Қаржылық есептеме

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 90 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

бет

КІРІСПЕ . . . 5

1 БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ СТАНДАРТТАРҒА КӨШУ КЕЗЕҢІНДЕГІ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ . . . 8

1. 1 Қаржылық есептемені құрудың негіздері мен қағидалары . . . 8

1. 2 ҚЕХС форматы және есеп пен есептілікке көшу тәртібі . . . 11

1. 3 Қаржылық есептеменің түрлері мен құрамы . . . 18

2 ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТЕМЕНІ ТАЛДАУ . . . 30

2. 1 Қаржылық талдаудың ақпарат көздері . . . 30

2. 2 Бухгалтерлік балансты талдау . . . 35

2. 3 Қаржылық есептеменің басқа да түрлерін талдау . . . 43

3 ҚАРЖЫЛЫҚ ЕСЕПТЕМЕНІҢ АУДИТІ ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . . 49

3. 1 Қаржылық есептеменің аудит жүргізудегі ақпараттық негізі . . . 49

3. 2 Ағымдағы және ұзақ мерзімді активтердің аудиті . . . 55

3. 3 Ұйым мүліктерінің қалыптасу көздерін аудиттеу . . . 65

3. 4 Қаржылық есептеме аудитін жетілдіру жолдары . . . 72

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 77

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 80

ҚОСЫМШАЛАР . . . 81

Кіріспе

Нарықтық қатынастардың күрделі даму тұсында экономиканы және қаржы саласын тұрақтандыру және сауықтыруға байланысты түбегейлі және өзекті міндеттер шелілуде. Солардың бірі - ішкі ақпараттық жүйе арқылы кәсіпорынды басқаруды жетілдіру болып табылады. Әлемдік қаржы нарықтарындағы және тұтастай алғанда әлемдік экономикадағы 2008 жылдың екінші жартысындағы қолайсыз жағдайлар экономиканы одан әрі дамыту жөнінде ең шешуші шаралар қабылдауды талап етіп отыр.

Тиімді басқару принциптері мен есепті ұйымдастырудың жаңа амал-тәсілдерінің негізі ретінде Қазақстанда іс-әрекет етушіге неғұрлым жақын еуропалық құрылым алынды. Тоқсаныншы жылдың басынан басталған ХХІ ғасырдың есігін ашқан, өрістеп өсіп келе жатқан нарықтық экономика мен халықаралық қатынастар көптеген жаңа бағыттағы экономикалық концепциялар мен ақпараттар жүйесін қазақстандық ұйымдардың шаруашылық өміріне енгізді.

Қазақстанда нарықтық қатынастардың енгізілуімен бірге экономикалық субьектілердің қаржылық қорытынды есебін пайдаланушылардың қажеттіліктерін ол ақпараттардың дұрыстығын дәлелдеу түрінде қамтамасыз етуші тәуелсіз бақылау жүйесі жақсарып келеді.

Қандай да болмасын жаңадан құрылып, қалыптаса бастайтын экономикалық үрдістің түпкі мақсаты - материалдық өндіріс пен халықтың сұранысы мен ұсынысына жауап берерлік және бәсекелестік тұрғыдағы өнімдер өндіріп, қызметтер көрсету болып табылады. Сапалы дәрежеде өнімдер өндіріп, қызметтер көрсетіп, мұның өзін үлкен бәсекелестік жағдайға келтіру үшін әртүрлі көздерден қаржы жұмсалады және жұмсалған қаржыны тиімді басқару қажеттігі туындайды. Экономикалық жүйені тиімді басқару мен шешім қабылдау процесіне қажетті ақпараттар қалыптастырушы қаржылық есеп пен есептілік (есеп беру) жүйесі болып табылады.

Нарықтық экономика ресурстың барлық, яғни материалдық, еңбек және қаржылық түрлерін ұтымды пайдалануды көздейді, олар кәсіпкерлік іс-әрекеттің күтілетін нәтижесін, яғни табыстылығын қамтамасыз етуі тиіс.

