Біріккен кәсіпкерлік туралы

Жоспары

Кіріспе . . . 2

1. Бөлім. Біріккен кәсіпкерлік түрлері . . . 4Операциялардың бірігіп орындалуы . . . 4Операциялардың бірігіп орындалуының бухгалтерлік есебі . . . 5Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып қарастыру . . . 21
2. Бөлім. Активтердің бірігіп қолданылуы . . . 23Активтердің бірігіп қолданылуының бухгалтерлік есебі . . . 23Бухгалтерлік есеп берудің ақпараттарын ашып қарастыру . . . 28
3. Бөлім. Жай серіктестік келісімшарты бойынша біріккен кәсіпкерлік . . . 30Ортақ іс жүргізбейтін серіктестіктің есебі . . . 30Ортақ іс жүргізетін серіктестіктің жекеленген балансы . . . 36

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер . . .

Кіріспе

Біріккен кәсіпкерлік келісімшарты бойынша (жай серіктестік) операциялардың бухгалетрлік есебі

Біріккен кәсіпкерлік операцияларының тәртібі (жай серіктестік келісімшарты бойынша) БЕЖ 20/03-тің бухгалтерлік есеп шотында регламенттелген.

БЕЖ 20/03-дың 2 пункті бойынша осы құжат мекемемен қолданбайды, егер:

- құрылтайшылық келісімді немесе қаржылық-өнеркәсіп топ құруы туралы келісімді қорытындылағанда; мұның нәтижесінде заңды тұлға немесе қаржылық-өнеркәсіп тобы құрылады;

- басқа мекеменің жарғылық, қойма капиталына, жарна қорына үлес қосқанда;

-экономикалық табыс немесе пайда шығаруды көздемейтін біріккен кәсіпкерлікке қатысу туралы келісімді қорытындылағанда.

Қаржылық-өнеркәсіп топ дегеніміз - негізгі және еншілес сияқты қоғамда атқаратын, не толық не жарым-жартылай өздерінің материалды және материалды емес активтерін қаржылық-өнеркәсіп топ құруы туралы келісім негізінде қосатын заңды тұлғалардың жиыны. Бул келісімнің мақсаты инвестициондық және басқа да проекттер мен программалар үшін техникалық және экономикалық интеграциялау. Бұл программалар қызмет және тауар сбытының нарығын ұлғайтуға және бәсекелестік деңгейін көтеруге, өндірістің тиімділігін өсіруге, жаңа жұмыс орындарын құруға бағытталған.

Өзінің қызметінің негізгі мақсаты пайда табу болатын мекемелер коммерциялық, ал мұндай мақсатта бағытталмаған және тапқан табысын таратпайтын мекемелер коммерциялық емес болып

табылады.

Қатысушылардың үлесінен басқа (мүлік меншіктері), осы мекеменің капиталының өсуіне әкелетін міндеттемелердің өтелуі және активтердің түсуінің (ақшалай қаражаттардың, басқа да мүліктің) нәтижесінде экономикалық пайдасының өсуі бухгалтерлік есепте мекеменің кірісі, табысы болып табылады.

«Экономикалық пайда» термині бухгалтерлік есептің нормативтік реттеу жүйесінің құжаттарында көрсетілмеген. Келешек экономикалық пайда - мекемеге ақшалай қаражаттардың немесе олардың эквиваленттеріне келуіне мүліктің тура немесе жанама әсер етуінің потенциалдық мүмкіндігі.

Азаматтық заңдылықтардың нормаларына сәйкес коммерциялық мекемемен келісілген біріккен кәсіпкерлік (жай серіктестік) келісімшартының барлығына БЕЖ 20/03 қолдана бермейді.

БЕЖ 20/03 «Біріккен кәсіпкерліктің қатысуы туралы қаржылай есеп берудегі» Халықаралық қаржылай есеп беру стандартынның (ХҚЕБС) 31 негізінде құрылған. ХҚЕБС 31-де біріккен кәсіпкерлік бухгалтерлік есеп беру көрсеткіштерінің құрылуының 2 тәсілі көрсетілген: пропорционалдық мәлімет (негізгі амал) және үлестеп қатысу бойынша есеп тәсілдері (мүмкін балама амал) .

