Адамның рухани қалыпы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

І Бөлім Адамның рухани қалыпының негізгі түрлері мен қасиеттерінің ерекшеліктері мен физиологиялық негіздері

1. 1 Адамның рухани қалыпының негізгі түрлері мен қасиеттері . . . 5

1. 2 Адамның рухани қалыпының негізгі ерекшеліктері . . . 6

1. 3 Адамның рухани қалыпының физиологиялық негіздері . . . 11

ІІ Бөлім Адамның рухани қалыпының негізгі типтік айырмашылықтары

2. 1 Адамның рухани қалыпының айырмашылықтары . . . 15

2. 2 Жануарлар мен адамның рухани қалыпының түрлері . . . 18

2. 3 Жануарлар мен адам рухани қалыпының айырмашылықтар . . . 29

ІІІ Қорытынды . . . 32

IV Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 33

Қосымшалар . . . 34

Кіріспе

Курстық жұмыстың өзектілігі : Адамның рухани қалыпы-тіршілік дамуының белгілі бір сатысында тірі организм мен сыртқы ортаның өзара қатынасын білдіретін бейнелеудің айрыкша түрі. адамның рухани қалыпының ең қарапайым түрі жәндіктерге тән. адамның рухани қалыпының ең жоғағы формасы-адамның санасы. Сана-сыртқы дүние заттарымен құбылыстардың мидағы бейнесі. Сана шындықтың жай суреті, оның жансыз кошірмесі емес, адам басында, нерв жүйесінде жасалып жататын күрделі бейнесі. Сана-адамның қоғамдық тарихи дамуының жемісі. Ол әлеуметтік даму заңына сәйкес үнемі жетіліп, күрделеніп отырады. Адам адамның рухани қалыпының ерекшеліктері біздің санамыздан тыс өмір сүретін заттармен құбылыстарды, әр алуан нәрселерді түсіну, қабылдау, елестету арқылы көрінеді. Оларды адамның сезім мүшелері арқылы тікелей көріп білуге, ұстап білуге болмайтын қасиеттер мен белгілер, абстрактылы ойлау формалары-ұғым, пікір, ой қорытындылары танылып, жанама жолмен бейнеледі және өзара шартты байланыста болады. соның нәтижесінде біздің айналамыздағы заттар мен құбылыстардың заңдылықтары, олардың пайда болуы және өрістеп дамуы адамның дуниені танып білуі мен бейнелеуін көрсетеді.

Зерттеудің жұмысының мақсаты мен міндеттері

Адамның рухани қалыпының функциларының дамуын теориялық тұрғыда қарастыру;
Жасөспірімдердің адамның рухани қалыпысы мен санасының дамуын анықтау;

Зерттеу жұмысының объектісі: Адамның рухани қалыпы

Зерттеудің пәні Адамның рухани қалыпы үрдістері.

Курстық жұмыстың зерттелу деңгейі. Адамның рухани қалыпы категориясы туралы пайымдаулар ХХ ғасырда өзекті философиялық мәселелердің біріне айналды. Содан бері адамзат өміріндегі түрлі қоғамдық трансформациялық өзгерістерге байланысты бұл ұғымдарды тікелей немесе жанама зерттеу нысаны ретінде қарастыру өз жалғасын тауып келеді. Бұл ұғым-түсініктерді қарастыруда әр қилы ыңғайларды, бағыттар мен ағымдарды, сан түрлі анықтамалар мен көзқарастарды, зерттеуші көптеген ғалым-философтардың есімін айтсақ болады. Нақтылап көрсетсек, Э. Гидденс, А. Кребер, Г. Гадамер, М. Элиаде, Р. Генон, П. Рикер, Ж. Делез, Ж. Бодрийяр, Ж. Деррида, К. Леви-Стросс және т. б.

Зерттеу жұмысының теориялық және методологиялық негіздері. Зерттеу жұмысында Түркі дүниесінің ұлы ұстазы Қожа Ахмет Ясауи хикметтері, Абай Құнанбаевтың өлең-жырлары мен қарасөздері, «Зар заман» өкілі Мұрат Мөңкеұлының өлеңдері, Шәкәрім Құдайбердіұлының «Иманым» атты жинағы, ХХ ғасыр басындағы қазақ философиясының өкілі ретінде Ғұмар Қараштың өлеңдері мен толғаулары дереккөздер негіз ретінде алынды. Сонымен қатар қазақ ақын-жырауларының толғаулары қазақ ғақлиятты және нақлиятты ой кешу үрдістерінің негізгі көріністері ретінде пайдаланылды. Курстық жұмысты талдау (анализ), салыстыру (компаративистік) әдістері пайдаланылды.

