциптері мен тәртіптері.

Азаматтық қорғаныс республиканың бүкіл аумағында аумақтық-өндірістік принцип бойынша ұйымдастырылады. АҚ шараларын орталық, жергілікті өкілетті және атқарушы органдары, ҚР жергілікті өзін-өзі басқару органдары, ұйымдар АҚ басқару органдары мен күштері, ҚР азаматтары жүргізеді. АҚ-қа даярлық пен өткізу жөніндегі шараларды жүргізудің тәртібін, көлемі мен мерзімін ҚР Үкіметі анықтайды. АҚ шараларын кешенді және саралай жүргізу мақсатында маңыздылық деңгейін ескере отырып, ҚР Үкіметі анықтаған тәртіппен қалаларды топтарға, ал ұйымдарды санаттарға жатқызу жүргізіледі. АҚ шараларын ұйымдастыру және жүргізу жөніндегі жауапкершілік орталық, жергілікті атқарушы органдар мен меншіктің барлық нысанындағы ұйымдар басшыларына жүктеледі.

АҚ және ТЖ басқару органдары мен қызметтері АҚ шараларын орындауды қамтамасыз өту үшін мына органдар құрылады:

- ТЖ жөніндегі ҚР орталық атқарушы органы мен оның құрылымдық аумақтық органдары;

- орталық және жергілікті атқарушы органдардың АҚ бөлімдері (қызметкерлері) ;

- ұйымдарда АҚ штабтары немесе АҚ бастығына тікелей бағынатын АҚ пен ТЖ жөніндегі қосалқы мамандар.

2. 5. 3. Қауіпті және зиянды факторларды жіктеу. Радияциялық қауіптілік. Иондаушы сәуле шығарудан қорғау. Химиялық қауіптілік. Радияциялық және химиялық барлау, дозиметрлік бақылау аспаптары.

Радиоактивтілік құбылысы ашылғаннан кейін ғылымда, техникада, медицинада, өнеркәсіпте кеңіне қолданыла бастады.

Табиғи жолмен пайда болған радиоактивті элементтерді қоршаған ортаның барлық жерінде кездестіруге болады. Жасанды радинуклидтер қару-жарақ өнеркәсібі мен атом энергетикасында қосымша өнім ретінде көп мөлшерде пайда болады. Радинуклидтер табиғатта да кездеседі.

Қоршаған ортаға түсе отырып, радинуклидтер тірі ағзаларға әсерін тигізеді. Олардың негізгі қауіптілігі де осында. Бұл қауіпті дұрыс бағалау үшін табиғи ортаның ластану масштабы радинуклидтер қосымша өнімі болып табылатын өнеркәсіп орындарының пайдасы, радиацияның әсер ету механизмі және радиациядан қорғану шаралары туралы айқын түсінік болуы шарт.

Радиация немесе иондаушы сәуле шығару - бұл бөлшектер мен гамма-кванттар. Олардың энергиясы затқа әсер ету кезінде әртүрлі таңбалы иондарды туғызу үшін жеткілікті. Радиация құбылысын химиялық реакциялар көмегімен алу мүмкін емес.

Радиацияның бірнеше түрі бар:

Альфа бөлшектер - салыстырмалы түрде ауыр, оң зарятталған бөлшектер, гелий атомының ядролары.

Бетта бөлшектер - жай электрондар.

Гамма - сәулелер - табиғаты жарықтың электромагниттік табиғатына жақын электромагниттік толқындар. Алайда, олардың өтімділік қабілеті өте жоғары. Негізінен жұмыс істеп тұрған атом реакторының маңында пайда болады.