Пропорционалдық мәлімет тәсілі - біріккен компаниядағы кәсіпкердің үлесі активтерде, міндеттемелерде, табыс пен шығыстарында кәсіпкердің қаржылай есеп беруіндегі баптарымен қиылыстырылуы немесе кәсіпкердің қаржылай есеп беруіндегі баптарында бөлек жолдармен көрсетілуі бойынша есеп пен есеп беру тәсілдері.

Үлестеп қатысу бойынша есеп тәсілі - инвестиция (біріккен компаниядағы үлесі) алғашында өзіндік құнымен, содан кейін инвестиция объектісіндегі таза активтерді алғаннан кейін үлестің өзгеруінің түзетілуімен ескерілеті бухгалтерлік есеп тәсілі.

БЕЖ 20/03-де де бірігіп операциялардың орындалуы мен активтердің қолданылуы бойынша бухгалтерлік есеп беруде осы тәсілдер қолданылады.

1 Бөлім

Біріккен кәсіпкерлік түрлері

1. 1 Операциялардың бірігіп орындалуы

БЕЖ 20/03 мақсатындағы біріккен кәсіпкерлік қатысуында азаматтық құқұқтық келісіміндегі мекеменің қатысуын, жай серіктестік келісіміндегі немесе басқа да біріккен кәсіпкерлік туралы келісімдерін түсінуге болады.

БЕЖ 20/03 экономикалық пайда табудың әдістерінің түріне қарай біріккен кәсіпкерліктің үш түрлерін бөледі:

1. операциялардың бірігіп орындалуы
2. активтердің бірігіп қолданылуы
3. қызметтің бірігіп орындалуы (жай серіктестік келісімшарты бойынша)

Біріккен кәсіпкерліктің барлық формаларына бухгалтерлік есеп жүргізудің өз тәртібі және қаржылай есеп берудегі мәліметтің ашылуы көрсетілген. Олардың бір бірінен айырмашылығы келесі кестеде көрсетілген:

Біріккен кәсіпкерлік келісімшартының бухгалтерлік есебіндегі уш типтердің бір бірінен өзара айырмашылығы

Біріккен кәсіпкерліктің барлық формаларына келесі мінездемелер қатысты:

- біріккен кәсіпкерліктің екі немесе одан да көп жақтары сәйкес келетін келісіммен байланысты

- осы келісім біріккен бақылауды бекітеді

-заңды тұлғаны құрмай орындала алады.

Айтқанды ескере отырып, осындай келісімді құрастырар алдында негізгі критерийлер тек келісімнің заң жағынан тазалығы ғана емес, сонымен қатар салық нәтижелері, мекеменің кәсіпкерлік қаупі де болуы керек.

БЕЖ 20/03 нақты бухгалтерлік жазбалар келтірілмегендіктен және операциялардың бірігіп орындалуында және активтердің бірігіп қолданылуындағы бухгалтерлік есеп жалпы түрде жазылғандықтан, біріккен кәсіпкерліктің уш түріне мүмкін болатын есеп нұсқаларын көрсетейік.

1. 2. Операциялардың бірігіп орындалуының бухгалтерлік есебі

Операциялардың бірігіп орындалуында:

1) жеке баланс құрылмайды

2) қатысушының салымы бухгалтерлік есепте сәйкес шоттарында ескеріледі және қаржылық енгізудің құрамына аударылмайды

3) операциялардың бірігіп орындалуына қатысты активтер мен міндеттемелердің, табыстар мен шығыстардың есебі қатысушымен жүргізіледі

4) операциялардың бірігіп орындалуы бойынша міндеттемелер мен активтер, табыстар мен шығыстар келісімшарттың әр қатысушысына қатысты жеке үлес түрінде ескеріледі. Ол үшін табыстар, шығыстар, міндеттемелер мен активтердің синтетикалық шоттарына қатысты аналитикалық шоттар құрылады.

5) біріккен өндірістік процестің соңғы этапын орындайтын қатысушы келісімшарттың басқа қатысушыларына арналған өнімнің үлесін баланстан шығарып ескереді.

Операциялардың бірігіп орындалуының өндірістің соңғы этапынан кейін қатысушылар:

- өндірістің барлық стадиясынан өткен өндірілген өнімнің барлығын өздерінің араларында натуралды түрде тарата алады

- өндірістің соңғы этапын орындаған қатысушыға өндірілген өнімнің реализациясын жасауға тапсыра алады.

