Абайтану ғылымы туралы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе . . . 6

І тарау

Абайтану ғылымындағы алғашқы ізденістер . . . 10

ІІ тарау

М. Әуезов - Абайтанушы ғалым . . . 37

Қорытынды . . . 62

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 63

Тақырыптың өзектілігі: Бүгінде шын мәніндегі профессионалды әдебиетке айналып, дүние жүзілік көлемде танылып отырған қазақ әдебиетінің даму тарихына көз жіберсек, өсу, өркендеу жолы қызу түрдегі пікір таласының үстінде қалыптасып келе жатқанын көреміз. Қазақ әдебиет тарихы ғылымының іргелі саласының бірі - абайтанудың қалыптасу процесі мен зерттелу тарихының жайы да осы жолға қарайлас құбылыс. Бұл саланың негізгі зерттелу нысанасы болып отырған Абай мұрасын тану, бағалау жайы революцияға дейін-ақ басталып, бүгінге дейін үздіксіз зерттелу үстінде.

Абай мұрасының зерттелу процесі ертеректен басталғанымен, ол негізінен екі түрлі жолмен жүргізіліп келеді:

1. Абай шығармаларын әр түрлі көлемде топтастырып жариялау, оларды бірте-бірте толықтыру жолымен бұл мұраның тұрақтана бастаған түпнұсқасын туған халқына, дүние жүзі тілдеріне аудару арқылы тану:

2. Бүкіл әлемге танылып отырған абай шығармаларын арнайы зерттеу нысанасына алып, түрлі ғылым саласында да зерттеу жұмыстарын қатар жүргізумен бірге ол мұра жөніндегі әрқилы деректер көзін де жинастырып, молықтыра беру.

Ұзақ жылдар бойы толассыз әрекет етудің нәтижесінде ақын мұрасы жайлы жазылған, жарияланған, зерттеу жүргізілген әр түрлі сипаттағы деректер көзі қазірдің өзінде төрт мыңға таяп қалды. Абай мұрасы туралы осындай орасан көлемдегі деректер сан жағынан ғана емес, сапа жағынан да ғылыми-зерттеу дәрежесі артып отырған қазіргі кезде абайтанудың зерттелу тарихы мен қалыптасу жолы қандай болды екен деген заңды сұрақ та туары хақ.

Абай шығармалары мен ол мұра жайлы зерттеулік пікірлер 1889 жылдан бастап ресми баспасөздерде жариялану, танылу тарихын ғылыми тұрғыдан біртіндеп аша түсу әрекеті біздің әдебиетімізде елуінші жылдардан сөз етіле бастады. Яғни Абай мұрасын тану немесе абайтану тарихының зерттелуі жөніндегі ой-пікірлер Абай мұрасының бір саласын арнайы зерттеуге орай қарастырылса, екіншілері оған айрықша көңіл бөлді, үшіншілері абайтану саласының жалпы қалыптасу жолын шолумен шектеледі, төртіншілері болса, Абай шығармаларының басылуы мен жариялану тарихына тоқталуды мақсат етті. Бұл іспеттес ізденістер Абай мұрасының жалпы зерттелу тарихы жөніндегі күрделі тақырыпты арнайы түрде зерттеу қажеттілігін күн тәртібіне қоя білді. Бірақ бұл мәселе жайлы әуледе жанама түрде, соңыра тікелей пікір қозғаған ойлар төркіні алғашқы ізденістің бастамасы ғана болды да, Абайдың әдеби мұрасының зерттелу тарихының жайы туралы арнайы түрдегі зертте жұмысы нақтылы қолға алынбай келді. Мұндай жағдай тек қазақ әдебиетінде ғана орын алып отырған құбылыс емес, ұлттар әдебиетінің тарихындағы отрақ кемшілік.

Қазақ әдебиеті тарихында алғашқылардың бірі болып Абайды тануға, шығармашылығын талдап, өмірі мен еңбегін зерттеуге ат салысқан ерекшеп еңбек сіңіргендер қатарынан орын алатын көрнекті тұлғаның бірі академик М. Әуезов болып табылады. Алғаш рет жас семинарист М. Әуезов белгілі публицист Ж. Аймауытовпен бірігіп «Абайдың өнері һәм қызметі» деген мақала жариялады. Тап осы кезеңнен бастап М. Әуезовтің ғалымдық, шығармашылық жолы ұлы Абайды танып білуге бағытталды десек артық айтқандық емес. М. Әуезов өзінің творчестволық жолдағы саналы өмірінің ұзына бойында қазақ халқының асқан ойшыл ақыны ұлы Абайдың әдеби мұрасын зерттеуге 30 жылдан астам уақытын жұмсады. Өмірінің соңғы күніне дейін ұлы ақын мұрасынан қол үзбей, үнемі іздену жолындағы осы процеске 1940 жылдар ортасында «Абай» романын алып келді.

М. Әуезовтің Абай мұрасын зерттеп, танудағы ұзақ жылдарға созылған ізденістері әлем әдебиеті тарихында аса сирек ұшырасатын құбылыс, әрі мейлінше өзіндік ерекшелігі бар ғылымдық, творчестволық зерттеу әрекетіндегі бірлікке, үйлесімге негізделген жұмыстың қатырына жатады.

«Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы» деген М. Әуезовтің монографиялық зерттеуінде баса назар аударарлық ерекшелік - Абайдың әдеби мұрасының тұтас қамтылып, ақындық мәдениеті мен көркемдік шеберлігінің даму жолдары, дүниетанымы мен рухани өсуінің эволюциясын хронологиялық желіге сүйене отырып әрі ақын творчествосындағы өзгерістер мен бет-бұрыстардың себебін сол дәуірдің тарихи шындығымен сабақтастыра қарап, сырын ашып саралауда жатыр. Аталған мәселелерді қазіргі тәуелсіз таным тұрғысынан қарап, автордың ұлы Абай шығармашылығын зерттеудегі еңбегінің жетістіктерін тереңнен танып білу қазақ әдебиетінде қашанда маңызын жоймайтын өзекті мәселе болып табылады.

Тақырыптың зерттелу деңгейі: Ал, қазақ әдебиеті жағдайында бұл тақырып алғаш рет «Абайды тану тарихынан» деген атпен, жалпы ақын мұрасының зерттелу тарихынан қысқаша шағын шолу пікірлер М. Әуезов, С. Мұқанов, Е. Исмайылов, М. С. Сильченко, Ә. Жиреншиндер тарапынан көтерілді. Ақыры келіп Қ. Жұмалиевтің «Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының тілі» (1948), Ә. Жиреншиннің «Абай Құнанбаев» (1950), М. Әуезовтің «Абай Құнанбаев» (1967) деген зерттеу еңбектері мен монографиялары жарыққа шықты. Жалпы қазақ әдебиетінде Абай Құанабаев шығармашылығ мен еңбегін тану ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында ерекше қолға алынып, аталған еңбектерден басқа да көптеген ғылыми құнды, тарихи деректі, сын зерттеулер жарыққа шықты. Бұлардың қай-қайсысының болмасын ұлы Абайдың ақындық болмысы мен азаматтық келбетін танытуда ерекше орны бар.

Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеті: Зерттеу жұмысының басты мақсаты - М. Әуезовтың Абайтану ғылымына қосқан үлесін кеңінен танып, бүгінгі уақыт тұрғсынан бағасын беріп, әдебиетіміздің тарихында алар орнын бағамдау. Ұлы жазушы, көрнекті ғалым, қоғам қайраткері М. Әуезовтың Абай Құнанбаев шығармашылығын зерттеп бағамдаудағы принциптерін және осы жолдағы шығармашылық еңбегінің қиында күрделі тұстарын барынша айқынырақ танып және Абайтану мәселесінің ХІХ - ХХ ғасырлардағы көтерілген сұрақтарымен қатар ала отырып қарастыруда диплом жұмысымыздың негізгі мақсаттарының бірі болып табылады. Осы мақсатқа орай алдымызға төмендегідей міндеттер қойылды:

М. Әуезовке дейінгі Абайтануға қатысты мәселелерді толығымен қарастыру;
М. Әуезовтың Абайтану ғылымына келудегі шығармашылық жолын қарасытыру;
М. Әуезовтың Абай мұрасын танып білу жолындағы ғылыми- зерттеу жұмыстарының ауқымын бағамдау;
М. Әуезовтың Абайдың эстетикалық танымы мен ақындық шеберлігіне жасаған талдау, ғылыми пікірлерін өзгеде Абайтанушылар еңбектерімен қатар алып талдау;
М. Әуезовтың Абайтану саласындағы еңбектерін бүгінгі уақыт талабы тұрғысынан пайымдау және осы ғылымның алдағы уақытта атқарар міндеттерінің мазмұнына зер салу;

Зерттеу нысаны: Тақырыптың мәнін ашу үшін М. Әуезовтың «Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы» еңбегі мен «Абай жолы» романы және бірнеше мақалалары негізгі зерттеу нысанасына айналды.

Зерттеу әдістері: Бұл дипломдық жұмыс жинақтау, сараптау, бақылау, қорыту әдістерінің негізінде жазылды.

Диплом жұмыстың құрылымы: Диплом жұмысы кіріспе, негізгі бөлім мен қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Негізгі бөлімде : «Абайтану ғылымындағы алғашқы ізденістер», «М. Әуезов - Абайтанушы ғалым» деп аталатын екі тарауда қарастырылады және қорытындыдан тұрады. Сонымен қатар, сілтеме жасалған және пайдаланылған әдебиеттердің тізімі еңбектің соңында орын алады.

І тарау. Абайтану ғылымындағы алғашқы ізденістер.

Абайтану - қазақ әдебиеттану ғылымының ең көп зерттеген өнімді саласының бірі. Ақын шығармаларының алғаш баспасөз бетінде жарық көріп, оқырман жүрегіне жол табуынан бастасақ, оның бүгін жүз жылдан астам тарихы бар. Абай өмірі мен шығармашылығы туралы ғылыми мәні бар алғашқы ой-пікірлердің жарық көруі де осы ғасырдың бас кезінен басталады. Бірақ Абайдың алғашқы зерттеушілерінің аты-жөні мен еңбектері соңғы кезге дейін жабық саналып, Абайтанудың алғашқы кезеңі ақтаңдақ күйінде қалып келді. Тек еліміздің тәуелсіздік алуы жағдайында ғана бұл мәселені ашық әңгімелеуге мүмкіндік туды.

Абайдың екі өлеңі «Жаз» («Семей уезі Шыңғыс елінің қазағы Ибраһим Құнанбайұлы ауылының Бақанас өзенінің бойындағы Көпбейіт деген жерге қонып жатқандағы түрі»), «Болыс болдым мінеки» (1888 жылғы май айында Ақшатау-деген жерде Семей облысы мен Жетісу облысының чрезвычайный съезі болғанда бір уездің ел билеушілерінің түрі») деген аттармен 1889 жылы «Дала уалаяты газетінің» № 7, 12 сандарында басылыпты. Одан кейін 1897 жылы Қазанда Бектұрған Сиқымбайұлы бастырып, Жанұзақ ақын құрастырған «Князь бен Зағифа» атты қиссада Абайдың, «Сынағандағы аттың сыны» («Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ»), «Бүркітші» («Қан сонарда бүркітші шығады аңға») атты өлендері жарық керген. Алдыңғы екі өлең Көкбай ақын атынан жарияланып, соңғы екі өлеңді кітапты құрастырушы авторын айтпай, айтыс мәтініне кіргізіп пайдаланған. Оларда осы күнгі белгілі нұсқалардан ауытқу да байқалады.

Ал, Абайдың өмірі мен ақындық өнері жөнінде бірінші ғылыми ой айтқан адам - Әлихан Бөкейханов. 1903 жылы «Киргизский край» атты кітапқа кірген қазақтың тарихы мен рухани өмірі жайлы зерттеуінде ол «Қырғыз» (Қазақ) поэзиясындағы жаңа бағыттың өкілі есебінде Құнанбаевты (Кітапта «Кномбия» болып қате басылған) (Семей) атауға болады, ол поэтикалық түрі мен мазмұны жағынан көптеген әсем өлеңдердің авторы (әсіресе, табиғатты суреттеуі) . «Евгений Онегин» мен Лермонтовтың көп өлеңдерінің жақсы аудармаларын жасаған да сол (олар қырғыздарға (қазақтарға) тым түсінікті түрде аударылған) », - деп жазған. Ол кейін Тұрағұл мен Кәкітайға Абай өлеңдерін жинап бастыру жөнінде хат жазып, солар арқылы ұлы ақынның шығармаларымен толық танысқан. Соның нәтижесінде 1905 жылы «Абай (Ибрагам) Құнанбаев» атты азанама - мақала жазған. Мақалада автор Абайдың шыққан тегі, өмірі, шығармашылық жолы жайлы тұңғыш мәліметтер береді. Ақынның шығармашылық ізденісінің негізгі бағыттарына, көркемдік табыстарына тоқталады. Сөйтіп ол: «өлеңдерінен көрініп тұрғандай, Абай аса талантты поэтикалық қуаттың иесі, қазақ халқының мақтанышы бола білді. Халықтың рухани шығармашылық қасиетін осынша биікке көтерген Абай сияқты қырғыз (қазақ) ақыны осы кезге шейін болған емес. Жылдың төрт мезгіліне арнаған (көктем, жаз, күз және қыс) тамаша жырлары оны Еуропаның атақты ақындарының қатарына қояды» [1-20], - деген қорытынды жасайды.

Осы бір шағын пікірлердің өзінен Абайдың ұлылығын, қазақтың жаңа дәуірдегі әдебиетінде алатын орнын, ақынның дүние-жүзілік поэзияның биік деңгейіндегі шығармашылық қызметін дұрыс танығанын көруге болады. Бұл пікірлер Абай туралы соңғы айтылар ойларға мұрындық болды. Оның үстіне, жоғарыдағы мақалаға қарағанда, Әлихан Абай шығармаларын жинатып, өзі басқаруымен Семейде (орыс географиялық қоғамының Семей бөлімшесі арқылы) бастырмақ болған сияқты. 1906 жылы Павлодарда ұсталған Әлиханның портфелінің ішінде Абайдың қолжазбасы болғаны да мұны растай түседі. Алайда сол кездегі саяси жағдайдың ауырлығынан ол бұл ойын іске асыра алмаған. Әлиханның үздіксіз қуғындалуынан қауіп қылған Кәкітайдың Семей, Омбы жағынан ештеме тындыра алмай, Петербургке кетуі де осымен байланысты болса керек.

Абайдың тұңғыш шыққан өлеңдер жинағы (Петербург, 1909) Абайтануда, ақын атын туған халқына кең жаюда ерекше мақызды қызмет атқарған ұлы оқиғалардың қатарына жатады. Оны бастырушылар - ақынның ұлы Тұрағұл мен інісі Ысқақтын баласы Кәкітай. Абай тәрбиесінде болып, қасында көп жүрген Кәкітай -оның мұрасының да жарық көруіне көп күш салған. Ол жинаққа «Абай (Ибрагим) Құнанбай ұлының, өмірі» атты мақала жазған. Абай кітабының тұңғыш басылымының тарихи маңызына қоса, ақын өмірі мен шығармашылығы жайында оқырмандарға тың мәліметтер ұсынған Кәкітай мақаласы да Абайтану тарихында көрнекті орын алады. Онда Кәкітай Абай өлеңдерінің тууына себеп болған тарихи шындық пен ақын бастан кешкен қайғының түп-төркінін жақсы ашып көрсетеді. Оның ақындық ізденістерінің шеңберін айқындайды. Абайдың ақындық биікке көтерілуінің, негізгі себептерін орыс және дүниежүзілік әдебиет пен ғылым деңгейінен іздеу Кәкітай мақаласының өміршең, кейінгі зерттеушілерге ой салған ерекше маңызды тезисі болды. «Орыс ғылымын кітапта оқығандық Абайдың көңіліндегі ақындығын қозғағанын» ол орынды айтты. М. Әуезов кезінде бұл мақаланы жоғары бағалап, ақынның өмірбаянын жазуға көмектескенін мойындаған.

Абай жинағы шығып, халық арасына тараған кезде оның, ақындық өнерін айрықша сөз етіп, ұлылығын мойындап, алғашқы пікір айтқан адам - Ахмет Байтұрсынов еді. Ол «Қазақтың бас ақыны» атты мақаласында: «Қазақтың бас ақыны - Абай (шын аты Ибрагим) Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ»[2-58] ^: , - деп түйіп айтты. Әуелі (1903) Абай өлеңдерімен қолжазба дәптер күйінде та-нысып, кейінгі (1909) ақын кітабын оқығаннан кейінгі әсерін айта келіп, Ахмет Абайдың «Сөзі аз, мағынасы көп, терең» жырларының шығуы жағдайларына, әлеуметтік сырына, көркемдігіне үңіледі. Жеңіл ойлап, ашық айта салатын жадағай халық жырларына Абай сөзін қарсы қоя отырып, ол сөздің ішкі мағынасын түсіне, терең оқудың қиыншылығы Абайдан басталатынын атап көрсетеді. Абай сөзінің жалпы жұрттың ұғымына ауырлығын айта отырып, «Ол ауырлық Абайдың айта алмағанынан болған кемшілік емес, оқушылардың түсінерлік дәрежеге жете алмағанынан болатын кемшілік . . . Не нәрсе жайынан жазса да, Абай түбірін, тамырын, ішкі сырын, қасиетін қармай жазады»[2-61], - дейді.

Қазақ әдебиетінде Абайдың өзі тұңғыш көтерген айтушы мен тыңдаушының проблемасын Ахмет осылай ақын өлеңін оқу, түсіну тұрғысынан талдайды. Оның «нәрсенің сырын, қасиетін біліп жазған соң, сөзінің бәрі де халыққа тіреліп, оқушылардың біліміне сын болып, емтихан болып табылады. Оқушы сөзді сынаса, сөз оқушыларын да сынайды» деуі де осыдан. Ахмет Абайды халыққа танытуды міндет етіп қояды.

Абайдың ақындық жолына, шеберлігі мектебіне арнайы тоқтаған Ахмет ондағы орыс, Еуропа әдебиеттерінің рөліне ерекше мән береді. «Орыс ақындарымен танысып, өлең орны қайда екенің білгеннен кейін Абай өлеңге басқа көзбен қарап, басқа құрмет ықыласпен күтіп алып, төр түгіл тақтан орын берген . . . Басқа сөзден өлеңнің таққа мінгендей артықшылығы қандай, оны да көрсетіп айтып қойған»[2-70], - дейді.

Тағы да Ахмет: «Сөз жазатын адам әрі жазушы, әрі сыншы боларға керек. Сөздің шырайлы, ажарлы болуына ойдың шеберлігі керек. Мағыналы, маңызды болуына білім керек. Абайда осы үшеуі да болған»[2-72], - деп жазады.

Абайдың әр нәрсенің, «асылын тануы», «бар қалыбын сол қалпынша дұрыс айтуы» деген сөздердің негізінде де Ахметтің Абай реализмінің тереңдігі жайлы ойлары жатқаны даусыз.

Сөйтіп, газеттің екі санында ғана басылған қысқа мақаланың өзінде Ахметтің Абайдың ақындық өнері жайлы терең, бағалы ой айтқандығын көреміз. Оның тезистік пікірлері кейін Абайды зерттеушілер тарапынан қолдау тапты, көп еңбектерге негіз болды, ой салды. Ахмет мақаласының Абайтану тарихындағы бағалы орны да осымен байланысты.

Ахметтен кейінгі Абайтану саласында бағалы ой айтқан адам - Міржақып Дулатов. Оның «Абай» атты мақаласы ақынның қайтыс болуының он жылдығына арналып жазылған. Ол да Абайдың жаңа мазмұнды ұлттық әдебиет жасаудағы орнын айрықша атайды. «Әдебиетіміздің негізіне қаланған бірінші кірпіш - Абай сөзі, Абай аты боларға керек. Абайға шейін қазақта қолға алып оқырлық, шын мағынасында қазақ әдебиеті дерлік бір нәрсе болған жоқ еді. Абайдың бізге қымбаттығы да сол»[3-105], - дейді.

Бұл, әрине, Абайға дейінгі ұлттық әдебиетті жоққа шығару емес, ақынның дүниежүзілік биік үлгіге сүйенген жаңа әдебиет жасаудағы еңбегін бағалау. Оның жырларының халықтың жүрегіне «сәуле беріп», «алғашқы атқан жарық жұлдыздай» еткен әсерін Міржақып айрықша атайды.

Сонымен қатар мақалада Абай өлеңдерінің қолжазба күйінде тарауы тарихынан мәлімет беріледі. 1904 жылы мұндай жинақты Ахмет Байтұрсыновтың қолынан көріп, оқығанын, Ә. Бөкейхановтың оны бастыру жөніндегі талабын, Петербург басылымының жайын әңгімелейді.

1918 жылы М. Әуезов пен Ж. Аймауытовтың («Екеу» деп қол койған) «Абайдың өнері һәм қызметі» деген мақаласы («Абай» журналы, № 2) жарық көрді. Бұл - жоғарыдағы мақалалармен үндес жазылған, Абайдың қазақ әдебиетіндегі орнын, қызметін бағалауда сол дәстүрлі сөзді жалғастырған еңбек болды. Абайдың ақындығын өзінен бұрынғы әдебиет үлгілерімен салыстыра қарап, оның заманының сырымен астарластығын тани келіп, Мұхтар мен Жүсіпбек Абайдың, өзіндік ерекшеліктерін тауып айтуға тырысады. «Абайдың ең бір артық өзгешелігі, - деп жазады олар, заманының ыңғайына жүрмей, өзінің «өзіндік» бетін мықты ұстап, ақылға, ақтыққа, кепілдік шабытына билетіп, көз тұндырарлық кемшілік, міннің ортасында туып, ортасында жүріп, үлгілі жерден өрнек алып келген кісідей ашық көзбен қарап, барлық міне мүлтіксіз суреттеуі, шарықтап жүріп қылт еткенді көретін қырағы қырандай сыншылдығы… Абайдың қиялы шалымды, ойы терең, ақыл, білімнің әр тарауынан көкірегінде асыл қазына көп. Сол қазынаны барлық ырғағы, нәзік сыпатымен, қазақтың тұстармаған, ысылмаған жуан тілімен биязы қып шығаруы, әрі ақындығы, қызыл тілді шешендігі»[4] .

Абайдың ақындығын әр саладан, әр қырынан талдауға ұмтылған авторлар шығармаларды мынандай жанрлық жобамен жіктейді: «Мінез түзететіндік (ахлақи), тереңнен толғайтындық (фәлсафа), сыншылдық (критика), суретшілдік (художественность), жүректің мұң-зарын, сырын тапқыштық (лирика), ащы тілділік, ызамен күлетіндік (сатира) һәм переводчиктік». Әрине, ақын туындыларын бұлай бөлу, көп жағынан, шартты. Соған қарамастан бұл ойлар мақала авторларының өз байқауларын ғылыми тұжырымға айналдырудағы алғашқы талап есебінде бағалы.

Бұдан біз Абай шығармашылығына арналған алғашқы мақалалардьң тарихи маңызын ғана емес, ғылымдық ой-пікір айтуы жағынан да елеулі табыстары болғанын көреміз. Олар кейінгі зерттеулерге негіз қалады, ой салды. Ақын шығармаларының халықтық маңызы, шеберлігі, оның қазақ әдебиеті тарихындағы орны жайлы ойлар соңғы зерттеушілер тарапынан қолдау тапты, жаңа деректермен толықтырылды, дәлелденді. Сондықтан олар Абайдың халықтығын әділ, ғылыми бағалаудың басы болды.

Абайтанудың жаңа кезеңі 20-жылдардан басталады. 1922 жылы Абай өлеңдерінің екі жинағы (Кдзанда және Ташкентге) жарық көрді. Олар, негізінен, 1909 жылғы жинақты қайталады. Ақын шығармаларының жаңа кітабын бастыру ниетін ұстанғанмен, оларды шығарушылар қолдарында жаңа материалы болмай, алғашқы жинақты қайталаумен шектелді. Бұл - Қазан баспасына «Сөз басы» жазған Бернияз Күлеевтін де, Қазақ - Қырғыз білім комиссиясы атынан Ташкент баспасына берілген «Оқырманға ескертуден» де көрінеді. Сөйте тұра екі жинақ та алғашкы басылымда кеткен қателерді түзетуге тырысқан. Баспаға бұл салада А. Байтұрсынов пен М. Әуезов (Қазан), Х. Досмұхаметов пен У. Омаров (Ташкент) көмектескен.

Бұл жинақтар Абай шығармаларының халық арасына кең таралуына, сөзсіз, едәуір мүмкіндік туғызды. Кітаптарға рецензия күйінде, ақын еңбектерін насихаттауға, талдауға, жұртқа танытуға арналған мақалалар туа бастады. Сол тұста қазақ жерінде көптеп шыға бастаған газет-журналдар Абай туралы еңбектерге мол орын берді. Осындай еңбектердің ең елеулілері қатарында І. Жансүгіровтің «Абай кітабы» («Тілші». 1923. 8-мамыр), Ғ. Сағ-дидің «Абай» («Ақ жол». 1923, № 355, 356, 359, 363, 372 сандары), Б. Кенжебаевтың «Абай» («Еңбекші қазак», 1925. 28 - 29-тамыз) атты мақалаларын атауға болады. Бұлар мазмұны, түрі жағынан әр түрлі үлгіде жазылған. І. Жансүгіров Ташкент баспасына рецензия түрінде жазып, онда басылымда кеткен қателерді көрсетуге тырысса, Ғ. Сағди мақаласында ақын шығармашылығын ғылыми сараптауға ұмтылыс басым. Ал, Б. Кенжебаев газеттік мақала көлеміңде Абай өлендерінің мазмұынын талдап, оны халық ақыны ретінде бағалайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.