Зерттеудің теориялық маңызы:

Адамның рухани қалыпының дамуы мен мәнін ашу барысында жасөспірімдердің адамның рухани қалыпылық процестерінің қалай дамитындығы туралы көрсетілген. Жұмыс барысында Карл Бюлердің адамның рухани қалыпының дамуы, жан Пияженің кіші мектеп жасынан жасөспірім кезеңіне өтудегі логикалық ойлаудың дамуы қаратылған Сонымен қатар В. Штерн, Ф. Бергер, С. Шоспиро, Э. Герингтың, А. Н. Леонтьевтің әр түрлі жас жамаларындағы жанамаланған зейіннің дамуы, неміс ғалымы Э. Кречмердің дене құрылымы мен адамның рухани қалыпылық қасиеттерінің арақатынасын зерттеуі туралы көрсетілген.

Зерттеудің теориялық және методологиялық негізі. ХIХ ғ. мен ХХ ғ. басындағы қазақ философиясындағы адамның рухани қалыпының мәнін талдауда философия ғылымында кең таралған жүйелілік ыңғай мен герменевтикалық үрдістер негізге алынды. Зерттеудің теориялық нәтижелерін тұжырымдауда автор шетелдік зерттеушілер мен Д. Кішібеков, Ә. Нысанбаев, А. Қасабек, Ж. А. Алтаев, Ж. Ж. Молдабеков, Д. Кенжетай, Т. Х. Ғабитов, С. Мырзалы, А. Т. Құлсариева, Т. Қ. Бурбаев, С. Е. Нұрмұратов, Д. С. Раев сынды отандық философ ғалымдар еңбектеріндегі идеялар мен методологиялық әдіс-тәсілдерге арқа сүйейді.

Зерттеудің теориялық және тәжірибелік маңызы. Курстық жұмыстың нәтижелері мен тұжырымдарын еліміздегі жоғары оқу орындарында философия, мәдениеттану, философия тарихы, педагогика және түркі философиясының тарихы, қазақтану, қазақ философиясының тарихы, қазақ мәдениетіндегі дәстүрлер мен инновациялар, қазақ ағартушылығы философиясы, қазақ философиясындағы антропологиялық дискурс арнайы курстарын тереңдетіп оқыту кезінде, дәріс оқуға және көмекші оқу құралы ретінде пайдалануға болады.

Курстық жұмыстың құрылымы . Курс құрылымы зерттеудің мақсаты мен міндеттеріне сай кіріспеден, екі бөлімнен, алты бөлімшеден, қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады

1. 1 Адамның рухани қалыпының негізгі түрлері мен қасиеттері

Адамның рухани қалыпы туралы матералистер мен идеялистер арасында ұзақ жолдар бойы бітпес айтыс жүріп келді.

Идеалистер - адамның рухани қалыпы материядан бұрын - бірінші, яғни материяға қатыссыз дамиды деді. Көптеген идеалистер адамның рухани қалыпылық қасиеттер - қабілет, мінез - темперамент, жеке адамның адамгершілік сапасы - адамға дайын күйінде іштен туа беріледі деп есептейді. Яғни, құдайдың берген сыйы, ол адамның материалдық қасиетіне, ми қасиетіне тәуелсіз деп көрсетіледі. Сонымен бірге, олар адам адамның рухани қалыпысына орта мен тәрбие ықпалын жоққа шығарады.

Материалистік тұрғыда адамның рухани қалыпыны материадан кейінгі екінші құбылыс деп түсіндіріледі.

Біз тіршілік етіп отырған жер шары бұдан төрт жарым миллиард жыл бұрын шамасында пайда болды деп жорамалданды. Бұдан 2, 5 - 3, 0 миллиард жыл бұрын оның бетінде ешқандай адамның рухани қалыпылық құбылыс болмаған. Тек ұзақ дәуірлерге созылған эволюциялық даму нәтижесінде жер бетінде тіршілік пайда болды. Соның арқасында организмнің сыртқы ортаның әсеріне тітіркену қасиеті оянды. Мұндай қасиет бертін келе тірі жәндіктерге тән күрделі құбылыс - адамның рухани қалыпыны тудырды.