Қорытынды кезеңді орындамайтын қатысушының есебі

Аналитикалық есептің ұйымдастырылуы

Әр қатысушының бірлескен процесіне қатысты міндеттемелердің, активтердің аналитикалық жекелеген есебінің қалай ұйымдастырылуын анықтау қажет.

БЕЖ 20/03-дің 7 пунктінде көрсетілгендей, осы келісімшарттың қатысушысының салымы бухгалтерлік есепте сәйкесті шоттарды ескеріле береді және қаржылық салымының құрамына аударылмайды. Сонымен қатар, бірлесіп орындалатын операциялар бойынша табыстар, шығыстар, міндеттемелер мен активтер әр келісімшарттың қатысушысына қатысты жекелеген үлесте ескерілетіні, аналитикалық есепте табыстар, шығыстар, міндеттемелер мен активтердің синтетикалық шоттар есебіне сәйкесті ескерілетіні осы пункте талап етіледі.

БЕЖ 20/03-тің 7 пунктінде активтер мен міндеттемелердің жекелеп ескерілуі және аналитикалық есебті қалай ұйымдастырылуы туралы толық көрсетілмеген.

Жекелеген есеп үшін қатысушының жұмыс жоспар шоттарында синтетикалық шоттарға сәйкес аналитикалық субшоттарды қарастыруға болады. Мысалы, «Негізгі құралдар» 01 шоттарына келесі шоттар ашылуы мүмкін:

- «Дербес қызметте қатысатын Негізгі құралдар» субшот 1

- «Бірлескен операцияға қатысатын Негізгі құралдар» субшот 2

Негізгі құралдардың бір жағдайдан басқасына аударылуы бухгалтерлік жазбаларда келесідей көрсетіледі:

Сонымен қатар, бөлек субшоттарда басқа да активтер де ескеріле алады: материалдар, материалды емес активтер, кредиторлық қарыздар және т. б.

Аналитикалық есеп карточкасы, кесте, аналитикалық мәлімет бар кез келген регистр аналитикалық есептің регистрі бола алады.

Аналитикалық есептің тәртібі мекеменің аналитикалық саясатында бекітіледі. Мекеменің жұмыс жоспары шоттарындағы субшоттардан бас тартқанда аналитикалық есеп регистрларының формаларын құру керек және оларды есеп саясатына қосымша түрде бекіту керек.

Соңғы өнімді таратудағы есебі

БЕЖ 20/03-дің 7 пунктіндегі қорытындысы бойынша әр қатысушыға келесі бухгалтерлік жазбалар ұсынылады:

Қорытынды кезеңді орындамайтын серіктестіктің есебіндегі біріккен процестің барлық кезеңі аяқталғаннан соң дайын өнімді бөлуге дейін шығындар аяқталмаған өндірісте ескеріледі. Өнімді бөлгеннен кейін оның қатысушыға тиесілі бөлігі келесі балансқа кірістелу керек:

Кезеңді өзі орындаған қатысушыға өндірістің өзіндік құнына дайын өнім кірістеле алады. Яғни, әр қатысушыға қатысты өнімнің тиесілі үлесінің баланстық құны 20 шоттағы кезеңде көрсетілген өндіріске серіктестіктің кеткен шығынына тең болады.

Содан кейін сатудың есеп шоттарындағы шығуы көрсетіледі.

Мысал 1

ААҚ «Комбайнер» ЖАҚ «Полевод» астықты бірігіп өсіру үшін ресурстарын біріктірді.

Операциялардың бірігіп орындалуы бойынша құрастырылған келісімшарттың талаптары бойынша ААҚ «Комбайнер» егістік үшін техника, жұмыс күші және тұқымдарды қолданады да, астық жинайды.

ЖАҚ «Полевод»арнайы технологияны қолдану арқылы астықты өсіреді.

Өсірілген астық қатысушылардың арасында біріккен процесске кеткен шығындарына пропорционалды таратылады.

Мекеменің 2007 жылға шығыны келесіні құрды:

ААҚ «Комбайнер» - 2 000 000 руб. (900 000 руб. егістік кезеңінде және 1 100 000 астық жинаған кезде), ЖАҚ «Полевод» - 3 000 000 руб.

Біріккен процестің нәтижесінде 500 т астық өсірілді. Есеп беру кезеңідегі шығындардың қатынасы 2:3-тей.

Астықты жинағаннан кейін өнімсеріктестіктердің арасында осылай бөлінді: ААҚ «Комбайнер» 200 т = 500 т х 2 000 000 руб. : (2 000 000 руб. + 3 000 000 руб. ), ЖАҚ «Полевод» - 300 т = 500 т х 3 000 000 руб. : (2000 000 руб. + 3 000 000 руб. )

ААҚ «Комбайнер» 3 300 000 руб. -ға сатып алушыға өзінің астығын сатты, соның ішінде ҚҚС 10 % - 300 000 руб.

Табысқа салықты есептеу үшін ААҚ «Комбайнердің» шығындары бухгалтерлік есепте және салық регистрларының берілгені бойынша салықтың табысқа есептеуімен бірдей делік.

ААҚ «Комбайнердің» бухгалтерлік есебіндегі операцияларды көрсетейік:

Технологиялық циклдар аяқталған соң келесі жазбалар болады:

Сату бойынша басқа да шығындар болса, олардың құны сатудың өзіндік құнына жойылады:

ҚҚС-қа салық салу үшін әр қатысушы өзінің түсімінен төлейді, өткізуді орындайтын қатысушының атынан сатып алуышға шот-фактура беріледі. ААҚ «Комбайнер» өзінің 300 000 руб. түсімінен ҚҚС төлейді, сатып алушыға шот-фактураны өз атынан береді. Сонымен қатар ол өз шығындары бойынша «кірген» ҚҚС шегерімін алады, шот-фактуралар қызметкрелер мен материалдардың сатушыларымен ААҚ «Комбайнерге» толтырылады.

Мүлікке салықты ААҚ «Комбайнер» дербес өзінің негізгі құралдарынан, сонымен бірге астықта бірігіп өсірудегі қатысушылардан төлейді.

Табысқа салықты солай сияқты жалпы түрде алынған табыстан төленеді.

Мысалдан көріп отырғанымыздай, біріккен процесте қорытынды кезеңді орындамайтын қатысушыдағы бухгалтерлік есептегі өндіріс бойынша операциялар және өнімдердің таратылуының көріністері басқа келісімшарттардағы осындай сияқты операциялардан айырмашылығы жоқ. Есептің ерекшелігі тек жалпы процесс аяқталғаннан соң қатысушының алатын дайын өнімнің факті түрдегі өзіндік құнының анықтамасында болады.

Тиесілі табыс есебі

Өндірістің қорытынды кезеңін орындамайтын қатысушыда операциялар көрініс тапқанда, екі күрделі кезеңге көңіл аудару керек.

Біріншіден, өндірістің қорытынды кезеңіндегі дайын өнімнің шығарылуына дейін бір процесске қатысушыдан екіншісіне ары қарай өндеу үшін материалдық активтерді (шалафабрикаттар және т. б. ) тапсыруы болу керек, және осы тапсыруды қалайда болса топтастыру керек.

Бұдан шығатыны, шалафабрикаттар мен содан кейінгі шығарылған өнімдер жай серіктестік келісімшартындағы қатысушылардың бірлескен мүлігі және де ортақ үлестік меншігі болып табылады. Демек, келісімшарттың бір қатысушынан шалафабрикаттың басқасына тапсыруы олардың таратылуы (сатудың) болып табылмайды.

Шалафабрикаттар, құрастырмалы бөлшектер, басқа да жиынтықтардың өндірісінің есебі үшін және оларды ары қарай келесі қатысушыға тапсыру үшін мекеме өзінің есеп саясатында қолданылатын сәйкесті субшоттармен 21 шотын «Өзінің өндірісіндегі шалафабрикаттар» қарастыра алады. Немесе, өзінің қорытынды кезеңін аяқтап, келесі қатысушыға олардың тапсырылуын 20 шотындағы «Негізгі өндіріс» субшотында ескеріле алады. Соңғы жағдайда шалафабрикаттардың тапсырылуын бухгалтерлік жазбада келесідей көрініс табады:

Дт - 20 субшот «Жай серіктестіктің басқа қатысушыларына тапсырылған шалафабрикаттар»

Кт - 20 субшот «Жай серіктестіктің келісімшарты бойынша орындалған шалафабрикаттар»

Мұндай тапсырысты серіктестіктің біріккен басқарылу есебін құрып, тек оперативті есепте ескеруге болады. Өзініздің тандауынызды мекеменің есепті саясатында белгілеп қойған жөн.

Кейбір авторлар осы жазбаны қодануға болады деп ойлайды:

Дт - 76 «Түрлі жабдықтаушылар мен мердігерлермен есеп айырысу»

Кт - 21 субшот «Жай серіктестіктің келісім бойынша орындалған шалафабрикаттар» (43 «Дайын өнім»)

Бірақ автордың ойынша, мұндай жазбада аяқталмаған өндірістің қалдықтарының мағынасы жоғалады, және бухгалтерлік есепте ол келесі қатысушының дебиторлық берешегіне айналады. Бұл жазба келесі қатысушының жауапкершілігінде қалған шалафабрикаттар бөліміндегі қарыз сомасын көрсете алады, сонмен қатар оның сомасымен сәйкес келмеуі де мүмкін.

Бірақ қатысушылардың балансы теңбе-тең болуы керек, ал алдыңғы қатысушының алдында бухгалтерлік баланста осы шығындарды өшіруіндегі келесі қатысушының кредиторлық қарызы көрсетілмейді. Осыған байланысты, шығындарды аяқталмаған өндірісте ескеру керек.

Кейбәі мамандар шығындардың көлемін атауы бір 45 шотқа тиелген тауарлар ретінде тапсырысын қайтарып, шығарылған дайын өнім ретінде көрсетуге болады.

Өндірістің қорытынды кезеңін орындайтын қатысушы барлық соңғы өнімді таратумен айналысқан жағдайда біріккен процесс қатысушына тиесілі табысты қалай көрсету керек сұрағы пайда болады.

Операциялар бірігіп орындалғанда жекеленген баланс құрылмайды. Біріккен процестің басқа да қатысушыларының табыстарын сатушы олардың алдында міндеттеме ретінде көрсету керек.

Ең алдымен, ҚҚС бойынша бюджетпен өзара есеп айырысуды жасамайтын серіктестіктегі ҚҚС қозғалысын мысал ретінде көрсетейік.

Мысал 2

ААҚ «Зима» және ЖАҚ «Весна» операциялардың бірігіп орындалу түріндегі біріккен кәсіпкерлік туралы келісімшарт құрайды.

Келісімшарт бойынша ААҚ «Зима» қатысушысы ЖАҚ «Весна» қатысушысына жабдықтар үшін жиынтақтарды өндіріп, жеткізеді, ал ЖАҚ «Весна» қатысушысы осы жабдықтарды жиыстыру мен оларды сатумен айналысады. ҚҚС бойынша бюджетпен есеп айырысатын өкілетті қатысушы ЖАҚ «Весна» болып табылады.

Біріккен қызметтерді орындау үшін қызметтер мен жұмыстарды, материалдарды жеткізушілермен есеп айырысуды ЖАҚ «Весна» орындайды. Жабдықтаушылармен келісімшартында «Весна» төлеуші ретінде көрсетілген. ААҚ «Зима» жиынтықтарын өндіргенде қолданылатын материалдардың жүкқабылдаушысы ретінде жабдықтаушылар ААҚ « Зиманың» заңды адресін көрсеткен.

Бір ай ағымында ААҚ «Зима» өндірістің кезеңіндегі меншікті шығындарын көтерді: персоналдарға жалақы есептелді, негізгі құралдар мен материалды емес активтер амортизациясы 80 000 руб. сомасына. Одан басқа шеттегі мекемелердің материалдары мен қызметтері ЖАҚ «Весна» арқылы 118 000 руб. сомасына сатып алынды, соның ішінде ҚҚС - 18 000 руб.

Жабдықтарды сатудан табыстар толық көлемде ЖАҚ «Веснаның» есеп айырысу шотына келіп түседі. Келісімнің шарттары бойынша дайын өнім және түсім қатысушылардың арасында осындай пропорционалды түрде таратылады: ААҚ «Зима» - 2/3 және ЖАҚ «Весна» - 1/3.

Мысалды жеңілдету үшін бірлескен кәсіпкерлік қатысушыларда аяқталмаған өндіріс жоқ делік.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс