Аймақты әлеуметтiк экономикалық дамуын жоспарлау мәселелерi

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 80 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыс

Аймақты әлеуметтiк экономикалық дамуын жоспарлау мәселелерi.

2004ж.
МАЗМҰНЫ

Кiрiспе. 3

I БӨЛІМ. Әлеуметтiк-экономикалық дамуды жоспарлаудың теориялық және методологиялық негiздерi

1. 1. Әлеуметтiк-экономикалық жоспарлаудың мақсаты және оның түрлерi. 5

1. 2. Аумақтың әлеуметтiк-экономикалық дамуын жоспралаудың мазмұны, көрсеткiштерi мен құрылымы. . 8

1. 3. Әлеуметтiк-экономикалық дамуды жоспралаудың әдiстерi және оны жасау тәртiбi15

1. 4. Әлеуметтiк-экономикалық дамуды жоспарлаудың құқықтық негiздерi19

1. 5. Жоспарлаудың шетелдiк тәжiрибесi. . …. . 21

II БӨЛІМ. Аумақтың әлеуметтiк-экономикалық дамуын жоспарлау тиiмдiлiгiн талдау

2. 1. Қазақстан Республикасының 2000-2002 жылдарға әлеуметтiк-экономикалық дамуын талдау . . . . 29

2. 2. Оңтүстiк Қазақстан облысының 2000-2002 жылдарға әлеуметтiк-экономикалық даму көрсеткiштерiн талдау……… . . . …. . …35

2. 3. Оңтүстiк Қазақстан облыс дамуының негiзгi басым бағыттары бойынша бағдарламалардың орындалуын талдау… . . . 49

III БӨЛІМ. Оңтүстiк Қазақстан облысының 2005-2010 жылдарға дейiн әлеуметтiк-экономикалық дамуының негiзгi бағыттары

3. 1. Оңтүстiк Қазақстан облысының 2005 жылға дейiн әлеуметтiк-экономикалық дамуы . . . ……. 60

3. 2. Оңтүстiк Қазақстан облысының 2010 жылға дейiн стратегиялық жоспарды iске асыру бойынша iс қимял стратегиясы71

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 81
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ. 82

КІРІСПЕ

Бiздiң алға қарай тұрақты жылжуымыздың басты шарты - бiздiң қоғамымыздың алға қойылған мақсаттарға қол жеткiзудегi бiртұтастықы, халықтың барлық жiктерi мен топтарының ортақ мiндеттердi шешуге бағытталған стратегия айналасындағы топтасуы. Сондықтан стратегиялық жоспарлау мен стратегиялық бақылау, есептiлiк пен жауапкершiлiк жүйесi қажет.

Экономикалық тiрлiгiмiздiң мiндеттерiн шеше отырып, Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi дамуының Стратегиясында келешекке деген көзқарасын Елбасы Нүрұлтан Назарбаев баян еткен болатын. Онда қоғамымыздың болашағы ен мемлекетiмiздiң мұратын iске асыруға, өзiмiздiң басым мақсаттарымызды дұрыс айқындауға, тиiстi стратегияларымызға таңдау жасап, осы жолмен жүру үстiнде ерiк-жiгер мен төзiмдiлiк таныта отырып, күш-қуатымызды, уақытымыз бен ресурстарымызды жөнсiз зая кетiруден сақтандыру үшiн қажеттi бағыттары айқын көрсетiлген. Мемлекетiмiз бен қоғамымызды құрудың дұрыс стратегиясын таңдап алужың өмiршең мәнi бар. Екшеле талданып жасалған стратегиялық жоспар назарды жинайқтайды, тәртiпке жұмылдырады. Бiздiң әлiмiз осы айтылған перспективаларға қол жеткiзуi үшiн мынадай ұзақ мерзiмдi 7 басымдықты iске асыру қажет:

Ұлттық қауiпсiздiк.

Аумақтық тұтастықын толық сақтай отырып, Қазақстанның тәуелсiз егемен мемлекет ретiнде дамуын қамтамасыз ету.

