Ыстыққа төзімді болатар және қорытпалар

1 . Кіріспе
Ыстыққа төзімді болаттар және қорытпалар .
2 . Негізгі бөлім .
Ыстыққа төзімділік . Ыстыққа төзімді қорытпалар .
3 . Қорытынды .

Ыстыққа төзімді болаттар және қорытпалар дегеніміз – бұл 550 C-ден жоғары температуралар кезінде жүктелмеген немесе аздап жүктелген жұмыс барысын-да беттердің газды орталарда химиялық әсерлерге төзуі.
Ыстыққа берік болаттар және қорытпалар дегеніміз – бұл болаттар мен қорытпалардың жоғары температураларда жоғары механикалық қасиеттерге ие болуы.
Соңғы жылдары техникада жоғары температураларды , жоғары қысым мен кернеуді кеңінен қолданады .
Металдардың өзін-өзі ұстауы жоғары температураларда біршама өзгеше , қалыпты , немесе тіпті 300-350 С-дегі көрсеткіштерінен айырмашылығы бары анықталды .
Әрине сондықтан , жоғары температураларда жұмыс істеуге арналған ыс-
тыққа төзімді және ыстыққа берік болаттар мен арнайы қорытпаларға үлкен көңіл бөліне бастады .

1 . Гуляев А . П . Металловедение . Учебник для вузов . 6-е изд . , перераб . и доп . М . : Металлургия , 1986 . 544 с . ( қолданылғаны : 382-389 беттер ) .
2 . Металдар мен конструкциялық материалдар технологиясы . А . Қ . Омаров . “ Мектеп ” баспасы . Алматы --1970 . ( қолданылған : 23-ші бет ) .
3 . Сөздік . Машинажасау . Қазақша-орысша , орысша-қазақша .
4 . Сөздік . Механика және машина тану . Қазақша-орысша , орысша--қазақша .

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ыстыққа төзімді болатар және қорытпалар.

Ыстыққа төзімді болаттар және қорытпалар дегеніміз – бұл 550 C-ден жоғары
температуралар кезінде жүктелмеген немесе аздап жүктелген жұмыс барысын-да
беттердің газды орталарда химиялық әсерлерге төзуі.

Ыстыққа берік болаттар және қорытпалар дегеніміз – бұл болаттар мен
қорытпалардың жоғары температураларда жоғары механикалық қасиеттерге ие
болуы.
Соңғы жылдары техникада жоғары температураларды , жоғары қысым мен
кернеуді кеңінен қолданады .
Металдардың өзін-өзі ұстауы жоғары температураларда біршама өзгеше ,
қалыпты , немесе тіпті 300-350 С-дегі көрсеткіштерінен айырмашылығы бары
анықталды .
Әрине сондықтан , жоғары температураларда жұмыс істеуге арналған ыс-

тыққа төзімді және ыстыққа берік болаттар мен арнайы қорытпаларға үлкен
көңіл бөліне бастады .

.

Ыстыққа төзімділік. Ыстыққа төзімді қорытпалар.