Материалистік ілім - адамның рухани қалыпы табиғаттан тыс ғажайып күш емес, жансыз зат емес, керісінше адамның рухани қалыпы айрықша ұйымдасқан жоғары дәрежелі материя - мидың қасиеті деп үйретеді. Алш адамның рухани қалыпы ми қызметінің нәрі, оның ерекше қасиеті. Мұны жануарларға адамдарға жасалған көптеген тәжірибелерден байқауға болады.

адамның рухани қалыпы дегеніміз - үнемі болып отыратын қозу мен тежелу сияқты физиологиялық процесстердің ми қабығында жасалуы. Сыртқы заттармен құбылыстардың мида түйсіну, қабылдау, елес тудырып, адамның алуан - алуан гойлау әрекеттері арқылы қорытылады. Адам өзінің мақсат - мүдделеріне орай тітіркеніп икемделеді. Осы жайыттар адамның рухани қалыпы адамның өзін қоршаған сыртқы орта мен қарым - қатынасынан пайда болып отыратын күрделі бейнелеу процессі екенін көрсетеді. Адам адамның рухани қалыпысының пайда болуы, даму жетілуі - тарихи процесс. Ол адамның қоғамдағы еңбегі, дыбысты тілі сөйлеуінің даму ерекшелігімен тығыз байланысты. Бұлар адамның рухани қалыпының айрықша мәнді физиологоиялық құбылыс және адам тіршілігі үшін де маңызды.

Адам адамның рухани қалыпысының пайда болуы, дамып жетілуі -тарихи процесс. Ол адамның қоғамдағы еңбегі, дыбысты тілі, сөйлеуінің даму ерекшелігімен тығыз байланысты. Бұлар адамның рухани қалыпының айрықша мәнді физиологиялық құбылыс және адам тіршілігі үшін де маңызды.

1. 2 Адамның рухани қалыпының негізгі ерекшеліктері

адамның рухани қалыпылық бейнелеудің өзіндік сипаты, ең алдымен, жүйке жүйесінің қызметіне байланысты тұр, ал екіншіден, мұндай бейнелеу адам санасында өз таңбасын, ізін қалдырып отырады, сөйтіп адамның жан дүниесінің сырына айналады.

адамның рухани қалыпы - адам миында бейнеленетін таңба, әсер. Адам күнделікті іс-әрекетінде мақсатты істерін жүзеге асыру үшін сыртқы ортаның жағдайына бейімделіп, табиғатқа ықпал етеді, оны мақсат - мүдделеріне лайықтап қайта жасайды. Адамның мұндай белсенді әрекеттері, еңбенктенуі оның өз табиғатына, адамның рухани қалыпысын дамытуға қолайлы жағдай тудырады.

Адам өзі өмір сүріп отырған ортамен тығыз байланыста болып, белгілі заңдылықтар бойынша дамиды, сыртқы жағдайлардың әсеріне бейімделіп қана қоймай, оны саналы түрде өзгертеді. Сөйтіп, өз ықпалына бағындырады, сырттан алынатын сан алуан хабарларды қалыптасқан іс- тәжірибемен салыстырады. Ненің пайдалы екенін, ненің зиянды екенін, ой жүгіртіп сараптайды және саналы түрде ой қорытады. Адамның адамның рухани қалыпылық құбылыстарда бейнеленуі-адам миында қалай бейнеленгендігіне байланысты. Бұл әркімнің өмір тәжірбиесіне, білім дәрежесіне сәйкес бұл ерекшелік түрліше болып отырады.

Болмыс пен шындыктың қаншалықты дұрыс бейнелендігі адамның қоғамдық-тарихи тәжірбиесімен байланысты. Адам өзінің өмір тәжірибесіне сүйене отырып, бейнеленген ұғымды, ғылыми мағлұматтарды, мүддесін шындыққа жанастырады, олардың ақиқаттығын дәлелдеуге елеулі қадам жасайды. Табиғат пен қоғамның барлық құбылыстары сияқты адамның рухани қалыпы да үнемі даму үстінде болады. Бұл табиғи-заңдылық. адамның рухани қалыпының пайда болуы ғылыми көзқарастарға сәйкес материяның ұзақ дәуірлер бойы эволюциялық дамуымен бірлікте қарастырылады.

Материя табиғатты зерттеу әрқилы қозғалыс түрлерімен ұштастырылады. Қозғалыс - материяның өмір сүру тәсілі, оның негізгі қасиеті. Қозғалыс - материя ішінде даму процесстері жүріп жатады. Қозғалыссыз материя жоқ. Бүкіл әлем заттары, әлемнің өзі де мәңгілік қозғалыста болады, үнемі өзгеріп, дамып отырады.