Радиоактивтіліктің екі түрі бар:

1) табиғи;

2) техногенді;

Табиғи радиоактивтілік миллиардтаған жылдар бойы өмір сүріп келеді және ол барлық жерде кездеседі. Иондаушы сәулелер жер бетінде тіршілік пайда болғанға дейігі кезеңде және тіпті жердің өзі пайда болмай тұрып-ақ пайда болатын. Радиоактивті материалдар жер пайда болған кезден бастап, оның құрамында болған. Кез-келген адамда белгілі бір мөлшерде радиоактивтілік болады. Адам денесі тканьдерінде табиғи радиоактивтіліктің көзі рубидий - 87, калий - 40 болып табылады. Қазіргі адам өз уақытының 80%-ін жабық кеңістікте, яғни, үйде не кеңседе өткізеді де, радиацияның негігі дозасын сол жерде қабылдайды. Құрылыстар мен ғимараттар сыртқы сәулеленуден сақтағанмен, олар салынған құрылыс материалында табиғи радиоактивтілік болады. Адамның ионды сәулеленуіне радон және оның ыдырау өнімдері әсер етеді.

Радон - бұл радиоактивті инертті газдың негізгі көзі. Іргетастағы, қабырғадағы жарықтар мен сызаттар арқылы радон бөлмелерге енеді және ұзақ мерзімге дейін сақталады. Радонның жабық бөлмедегі тағы бір көзі бұл құрылыс материалдарының өзі болып табылады. Бұл құрылыс материалдарының құрамында табиғи радинуклиттер болады. Сондай-ақ радон үйлерге су арқылы да жеткізілуі мүмкін, әсіресе, су артезиандық скважиналардан алынатын болса. Радон табиғи газдың жану процесінде және тағы басқа жағдайлар да пайда болуы мүмкін. Радон ауадан 7, 5 есе ауыр. Осының нәтижесінде радонның концентрациясы биік үйлердің жоғарғы қабатында төменгі қабатқа қарағанда әлдеқайда аз болады. Радонмен сәулеленудің негізгі дозасын адам жабық, желдетілмейтін орында отырып қабылдайды. Бөлмені күнделікті желдете отырып, радон концентрациясын бірнеше есеге азайтуға болады

Техногенді радиоактивтілік адамның іс-әрекетінің нәтижесінде пайда болады. Табиғи радинуклидтердің қайта бөлініп, концентрациялануы саналы шаруашылық іс-әрекет процесінде табиғи радиациялық фонның өзгеруіне әкеліп соғады. Бұған тас көмірдің, мұнайдың, газдың және тағы басқа жанғыш пайдалы қазбалардың, фосфат тыңайтқыштарының, кен өндірілуі мен өңделуінің де үлкен әсері бар. Адамзаттық авияция сияқты транспорт түрі өз жолаушыларын ғарыштық сәулелердің жоғары әсеріне ұшыратады.

Әрине, сонымен бірге ядролық қаруды сынау. Атом энергетикасының кәсіпорындары мен өнеркәсіп орындары бұған өте үлкен үлес қосуда. Радиоактивті көздердің таралуы мүмкін екендігі сөзсіз. Бұл - авариялар, радиоактивті заттардың шашырап, шашылуы және тағы басқалар.

Адам организмі радиация көзіне емес, радиацияға жауап береді. Радиоактивті заттар болып табылатын радиация көздері ішек жолдары арқылы сумен және тамақпен бірге, өкпе арқылы тыныс алу кезінде, аз мөлшерде тері арқылы, сонымен қатар, медициналық радиоизотопты диагностика кезінде адам организміне түсе алады.