Ыстыққа төзімділік металдың жоғары температураларда тотығуға қарсы
тұруымен сипатталады .
Тотығу қалай жүреді ? Болаттың тотығуының бастапқы сатысы – таза
химиялық процесс . Бірақ тотығудың кейінгі жүруі –енді күрделі процесс. Бұл
тек оттегі мен металдың химиялық қосылыс түзуінің процесі ғана емес ,
сонымен қатар көп күйжайлық тотыққан қабат арқылы оттегі атомдары мен метал
атомдарының диффузиясы . Тығыз тотық қабыршығы кезінде отқабыршықтың түзілу
жылдамдығы атомдардың отқабыршық қабаты арқылы диффузиялануымен сипатталады
. Ол өз кезегінде температураға және тотық қабыршығының құрылымына
байланысты .
Температураның жоғарылауымен қатар тотығу да арта түседі ( 1-ші сурет
) және бірден 570 С кезінде тығыз оксидтер типі Fe O және Fe O орнына
борпылдақ FeO оксиді түзіледі .
Темір оттегімен бірнеше химиялық қосылыс түзеді : FeO ( вюстит ) , Fe
O (магнетит ) және Fe O ( гематит ) . Көрсетілгендей , диффузиялық қабаттың
құрылымы диффузия температурасындағы сәйкес жағдай диаграммасының
изотермиялық кесінділеріне сәйкес келеді .
Эвтектоидтан төмен температураларда ( 570 С ) тотыққан қабат екі
оксид аймақтарынан тұрады : Fe O және Fe O . Бұл оксидтердің кристалдық
құрылымы күрделі , диффузия жылдамдығы төмен .
570 С –ден жоғары температураларда , тотықтың құрылымы үш оксидтен
тұрады : Fe O , Fe O және Fe O , мұнда отқабыршық қабаттың негізін Fe O
құрайды . Тотығу жылдамдығы эвтектоидты температурадан ( 570 С ) өту
кезінде жоғарылайды . Бұл диффузия атомдарының одан да жылдам ( 1-сурет)
қарапайым вюстит кристалдық торы арқылы , кристалданушы бейметалдық атомдар
( оттегінің ) жетіспеушілігінің ену күйжайы ретінде .
Болаттың отқабыршық төзімділігін жоғарылату үшін оны отқабыршық
құрамы мен құрылымын жақсы жаққа өзгертетін элементтермен легірлейді .
Мәселен , болатқа белгілі мөлшерлерде хром , аллюминий , кремний
енгізгенде осы элементтердің оттегімен оңай оксидті қосылыс түзуіне
байланысты бұл қабаттардан диффузия жеңіл жүреді . Ал темір бұл
элементтерге қарағанда өзінің қиын тотығуымен және оксидтелу процесі
кезінде беткі қабатта тығыз оксидтер Cr O , Al O немесе Si O түзуімен
ерекшеленеді . Сонымен қатар бұл қабаттар қалың да тығыз болуына байланысты
диффузия олар арқылы қиын жүреді . Аталмыш оксидтерден түзілген жұқа
қабыршық оксидтелудің одан әрі жүруін қиындатады .
Құрамында хром , аллюминий және кремнийдің жоғары дәрежеде болуы
материалдың отқабыршық төзімділігін арттырумен қатар , оның жұмыстық
температурасын да жоғарылатады .
Минимумды мөлшердегі хромның әр түрлі температурада отқабыршықтық
төзімділігін қамтамасыз етуін 2-суреттен анықтауға болады .
Маңызды жағдай , отқабыршық төзімділік болаттың құрамы мен қоспасына
бағынышты байланыста бола тұрып , оның құрылымына байланысты емес , яғни
құрылымды сезбеуші болып келеді . Ферритті ( таза хромды ) және аустенитті
( хромникельді ) қорытпалардың отқабыршық төзімділігі 2-суреттен көрініп
тұрғандай іс жүзінде бірдей .

1кесте.Кейбір ыстыққа төзімді болаттардың құрамы мен қолданылуы (МЕСТ
5632—72)