Жанды материяның белгілі бір даму сатысында адамның рухани қалыпы пайда болады. Бейнелеудің жаңаша түрі туады. Ал материяның биологиялық дамуы тіршіліктің пайда болуы мен байланысты. Эволюциялық даму нәтижесінде тірі организмдер сыртқы жағдайлардың әсеріне тітіркеніп, бейнелеудің көптеген түрлері келіп шығады.

Тітіркену - барлық өсімдіктермен жәндіктер дүниесіне тән. Тітіркену - тірі организмдегі биологиялық мәні бар сыртқы әсерге жауап беретін биотоктық қасиет. Мұндай тітіркену қарапайым бір клеткалы организмдер - амебаларда болады.

Жәндіктер дүниесінде кездесетін тітіркенудің жаңа түрі - сезімталдық - тірі организмнің сыртқы әсерінен тітіркеніп, тіршілік етуге бейімделуі. Мұндай сезімталдық сигнал қызметін атқарады. Жануарлар адамның рухани қалыпысында инстинкт (соқыр сезім ) әрекеттер мен дағдылар қалыптасады. Жануарлар адамның рухани қалыпысы дамыған сайын, оларда интелектік мінез пайда болады. Интелектік мінез - жануарлардың сыртқы ортаға бейімделуі ғана емес, олардың сол орта әсерін қабылдап, әрқилы әрекет- қимыл көрсетеді. Ал адам өзінің саналы әрекеті арқылы өмір сүрген ортасына бейімдеп қана қоймай, оны өзгертеді.

Эволюциялық дамуда адамның рухани қалыпының бір орында тұрмайтындығы оның өсіп, дамып отыратындығы ғылымға ертеден-ақ белгілі болған. Оның сан алуан сапалы өзгеріс нәтижесіндепайда болғанын жаратылыстану ғылымдарының мәліметтеріне сүйене отырып түсіндіреді. Дарвиннің эволюциялық теориясы көп жаңалықпен қатар, осы мәселені анықтап шешуге жаңа тұжырымдар енгізді. Дегенмен, бұл теория жалпы дамудың сонымен бірге адамның рухани қалыпылық дамудың қалай өсетіндігін, ескінің жоғалып, жаңаның пайда болу проблемаларын шеше алмауы. Эволюциялық теорияда адамның рухани қалыпының өсіп даму жөнінде, өсіп даму, жай ғана көбею немесе азаюды қайталаумен ғана пара-пар деп түсіндіреді. Ең әдепті павйда болган сараптар, бастапқы қалпын өзгертпей көбейіп, ұлғайып не болмаса азайып, кішіриіп отырады. Оларда сапалар пайда болып, көп өзгерістерге ұшырамай, сол күйінде құрып отырады, сөйтіп олардың орныңа жаңа белгілер, қасиеттер сапалар пайда болады. Даму-сапалық емес, жалғыз ғана сапалық даму. Ескі сапалар құрып, олардың орнынаижаңа сапаларпайда болмайды. Даму -бір қалыпты, біркелкі жайбарақат қана дамып отырады.

Даму процесінде революциялық жолға орын жоқ, даму -эволюциялық жолмен жүреді. Эволюциялық теорияның мұндай қате көзқарасының нәтижесінен бір санада ұшырайтын фактілерді ешбір өзгертпей басқа салаларға көшіруге болады деген жалған ұғым туады. Яғнги, дамудың төменгі сатысында пайда болған қаситтерді техникалықтүрде дамудың жоғарғы сатысына көшіруге болады. Мысалы төменгі сатыда ғы тұрған хайуанаттардың адамның рухани қалыпылық әрекетін адамға, немесе адамдікін хацуанаттарға көшіруге түсінуге болады деп түсінуге болады. Мұны антроморфизмдік жол дейміз. Сонымен Дарвиннің эволюциялық теориясы жалпы даму мәселесін, әсіресе адамның рухани қалыпының өсіп дамуын, көзқароасын аша алмады дейміз.

Сонымен Дарвиннің эволюциялық теориясы жалпы даму мәселесін, әсіресе адамның рухани қалыпының өсіп дамуын, көзқарасын жеткілікті аша алмды дейміз. Мұны тек диалектикалық материализм философиясы дұрыс жауап берді. Диалектикалық материализм көзқарасы бойынша, даму дегеніміз жай ғана өсу емес, ол даму кезінде ескі салалар өзгеріп, жойылып, олардың, орнына жаңа салалар пайда болды. Даму бірқалыпты жайбарақат өсіп отырмайды, өзгеріске секірмелі түрде өсіп дамиды, сандық өзгеріс сапалыққа айналады.