Ішкi саяси тұрақтылық пен қоғамның топтасуы

Қазақстанға бүгiе және алдағы ондаған жылдар iшiнде ұлттық стратегиясын жүзеге асыруға мүмкiндiк беретiн iшкi саяси тұрақтылық пен ұлттық бiртұтастықты сақтап, нығайта беру.

Шетел инвестицияларының деңгейi жоқары, дамыған нарықтық экономикаға негiзделгеен экономикалық өсу.

Экономикалық өрлеудiң нақтылы, тұрлауы және барған сайын арта түсетiн қарқынына қол жеткiзу.

Қазақстан азаматтарының денсаулығы, бiлiмi мен әл-ауқаты.

Барлық қазақстандықтардың өмiр сүру жағдайларын, денсаулығын, бiлiмi мен мүмкiндiктерiн ұдайы жақсарту, экологиялық ортаны жақсарту.

Энергетика ресурстары.

Мұнай мен газ өндiрудi және экспорттауды қалыпты экономикалық өрлеу мен халықтың тұрмысын жақсартуға жәрдемдесетiн табыс алу мақсатында жедел арттыру жолымен Қазақстанның энергетикалық ресурстарын тиiмдi пайдалану.

Инфрақұрылым, әсiресе көлiк және байланыс.

Осы шешушi секторларды ұлттық қауiпсiздiктi нығайтуға, саяси тұрақтылық пен экономикалық өрлеуге жәрдемдесетiндей етiп дамыту.

Негiзгi мiндеттермен ғана шектелетiн кәсiпқой мемлекет.

Ісiне адал әрi бiздiң басты мақаттарымызға қол жеткiзуге халықтың өкiлдерi болуға қабiлеттi Қазақстанның мемлекеттiк қызметшiлерiнiң ықпалды және осы заманға корпусын жасақтау.

Сонымен, ұзақ, орта және ағымды мерзiмге әлеуметтiк-экономикалық саясатты жоспарлау және этап бойынша стратегиялық мақсаттарға жету - кез-келген мемлекеттiң, аумақтың немесе мекеменiң табысты және өркендi дамуының кепiлi.

Осы дипломдық жұмыста аумақтың әлеуметтiк-экономикалық дамуының индикативтiк жоспары мәселелерiне, жоспардың тәсiлдерiне, республикамызда және облысымызда қалыптасқан әлеуметтiк-экономикалық жағдайына сараптама жасалынады. Соның негiзiнде келешекте күтiлетiн нәтижелер айқындалады.

Осы дипломдық жұмыстың мақсаты:

нарықты экономика жағдайында жоспарлау қажеттiлiгiн негiздеу;
аймақ экономикасының күштi және әлсiз жақтарын, мүмкiндiктерiн ескерiп, облыстың әлеуметтiк-экономикалық дамуын жоспарлау;
экономикалық өсiмдi қамту арқылы, облыс тұрғындарының өмiр сүру деңгейiн болжау.

I БӨЛІМ

ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫІ ДАМУДЫ ЖОСПАРЛАУДЫі ТЕОРИЯЛЫІ ЖӘНЕ МЕТОДОЛОГИЯЛЫІ НЕГІЗДЕРІ

Әлеуметтiк-экономикалық жоспарлаудың мақсаттары мен мiндеттерi. Жоспарлаудың түрлерi.

Кез келген қоғам, өзiнiң болашақтағы даму перспективасын анықтап, болжаусыз өмiр сүре алмайды. Экономикалық болжамдар қоғамның даму мақсатын, сол мақсатқа жетуге қажеттi экономикалық ресурстар көлемiн - ұзақ, ортақ, қысқа ерзiмдiк жоспардың тиiмдi варианттарын, үҮкiметтiң экономикалық, техникалық саясаттарының негiзгi бағыттарын анықтау үшiн қажет. Экономикалық болжам дегенiмiз экономикалық прогностиканың барлық әдiс-тәсiлдерiн, құралдарын қолдануға және экономикалық құбылыстарды зерттеудiң ғылыми әдiстемелерiне негiзделген экономикалық жоспарлау процесi.

Жоспарлау - экономиканың объективтi заңдары мен заңдылықтарын зерттеп түсуiне бiлу және оларды саналы түрде пайдалану арқылы әлеуметтiк-экономикалық дамудың жоспарларын ғылыми негiзде дайындау мен олардың орындалуын ұйымдастыру процессi. Жоспарлаудың негiзгi мақсаты - экономикада баланстық үйлесiм мен макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету үшiн белгiлi бiр пропорциялар мен пропорционалдыққа қол жеткiзу.

Экономикалық пропорциялар дегенiмiз өндiрiстiң әр түрлi элементтерi (машиналар, құрал-саймандар, шикiзат және материалдық қорлар, жұмыс күшi) арасындағы, әр түрлi өндiрiс салаларының өнiм көлемдерi арасындағы, түптеп келгенде өндiрiс құрылымдары мен өндiру көлемдерi және тұтыну құрылымдары мен тұтыну көлемдерi арасындағы белгiлi сандық қатынастар.

Экономикалық пропорциялар өздiгiнен (стихиялық) және адамның мақсатты түрде жүргiзген әрекеттерi нәтижесiнде құрылуы мүмкiн.

Капиталистiк экономикалық формацияның қалыптаса бастаған алғашқы кезеңiнде, пропорциялар нарықтық үйлестiру механизмi арқылы және кризистер арқылы қалыптасады. Оған экономиканың даму заңдары үздiксiз ықпал тiп отырады. Тауар өндiрушiлер экономикалық заңдардың бар-жоғын сезбесе де, сол заңдардың талабына сәйкес қызмет жасайды. Мысалы, ол өндiрген тауарына баға қойған кезде, тек өзiнiң жұмсаған шығынын есептеп қоймай, сонымен бiрге базарда қалыптасқан жағдайды ескередi. Оған құн заңы ықпал етедi. Сонымен, бiрiнен-бiрi туындап отыратын, бiрiмен-бiрi тықыз байланыстағы тауар өндiрушiлер қызметi арқасында экономикада пропорциялар жүйесi құрылады. Яғни, экономиканың құрылымдық бөлiктерi арасында белгiлi бiр сандық қатынастар қалыптасады. Оны бiз пропорционалдық деймiз.

Өндiрiс күштерiнiң дамуы жоқары деңгейге жеткен кезде, нарықтық үйлестiру механизмi де, криистер де экономикалық пропорцияларды құруға жеткiлiктi бола алмайды.

Осы жағдайда экономикалық пропорциялар жүйесiн, пропорционалдықты саналы түрде құру қажеттiлiгi туындайды. Саналы түрде құрылған пропорционалдық - жоспарлылық болып табылады.

Жоспарлау төменде көрсетiлген мiндеттердi атқарады:

қоғамның әлеуметтiк-экономикалық дамуының негiзгi бағыттарын анықтау;
жоспарлы кезең экономикасының сандық және сапалық сипаттамаларын белгiлеу;
материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын орынды пайдалану арқылы ғылыми-техникалық, әлеуметтiк және экономикалық мәселелердi шешудiң тиiмдi жолдарын таңдау;
жекелеген салалар мен аумақтардың даму қарқыны мен пропорцияларын анықтау.

Жоспарлау 1 схемада көрсетiлген классификацияға сәйкес жiктеледi:

Жоспарлаудың деңгейiне (масштабына) байланысты: макроэкономикалық (халық шаруашылығының) ; аумақтық (облыстық, аудандық) ; ұйым iшiнде (iшкi жоспарлау) ; микроэкономикалық (салалық көрсеткiшдертi жоспарлау) .

Жоспарлау мерзiмiне байланысты: ұзақ мерзiмге жоспарлау (5 жылдан 20 жылдан арғы мерзiмге) ; орта мерзiмдiк (1 жылдан 5 жылға дейiн) ; ағымдағы жоспарлау (1 айға дейiн, 1 айдан 1 жылға дейiн) . Жоспарлау процесiнiң мазмұнына (жоспарлау объектiсiне) байланысты: экономикалық жоспарлау (өндiрiстiк қатынастардың даму жоспары, халық шаруашылығы дамуының динамикасы) ; әлеуметтiк жоспарлау (демография процестерiн, халықтың өмiр сүру деңгейiн, еңбек ресурстарының даму болжамы) ; ғылыми-техникалық жоспарлау (ғылыми-техникалық прогресстiң даму болжамы) ; экологиялық жоспарлау (табиғи ресурстарды пайдалану болжамы, қоршаған ортаны қорғау) .