Бұл жағдайда ішкі сәулелену пайда болады. Радиация жануарлар мен өсімдіктерде де үлкен өзгерістер туғызады. Әр организмнің радиосезімталдығы әр түрлі. Табиғатта радиосезімталдық бактерияларда байқалады. Осыдан көп жылдар бұрын Сахарада «Франция» атом бомбасы жарылғанда бүкіл жәндіктер, жануарлар арасында сарышаян радиациямен әсерленбеген. Сарышаяндар гамма сәулелердің жүз мың рентген күші бар жерде аман-сау тіршілігін сақтап, өмір сүре берген. Ал адамға оның 700 рентген сәулесі қатерлі, неліктен сарышаяндардың радиосезімталдығының жоқ екендігі құпия, ол зеттейтін мәселелердің бірі екеніне оқымыстылар көңіл бөлуде. Бұл мәселені зерттеп, шешу адамға радиацияның қауіпті әсерінен сақтау үшін көмектесетін жаңа заттар шығаруға көмектесер еді. Ал, радиоактивтіліктің адам ағзасына әсері жайлы сөз қозғасақ. Радиацияның адамға әсерін сәулелену деп атайды. Бұл жердің негізін радиация энергиясының ағза жасушаларына берілуі құрайды. Сәулелену зат алмасуының бұзылуына, инфекциялық ауруларға, майкөз, әр түрлі ісік аурулары, сәулелік күю, сәуле ауруларына әкеліп соқтырады.

Сәулеленудің зардаптары бөліну үстіндегі жасушаларға қатты әсер етеді. Сондықтан ол үлкен адамдардан гөрі жас балалар үшін қауіптірек.

Радиацияны радиоактивті заттар немесе арнайы құрастырылған құрылғылар туғызады. Ал, радиацияның өзі, ағзаға әсер ете отырып, онда радиоактивті заттарды өндірмейді және оны радиацияның жаңа көзіне айналдырмайды. Осылайша, адам рентгендік флюрографиялық тексерілуден кейін радиоактивті болмайды.

Айта кететін жайт, рентгендік пленка немесе сурет те радиоактивті сәуле шығармайды. Бұл тұжырымға ағзаға радиоактивті препараттар мысалы, қалқанша безін радиоизотопты тексеру жасаған жағдайда ғана бағынбайды. Алайда бұл түрдегі препараттар олардың радиоактивтілігін ыдырау есебінен тез жоғалтатындай етіп таңдап алынады.

Адамдар сәулеленуінің радициялық әсері

Адамдар сәулеленуінің радициялық әсері: Сомантикалық

Сомантика - стохастика

Генетикалық

Адамдар сәулеленуінің радициялық әсері: Өткір сәуле ауруы

Өмір ұзақтығының қысқаруы

Доминантты гендік мутациялар

Адамдар сәулеленуінің радициялық әсері: Созылмалы сәуле ауруы

Миноз (қан түзуші клеткалардың қатерлі өзгерісі)

Рецессивті гендік мутациялар

Адамдар сәулеленуінің радициялық әсері: Жергілікті сәулелік зақымдану

Түрлі мүшелер мен клеткалардың ісігі.

Хромосомалық

аберрациялар

Қазақстан териториясындағы

эквивалеттік доза қуаты (мкзв/сағ)

Ғарыштық сәуле

Каспий, Арал, Балқаш акваторилерінде

Қуатты тұнбалық түзінділердің териториясы

Магмалық жыныстар мен бос жыныстар (таулы аймақтар орталық територия)

Граниттік массивтер ауданы

Ғарыштық сәуле: 0, 03 . . . 0, 08

Каспий, Арал, Балқаш акваторилерінде: 0, 06 . . . 0, 08

Қуатты тұнбалық түзінділердің териториясы: 0, 1 . . . 0, 18

Магмалық жыныстар мен бос жыныстар (таулы аймақтар орталық територия): 0, 18 . . . 0, 22

Граниттік массивтер ауданы: 0, 5 . . . 0, 6

КӘУЗ - бұл өнеркәсіпте, көлікте, үлкен көлемде қолданылатын, нысандардағы қираушылық жағдайында атмосфераға оңай өте және жұмыс істеуші қызметкерлер мен іргелес елді мекендегі халықты жаппай зақымдауға қабілетті улы химиялық қосылыстар.