Оларда бір қалыпрта тұрмай, әрдайым бұрынғыдан да жаңа сапалардың пайда болуыңа дайындық жасап, оған негіз болады. Олай болса даму процесінің төменгі сатысында тұрған жәндіктердің қылықтарын, жоғарғы сатыдағы хайуанаттардың қылықтарыңа теңеуге, кейіңгңілердің қылықтарын дамуцдың ең жоғарғы сатысында тұрған адамдардың қылықтарымен салыстыруға болмайды. Оларды арасынан сан жағынан емес, сапа жағынан да айырмашылық бар. адамның рухани қалыпының дамуына жалғыз сыртқы даму, сыртқы өзгеріс ғана емес, адамның рухани қалыпының өзінің мазмұныңдағы ішкі сапалық дамумен де байланысты. адамның рухани қалыпының мазмұны әсер етуші болмыс мазмұнына байланысты, соларға тәуелді. Бірақ, адамның рухани қалыпы өзіңдік әсер етіп, белсенді болса, сыртқы дүние сәулесі ретінде, өзінше сол дүниеге әсер ете алса, міне, осы жағдайда ғана өсіп, дами алады. адамның рухани қалыпы- жүйке саласының қасиеті. Тірі жәндіктерге адамның рухани қалыпы пайда болу үшін оларда туысынан биологиялық жағдайлар болу керек. Ал, адамның рухани қалыпылық ол тек биологиялық негіздердің ғана нәтижесі ғана емес, сыртқы дүние бұл биологиялық негіздерге, яғни жүйке саласына әсер еткен жағдайда ғана адамның рухани қалыпы пайда болып, өсіп, дамиды. Егер жалғыз ғана биологиялық жағдай болғанымен, оған сыртқы дүние әсер етпесе, адамның рухани қалыпы пайда болмайды. адамның рухани қалыпы -сыртқы дүниенің сәулесі. хайуанаттарға сыртқы дүние, адамға -тарихи әлеуметтік жағджайларадамның биологиялық негіздеріне әсер етеді, адамның рухани қалыпының дамуын меңгеріп, басқарып отырады. Даму процестерінде жәңдіктердің жүцке саласы, сезім мүшелері пайда болады, ол күрделенеді. Ал адамда осы даму процесінде адамның рухани қалыпының ең айрықша сапасы-сана пайда болады. Дүниедегі физикалық, яғни химиялық қоздырғыштар жәндіктердің организміне әсер етіп, олардың бұлшық еттерін ширатып, босаусытып отырады. Жәндік еріксізден -еріксіз өз қалауынсыз қимылдайды, әрекет етеді. Жак Лебтің зерттеуілерінде төменгі сатыда тұрған, жәндіктердің және құрт- құмырсқалардың әрекеттері сыртқы қоздырғыштардың әрекеттерінен тәнболатын физикалық- химиялық процестермен басқарылып отыратыныанықталған. Мысалы, күннің сәулексі түскен жаққа күн өзінің басын бұрады, кейбір гүлдердің ашылуын, ал, жәндіктердің әсер етуші заттарға қарай жылжуын тропизм әрекеттері деу болады. Бірақ, Лебтің тәжірбиелері қаншалықты қызықты болғанымен, олар төменгі сатыда тұрған жәңдіктердің күрделі қылықтарын дұрыс түсіндіре алмайды.

Американың биолог ғалымдары инфузориялармен тәжірбие жүргізіп, Лебтің теориясының дұрыс еместігін көрсетті. Олардың айтуынша жануарлар инфозурлық әсер етуші заттарға қарай жылжудан басқа да, өздігінен де әрекет етеді деп көрсетті. Жак Лебтің өз зерттеуінде суға инфузориялық электр тогын жібереді де, соған қарай жылжып отырады деген қағидасын, американдықтар жәндіктер әрекетінің бәрі түгелімен физикалық-химиялық қоздырғыштардың әсеріне бағынып, өздігінен ешбір әрекет атқара алмайды деуі қате түсінік. Қоздырғыштардың сипатына қарай тропизмнің бірнеше түрін ажыратуға болады, фототропизм -жарықтың әсерінен пайда болатын тропизм, гемотропизм -күн сәулесінің әсерінен пайда болатын тропизм гемуатропизм -электр әсерінен пайда болатын тропизм, термотропизм- температураның өзгеруінен пайда болатын тропизм. Егер химия әсер етуші заттарға қарай беттелсе -оны беттелу тропизм деп, ал егер қимыл әсер етуші заттан кейін қайтса -оны шегіну тропизмі деп атайды. Жак Лебтің тропизм туралы теориясы -механистік теория. Ол адамның қылығынан психологияны алып тастап, оны физикалық -химиялық процестермен ғана түсіндірмекші болды. Леб хайуанаттардың соқыр сезімдерін (инстиктердің физикалық- химиялық процестері арқылы түсіндіруге болатын тропизмге, адам қылықтарын хайуанаттардың соқыр сезімді қылықтарына теңеді, сөйтіп, адамның да қылықтарын физикалық- химиялық әрекеттермен түсіндіргісі келді. Бұл теория бойынша адам белсенді түрде өздігінен әрекет ете алмайды, адам қылықтары сыртқы дүние дегі заттардың әсерінің ықпалында болады, сол заттар адамның әрекеттерін басқарып, билеп отырады деген пікірде болды. адамның рухани қалыпы органикалық материяның барлығында бола беретін қасиет емес. Ол өсімдіктер дүниесінде жоқ. адамның рухани қалыпы материяның жоғарғы формаларының, жанды материяның қаситі. Тірі материяның төменгі түрлері қарапайым организмдер тітіркенушілік (сыртқы әсерлерге жауап бере алушылық ал жоғарғы түрлері сезгіштік заттардың қасиетіне бейнелей алу қасиет тән. Сезгіштік- адамның рухани қалыпының ең бастапқы белгісі. Бұл организмнің сыртқы ортаны түсіну қабілеті. Түйсік орталық нерв жүйесі бар барлық жануарларда және адамдарда кездесетін қарапайым адамның рухани қалыпылық құбылыс. адамның рухани қалыпылық әрекеттің дамуы нерв жүйесінің дамумен шарттас. Ал, нерв жүйесі құрылысыныңкүрделене түсуі адамның рухани қалыпының күрделене түсуіңе, оның жоғарғы формаларының пайда болуыңа жағдай туғызған.

Идеалистер сананың екінші, материяның бейнесі екенін мойындағысы келмейді. Оны неге сүйеніп айтады? Олардың ойынша, адам санасында объективті дүниеде кездеспейтін, қате, жалған ойлар, мәселен, түрлі жынсайтан, диюу, су перісі, т. с. с. ұғымдар болады. Сонда объективті дүниеде кездеспейтін ол жын-шайтандардың бейнесі қайдан пайда болады, ол ненің бейнесі деп күдік айтады. Осыдан кейін идеалистер сананың құдіретін айтпақ болмақ. Ал, енді оларды діни адамдар өздігінше ойлап шығарған делік дейді әлгі идеалистер, сөйтіп, олар бұл мысалдан да ойдың, сананың өмір бейнесі емес, тек мидың өзінен шыққан деу керек деген қорытынды шығарды. Бұған не жауап қайтару керек. Әрине, жаңағы өмірде жоқ: «о дүние», «пері», «дию» сияқты ұғымдарды діндар адамдар ойлап шығарғаны рас. Бірақ ол ойлар жоқтан пайда болған демейміз, белгілі бір құбылыстарға еліктеу, мидың соларды ойша құрастыруы арқылы пайда болған. Сондықтан да қай халықта болмасын, жын да, сайтан да, басқалар да негізінде тек адам, жан-жануарлар бейнесінде елестетіледі. Мәселен, шайтанды (черт) көптеген халықтар мүйізі, сақалы, тұяқтары бар, ұзын құйрықты ешкі тектес, адамға зиянды рухани құбылыс етіп суреттейді. Өмірде мүлде жоқ, болмаған, ойға келмеген құбылыстардың бейнесін адам ешқашан ойдан шығарған емес. Тіпті техникалық жаңалықтарды да адам табиғатта бар нәрселерге еліктеп жасайды. Сондықтан жаңағы айтқан діни ұғымдарда да не жақсы адамдардың, немесе жаман адамдардың мінез-құлықтары бейнеленеді, негізсіз ой туындамайды. Мұның бәрі сананың тікелей мидан емес, ми арқылы объективтік дүниеден бейнеленіп алынатын материалдық заттар мен құбылыстардың көшірмесі, туындысы екенін байқатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.