Сонымен, жоспарлаудың негiзгi мақсаттарына төмендегiлердi жатқызуға болады:

мемлекеттiк экономика саясатын және экономиканы мемлекеттiк реттеу шараларын жасау;
экономиканың өсу қарқынын, қажеттi сапасын қамту және қолдау;
ұлттық экономиканың циклдiк тепе-теңдiгiн орнату және қолдау;
барлық экономикалық шешiмдердiң үйлестiлiгiн қамту;
ұлттық экономиканың тұрақты дамуын қамту.

Макроэкономикалық Ұзақ мерзiмге Экономикалық

(мемлекеттiк) жоспарлау жоспарлау

жоспарлау.

Аумақтық Орта мерзiмге Әлеуметтiк

жоспарлау жоспарлау жоспарлау

Ұйым iшiндегi Ағымдағы Ғылыми-техникалық

жоспарлау жоспарлау жоспарлау

Микроэкономикалық Экологиялық

жоспарлау жоспарлау

Қазiргi кездегi басқару теориясы мен тәжiрибесiнде жалпы мемлекеттiк макроэкономикалық жоспарлаудың бюджеттiк, стратегиялық, индикативтi, директивтi формалары бар. Солардың iшiнде Қазақстан үшiн стратегиялық және индикативтi жоспарлардың маңызы зор болып отыр.

Стратегия - ұғымы ежелгi грек елiндегi ауқымды өкiлеттiлiкке ие болатын басқарушыны, тура аудармасында “генерал шеберлiгiн” бередi.

Стратегиялық жоспарлау - Үкiметтiң, аумақ әкiмшiлiктерiнiң, мекеме және фирма басшыларының өндiрiс сұрақтары бойынша, кiрiс және шығыс, бюджет, салық, баға және әлеуметтiк қорғау бойынша ұзақ мерзiмдi жобалары.

Индикативтi жоспарлау - мемлекеттiң әлеуметiк-экономикалық дамуының негiзгi бағыттары және индикаторлары, соны iске асыру бойынша жоспарланған мерзiмге iс шаралары және мемлекетiк экономикалық реттеуiш тiзiмi бар құжат.

Индикативтi жоспарлаудың негiзгi мақсаты - ұлттық экономиканың бiр қалыпты дамуын, оның құрылымдық өзгерiстерiн, дағдарысты жағдайлардың алдын-алу және олардың ықпалын жұмсарту, елдiң экономикалық және саяси тәуелсiздiгiн қамтамасыз ету. Сондықтан, индикативтi жоспарлау төмендегi талаптарға сай болуы шарт:

республика экономикасын мемлекеттiк ретеуде қолданылатын құралдардың тиiмдi болуына қол жеткiзу;
нарық механизмдерiнiң әрекетi негiзiнде экономиканың өзiн-өзi реттеу деңгейiнiң жоқары болуын қамтамасыз ету және шаруашылық жүргiзшi субъектiлердiң өзiндiк экономикалық белсендiлiгiн пайдалануына кеңiнен жағдай жасау;
әлемдiк тәжiрибеде кеңiнен қолданылып жүрген және тиiмдiлiгi дәлелденген экономикалық талдау, болжау мен реттеу әдiстерiн пайдалану;
аумақтық экономикалық саясаттың тиiмдiлiгiн қамтамасыз ету.

1. 2 Әлеуметтiк-экономикалық жоспарлаудың мазмұны, көрсеткiштерi мен құрылымы

Жоспарлау - басқарудың маңызды жүйесi және қазiргi экономикалық дағдарыстан шығу тәсiлдерiнiң бiрi. Нарықты экономикаға өту кезiнде басқару жүйесiн одан әрi дамыту және осы кезеңге тән жаңа қағидаларды басшылыққа ала отырып экономиканы жандандыру - бүгiнгi күннiң өзектi мәселелерiнiң бiрi.

