Клетка туралы ілімінің тарихы
Клетка-тірі организмнің құрылымдық және функционалдық бірлігі. Барлық тірі организмдер клеткалардан тұрады.
Тірі организмдердің клеткалық құрылымын зерпттеу жұмыстары микроскоп деп аталатын оптикалық аспаптың жасалуымен байланысып жүргізілді.
XVI ғасырдың аяғымен XVIІ ғасырдың басында табиғат тану ғылымдары саласында оптикалық аспаппен тәжірибе жүргізу қауырт дамыды. Оптикалық аспаптар жасағандардың алғашқылары голландтық шеберлер ағайынды Ганс және 3ахариус Янсендер еді.
Микроскопты алғаш рет ғылыми жұмысқа пайдаланған ағылшын ғалымы Роберт Гук сол кездегі барлық жаратылыс танушылар сияқты физика, химия, ботаниканы жақсы меңгерген білгір маман болатын. Оның 1665 жылы шыққан «Микрография немесе өте майда денелерді үлкейтіп көрсететін шыны арқылы зерттеу» деген еңбегінде микроскоптан көрінген ырғай, аскөк, қамыс өсімдіктері сабақтарының жұқа кесінділерін суреттеп, оған толық сипаттама берген. Ол тығын кесіндісіндегі ара ұясы іспеттес қуыстарға клетка деген ат берді. Уақыт өте келе бұл ғылыми терминге айналды.
Өсімдіктер анатомиясы туралы тұңғьш еңбек жазған ағылшын ғалымы Н. Грю және итальяндық ғалым М. Мальпиги еді. Бұлар бір-біріне қатыссыз өсімдіктер ұлпалары мен клеткаларының құрылымын зерттеп ол жөнінде М. Мальпиги 1671 жылы «өсімдіктер анатомиясы туралы мәлімет», Н. Грю 1682 жьілы «Өсімдіктер анатомиясының бастамасы» деген еңбектерін жазды. Ол кезде өсімдіктер клеткасының негізгі құрамдас бөлігі клетка қабықшасы болып табылады деген ұгам басым болды. Осыған қарамастан 1881 жылы Роберт Браун клетка ядросын ашып, оның клетка тіршілігі үшін аса маңызды рөл атқаратыны туралы келелі пікір айтты.
1839 жылы чех ғалымы Ян Пуркинье және оның шәкірттері клетка ішіндегі сұйықтықты зерттеп, оны «протоплазма» деп атаған.
Тірі организмдердің клеткалық құрылымын зерпттеу жұмыстары микроскоп деп аталатын оптикалық аспаптың жасалуымен байланысып жүргізілді.
XVI ғасырдың аяғымен XVIІ ғасырдың басында табиғат тану ғылымдары саласында оптикалық аспаппен тәжірибе жүргізу қауырт дамыды. Оптикалық аспаптар жасағандардың алғашқылары голландтық шеберлер ағайынды Ганс және 3ахариус Янсендер еді.
Микроскопты алғаш рет ғылыми жұмысқа пайдаланған ағылшын ғалымы Роберт Гук сол кездегі барлық жаратылыс танушылар сияқты физика, химия, ботаниканы жақсы меңгерген білгір маман болатын. Оның 1665 жылы шыққан «Микрография немесе өте майда денелерді үлкейтіп көрсететін шыны арқылы зерттеу» деген еңбегінде микроскоптан көрінген ырғай, аскөк, қамыс өсімдіктері сабақтарының жұқа кесінділерін суреттеп, оған толық сипаттама берген. Ол тығын кесіндісіндегі ара ұясы іспеттес қуыстарға клетка деген ат берді. Уақыт өте келе бұл ғылыми терминге айналды.
Өсімдіктер анатомиясы туралы тұңғьш еңбек жазған ағылшын ғалымы Н. Грю және итальяндық ғалым М. Мальпиги еді. Бұлар бір-біріне қатыссыз өсімдіктер ұлпалары мен клеткаларының құрылымын зерттеп ол жөнінде М. Мальпиги 1671 жылы «өсімдіктер анатомиясы туралы мәлімет», Н. Грю 1682 жьілы «Өсімдіктер анатомиясының бастамасы» деген еңбектерін жазды. Ол кезде өсімдіктер клеткасының негізгі құрамдас бөлігі клетка қабықшасы болып табылады деген ұгам басым болды. Осыған қарамастан 1881 жылы Роберт Браун клетка ядросын ашып, оның клетка тіршілігі үшін аса маңызды рөл атқаратыны туралы келелі пікір айтты.
1839 жылы чех ғалымы Ян Пуркинье және оның шәкірттері клетка ішіндегі сұйықтықты зерттеп, оны «протоплазма» деп атаған.