Экономикамыздың нарықтық жолмен дамуы барысында ұйымдар қызметінің қаржылық мәселелері күшейе түсуде. Осыған сәйкес ұйым басшылығының ерекше көңілі қаржылық есеп пен есептіліктіктің ұйымдастырылуына жоғары мән беріліп отыр. Әсіресе, елімізде халықаралық стандартқа сәйкес ұлттық есеп стандарттарының енгізілуі ел экономикасының дамуына оң әсерін тигізуде. Бұл еліміздің қазіргі даму кезеңінде оның шет ел инвесторларымен қарым-қатынасының нығаюы кезеңінде маңызды болып саналады.

Қаржылық есеп нарықтық қатынастар жағдайында ұйымдарда ерекше маңызды орынға ие. Есепке алу мәліметтері ұйымдардың және олардың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық болжамдар мен ағымдағы жоспарларлау үшін, сөйтіп, ел экономикасын дамыту заңдылықтарын зерделеу және зерттеу үшін қолданылады.

Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайында ұйымдардың күрделі экономикалық тетігін нық және жақсы жолға қойылған есеп жүйесінсіз, сондай-ақ сенімді экономикалық ақпаратсыз басқару, іс жүзінде мүмкін емес. Сондықтан да, кез-келген ұйымдар үшін есеп ақпараттық жүйелері маңызды орын алады.

Қазақстан Республикасындағы нарықтық қатынасқа көшу барысында аймақты, қатал бақылау-тексеру ерекше орын алатыны шетел үлгісінен белгілі. Себебі нарықты қатынас принципімен дамуды қамтамасыз ету үшін сол елде - бәсекелестік қамтамасыз ету үшін шешуші рөл атқарады. Бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін өте қатал бақылау-тексеру болуы қажет. Соның нәтижесінде ғана нарықты қатынас жолмен дамытудың тиімділігі іске асырылады. Сондықтан да қаржылық есептілікті тиімді ұйымдастырмен қатар, оның аудит және талдау жұмысының қажеттілігі көптеген себептермен анықталады. Бұл біріншіден, кәсіпкерлердің өз шаруашылығының тиянақтылығының қамтамасыз етілуі, екіншіден, өз жұмысына өзі сенімді түрде басқару жүргізуі, үшіншіден, кәсіпкерлердің өзара қарым-қатынастарда сенімді жұмыс істеуі мен өзінің капиталының тиімділігіне сенімді бола отырып, солардың нәтижесінде тиімді басқару және ұйымдастыру шешімдерін қабылдау болып саналады.

Қаржылық есептіліктің негізінде ұйымның қаржылық қызметінің даму жағдайына дер кезінде баға беріп, оның шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстардың алдын алуға, сондай-ақ пайданы неғұрлым жоғарылату үшін ішкі резервтерді анықтауға толық мүмкіндіктер болады. Ұйымның қаржылық қызметі туралы есептіліктің ойдағыдай жүзеге асырылуы - алға қойған мақсатқа, жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізуге, ұйымның үздіксіз өндірістік қызметін, қалыпты қаржы тұрақтылығын қамтамасыз етуге, соның нәтижесінде оның төлем қабілеттілігін нығайтуға мүмкіндік беретіні анық.

Сондықтан, қаржылық қорытыды есеп мазмұнын нарықтық қатынасқа түсуші жақтар толық мәнді түсінуі үшін есеп жүйесінің бұл түрі бірегейлік жағдайда болуы қажет. Осы мәселелер тұрғысынан алғанда бұл бұл жұмыс ғылыми жағынан жетілдіруді қажет ететін өзектілігі өте жоғары іздену жұмысы болып саналатына ешбір күмән жоқ.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті. Зерттеу жұмысының мақсаты болып нарықтық қатынастар жағдайында ұйымдардың қаржылық есептілігінің қаржылық есептің ұлттық стандарттарға негізделуін зерттеу, оның аудиті мен талдау жұмыстарын жетілдіруге байланысты ұсыныстар беру болып саналады.

Осы мақсаттан туындайтын алға мынадай міндеттер қойылып отыр:

- қаржылық есептемені құрудың негіздері мен қағидаларына сипаттама беру;

- отандық есеп тәжірибесінің халықаралық стандаттарға көшудің негізгі бағыттарына талдау жүргізу;

- қаржылық есептіліктің элементтеріне аудит жүргізудің маңызын анықтай отырып, оны жетілдіруге байланысты нақты ұсыныстар беру;

- қаржылық есептемені талдаудың маңызын айқындау.

Зерттеу жұмысының пәні мен объектілері. Ғылыми жұмыстың пәні болып шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық есептілік элементттері саналады. Ал зерттеу объектісі «Альянс Банк» акционерлік қоғамы.

Іздену жұмысының теориялық және әдістемелік негізі. Ғылыми жұмысты зерттеу барысында бухгалтерлік есеп принциптері, қаржылық есеп, аудит, қаржылық талдау саласындағы отандық және шетелдік ғалым-экономистердің, қаржылық есепті реттеу және реформалау бағыттарына байланысты қабылданған заңдар мен заң күші бар Жарлықтар, бағдарламалар, нормативтік нұсқау-ережелер, ғылыми-тәжірибелік конференциялардың материалдары басшылыққа алынып, зерттеу жүргізілген ұйымның бухгалтерлік есеп мәліметтері пайдаланылды.

Дипломдық жұмыстың ғылыми және тәжірибелік маңыздылығы. Дипломдық жұмыста берілген ұсыныстар ұйымдардың қаржылық есептілігін жасауға, оның аудитін жетілдіруге арналған. Зерттеу нәтижелерін ұйымдардың есеп және аудит тәжірибесінде, сонымен бірге есеп пен аудит мамандарын дайындайтын оқу орындарында пайдалануға болады.

1 Бухгалтерлік есептің халықаралық стандарттарға көшу кезеңіндегі теориялық аспектілері

Қаржылық есептемені құрудың негіздері мен қағидалары

Нарықтық экономика жағдайында ұйымдар мен кәсіпорындардың қаржылық есептілік жөніндегі ақпараттық қызметі ұйымның өз ішінде де, сондай-ақ одан тыс тұрған қызмет пен өнімді пайдаланушылардың қалың тобы үшін де өте маңызды болып табылады. Бұл мәселе елдің әлеуметтік-экономикалық жағдайын дәл айқындап, өмірлік маңызды шешімдер қабылдаумен қатар, сыбайлас жемқорлықпен, кірісті жасыру немесе бұрмалап көрсету секілді келеңсіз құбылыстармен күресуге және инвестициялар тартуға қолайлы жағдай туғызуда шешуші рөл ойнайды.

Демек, бүгінгі таңда бухгалтерлік есеп пен аудит жүйесін заман талабына сай жетілдіру ерекше мәңге ие болып отырғаны уақыт өткен сайын барынша сезіне түсуде.

«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» Қазақстан Республикасы Заңына сәйкес ірі кәсіпкерлік субъектілер мен көпшілік мүддесіне жұмыс істеуші ұйымдардың барлығы қаржы есептілігін ҚЕХС талаптары бойынша жүргізуі тиіс. Ал барлық шағын және орта кәсіпкерлік субьектілері мұндай талаптардан босатылады. Олар үшін ҚЕХС-тың шағын және орта кәсіпкерлікке арналған жобасын негізге ала отырып бухгалтерлік есеп жүргізудің ұлттық стандарттары әзірленген. Дегенмен, шағын және орта кәсіпкерлікке жататын кәсіпорындар немесе ұйымдарға өз еркімен ҚЕХС-тын қолдануға болады.

1 Қаржылық есептің ұлттық стандартына сәйкес қаржылық есептілік бұл - ұйым қызметінің қаржы жағдайы мен қаржы нәтижелерінің құрылымдалған ұсынуы болып табылады. Жалпы қаржы есептiлiгiнiң мақсаты экономикалық шешiмдер қабылдау кезiнде пайдаланушылардың қалың тобы үшiн пайдалы ұйымның қаржы жағдайы, қызмет нәтижелерi мен ақшалай қаражатының қозғалысы туралы ақпарат беру болып табылады. Қаржы есептiлiгi сондай-ақ ұйым басшылығына сенiп тапсырылған ресурстарды басқару нәтижелерiн де көрсетедi.

Осы мақсатқа жету үшiн қаржы есептiлiгi ұйымның мынадай көрсеткiштерi туралы ақпарат бередi: активтер; мiндеттемелер; өз капиталы; пайдалар мен залалдарды қоса, кiрiстер мен шығыстар; өз капиталындағы басқа да өзгерістер; ақшалай қаражаттың қозғалысы.

Бұл ақпарат, қаржы есептiлiгiне ескертпелерге басқа ақпаратпен қатар, пайдаланушыларға ұйымның ақшалай қаражаттарының болашақтағы қозғалысын және, атап айтқанда, олардың уақытқа бөлінуі айқындығына болжам жасауға көмектеседi. Жоғарыда аталған стандартқа сәйкес қаржылық есептілік мыналарды қамтиды:

- кезеңнің соңындағы қаржылық жағдай жөніндегі есептілік;

- кезең ішіндегі толық табыс жөніндегі есептілік;

- кезең ішіндегі үлес өзгерістері жөніндегі есептілік;

- кезең ішіндегі ақшалай қаражаттардың қозғалысы жөніндегі есептілік;

- есеп саясатының елеулі элементтерінің қысқаша сипаттамасын және басқа да түсіндірме ескертпелерді қоса, ескертулер;

- кәсіпорын есеп саясатын ретроспективті түрде қолданатын немесе өз қаржылық есептілігіндегі баптар жөнінде ретроспективті түрде қайта есеп беретін немесе кәсіпорын өз қаржылық есептілігіндегі баптарды қайта жіктейтін ең бастапқы салыстырмалы кезеңнің басындағыдай қаржылық жағдай жөніндегі есептілік.

Берілетін есептің деректеріне жабдықтаушылар, бәсекелестер, қазіргі және келешектегі инвесторлар. Қызметкерлер сондай-ақ министрліктер, ведомстволар, қалың көпшілік мүдделі. Қаржылық есепте инвестициялық саясат ұсынуға және несие беру жөнінде шешім қабылдауға, болашақтағы ақша ағынын бағалауға, кәсіпорындардың ресурстары мен міндеттемелерін және оның басшы органдарының қызметін сараптауға қажетті ақпарат жинақталады.

Үкімет пен оның органдары берілген есеп ақпаратын сол кәсіпорынға қатысты экономикалық саясат пен салық шараларын белгілеу үшін пайдаланады. Оларға сондай-ақ субъектілер қызметін ретке келтіріп, салық салу саясатын жүзеге асыру үшін және табыстарды кіріске алу мен әр алуан статистикалық деректердің негізі үшін мәліметтер керек.

Қаржылық есеп негізінде субъектінің қаржылық жағдайының нашарлай бастау тенденциясын дер уақытында аңдып, оның шаруашылық қызметіндегі жағымсыз құбылыстардың алдын алуға болады, сондай-ақ пайданы молайту үшін ішкі резервтерді анықтауға, соны жұмылдырып, тиімді пайдалану арқылы табысқа жетуге болады. Кәсіпорындардағы қаржы қызметінің ойдағыдай барысы алға қойған мақсатқа, жоспарланған көрсеткіштерге қол жеткізуге қажетті жағдай жасайды, кәсіпорынның өндірістік қызметінің үздіксіздігі қаржылық жағдай қалыпты тұрақтылығын қамтамасыз етеді, ал бұлар кәсіпорынның төлем қабілетіне кепілдік береді.

Алайда субъектілердің қаржылық есебін пайдаланушылар мүдделерінің айырмашылықтарына қарамастан, субъектінің өмір сүруінің басты шарты - оның қызметіне қажетті капиталдың жеткіліктілігі болып табылады. Сондықтан капитал иелері мен басқа да инвесторлар есептен алатын ақпаратқа қанағаттануға тиісті мұндай жағдай ақпарат падаланушыларға ортақ сипат. Осы талапқа жауап беретін қаржылық есеп жалпы мақсаты есеп деп аталады, ал барлық тұтынушыларға арналған, бұлар үшін қаржылық есеп шаруашылық жүргізуші субъект туралы ақпаратты негізгі көзі қызметін атқарады. Алайда, тұтас алғанда есеп беру тұғырнамасы сыртқы тұтынушылардың жалпы қажетіне қатысты және ол бұрын өз капиталын субъектінің қарамағына бергендердің мүдделерін қорғауға бағытталады.

Қаржылық есептілік мәліметтері мынадай пайдаланушыларға беріледі:

- меншік иелері немесе өкілдікті органдарға немесе құрылтайшылық құжаттарға сәйкесті органдар;

- кәсіпорынның тұрғын жеріндегі салық органдарына;

- жергілікті қаржы органдарына;

- мемлекеттік статистикалық органдарына.

Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында кәсіпорынның шаруашылық қызметін қаржыландыруды шектеу барынша күшейтіледі. Соған байланысты шынайы және объективті қаржылық есеп берудің маңызы арта түседі, өйткені оның көрсеткіштеріне жасалған талдау кәсіпорынның шын мәніндегі мүліктік және қаржылық жағдайын анықтауға мүмкіндік береді.

Кәсіпорынның қаржы жағдайы - ресурстардың қолда барын, орналастырылуын және пайдаланылуын, кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын, баланстың өтімділігін көрсететін көрсеткіштер жүйесімен сипатталатын кешенді түсінік. Есеп беру кәсіпорын мүліктерінің жалпы құнын, шашыратылған құралдардың (яғни негізгі және өзге де айналымнан тыс) құнын, ұтқыр (айналым) құралдардың, материалдық айналым құралдарының құнын, кәсіпорынның меншікті қаражаттарының, қарыз қаражаттарының мөлшерін анықтауға мүмкіндік береді.

Қаржылық есеп берудің деректері бойынша қорлар мен шығындарды қалыптастыруға арналған қаражат көздерінің артықшылығын немесе көпшілігін анықтайды. Бұл орайда кәсіпорынның меншікті, несиелік және өзге қарыз көздерімен қамтамасыз етілгендігін анықтауға мүмкіндік туады. Қаржылық есеп беру кәсіпорынның несиеге қабілеттілігін, яғни оның міндеттемелер бойынша толықтай және өз уақытында есептесе алатындығын бағалауға мүмкіндік береді. Баланстың өтімділігі кәсіпорын өз активтерімен міндеттемелерді жабу дәрежесімен анықталады. Қаржылық есеп беру мынадай активтерді: неғұрлым өтімді активтерді, жылдам сатылатын активтерді анықтауға мүмкіндік береді. Екінші жағынан, қаржылық есеп берудің деректері бойынша кәсіпорының мынадай пассивтерін :неғұрлым жедел пассивтерді, қысқа мерзімді пассивтерді, ұзақ мерзімді пассивтерді және тұрақты пассивтерді анықтауға болады. Мұның өзі нарық жағдайында, бәсекелес - кәсіпорындардың ортасында жұмыс жасайтын кәсіпорындар үшін өте маңызды.

Қазіргі нарықтық қатынастар жағдайында есеп беру көрсеткіштерінің рөлі басқару шешімдерін қабылдау, кәсіпорынның нарықтағы жағдайын анықтау кезінде өте маңызды болмақ. Сондықтан әрбір шаруашылық жүрзізуші субъекті өздерінің қаржылық есептілік жүргізу алдында «ҚР бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы» заңында көрсетілгендей есеп саясатын жасау қажет.

Ұйымның есеп саясаты - бухгалтерлік есеп жүргізу мен қаржылық есептілікті жасау үшін ұйымның қабылдайтын қағидаттары, негіздері және ережелері. Нақты талап болмаған кезде ұйым басшысы негізделген жіберулер мен сапалы мінездемелерге сәйкес ақпараттарды қаржылық есептілікке беруді қамтамасыз ететін саясатты өндеуі тиіс және ол мыналардан тұрады:

1) Есептеу қағидаты, яғни операциялар мен өзге де оқилардың нәтижелері олар пайда болған кезде (ақша қаражаттары немесе олардың эквиваленттері алынған немесе төленген кезде емес) танылады және есеп жазбаларында көрсетіледі және олар жататын кезеңдердің қаржылық есептілігіне енгізіледі.

2) Қызметтің үздіксіздігі, яғни қаржылық есептілік әдетте үздіксіз және кескінсіз болашақта операциялар жүргізетіндей жұмыс істейтін жіберулер негізінде дайындалады. Сөйтіп, ұйымның қызмет ауқымдарын таратуға және мәнді қысқартуға ниеті де, қажеттілігі де жоқ екені болжануда.

3) Түсініктілігі - есептілікте берілетін ақпараттың негізгі сапасы оның оңай түсініктілігі болып табылады.

4) Орындылығы, яғни ақпарат пайдалы болуы үшін шешім қабылдаған кезде пайдаланушылардың тұтынулары үшін орынды болуы тиіс. Ақпарат пайдаланушылардың экономикалық шешіміне ықпал еткен кезде, олардың өткен, осы және болашақтағы оқиғаларды бағалауға немесе қолдауға немесе олардың өткен бағаларын түзетуге көмектесіп орындылық сапасына ие.

5) Мәнділігі, яғни ақпараттың орындылығына оның сипаты мен мәнділігі әсер етеді. Ақпарат егер қаржылық есептіліктің негізінде қабылданған пайдаланушылардың экономикалық шешімдеріне оның қалып қалуы немесе бұрмалануы ықпал ететін болса мәнді болып есептеледі.

6) Сенімділігі, демек ақпарат мәнді қателер мен бір жақтылықтан ерікті болған кезде және оны қандай мақсатта елестететіні болмаса оның нені елестететіні негізінде күтілетіні анық көрсетілетіні сияқты пайдаланушылар оған сенім арта алатын болса сенімділік сапасына ие болады.

7) Салыстырмалығы, яғни ұқсас операциялар мен басқа да оқиғалардың қаржылық нәтижелерін өлшеу мен көрсету барлық ұйымдар үшін оның болуы бойы бірізді және әр түрлі ұйымдар үшін бірізді жүзеге асырылуы тиіс.

1. 2 ҚЕХС форматы және есеп пен есептілікке көшу тәртібі

Әлемдік экономикалық жағдайдағы соңғы он жылдықта болған шапшаң өзгерістер бухгалтерлік есепке алуға және қаржылық есептілікке арналған ережелерді жасау кезінде елдердің қолданатын тәсілдерін айтарлықтай дәрежеде өзгертті. Капитал нарықтары ұлттық шекарадан тыс жерлерде кеңейіп, ұлттық экономикалардың дамуына байланысты кірігу процесі нығаюда. Капитал нарықтарының кемелдене дамуы олардың даму үрдісін инвесторлардың жоғары дәрежеде түсінуін, олардың нығайтылуына, тұрақтылығына және өтімділігіне сенімділігін талап етеді. Қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарының бірыңғай топтамасын қабылдау кредиттердің құнын және инвесторлар үшін маңызды емес стандарттар бойынша есептілікті дайындау жөніндегі әкімшілік шығыстарды қысқарту арқасында ұйымдардың инвестицияларды тарту бойынша шығыстарын қысқартуға себепші болады.

Капитал рыногының жаһандану бағытына қарай өрістеуіне, сондай-ақ халықаралық қаржы рыногының дамуына қарай қаржылық есептік бірегейлігі қамтамасыз етілуі қажет. Мұндай бағыт ұстанған жағдайда еліміздегі бухгалтерлік есеп жүйесі халықаралық есеп стандарттары талабына сай жаңаша құруды талап етеді. Егер ұйымдарда жүргізілетін бухгалтерлік есеп жүйесі халықаралық стандарттар талабына сәйкес болмаса, онда халықаралық капитал рыногын құру мен тиімді объектілерді инвестициялау, қаржыландыру процестері өз мәнін таппайды. Сондықтан потенциалды инвесторлар қаржылық ақпараттардың «тұнықтылығын» талап етеді.

Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары әлемдегі аса дамыған және алдыңғы қатарлы бухгалтерлік есепке алу стандарттары болып табылады деп есептеледі. Сондықтан да көптеген елдерде, мысалы Австралияда, Германияда, Ұлыбританияда шетел эмитенттері биржалардағы өздерінің есептілігін осы елдердің ұлттық стандарттарына емес, халықаралық стандарттарға сәйкес ұсына алады. Басқа мемлекеттерде, мысалы Канадада, Жапония мен АҚШ-та бұған да жол беріледі, алайда ХҚЕС бойынша есептілік дайындайтын компаниялар оның осы елдердің ұлттық стандарттарына сәйкес дайындалатын есептіліктен айырмашылығының тізімін қосымша ұсынуы тиіс. Кейбір елдерде (мысалы Чехияда, Балтық елдерінде) есептілікті ХҚЕС бойынша барлық ірі кәсіпорындар жасауы тиіс. Қазақстанда 2003 жылдан бастап барлық қаржы ұйымдары, 2005 жылдан бастап акционерлік қоғамдар, ал 2006 жылдан бастап өзге де ұйымдар (мемлекеттік мекемелерден басқа) есептілікті ХҚЕС бойынша дайындауы тиіс.

Қазіргі кездегі бухгалтерлік есепке алу ақпараттық базаны білдіреді, оның негізінде ұйым қаржылық есептілікті дайындайды. Бухгалтерлік есепте қалыптастырылатын ақпарат басқарушылық, салықтық статистикалық есептілікті жасау үшін қолданылады, қажет болған кезде осы ақпараттың негізінде есептіліктің басқа да түрлері жасалады. Бухгалтерлік есепке алу жүйесі бір-бірімен өзара байланыста болатын, есепке алу элементтерінің белгілі бір тұтастығы немесе көптілігі. Мұндай жүйе логикалық кешенді қамтиды, онда ұйымның, мемлекеттің, сондай-ақ кез келген басқа да сыртқы, сол сияқты ішкі пайдаланушылардың экономикалық мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында қызметтің түпкі нәтижелерін дұрыс өлшеуге бағытталған ақпарат қорытылады.

Есептілікті пайдаланушылардың барлығында қаржылық есептілік жөніндегі ақпарат нені қамтитынына қатысты белгілі бір үміт-армандары бар. Бұл үміт-армандар уақыт өте келе дамыды және пайдаланушылар бұрын кездестірген қаржылық есептіліктің үлгісі мен мазмұнынан туындады. Осы үміт-армандарға бухгалтерлік есепке алу туралы заңдар, бухгалтерлік есепке алудың регламенті мен стандарттары әсер етті. Қазақстанда үміт-армандар үлгіге және кеңес жүйесі кезінде әзірленген қаржылық есептілікке сүйене отырып дамыды. Шетелдік пайдаланушылардың үміт-армандары Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының принциптері мен тәжірибесіне сүйене отырып қалыптасты.

Кез келген әділ (сенімді) пікірден бухгалтерлік есепке алудың белгілі бір маңызды немесе іргелі принциптеріне немесе тұжырымдамаларына негізделген пікір орынды тұспалдануы мүмкін. Халықаралық түпмәтінде ең болмағанда мынадай бес принцип:

- есептеу принципі;

- қызметтің үздіксіздігі;

- ақылға сыйымдылығы;

- дәйектілігі;

- мазмұнның нысаннан басымдығы іргеліге жатқызылуы мүмкін және заңнама мен бухгалтерлік есепке алу стандарттарында көрсетілуі мүмкін.

Әдеттегі іс-тәжірибе осы принциптерді кез келген елдің бухгалтерлік есепке алу туралы заңнамасында іске асырудан тұрады. Нақты жағдайларда осы принциптерді қолдану көбінесе бухгалтерлік есепке алу стандарттары арқылы жүзеге асырылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.