Жоспарлау - белгiлi мерзiмге есептелген басқару объектiлерiн дамытуда қолайлы альтернатива таңдауға бағытталған басқару қызметiнiң бiр түрi. Басқару объектiсiнiң даму қарқыны жән келешекте күтiлетiн күйi бар жоспар - жоспарлау процесiнiң қорытындысы болады. Жоспарда мақсат және оларды iске асыру бойынша iс-шаралар жүйесi мiндеттi түрде болу қажет.

Жоспарлауға келесi ерекшiлiктер тән:

1. Жоспарлау алдын-ала қабылданған шешiм және келешекте белгiлi нәтижеге жетуге бағытталған.

2. Әр түрлi жағдайларға байланысты жоспарға тұрақты түзетулер енгiзiледi, сондықтан жоспарлау жүйесi икемдi және өзгерiстерге бейiмделу қажет.

3. Жоспарлау процесi қате iстердi болдырмауға және қолданбаған мүмкiндiктердi аайтуға бағытталған.

Жоспарлау процесiнiң негiзгi элементтерi төменде көрсетiлген.

ЖОСПАРЛАУ: ЖОСПАРЛАУ

НӘТИЖЕЛЕР: НӘТИЖЕЛЕР

ЖОСПАРЛАУ: АМАЛДАРЫ

ЖОСПАРЛАУ: РЕСУРСТАР

ЖОСПАРЛАУ: ЕНГIЗУ

ЖОСПАРЛАУ: БАІЫЛАУ

1 сурет. Жоспарлау процесiнiң негiзгi элементтерi.

Жоспарлау төмендегi принциптерге негiзделiнедi:

ЖҮЙЕЛIЛIК;
ЖИНАІТЫЛЫҚ;
ҮЙЛЕСIМДIЛIК;
ИКЕМДIЛIК;
РЕСУРС МҮМКІНДIКТЕРIНIҢ ШЕКТIЛIГI.

ЖҮЙЕЛІЛІК - жоспар шешiмiн жасау және негiздеу барысында экономиканың барлық элементтерiн есепке алу қажеттiгн ұйқарады.

ЖИНАІТЫЛЫІ - жоспар шешiмiн жасау және негiздеу барысында, оның iске асырғанда салдарын ескеру қажеттiгн ұйқарады.

ҮЙЛЕСІМДІЛІК - жоспарланған объекттiң жұмыс iстеуiн және дамуының нәтижелi болуына жоспар шешiмiн бейiмдеу.

ИКЕМДІЛІК - жоспар шешiмiнiң тұрақты болатын өзгерiстерге бейiиделуiн ұйқарады.

РЕСУРС МҮМКІНДІКТЕРІНІі ШЕКТІЛІГІ - қолда бар ресурстарды ұтымды және нәтижелi пайдалану қажеттiгiн ұйқарады.

Экономикалық және әлеуметтiк дамудың барлық жақтары, жоспар мен болжамның мақсаты мен талаптары, қоғамдық өндiрiстiң салалары мен құрылымдарының дамуындағы сандық және сапалық өзгерiстер бiрiмен-бiрi тықыз байланысқан көрсеткiштер арқылы берiледi. Көрсеткiштер жүйесi мынадай талаптарға сай болуы керек:

экономикалық және әлеуметтiк даму процесiнiң заңдылықтары мен мұқтаждығын ескеруi керек;
болжам мен жоспардың мақсаты мен мiндетiн жеткiлiктi дәрежеде көрсетуi шарт;
атаулы негiзде, яғни жоспарлардағы көрсеткiшi орындаушыны анық, нақты көрсетуi керек;
кешендi негiзде, яғни ұдайы өндiрiс пен әлеуметтiк дамудың барлық жақтарын қамтуы қажет;
аймақтар мен салалардың ерекшелiктерiн ескерiп, көрсетуi керек;
қоғамдық өндiрiстiң жоқары тиiмдiлiгiне және iстiң сапасына қол жеткiзудi ынталандыруы шарт.

Жоспар көрсеткiшi дегенiмiз - басқару шешiмiнiң нақтылы бiр тапсырмасын санмен көрсету формасы. Жоспарлық көрсеткiштер өзiнiң сыртқы белгiсiне және атқарар мiндетiне байланысты бiрнеше топқа бөлiнедi. Олар: сандық және сапалық; натуралдық және құндық; абсолюттiк және салыстырмалық; нормативтiк (директивтiк) және есептiк көрсеткiштер.

Сандық көрсеткiштер жоспардағы тапсырманың сандық белгiсiн көрсетедi. Олар көлемдiк және сандық болып екiге бөлiнедi. Көлемдiк көрсеткiштер, мысалы, өндiрiлген өнiмнiң көлемiн көрсетсе, тармақтық (сандық) көрсеткiштер мектептердiң, кiтапханалардың т. б. санын көрсетедi.

Сапалық көрсеткiштер өндiрiс тиiмдiлiгi, экономикалық құбылыстар мен процестердiң сапалық белгiлерiн көрсетедi (еңбек өнiмдiлiгi, өзiндiк құнның азаюы, материалдық ресурстардың шығын нормасы) .

Натуралдық көрсеткiштер ұдайы өндiрiс процесiнiң физикалық өлшем бiрлiктерiмен өлшенетiн жарықтарын көрсетедi. Мысалы, өндiрiлген өнiм көлемi (салмағы, ұзындығы бойынша) . Кейбiр экономикалық құбылыстар шартты-натуралды бiрлiктермен өлшенуi мүмкiн.

Құндық көрсеткiштер экономикалық құбылыстарды натуралдық-заттық құрамын басқа құндық өлшеммен көрсетедi. Олардың арқасында әр түрлi салалар өнiмдерiн, еңбек шығыны мен оның нәтижесiн салыстыруға мүмкiндiк туады. Құндық көрсеткiштердiң көмегiмен экономикадағы көптеген байланыстар мен пропорциялар анықталады.

Абсолюттiк көрсеткiштер өнiм, еңбекақы, т. б. көлемдерiн көрсетедi. Ал салыстырмалық көрсеткiштер салыстырмалы өлшемдермен белгiленедi (үлес салмағы) .

Директивтiк көрсеткiштер, жоспардағы негiзгi тапсырманы, жоғарғы органның төменгi органдарға, кәсiпорындарға бекiткен тапсырманы көрсетедi. Олардың бiрi түрi болып нормативтiк көрсеткiштер саналады, олар басқарудың барлық деңгейiне мiндеттi түрде орындалуы шарт көрсеткiштер. Болжаудың негiзгi мақсаты экономикалық дамудың балама бағыттарын және олардың әлеуметтiк-экономикалық салдарын анықтау болғандықтан ол экономиканы жоспарлаудың алғашқы сатысы болып табылады.

Қазiргi қалыптасқан нарықтық қарым-қатынас экономиканың жоспарлау түрiн жоймайды, керiсiнше экономикалық және әлеуметтiк дағдарыстан шығудың бiр тәсiлi болып жаңа құндылыққа және сапаға ие болады.

Қазiргi дүние жүзiлiк экономика дамуында ұйымшылдық және жоспарлылық күшею тенденциясы тән. Барлық елдерде болждау және жоспарлау тәжiрибесi кең таралғаны, осыған дәлел. Сонымен қатар, экономиканы мемлекеттiк реттеу жүйесiнде жоспарлаудың мазмұны және мақсатты өзгеруде.

Экономиканы мемлекеттiк реттеудегi аса маңызды және күрделiсi - индиактивтiк жоспарлау болып табылады.

Индиактивтiк жоспарлаумен қамтамасыз етудiң маңызды себептерiне төмендегiлер жатады:

1. Ұлттық экономика индекаторларында (бюджет, қаржы, пайыздық ставка және т. б. ) мемлекеттiң ролi артуда. Макроэкономикалық балансты орнатуға және қолдауға мемлекет ынталы болып тұр және басқару субъектiсi ретiнде орын алуда. Сөзсiз, мұндай басқару - ұлттық экономика дамуының проблемалары және келешегi бойынша бiлiмсiз және стратегиясыз мүмкiн емес.

2. Нарықтық қарым-қатынастың қажетi жоқ немесе шектелген экономика салаларында индикативтiк жоспарлауды қолдану қажет (қорғаныс жүйесiнде, ғылым және бiлiм саласында) . Бұл салаларда ресурс үйлестiруде нарықтық қарым-қатынастан тыс тәсiлдердi қолдану қажет.

3. Мемлекеттiк жоспарлаудың негiзгi мiндетi - инфляцаны, жұмыссыздықты, бюджеттiк дефициттi және т. б. жеңi.

4. Қазiргi кезде ұлттық экономиканың интеграциясы мемлекеттiк немесе макроэкономикалық жоспарлаудың ролiнiң артуына себеп болып тұр.

5. Табиғи ресурстар азаю және экологиялық қауiпсiздiк жүйесiн құру сияқты, глобальды мәселелердi шешу үшiн макроэкономикалық жоспарлау қажет.

Индикативтiк жоспар келесi бөлiмдерден құралады:

Өткен жылдың әлекметтiк-экономикалық дамуына сараптама.
Жобаланған мерзiмге әлеуметтiк-экономиккалық даму саясатының мақсаты және мiндеттерi.
Макроэкономикалық саясат. Қаржылық-несиелiк саясат; Салықтық-бюджеттiк саясат.

4. Іүрылымдылық саясат.

Сауда саясаты.
Баға саясаты;
Құнды қағаздар нарығының саясаты;
Инвестиция саясаты.

Экономика секторларын дамыту. Өнеркәсiп; Ауыл шаруашылығы; Іүрылыс; Көлiк және байланыс; Қаржы саласы; Сауда; Ғылым және технологиялар.
Әлеуметтiк дамуХалық, жұмыспен қамту және еңбек ресурсының дамуы; Кедейшiлiкпен күресу және халықты әлеуметтiк қорғау; Әлеуметтiк-экономикалық дамуда әйелдердiң қатысуы; Бiлiм беру; Денсаулық сақтау; Мәдениет, спорт және туризм.

7. Қоршаған ортаны қорғау.

Әлеуметтiк-экономикалық мақсаттарды шешу мерзiмiнiң ұзақтықына байланысты индикативтiк жоспарлар жүйесi стратегиялық, орта мерзiмдiк, және жылдық жоспарлардан тұрады, олар мкаро-аумақтық, салалық деңгейдi қамтиды.

Республика Президентi Н. Назарбаевтың 1997 жылғы Қазақстан халқына жолдауында жарияланған “Қазақстан-2030” - жоспары стратегиялық жоспарға жатады. Стратегиялық жоспарлар ұзақ мерзiмге жасалады және ұлттық экономика дамуының ұзақ мерзiмдiк мақсаттарын, мәселелерiн, басынқыларын анықтайды және оларды жүзеге асыру кезеңдерi мен мемлекеттiк әлеуметтiк-экономикалық саясаттың жалпы бағыттарын белгiлейдi.

Стратегиялық жоспарлау - көптеген мемлекеттер, iрi және орта компаниялар соңғы кездерi кеңiнен қолданып жүрген арнаулы бiлiм саласы. Ол басқаруда ертеден қолданылып келедi, бiрақ жиi және кең көлемде қолданылуы екiншi дүниежүзiлiк соғыс кезiнен басталады және тек әскери ғана емес, сонымен қатар азаматтық қызмет пен бизнес сферасында да кеңiнен қолданылғандықтан қазiргi кезде жеке ғылым саласы ретiнде қалыптасады.

Стратегиялық жоспарлар төмендегi бөлiмдерден тұрады:

саланың ағымдағы қал-күйiне баға беру;
жоспарлы кезеңдегi министрлiк жұмысының мақсатын анықтау;
басынқылар;
SWOT - мақсаттарға қол жеткiзу мүмкiндiктерiн талдау;
мақсаттарға қол жеткiзу стратегиясы;
стратегияларды жүзеге асыру кезеңдерi, немесе аралық мақсаттар.

SWOT - ағылшын әрiптерiнiң аббревиатурасы. Қазақ тiлiнде күштi әрiптерiнiң аббревиатурасы. Қазақ тiлiнде күштi (ұтымды) және әлсiз жақтар, мүмкiндiктер мен қатерлер мағынасын бередi. Ол сыртқы және iшкi жағдайларды жүйелеу негiзiнде алға қойған мақсаттарға жету стратегиясын жасау үшiн қолданады.

Төмендегi схемада жоспарлау мазмұны көрсетiлген.

ЖОСПАРЛАУ

Миссия

Басты

мақсат

Күштi

жақтар Әлсiз

жақтар

Мүм-

кiндiк

тер Қатер-

лер

Күтiлетiн нәтижелер

2 схема. Жоспарлау мазмұнының схемасы.

Оңтүстiк Қазақстан облысының даму жоспарының

SWOT-талдауы.

Миссия - аумақтық мүмкiндердi iске асыру негiзiнде экономиканың нақты секторын өркендету.

Басты мақсат - облыс тұрғындарының тұрмыс деңгейi мен оның сапасын арттыру.

Күштi жақтар

Ауыл шаруашылығының дамуына ауа райының қолайлығы.
Облыстың жоғарғы транзиттiк әлеуетi
Көптеген еңбек ресурстарының саны
Жекеменшiктiң көп үлесi
Экспортқа негiзделген өндiрiстер (мақта, талшығы)
Мәдени және тарихи орталықтардың саны

Әлсiз жақтар

Өндiрiстiк базаның бәсекелестiк қабiлетсiздiгi
Облыстың субвенциялық бюджетi
Қаржы ресурстарының жеке секторға өту қабiлетiнiң төмендiгi
Нақты жер нарығның болмауы
Қоғамда қылмыстық с-әрекеттердiң өсуi
Экологиялық және эпидемиологиялық жағдайдың өршуi.

Мүмкiндiктер

Үлкен өкiлеттiктердiң, бюджеттiк қарым-қатынастарды қоса орталықтан аймақтарға таралуы.
Ауыл шаруашылығы өнiмдерi мен қайта өңдеу өнiмдерi үшiн сыртқы және iшкi нарықтар әлеуетi.
Кiшi және орта кәсiпкерлiктi дамыту.
Дәстүрлi емес секторға инвестицияларды тарту
Шекаралық сауда мен қызмет түрлерiнiң ұлғаюы
Альтернативтi энергия көздерiн пайдалану

Қатерлер

Облыстың электр тарату және сумен қамтамасыз ету жағынын басқа мемлекеттен тәуелдiлiгi.
Халықтың заңсыз көшiп қонуы және контрабандалық қылмыспен айналысуы.
Көршi мемлекеттерден аймақта билiкке бәсекелесуi
Сыртқы және iшкi нарықтардың жоғалуы импорттық тауарларға, сауда кедергiлерiне жол беруi.

Күтiлетiн нәтижелер

Кiрiстi көбейтудiң және салық салу базасын кеңейтудiң есебiнен бюджеттiң субвенциясыздығына шығу.
Облыстың өндiрiс әлеуетiн диверсмкациялау үшiн негiз қалау.
Ауыл шаруашылығын сауықтыру және оны әрi қарай дамыту және оның базасында бәсекелестiкке қабiлеттi қайта өңдеу өндiрiстердi құру;
Облыс өндiрiсi мен халқын жұмыспен қамту көлемiнде, орта және шағын кәсiпкерлiктiң үлесiн арттыру.
Қазiргi заманғы технологияларды, басқару дағдыларын және маркетингтiк қызмет көрсетудi енгiзе отырып тiкелей инвестициялардың ағымына жағдай жасау.
Облыстың құрылымдық экономикалық реформаларын аяқтау және жергiлiктi өнiмдердiң экспортқа шығуын көбейту.
Транзиттiк әлеуетiн жүзеге асыру және облыстың көлiк жүйесiнiң бiртұтастықын қамтамасыз ету.
Облыстың энергетикалық (газ, электр) және су ресурстары бойынша сыртқы тәуелдiгiн төмендету.
Жергiлiктi ерекшелiктерiн ескере отырып, облыстың аудандары мен қалаларын дамыту.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.