Клетка туралы ілімінің тарихы.
Клетка-тірі организмнің құрылымдық және функционалдық бірлігі. Барлық
тірі организмдер клеткалардан тұрады.
Тірі организмдердің клеткалық құрылымын зерпттеу жұмыстары микроскоп деп
аталатын оптикалық аспаптың жасалуымен байланысып жүргізілді.
XVI ғасырдың аяғымен XVIІ ғасырдың басында табиғат тану ғылымдары
саласында оптикалық аспаппен тәжірибе жүргізу қауырт дамыды. Оптикалық
аспаптар жасағандардың алғашқылары голландтық шеберлер ағайынды Ганс және
3ахариус Янсендер еді.
Микроскопты алғаш рет ғылыми жұмысқа пайдаланған ағылшын ғалымы Роберт
Гук сол кездегі барлық жаратылыс танушылар сияқты физика, химия, ботаниканы
жақсы меңгерген білгір маман болатын. Оның 1665 жылы шыққан Микрография
немесе өте майда денелерді үлкейтіп көрсететін шыны арқылы зерттеу деген
еңбегінде микроскоптан көрінген ырғай, аскөк, қамыс өсімдіктері
сабақтарының жұқа кесінділерін суреттеп, оған толық сипаттама берген. Ол
тығын кесіндісіндегі ара ұясы іспеттес қуыстарға клетка деген ат берді.
Уақыт өте келе бұл ғылыми терминге айналды.
Өсімдіктер анатомиясы туралы тұңғьш еңбек жазған ағылшын ғалымы Н. Грю және
итальяндық ғалым М. Мальпиги еді. Бұлар бір-біріне қатыссыз өсімдіктер
ұлпалары мен клеткаларының құрылымын зерттеп ол жөнінде М. Мальпиги 1671
жылы өсімдіктер анатомиясы туралы мәлімет, Н. Грю 1682 жьілы Өсімдіктер
анатомиясының бастамасы деген еңбектерін жазды. Ол кезде өсімдіктер
клеткасының негізгі құрамдас бөлігі клетка қабықшасы болып табылады деген
ұгам басым болды. Осыған қарамастан 1881 жылы Роберт Браун клетка ядросын
ашып, оның клетка тіршілігі үшін аса маңызды рөл атқаратыны туралы келелі
пікір айтты.
1839 жылы чех ғалымы Ян Пуркинье және оның шәкірттері клетка ішіндегі
сұйықтықты зерттеп, оны протоплазма деп атаған.
1834 жылы шыққан ботаника оқулығының авторы, орыс ғалымы П. Ф. Горянинов:
Барлық тірі дүние клеткалардан тұрады және клеткадан пайда болады деп
тұжырымдаған.
1838 жылы Матиас Шлейден пияз клеткасы ядросының ядрошығын ашты. Клетка
туралы өзіне дейінгі мәліметтерді жинақтап және өз зерттеулерінің нәтижесін
пайдалана отырьш ботаник М. Шлейден (1804 — 1881) және зоолог Теодор
Шваннмен (1810 — 1882) бірге клетка теориясының негізін қалады. Клетка
теориясының қағидалары Шлейденнің 1838 жылғы Өсімдіктердің дамуы туралы
деректер, Шванның 1839 жылғы Жануарлар мен өсімдіктердің құрылымы мен
өсуіндегі сәйкестік туралы микроскоптық зерттеулер деген еңбектерінде
баяндалады. Осы жылдан бастап клетка теориясының негізі қалыптасты.
Клетка теориясын Ф. Энгельс XIX ғасырдағы жаратылыстану ғылымындағы
жаңалықтың бірі болды деп жоғары бағалаған.
1840 жылы орыс ғалымы Н. И. Ж е л е з н о в (1816 — 1877) традесканция
өсімдігінің түгін зерттеп, ондағы ядроның бөлінуін байқаған.
Біртіндеп микроскоптық техниканың жетілдірілуіне байланысты тірі
организмдердің клеткалық құрылымына көптеген жаңалықтар қосылды.
Орыс ғалымдары И. Д. Ч и с т я к о в (1874), Э. С т р а с -б у р г е р
(1875) клетканың кариокинез немесе митоз жолымен, 1892 — 1894 жылы В. И.
Беляев оңың редукциялық, яғни мейоз жолымен бөлінуін, 1898 жылы С Г.