КӘУЗ-дің адамдарға әсері өнеркәсіп өндірісін сақтау мен тасымалдау, сонымен қатар, соғыс уақытында жаудың химия, мұнай өңдеу, тоқыма, қағаз және өнеркәсіптің өзге салаларын, нысандарын, қоймалар, қуатты тоңазытқыштарды және су тазалау ғимараттарын, сондай-ақ, осы салалар мен объектілерде қызмет көрсететін көлік құралдарын қасқана қирату барысында туындайтын авариялық жағдайда ғана ықтимал.

2. 5. 4. Техносфераның және техносфералық қауіпсіздіктің қазіргі жағдайы. Адамды және мекендеу ортасын табиғи және техногенді текті зиянды қауіпті факторлардан қорғау.

Апат түрлері:

Жер сілкіну

Вулкан

Лава

Тау-кен ісіндегі лава

Орман өрті

Жел ағысы

Цунами

Дауыл

Құйын

Жер сілкіну - жер асты дүмпу күштерінің әсерінен жердің беткі қыртысының тербелуі. Жер сілкіну жер бетіндегі біліну күшіне сәйкес сейсмикалық шкала бойынша 12 балға ажыратылған. Осы шкала бойынша ең ақырын, бәсең байқалған жер сілкіну 1 баллмен бағаланады. Жер сілкінудің толқындары мыңдаған шаршы километр ауданға жайылады. 1911ж. Тянь-Шаньда болған керемет жер сілкінудің әсері 3-4 млн км квадрат аймақты қамтыды.

$D:\Бако\ТҚН және сурет\landshake_cyprus.jpg$

ЖЕР СІЛКІНІСІ. ЕСІҢІЗДЕ БОЛСЫН!

 Егер жер сілкінісі басталса, онда жылдам үйден шығу керек және далада тұрғанда ғимараттардан алыс тұру керек. Егер үйде қалып қалсаңыз, онда үстелдің астына немесе кроваттың астына, бұрышқа немесе есіктің босағасында тұру керек.

 Терезелерден алыс ұсталу керек. Себебі, терезенің шынылары жер сілкінісі кезінде адамға қауіпті.

 Жер сілкінісі кезінде лифтті қолдануға болмайды, өйткені лифт тоқтап қалуі мүмкін немесе құлап түсуі мүмкін.

 Сіріңкелерді, зажигалкаларды, шамды қолдануға болмайды, газ жарылып қалса, өте қатты жарылыс болуы мүмкін.

 Подвалдар мен жер астында, тоннельдерде тығылмаңыз. Себебі, құлап шығатын жерді жауып тастауы мүмкін.

 Егер сіз далада келе жатып, жер сілкінісі басталса, онда сіз үйлерден, ғимараттардан алыс ұсталу керек. Олар кез келген уақытта құлау мүмкін.

 Есіңізде сақтаңыз: Бірінші жер сілкінісі болғаннан кейін тағы да сілкініс болуы мүмкін.

Вулкан бомбасы - вулканнан атылған сұйық не жұмсақ лаваның ауада суынып, әр түрлі формада қатуынан пайда болған кесек зат.

Вулкан газдары - вулкан атқылағанда немесе одан кейін кратерден, беткейлердегі жарықтардан, лава тасқыны мен пирокластикалық жыныстардан бөлінетін газдар. Вулкан газдары жер астындағы су арқылы өткенде, ыстық бұлақтар пайда болады.

Вулкан тау жыныстары - вулкан атқылауынан пайда болған тау жыныстары. Вулкан атқылауының сипатына байланысты (лаваның төгілуі, жарылып атылуы) жыныстардың лавалық немесе төгілме эффузив вулкандық (пирокластикалық) екі түрі кездеседі.

Лава - опырылу, құлау. Геологиядағы лава -вулкан атқылаған кезде жер бетіне жайылатын отты - сұйық, тұтқыр балқыма. Табиғи силикаттардан құралады. Осындай балқыманың жер бетіне жайылып, суынып қатаюынан жаралған, құрамы түрліше, текстурасы тұтас, көпіршікті эффузия жыныстары да лава деп аталады. Химиялық құрамы мен газ мөлшеріне байланысты лава 800-1200 градуста қатая бастайды.

Тау-кен ісіндегі лава - көмір қабаттарында горизонтальне көлбей орналасқан қазба. Олардың ұзын бойын (100-300м) қуалай 1-3, 5 м қалыңдықпен көмір қазылады. Бұрын бір лавадан тәулігіне 300-400 т көмір қазылып алынса, қазір 1500-2000 т көмір өндіріледі (1973) .

ВУЛКАННЫҢ ҚАЙНАУЫ. ЕСІҢІЗДЕ БОЛСЫН!

 Сейсмикалық белсенділіктің күшеюі;

 Жер астынан және вулканның кратерінен арнайы дыбыс шығу;

 Күкірт исі, әсіресе, вулканның жанынан ағатын өзендерден;

 Қышқылды жауынының жауы;

 Ауада пемздік шан болуы;

 Кратерлерден газдың шығуы;

 Сол жерден жылдам кету керек;

 Егер сол жерден кете алмасаңыз, жаңартау атқылау бастағанда жолға жүгіріңіз, қалың киініп және басыңызға пластикалық шлем немесе шапқаға қағаз толтырып басқа кию керек;

 Егер сіз машинада келе жатсаңыз және машинаның доңғалақтары жерге батып кетсе, машинадан түсіп жаяу жүріңіз;

 Егер сіз қызған шам және газдардан тұратын дөңгелек шарды көрсеңіз, сол шар ұшып кеткенше жер астына немесе судың астына тығылыныз.

Орман өрті - абайсыз жағылған от, сөнбей қалған шоқ, кейде найзағадан да пайда болатын апат. Орман өрті көбінесе құрғақшылық жылдары, ерте көктемде және күзде болады. Оның негізгі себебі - ауыл шаруашылығы қалдықтарын өртеген кезде қауіпсіздік талаптарының бұзылуынан туындайды. Орман өрті ағаш қорын кемітумен қатар, ағаштың өсуін нашарлатады, жалын шарпыған ағаш қурайды, жел, дауылда сынғыш келеді. Орманда зиянды жәндіктердің, ағаш ауруларының таралуына қолайлы жағдай туады. Орман өрті жер бетін шарпыған кезде жапырақ, бұта, шөп-шалам, көк шөп, ағаштың жас өркендері жанады, от қызуы 400 - 9000 С-қа жетеді, жалын 0, 5 -1 м-ге көтеріледі, өрт сағатына 0, 25 - 5 км жылдамдықпен таралады. Өрт жел бағытына, күшіне қарай сағатына 5 - 25 км-ге дейін өршиді. Жер астындағы кеулеме өртте топырақ арасындағы өсімдік шірінділері, шымтезек жанады, от жалыны көбіне сыртқа шықпай, бықсып жанады. Мұндай өртті өшіру үшін жанған жердің айналасын тереңдігін ыза суға жеткенше, енін 1 м етіп ор қазады. Қазақстанда Ертіс және Обь өзендерінің арасындағы далалы аймақта орналасқан қарағай жолағында өрт тіпті жауынды жылдары да көп болады. Бұл жерлерде ауа-райы құрғақ болғандықтан өрт қаупі кезеңінің орташа ұзақтығы 180 күннен асады. Орман өртін сөндіру үшін көбіне табиғи кедергілер - өзен, жыра, батпақ, жол, арнайы жасалынған орман аралық ағашсыз жолақтар пайдаланылады (енін 1 - 2 м етіп жыртады) . Қарсы от салып та тоқтатылады. Күшті өртке қарсы ұшақтар мен тікұшақтар арқылы жоғарыдан су, химикаттар шашады.

$D:\Бако\ТҚН және сурет\5c12cf74d903a4022c78bbfbc5c0f6a1.jpg$