Отқабыршық төзімділік
°С құрамдағы элементер, %

басқалары Болаттың ентаңбасы
с Si Мп Сг Ni
аңдатпа артық емес 12X17 900 0,12 0,8 0,8
16,0—18,0 — бет, сым 15Х25Т 1050 0,15 1,0 0,8 24,0—27,0 — Ti
5-С—0,90 бет, сым, құбыр 12Х18Н9 850 0,12 2,0 2,0 17,0—19,0
8,0—10,0 — сондай 10Х23Н18 1050 0,10 1,0 2,0 22,0—25,0
17,0—20,0 — бет, сым 12Х25Н16Г7АР 1100 0,12 1,0 7,0 23,0—26,0
15,0—18,0 0,30—0,45 Ni 0,010 В сондай ХН32Т 1100 0,05 0,7 0,7
19,0—22,0 30,0—34,0 0,25—0,60 Ti бет, сым, құбыр ХН45Ю 1300 0,10
1,0 1,0 15,0—17,0 44,0—46,0 2,9—3,9 А1 сондай ХН78Т 1150 0,12
0,8 0,7 19,0—22,0 негізі 0,15—0,35 Ti 0,15 Al бет, сым 15Х25ТЛ
1050 0,1—0,2 0,5—1,2 0,5—0,8 28,0—27,0 — 0,40—0,80 Ti құйма
бөлшектер 30Х24Н12СЛ 1050 0,4 0,5—1,5 0,3—0,8 22,0—26,0 11,0—13,0
— сондай 15Х25Н19С2Л 1150 0,2 2,0—3,0 0,5—1,5 23,0—27,0
18,0—20,0 А Ң Д А Т П А . Барлық қорытпалардың негізі — темір,
осыдан басқа XH78T, оның негізі — никель (6,0 % Fe),

1- кестеде ыстыққа төзімді ретінде қолданылатын болаттар мен
қорытпалар келтірілген . Ұсынылған кестеде тотығудың жылдам жүруін
болдырмас үшін қорыт паны жұмыс барысында қолдану кезіндегі шекті қыздыру
температурасы көрсетілген , және одан асыруға болмайды . Металдың жұмыстық
шекті темпе-ратуратурасын жоғарылату қымбат легірлеуді талап ететіндіктен ,
металдың қа-лыпты жұмыстық температурасы мен ыстыққа төзімді қорытпаларды
осы кестеге сәйкес анықтаған жөн .

Ыстыққа беріктік .

Ыстыққа беріктік — бұл материалдың жоғары температураларда
механикалық күштерге төтеп беру қасиеті .
Жоғары температураларда металдың қирауына әкеп соқтыратын кернеу ,
сол кернеудің әсер ету уақытымен тығыз байланысты . Кернеудің әсер ету
уақыты ұзақ болған жағдайда қирау аздап болуы мүмкін немесе әсер ету уақыты
аз болғанда қирау көлемді болуы мүмкін .
Сонымен қатар , металдың температурасы неғұрлым жоғары болған сайын
соған сәйкес металға әсер ететін қиратушы кернеулер де аз болады .
Сәйкесінше , жалпы жағдайда жоғары температураларда металдың беріктігі екі
фактормен анықталады – температурамен және уақытпен .
3-суретте беріктіктің әр түрлі температурада жүктеменің әсер ету
уақытына тәуелділігі көрсетілген . Мына түрдегі диаграммалар көптеген
металдар мен қорытпаларға әділетті , сол себепті ұсынылып отырылған
тәуелділікті жалпы металдарға қатысты деп қарастырған жөн . Диаграммадан
көрініп тұрғандай төмендетілген t температурасы кезінде ( болаттар үшін
бұл бөлме температурасы ) металдар беріктігі жүктеменің әсер ету мерзіміне
аз тәуелді , бұл тіпті кернеу -дан төмен болғанның өзінде қирау іс
жүзінде ешқашан болмайды . Бұдан жоғары температураларда беріктіктің
металға жүктеменің әсер ету уақытына тәуелділігі күшее түседі ( бұл
түзулердің көлбеу орналасу бұрыштарының өсуінен байқалып тұр ) .
Кейбір температуралардан жоғары сынаудың ұзаққа созылуына қарай
беріктік көрсеткіші күрт төмендейді , мұнда бір ғана беріктіктің мәнін ғана
атап , сонымен қоса оған әсер етуші жүктеменің әсер уақытын анықтап
кетпеудің өзі қателік болар еді . Шынында да , t ( 3-суретті қара )
кезінде кернеуі 10 с уақыт өткен соң-ақ қирауға әкеп соқтырады , яғни
10 000 есе тез .
Аталғаннан түйетін ой , төменгі температураларда уақыт факторының
әсерін есепке алмай-ақ қойса да болады , ал жоғары температураларда ол –
шешуші рөл атқарады .
Жоғары температураларда металдың беріктігін бағалау үшін уақыт
факторын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.