Навашин гүлді өсімдіктердің қосарынан ұрықтануын ашты.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында өсімдіктер клеткасын зерттеу
қарқыңды дамыған кезең еді. Клетканың протопласт бөлімі митохондрия,
Гольджи аппараты, т. б. клетка органеллаларының құрылысы, химиялық құрамы
және қызметі туралы мәліметтер жинақталды. XX ғасырдың 50 жылдарында
электрондық микроскоптың кең түрде қолданылуымен байланысты клетканың бұрын
белгілі құрамдас бөліктерінің субмикроскоптық құрылымы зерттеліп, жаңа
әсіре құрылымдарын ашу жүзеге асырыла бастады.
Клетканы тірі организмдердің негізгі құрылымдық және фукциональдық
бірлігі ретінде ұзақ эволюциялық даму барысында қальщтасқан дедік. Олай
болса, тірі организмдердің клеткадан төмен бірлігі бар ма? деген заңды
сұрақ туады. Қазіргі кезде денесі клеткаланбаған организмдердің
өкілдеріне вирустар мен бактериофагтар жатады, Бұл құрылымы өте қарапайым
тірі материяның алғашқы формалары ретінде шамамен 3 — 3,5 млрд. жыл бұрын
пайда болған.
Қазіргі кезде белгілі тірі организмдердің төмендегідей сызбанұсқалық
жүйесі келтірілген.
Клеткаланбаған организмдер. Бұларда клеткалық құрылым және жекеленген
клетка органеллары болмайды. Олардың өкілдеріне вирустар жатады. Яғни
вирустарда ядро, щитоплазма, клетка қабықшасы өзара жекеленбеген. Вирустар
денесі белокты қабықшамен жабылған нуклеин қьшқылының бір молекуласынан
тұрады. Сонымен қатар, вирустарда тірі организмге тән тіршілік
ерекшеліктері тек тірі дене ішіңде ғана байқалады.
Ядросыз ордер. Ядросыз организмдерге клеткалық құрылыс тән, Алайда
олардың клеткасы қоршаған ортадан клетка қабығы арқылы оқшауланып тұрады.
Қабық қызметін көбінесе цитогоплазмалық мембрана атқарады. Ал ядросы
белгілі бір пішінге ие болмайды. Соңдықтан ядролық заттар (ДНК) молекуласы
цитоплазмада шашырап орналасады. Ядросыз организмдерге төменгі сатыдағы
өсімдіктер — бактериялар мен көк-жасыл балдырлар жатады. Ядросыз
организмдерді прокариоттар деп атайды. Бұлар — тіршілік орта жағдайларына
бейімделген, кең таралған, сан жағынан көп организмдер. Соңдықтан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Клетка-тірі организмнің құрылымдық және функционалдық бірлігі. Барлық
тірі организмдер клеткалардан тұрады.
Тірі организмдердің клеткалық құрылымын зерпттеу жұмыстары микроскоп деп
аталатын оптикалық аспаптың жасалуымен байланысып жүргізілді.
XVI ғасырдың аяғымен XVIІ ғасырдың басында табиғат тану ғылымдары
саласында оптикалық аспаппен тәжірибе жүргізу қауырт дамыды. Оптикалық
аспаптар жасағандардың алғашқылары голландтық шеберлер ағайынды Ганс және
3ахариус Янсендер еді.
Микроскопты алғаш рет ғылыми жұмысқа пайдаланған ағылшын ғалымы Роберт
Гук сол кездегі барлық жаратылыс танушылар сияқты физика, химия, ботаниканы
жақсы меңгерген білгір маман болатын. Оның 1665 жылы шыққан Микрография
немесе өте майда денелерді үлкейтіп көрсететін шыны арқылы зерттеу деген
еңбегінде микроскоптан көрінген ырғай, аскөк, қамыс өсімдіктері
сабақтарының жұқа кесінділерін суреттеп, оған толық сипаттама берген. Ол
тығын кесіндісіндегі ара ұясы іспеттес қуыстарға клетка деген ат берді.
Уақыт өте келе бұл ғылыми терминге айналды.
Өсімдіктер анатомиясы туралы тұңғьш еңбек жазған ағылшын ғалымы Н. Грю және
итальяндық ғалым М. Мальпиги еді. Бұлар бір-біріне қатыссыз өсімдіктер
ұлпалары мен клеткаларының құрылымын зерттеп ол жөнінде М. Мальпиги 1671
жылы өсімдіктер анатомиясы туралы мәлімет, Н. Грю 1682 жьілы Өсімдіктер
анатомиясының бастамасы деген еңбектерін жазды. Ол кезде өсімдіктер
клеткасының негізгі құрамдас бөлігі клетка қабықшасы болып табылады деген
ұгам басым болды. Осыған қарамастан 1881 жылы Роберт Браун клетка ядросын
ашып, оның клетка тіршілігі үшін аса маңызды рөл атқаратыны туралы келелі
пікір айтты.
1839 жылы чех ғалымы Ян Пуркинье және оның шәкірттері клетка ішіндегі
сұйықтықты зерттеп, оны протоплазма деп атаған.
1834 жылы шыққан ботаника оқулығының авторы, орыс ғалымы П. Ф. Горянинов:
Барлық тірі дүние клеткалардан тұрады және клеткадан пайда болады деп
тұжырымдаған.
1838 жылы Матиас Шлейден пияз клеткасы ядросының ядрошығын ашты. Клетка
туралы өзіне дейінгі мәліметтерді жинақтап және өз зерттеулерінің нәтижесін
пайдалана отырьш ботаник М. Шлейден (1804 — 1881) және зоолог Теодор
Шваннмен (1810 — 1882) бірге клетка теориясының негізін қалады. Клетка
теориясының қағидалары Шлейденнің 1838 жылғы Өсімдіктердің дамуы туралы
деректер, Шванның 1839 жылғы Жануарлар мен өсімдіктердің құрылымы мен
өсуіндегі сәйкестік туралы микроскоптық зерттеулер деген еңбектерінде
баяндалады. Осы жылдан бастап клетка теориясының негізі қалыптасты.
Клетка теориясын Ф. Энгельс XIX ғасырдағы жаратылыстану ғылымындағы
жаңалықтың бірі болды деп жоғары бағалаған.
1840 жылы орыс ғалымы Н. И. Ж е л е з н о в (1816 — 1877) традесканция
өсімдігінің түгін зерттеп, ондағы ядроның бөлінуін байқаған.
Біртіндеп микроскоптық техниканың жетілдірілуіне байланысты тірі
организмдердің клеткалық құрылымына көптеген жаңалықтар қосылды.
Орыс ғалымдары И. Д. Ч и с т я к о в (1874), Э. С т р а с -б у р г е р
(1875) клетканың кариокинез немесе митоз жолымен, 1892 — 1894 жылы В. И.
Беляев оңың редукциялық, яғни мейоз жолымен бөлінуін, 1898 жылы С Г.
Навашин гүлді өсімдіктердің қосарынан ұрықтануын ашты.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында өсімдіктер клеткасын зерттеу
қарқыңды дамыған кезең еді. Клетканың протопласт бөлімі митохондрия,
Гольджи аппараты, т. б. клетка органеллаларының құрылысы, химиялық құрамы
және қызметі туралы мәліметтер жинақталды. XX ғасырдың 50 жылдарында
электрондық микроскоптың кең түрде қолданылуымен байланысты клетканың бұрын
белгілі құрамдас бөліктерінің субмикроскоптық құрылымы зерттеліп, жаңа
әсіре құрылымдарын ашу жүзеге асырыла бастады.
Клетканы тірі организмдердің негізгі құрылымдық және фукциональдық
бірлігі ретінде ұзақ эволюциялық даму барысында қальщтасқан дедік. Олай
болса, тірі организмдердің клеткадан төмен бірлігі бар ма? деген заңды
сұрақ туады. Қазіргі кезде денесі клеткаланбаған организмдердің
өкілдеріне вирустар мен бактериофагтар жатады, Бұл құрылымы өте қарапайым
тірі материяның алғашқы формалары ретінде шамамен 3 — 3,5 млрд. жыл бұрын
пайда болған.
Қазіргі кезде белгілі тірі организмдердің төмендегідей сызбанұсқалық
жүйесі келтірілген.
Клеткаланбаған организмдер. Бұларда клеткалық құрылым және жекеленген
клетка органеллары болмайды. Олардың өкілдеріне вирустар жатады. Яғни
вирустарда ядро, щитоплазма, клетка қабықшасы өзара жекеленбеген. Вирустар
денесі белокты қабықшамен жабылған нуклеин қьшқылының бір молекуласынан
тұрады. Сонымен қатар, вирустарда тірі организмге тән тіршілік
ерекшеліктері тек тірі дене ішіңде ғана байқалады.
Ядросыз ордер. Ядросыз организмдерге клеткалық құрылыс тән, Алайда
олардың клеткасы қоршаған ортадан клетка қабығы арқылы оқшауланып тұрады.
Қабық қызметін көбінесе цитогоплазмалық мембрана атқарады. Ал ядросы
белгілі бір пішінге ие болмайды. Соңдықтан ядролық заттар (ДНК) молекуласы
цитоплазмада шашырап орналасады. Ядросыз организмдерге төменгі сатыдағы
өсімдіктер — бактериялар мен көк-жасыл балдырлар жатады. Ядросыз
организмдерді прокариоттар деп атайды. Бұлар — тіршілік орта жағдайларына
бейімделген, кең таралған, сан жағынан көп организмдер. Соңдықтан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz