Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы
І. Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ. Негізгі бөлім:
2.1. Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның
экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2. Қазақстанда нарықтық жағдайында экономиканы
мемлекеттiк реттеу мәселелерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІV. Пайдаланылған әдебеиеттердiң тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
ІІ. Негізгі бөлім:
2.1. Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның
экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2. Қазақстанда нарықтық жағдайында экономиканы
мемлекеттiк реттеу мәселелерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІV. Пайдаланылған әдебеиеттердiң тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
XX ғасырдың 90-жылдарының басы адамзаттың даму тарихында үлкен бір дүбірлі өзгеріспен басталды.Бүкіл Евразия материгінде ең күшті,ең қуатты деген,саяси аренада социализм,коммунизм идеясын басшылыққа алып,капиталистік жүйеге қарсы бағытта дамып келе жатқан біртұтас республикалар жүйесі ыдырап, халықаралық аренада жаңадан жас тәуелсіз мемлекеттердің пайда болуының өзі халықаралық қатынастардың даму тарихында жаңа бір кезең туғанын көрсетті. Талай тарихтан белгiлi болғандай жалпы адамзат пайда болғаннан бері қандай да болмасын мемлекет өзге елдермен өзара байланыс жасамай,өзінің жер аймағы, даму деңгейі болғанымен,толық саясат жүргізе алмайды. Бұл табиғи заңдылық. Осы ретте тәуелсіздігін алған Қазақстан Республикасының өзiнiң ең таяу және стратегиялық көршiсi Ресеймен және өзге де алыс шетел мемлекеттерімен дипломатиялық қатынас орнатып,өзара байланысты дамытуы осы заңдылықтан туындайды. 1991 жылы егемендігін алған соң Қазақстан тәуелсiздiк Декларациясын қабылдап, демократиялық бағытты ұстанып 1993-1995 жылдары жаңа конституциялар қабылданды.
Ендi мiне қазiр Қазақстан өзінің егемендігін алып сол тәуелсіздіктiң тұғырын нығайтып мелекеттiң қауіпсіздігін сақтап халықаралық байланысын нығайтып оны дамытуға, өзiнiң экономикалық дамуын одан әрi қарқынды дамытуға күшін салуда. Оған нақты дәлел “Қазақстан - 2030” бағдарламасы болып табылады.
Бүкіл экономикасы, саяси және әлеуметтік дамуы бір орталыққа бағындырылған бұрынғы Кеңестер Одағы мемлекеттерінің бұдан былайғы кезеңде өзіндік даму бағытын белгілеп, халықаралық қатынастар жүйесінде өзіндік орнын табуы негізгі өзекті мәселелерге айналды. Осы ретте тәуелсіздігін алған Қазақстан Республикасының алдында өзінің барлық экономикалық-әлеуметтік мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып сыртқы саясатта дұрыс бағыт белгілеп, бүкіл әлемдік даму үрдісіне тез арада қосылу міндеті тұрды.
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігінiң негiзiнде егеменді саяси тұрақтылығы аумақтық тұтастығымен және күшті президенттік мемлекеттің ішкі және сыртқы саясаты аса байымдылықпен жүргізілу арқасында дүние жүзіне танылып, тарихы қысқа аз ғана мерзімде әлемдік аренаға шықты. 90 жылдардың ортасында Қазақстан Республикасын әлемнің 117 мемлекеті танып, 100-ге жуығы дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Менiң осы жұмысты орындау барысында өзiме қойған басты мақсатым тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуына теориялық тұрғыдан талдау жасау болып табылады.
Ендi мiне қазiр Қазақстан өзінің егемендігін алып сол тәуелсіздіктiң тұғырын нығайтып мелекеттiң қауіпсіздігін сақтап халықаралық байланысын нығайтып оны дамытуға, өзiнiң экономикалық дамуын одан әрi қарқынды дамытуға күшін салуда. Оған нақты дәлел “Қазақстан - 2030” бағдарламасы болып табылады.
Бүкіл экономикасы, саяси және әлеуметтік дамуы бір орталыққа бағындырылған бұрынғы Кеңестер Одағы мемлекеттерінің бұдан былайғы кезеңде өзіндік даму бағытын белгілеп, халықаралық қатынастар жүйесінде өзіндік орнын табуы негізгі өзекті мәселелерге айналды. Осы ретте тәуелсіздігін алған Қазақстан Республикасының алдында өзінің барлық экономикалық-әлеуметтік мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып сыртқы саясатта дұрыс бағыт белгілеп, бүкіл әлемдік даму үрдісіне тез арада қосылу міндеті тұрды.
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігінiң негiзiнде егеменді саяси тұрақтылығы аумақтық тұтастығымен және күшті президенттік мемлекеттің ішкі және сыртқы саясаты аса байымдылықпен жүргізілу арқасында дүние жүзіне танылып, тарихы қысқа аз ғана мерзімде әлемдік аренаға шықты. 90 жылдардың ортасында Қазақстан Республикасын әлемнің 117 мемлекеті танып, 100-ге жуығы дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Менiң осы жұмысты орындау барысында өзiме қойған басты мақсатым тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуына теориялық тұрғыдан талдау жасау болып табылады.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995.
2. Қазақстанның статегиялық дамуы бағдарламасы-2030. Н.Ә. Назарбаев. Алматы.
3. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан халқына Жолдауы» Астана, 2005 жылғы ақпанның 18-і.
4. Экономикалық теория негiздерi. Оқулық.-Алматы. 1998 ж. Авторлар ұжымы.
5. Лившиц А. Государсво в рыночной экономике (краткий спецкурс). – Российской экономический журнал, 1999г.
6. Государственное регулирование экономики: Учеб. Пособие для вузов/Т.Г. Морозова, Ю.М. Дудыев, В.Ф. Тихонов и др.; Под. ред. Т.Г. Морозовой. – М.: ЮНИТИ –ДАНА, 2001 ж.
7. Журнал. Саясат. 2002 жыл. 4 номер.
8. Журнал. Қаржы қаражат. 2001 жыл 11 номер
9. Журнал. Аналитик. 2002 жыл 3 номер.
10. Деловая неделя. 2002 жыл. 31 номер.
2. Қазақстанның статегиялық дамуы бағдарламасы-2030. Н.Ә. Назарбаев. Алматы.
3. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан халқына Жолдауы» Астана, 2005 жылғы ақпанның 18-і.
4. Экономикалық теория негiздерi. Оқулық.-Алматы. 1998 ж. Авторлар ұжымы.
5. Лившиц А. Государсво в рыночной экономике (краткий спецкурс). – Российской экономический журнал, 1999г.
6. Государственное регулирование экономики: Учеб. Пособие для вузов/Т.Г. Морозова, Ю.М. Дудыев, В.Ф. Тихонов и др.; Под. ред. Т.Г. Морозовой. – М.: ЮНИТИ –ДАНА, 2001 ж.
7. Журнал. Саясат. 2002 жыл. 4 номер.
8. Журнал. Қаржы қаражат. 2001 жыл 11 номер
9. Журнал. Аналитик. 2002 жыл 3 номер.
10. Деловая неделя. 2002 жыл. 31 номер.
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министрлігі
Қазақстан Британ Техникалық Университеті
Философия және құқық кафедрасы
Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында атты
Жолдауын оқып-үйренуге арналған Арнайы курстан
РЕФЕРАТ
Тақырып: Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы
Орындаған: Нуржанова А.С.
ФЭФ, БНЭ-04-1к
Тексерген: Берлібаев Б.
Алматы 2005
Мазмұны
І. Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ. Негізгі бөлім:
2.1. Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның
экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2. Қазақстанда нарықтық жағдайында экономиканы
мемлекеттiк реттеу мәселелерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІV. Пайдаланылған әдебеиеттердiң тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
І. Кiрiспе
XX ғасырдың 90-жылдарының басы адамзаттың даму тарихында үлкен бір
дүбірлі өзгеріспен басталды.Бүкіл Евразия материгінде ең күшті,ең қуатты
деген,саяси аренада социализм,коммунизм идеясын басшылыққа
алып,капиталистік жүйеге қарсы бағытта дамып келе жатқан біртұтас
республикалар жүйесі ыдырап, халықаралық аренада жаңадан жас тәуелсіз
мемлекеттердің пайда болуының өзі халықаралық қатынастардың даму тарихында
жаңа бір кезең туғанын көрсетті. Талай тарихтан белгiлi болғандай жалпы
адамзат пайда болғаннан бері қандай да болмасын мемлекет өзге елдермен
өзара байланыс жасамай,өзінің жер аймағы, даму деңгейі болғанымен,толық
саясат жүргізе алмайды. Бұл табиғи заңдылық. Осы ретте тәуелсіздігін алған
Қазақстан Республикасының өзiнiң ең таяу және стратегиялық көршiсi Ресеймен
және өзге де алыс шетел мемлекеттерімен дипломатиялық қатынас орнатып,өзара
байланысты дамытуы осы заңдылықтан туындайды. 1991 жылы егемендігін алған
соң Қазақстан тәуелсiздiк Декларациясын қабылдап, демократиялық бағытты
ұстанып 1993-1995 жылдары жаңа конституциялар қабылданды.
Ендi мiне қазiр Қазақстан өзінің егемендігін алып сол тәуелсіздіктiң
тұғырын нығайтып мелекеттiң қауіпсіздігін сақтап халықаралық байланысын
нығайтып оны дамытуға, өзiнiң экономикалық дамуын одан әрi қарқынды
дамытуға күшін салуда. Оған нақты дәлел “Қазақстан - 2030” бағдарламасы
болып табылады.
Бүкіл экономикасы, саяси және әлеуметтік дамуы бір орталыққа
бағындырылған бұрынғы Кеңестер Одағы мемлекеттерінің бұдан былайғы кезеңде
өзіндік даму бағытын белгілеп, халықаралық қатынастар жүйесінде өзіндік
орнын табуы негізгі өзекті мәселелерге айналды. Осы ретте тәуелсіздігін
алған Қазақстан Республикасының алдында өзінің барлық экономикалық-
әлеуметтік мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып сыртқы саясатта дұрыс
бағыт белгілеп, бүкіл әлемдік даму үрдісіне тез арада қосылу міндеті тұрды.
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігінiң негiзiнде егеменді
саяси тұрақтылығы аумақтық тұтастығымен және күшті президенттік мемлекеттің
ішкі және сыртқы саясаты аса байымдылықпен жүргізілу арқасында дүние жүзіне
танылып, тарихы қысқа аз ғана мерзімде әлемдік аренаға шықты. 90 жылдардың
ортасында Қазақстан Республикасын әлемнің 117 мемлекеті танып, 100-ге жуығы
дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Менiң осы жұмысты орындау барысында өзiме қойған басты мақсатым
тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуына теориялық
тұрғыдан талдау жасау болып табылады.
II. Негізгі бөлім:
2.1. Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы
Қазақстанның тәуелсiз мемлекет болып қалыптасу кезеңi 1991 жылы, яғни
Кеңес Советтiк Социалистiк Одақтың тарау кезiмен тұспа тұс келдi.
Сол алғашқы жылдары бұрынғы Кеңес Одағының барлық республикалары сияқты
Қазақстанда аса ауыр экономикалық, саяси дағдарыстарға тап болды.
Дәл осы кезде Қазақстанның жеке дербес экономикалық тұғырының болмауын өте
айқын байқауға болатын едi. Себебi Қазақстан Республикасының экономикасы iс
жүзiнде негiзiнен осы шикiзат өндiрумен және тапсырумен ғана ғана шектелiп
қойған болатын.
Сонымен бiрге әлеуметтiк жағдайда тым ауыр хал кештi. Жарты ғасырдан көп
жылдар бойы бұрынғы Кеңес Одағындағы Социалистiк қоғам саясаты
азамамттардың ынталы әрекетiн басып оған әркез мүмкiндiгiнше кедергi
келтiрiп, шектеу саясатымен айналысып отырған және оларды енжарлық пен
ынтасыздыққа бейiмдеп келдi.
Оның үстiне Қазақстан үшiн жаңадан тәуелсiз мемлекет құру осы алғашқы
жылдары өте оңаайға тиген жоқ болатын.
Шыныменде тәуелсiз мемлекттi құру мен оны қалыптастыру шын мәнiнде барлық
мәселенiң ең бастысы болатын.
Бiрақ Қазақстанның Ел басы Н.А. Назарбаевтың бастамасы бойынша бұл күрделi
iстер сол кезеңдерде жеткiлiктi денгейде дұрыс жүзеге асырылып басқарылды
деп айтуға бүгiн толық негiз бар.
Сонау 1990-шы жылдардың басында шынмен де үлкен iстердi алғаш бастауға
тура келдi сол себептен де болар кейбiр кезеңдерде бiздiң елiмiздiң
дамуында да сан-салалы жаңылысулар мен қателесiп ұтымсыз жолдарды таңдау
жағдайыны жол берiлген кезеңдер болды.
Қазiр мiне тәуелсiздiктен кейiн он жыл өткеннен соң сол кезеңдерге көз
салар болсақ бүгiнгi күнге дейiн орасан зор жұмыстардың жасалғанына оңай
көз жеткiземiз.
Кеңес Одағы ыдырағанға дейiн Қазақстанда экономикалық бағыттар көп
жағдайда тек ауыл шаруашылығы мен тығыз көп байланысты болып келiдi.
Қазақстана жағрапиялық орналасуы жағыныан өте қолайлы мемлекеттердiң
қатарына жатқызуға болады.
Жалпы бұл Қазақсатанның болашағына мол жақсы ықпал етерi сөзсiз.Яғни,
Қазақсатна тоғыз жолдың торабында Азия мен Еуропа материктерiнiң қиылыспа
тұсында орналасқан және осыған сәйкес бiздiң елде темiр жол мен, су жолы ,
автомобиль және әуе жолдары арқылы қарым қатнас жасау экономикалық дамуға
злр мүмкiндiк ашады.
Ал табиғи ресурстарға келетін болсақ Қазақстанның жер қойнауы табиғи
қазналарға соның iшiнде мұнайға мол. Оны қазiрдiң өзiнде жақсы игеру
үстiндемiз.
Қазiрше Қазақстанда мұнай өндiру көбне сырттан келген шет елдiк
инвесторлардың көмемегiмен және қаржысының негiзiнде жүзеге асырылуда.
Мысалы Қазақстан мұнайын игеруге нитет бiлдiрген ең алғашқы және iрi
мемлекттер ретiнде Америка құрама штаттарын мен ағылшын мемлекеттерiн
атауға толығымен болар едi.
Каспий теңiзiнiң мұнайына байланысты осы арада мынаны айта кеткен жөн және
оның үстiне жағалауында бұрынғы Кеңеңес Одағының орнына жаңа мемлекеттердің
пайда болуы бұл маңда түбірінен жаңа геосаяси жағдаят туғызды, яғни Каспий
теңізі екі мемлекеттің теңізінен бес мемлекеттің теңізіне айналды.
Егер Қазақстан Республикасының бар мүмкiндiгiн түгелiмен толық және ұтымды
пайдаланар болсақ оның болашағы жарқын мүмкiндiгi мол үлкен мемлекеттер
қатарына қосылары еш бiр күмән келтiруге болмайды.
Қазiр Қазақстанда Ел басы Н.А. Назарбаевтың белгiлеген даму және
өркендеудiң таяу отыз жылына белiленiп бекiтiлген статегиялық 2030
бағдарламасы бар.
Қазақстанның өзге елдермен жақсы және тату, түсiнiсушiлiк қатнастарды
дамытып нығайтуы, яғни оң әрi конструктивтi сыртқы дипломатиялық саяясат
ұстануы оның дербес мемлекет ретiнде дамып өркендеуiне қосымша кепiлдiк
берерi сөзсiз.
Қазақстанның болашақта дамыған, мықты мүмкiндiгi мол мемлкетет
боларына сенiммен қарай келiп, бірақ бүпн-ақ берік сенімге тіреліп отырған
бір шындық.
Толассыз тарихи даму кезеңдерi осы елдiң барлық азаматтарын тәуелсiз Қазақ
мемлекетiнiң тәуелсiз де дербес және демократиялық жолмен даму жолында
әрбiр азаматтың өзiндiк үлес-көмегiн көрсетуi қасиеттi парызы деп
мiндеттейдi.
Қазақстанның тамашаша табиғаты оның жарқын болашағына өзiндiк мол
мүмкiндiк туындырады, осы тұрғыда айтар болсақ мемлекетiмiздiң тағы бiр
табыс көзi ретiнде оның осы бiр көркем табиғатына туризмдi балау арқылы көп
табыстарды қазнаға таруға болады және ол туризмнiң инфроқұрылымдарын
салыуға ықпал етедi сндай-ақ қосымша жұмыс орындарын бередi.
Тәуелсiз Қазақстан үшiн және ондағы болашақ ұрпақтар үшін талай сын
сағаттарды бастан өткергендiгiне қарамастан бiздiң ел өзiнiң тарихи
мұраларын сақтап та қала алады.
Қазақ тарихына қиянат жасап оны жасанды етiп бұрмалаған Кеңес
дәурiрiндегi үгiт ендi тоқтатылып Қазақсатан өз тарихын қайта қалпына
келтiрiп оны объективтi тұрғыда зертетеп, болашақ ұрпақ үшiн зерделей
бастады.
Мiне бұл да Қазақстанның бұдан былай дұрыс та қарқынды дамуының
кепiлi және үлкен мүмкiндiктi ел боларына көңiлге сенiм ұялатады.
Елiмiзде iстелiп жатқан осындай аса мәндi де маңызды әрекеттер көп.
Соның бiрi Қазақстан астанасының Алматыдан Ақмолаға көшiрiлуi бұл тек қана
тарихи ғана мәнi бар оқиға болып қана қалған жоқ сонымен бiрге тәуелсiз
Қазақстан үшiн стратегиялық үкен қадам болды.
Ендi бұл астананы көшiрудiң қандай экономикалық қиыншылықтар
кезеңiнде жүргiзлгенiн ескерер болсақ, бұл қадам Қазақстан үшiн ерлiкпен
пара-пар деуге толық негiз бар.
Қазiр Ақмола қаласы жаңа есiмге ие болып Астана атанды.
Астананаң даму қарқыны жыл өткен сайын қарқындай түсуде, ол көркейiп
Еуразиядағы ең көркем де осы күнгi iрi қалалардың бiрiне айнала бастады
және сәулет денгейi өте жоғары қайталанбас стильде салынуда.Бұлда жарқын
Қазақ болашағын меңзерi сөзсiз.
Ал ендi халықаралық тұрғыда Қазақстанның беделi өте жоғары деп бағалауға
болады.
Атап айтқанда халықаралық көлемдегі ірі саяси немесе экономикалық
проблемаларды қарастыру кезiнде көп жағдайда сол бiздiң аймақтарға қатысты
болса Қазақстанның пiрiмен әркез есептесiп, оның пiкiрiн ескередi.
Әрине осы салада Ел басы Қазақстан Республикасының
Президентi Н.Ә. Назарбаевтың тарихи ролi мен атқарған әректтерi, яғни
iстерi орасан зор болды.
Осы тұрғыдан талдау жасамас бұрын осы үлкен мүмкiндiктердiң қалай
игерiлетiнiн ең алдымен есте ұстаған жөн болар деймiн.
Ысырап пен қолда барды берекесiздiк танытып , бағаламау кез келген
елдiң байлығын жылдам сарқатыны белгiлi.
Қазақстанның үлкен мүмкiндектерi ең алдымен оның еңбек ресурстарынды
және содан кейiн ғана оның табиғи байлықтарына тәуелдi деуге болады. Оған
қазiргi кездерi ең танымал елдердi мысал ретiнде келiруге болады.
Мысалы Жаппон мемлекетiнде адамдардың интеллектуальдық мүмкiндiктерi
шикiзат көзi жоқ елдi ең жоғарғы индустрялы мемлекетке айналдырғаны
бiрiмiзге белгiлi. Егер Қазақстан өзiнiң сыртқы және iшкi саяси және
эконмикалық, әлеуметтiк саясатын дұрыс ұстанса болашақта тез дамуыап
алдынғы қатарла елдер қатарыны өтерi сөсзi. Ол үшiн ең алдымен әлеуметтiк
және саяси ахуал бiр қалыпты әрi тұрақты болуы тиiс. Осы жайлы әсiресе Ел
басы Н.Ә. Назарбаев жиi айтады менiңше бұл өте ең бiр қажеттi факторладың
бiрi болып табылатыны ешбiр күмән келтiрмейдi.
Биiк мақсаттарға қол жеткiзу жолында, Қазақстанның әрбiр азаматы өз
мүддесi үшiн де және ел мүддесi үшiнде аянбай енбек етiп үнемi iзденiстер
жасауы шарт. Ал мемлекет тарапынан ааматтардың барлық бостандықтар мен
құқықтардың еркiн жүзеге асырылуына жағдайлар жасалуы тиiс.
Тек сонда ғана бiзiң Қазақстан өркениеттiтi елдердiң қатарынына
кешiкпей қосылары анық. Қазақстан тәуелсiздiк алғалы оның территриясында
тек жақсы бастамалар ғана орын алып отыр.
Осы кезде Қазақстанда бұрын тұрып қалған заводтар иен фабикалар қайта
iске қосылып экономикалық мүмкiндеiктерi жандана түстi.
Сонымен бiрге салық саласында да белгiлiенген жеңiлдiктер кәсiпкеррлiктi
жан –жақты жандандыра түстi.
Ендi Қазақстанның мүмкiндiктерiне тоқтам жасап кетер болсақ ол ең
алдымен оның табиғи, еңбек ресурстары мен өзiнiң индустриялық кешенiне
негiзделген.
Қазақсатан ТМД елдеiр бойынша өзiнiң экоонмикалық даму денгейi
бооынша ең алғашқы қатарлардан көрiнуде.
Ұлттық тенгеннiң баламы бiр қалыпты және ұтымды болуда.
Мiне осының бәрi қортыта айтқанда Қазақстаннның ең өркенниеттi елдер
қатарына қосылуына толық негiз бола алады.
Тағы бiр айта кетер жағдай ол Қазақстан жастарының басым көпшiлiгiнiң
жаңа технологияны игеруге өте жоғары ынта мен ұмтылыс бiлдiруi. Бұл қазiргi
кезеңде сөзсiз маңызды.
Осының бәрi топтап келгенде Қазақстанның дамуына мол мүмкiндiктер
ашады және оған бiздер сенемен қараймыз.
2.2. Қазақстанда нарықтық жағдайында экономиканы мемлекеттiк реттеу
мәселелерi
Ендi Қазақстан Республикасында экономиканы мемлекеттiк реттеу
органдары жүйесiнiң мәселесiне келетiн болсақ негiзiнен олар екi түрге
бөлiнедi: яғни, олар экономиканы мемлекеттiк реттеушi мемлекеттiк органдар
мен экономиканы реттеушi мемлекеттiк емес органдар.
Айта кету керек, Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық
қатнастарға көшiп, экономикасы жаңа принциптерге негiзделiп қалыптаса
бастағалы берi, экономиканы мемлекеттiк реттеудiң, соның iшнде әсiресе
мемлекеттiк емес экономиканы реттеу органдарының ролi осы күнi тым арта
түстi деп айтуға толық негiз бар. Сондай-ақ нарықтық қатынастардың
негiзiнен жеке меншiк нысан болған кезiнде ғана жақсы дамитындығын естен
шығармағанымыз жөн. Қазақстан Республикасында жүргiзiлiп жатқан жаңа
нарықтық экономикалық саясат өз өзiнiң жемiсiн беруде соның нәтижесiнде
соңғы жылдары елiмiз айтуға тұрарлықтай үлкен экономикалық жетiстiктерге
жеттi деп айтуға болады. Экономиканың жаңа принциптерге негiзделiп
жүргiзлiуi осы нарықтың қатысушыларының бiрi болып табылатын ұжымдық
кәсiпкер- жеке меншiк негiзiнде құрылған заңды тұлғалардың саны жыл сайын
арта түсуде. Мәселен ел экономикасының одан әрi қарқынды дами түсуiне
коммерциялық заңды ұйым болып табылатын шаруашылық серiктестiктерi мен
акционерлiк қоғамдардың өндiрiс кооперативтерiнiң ролi орасан зор екендiгi
ешбiр күмән туғызбайтын дәлел болып табылады.
Экономиканы мемлекеттiк реттеудiң маңызын тағы да мынадан көруге
болар едi, мәселен мемлекет экономикасы дамыған сайын өндiрiс процестерi
күрделене түсетiндiгi белгiлi. Соған сәйкес, мемлекет тарапына экономиканы
басқаруға емес тек экономиканы реттеуге деген қажеттiлiктiң қажет
екенедiгiн айта кеткен жөн. Мұндай қажеттiлiк негiзiнен елiмiзде
экологиялық, экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуден және Қазақстан ан
Респсубликасы экономикасының әлемдiк экономикалық жүйеге интеграциялану
процестерiне байланысты туындайды. Әрине, осы тұрғыдан алғанда экономиканы
мемлекеттiк реттеудiң маңызы айрықша болатындығы сөзсiз.
Жалпы экономиканы мемлекеттiк реттеу Қазақстан Республикасында әр
түрлi сипатта жүзеге асырылатыны белгiлi, мәселен ол жалпылкама мемлекеттiк
және сала аралық немесе әкiмшiлiк аймақтық реттеу сипатында көрiнiс табуы
мүмкiн.
Қазақстан Республикасында негiзiнен экономиканы реттеу жалпы
мемлекеттiк сипатта мына органдар арқылы танылады. Оларға мысалы, Қазақстан
Республикасында арнайы стратегиялық жобалау жасаумен айналысатын
мемлекеттiк органдарды жатқызуға болады. Дәл осы мақсатта Қазақстан
стратегиялық жоспарлау агенттiгi құрылған және Қазақстан Республикасының
Президентiнiң Жарлығымен бекiтiлген ережеге сәйкес өз қызметiн жүзеге
асырады.
Сонымен бiрге экономиканы мемлекеттiк реттеудiң орталық органдар
қатарына Қазақстан Үкiметiнiң қаржы министiрлiгi мен оның сала аралық
ұйымдары сондай-ақ ғылым министiрлiгiн, еңбек және халықты әлеуметтiк
қорғау министiрлiгiн, экология және табиғи ресурстар министiрлiгi мен
сондай – ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Британ Техникалық Университеті
Философия және құқық кафедрасы
Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында атты
Жолдауын оқып-үйренуге арналған Арнайы курстан
РЕФЕРАТ
Тақырып: Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы
Орындаған: Нуржанова А.С.
ФЭФ, БНЭ-04-1к
Тексерген: Берлібаев Б.
Алматы 2005
Мазмұны
І. Кiрiспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ. Негізгі бөлім:
2.1. Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның
экономикалық дамуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
2.2. Қазақстанда нарықтық жағдайында экономиканы
мемлекеттiк реттеу мәселелерi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
ІV. Пайдаланылған әдебеиеттердiң тiзiмi ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
І. Кiрiспе
XX ғасырдың 90-жылдарының басы адамзаттың даму тарихында үлкен бір
дүбірлі өзгеріспен басталды.Бүкіл Евразия материгінде ең күшті,ең қуатты
деген,саяси аренада социализм,коммунизм идеясын басшылыққа
алып,капиталистік жүйеге қарсы бағытта дамып келе жатқан біртұтас
республикалар жүйесі ыдырап, халықаралық аренада жаңадан жас тәуелсіз
мемлекеттердің пайда болуының өзі халықаралық қатынастардың даму тарихында
жаңа бір кезең туғанын көрсетті. Талай тарихтан белгiлi болғандай жалпы
адамзат пайда болғаннан бері қандай да болмасын мемлекет өзге елдермен
өзара байланыс жасамай,өзінің жер аймағы, даму деңгейі болғанымен,толық
саясат жүргізе алмайды. Бұл табиғи заңдылық. Осы ретте тәуелсіздігін алған
Қазақстан Республикасының өзiнiң ең таяу және стратегиялық көршiсi Ресеймен
және өзге де алыс шетел мемлекеттерімен дипломатиялық қатынас орнатып,өзара
байланысты дамытуы осы заңдылықтан туындайды. 1991 жылы егемендігін алған
соң Қазақстан тәуелсiздiк Декларациясын қабылдап, демократиялық бағытты
ұстанып 1993-1995 жылдары жаңа конституциялар қабылданды.
Ендi мiне қазiр Қазақстан өзінің егемендігін алып сол тәуелсіздіктiң
тұғырын нығайтып мелекеттiң қауіпсіздігін сақтап халықаралық байланысын
нығайтып оны дамытуға, өзiнiң экономикалық дамуын одан әрi қарқынды
дамытуға күшін салуда. Оған нақты дәлел “Қазақстан - 2030” бағдарламасы
болып табылады.
Бүкіл экономикасы, саяси және әлеуметтік дамуы бір орталыққа
бағындырылған бұрынғы Кеңестер Одағы мемлекеттерінің бұдан былайғы кезеңде
өзіндік даму бағытын белгілеп, халықаралық қатынастар жүйесінде өзіндік
орнын табуы негізгі өзекті мәселелерге айналды. Осы ретте тәуелсіздігін
алған Қазақстан Республикасының алдында өзінің барлық экономикалық-
әлеуметтік мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып сыртқы саясатта дұрыс
бағыт белгілеп, бүкіл әлемдік даму үрдісіне тез арада қосылу міндеті тұрды.
Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігінiң негiзiнде егеменді
саяси тұрақтылығы аумақтық тұтастығымен және күшті президенттік мемлекеттің
ішкі және сыртқы саясаты аса байымдылықпен жүргізілу арқасында дүние жүзіне
танылып, тарихы қысқа аз ғана мерзімде әлемдік аренаға шықты. 90 жылдардың
ортасында Қазақстан Республикасын әлемнің 117 мемлекеті танып, 100-ге жуығы
дипломатиялық қарым-қатынас орнатты.
Менiң осы жұмысты орындау барысында өзiме қойған басты мақсатым
тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуына теориялық
тұрғыдан талдау жасау болып табылады.
II. Негізгі бөлім:
2.1. Тәуелсiздiк жылдарындағы Қазақстанның экономикалық дамуы
Қазақстанның тәуелсiз мемлекет болып қалыптасу кезеңi 1991 жылы, яғни
Кеңес Советтiк Социалистiк Одақтың тарау кезiмен тұспа тұс келдi.
Сол алғашқы жылдары бұрынғы Кеңес Одағының барлық республикалары сияқты
Қазақстанда аса ауыр экономикалық, саяси дағдарыстарға тап болды.
Дәл осы кезде Қазақстанның жеке дербес экономикалық тұғырының болмауын өте
айқын байқауға болатын едi. Себебi Қазақстан Республикасының экономикасы iс
жүзiнде негiзiнен осы шикiзат өндiрумен және тапсырумен ғана ғана шектелiп
қойған болатын.
Сонымен бiрге әлеуметтiк жағдайда тым ауыр хал кештi. Жарты ғасырдан көп
жылдар бойы бұрынғы Кеңес Одағындағы Социалистiк қоғам саясаты
азамамттардың ынталы әрекетiн басып оған әркез мүмкiндiгiнше кедергi
келтiрiп, шектеу саясатымен айналысып отырған және оларды енжарлық пен
ынтасыздыққа бейiмдеп келдi.
Оның үстiне Қазақстан үшiн жаңадан тәуелсiз мемлекет құру осы алғашқы
жылдары өте оңаайға тиген жоқ болатын.
Шыныменде тәуелсiз мемлекттi құру мен оны қалыптастыру шын мәнiнде барлық
мәселенiң ең бастысы болатын.
Бiрақ Қазақстанның Ел басы Н.А. Назарбаевтың бастамасы бойынша бұл күрделi
iстер сол кезеңдерде жеткiлiктi денгейде дұрыс жүзеге асырылып басқарылды
деп айтуға бүгiн толық негiз бар.
Сонау 1990-шы жылдардың басында шынмен де үлкен iстердi алғаш бастауға
тура келдi сол себептен де болар кейбiр кезеңдерде бiздiң елiмiздiң
дамуында да сан-салалы жаңылысулар мен қателесiп ұтымсыз жолдарды таңдау
жағдайыны жол берiлген кезеңдер болды.
Қазiр мiне тәуелсiздiктен кейiн он жыл өткеннен соң сол кезеңдерге көз
салар болсақ бүгiнгi күнге дейiн орасан зор жұмыстардың жасалғанына оңай
көз жеткiземiз.
Кеңес Одағы ыдырағанға дейiн Қазақстанда экономикалық бағыттар көп
жағдайда тек ауыл шаруашылығы мен тығыз көп байланысты болып келiдi.
Қазақстана жағрапиялық орналасуы жағыныан өте қолайлы мемлекеттердiң
қатарына жатқызуға болады.
Жалпы бұл Қазақсатанның болашағына мол жақсы ықпал етерi сөзсiз.Яғни,
Қазақсатна тоғыз жолдың торабында Азия мен Еуропа материктерiнiң қиылыспа
тұсында орналасқан және осыған сәйкес бiздiң елде темiр жол мен, су жолы ,
автомобиль және әуе жолдары арқылы қарым қатнас жасау экономикалық дамуға
злр мүмкiндiк ашады.
Ал табиғи ресурстарға келетін болсақ Қазақстанның жер қойнауы табиғи
қазналарға соның iшiнде мұнайға мол. Оны қазiрдiң өзiнде жақсы игеру
үстiндемiз.
Қазiрше Қазақстанда мұнай өндiру көбне сырттан келген шет елдiк
инвесторлардың көмемегiмен және қаржысының негiзiнде жүзеге асырылуда.
Мысалы Қазақстан мұнайын игеруге нитет бiлдiрген ең алғашқы және iрi
мемлекттер ретiнде Америка құрама штаттарын мен ағылшын мемлекеттерiн
атауға толығымен болар едi.
Каспий теңiзiнiң мұнайына байланысты осы арада мынаны айта кеткен жөн және
оның үстiне жағалауында бұрынғы Кеңеңес Одағының орнына жаңа мемлекеттердің
пайда болуы бұл маңда түбірінен жаңа геосаяси жағдаят туғызды, яғни Каспий
теңізі екі мемлекеттің теңізінен бес мемлекеттің теңізіне айналды.
Егер Қазақстан Республикасының бар мүмкiндiгiн түгелiмен толық және ұтымды
пайдаланар болсақ оның болашағы жарқын мүмкiндiгi мол үлкен мемлекеттер
қатарына қосылары еш бiр күмән келтiруге болмайды.
Қазiр Қазақстанда Ел басы Н.А. Назарбаевтың белгiлеген даму және
өркендеудiң таяу отыз жылына белiленiп бекiтiлген статегиялық 2030
бағдарламасы бар.
Қазақстанның өзге елдермен жақсы және тату, түсiнiсушiлiк қатнастарды
дамытып нығайтуы, яғни оң әрi конструктивтi сыртқы дипломатиялық саяясат
ұстануы оның дербес мемлекет ретiнде дамып өркендеуiне қосымша кепiлдiк
берерi сөзсiз.
Қазақстанның болашақта дамыған, мықты мүмкiндiгi мол мемлкетет
боларына сенiммен қарай келiп, бірақ бүпн-ақ берік сенімге тіреліп отырған
бір шындық.
Толассыз тарихи даму кезеңдерi осы елдiң барлық азаматтарын тәуелсiз Қазақ
мемлекетiнiң тәуелсiз де дербес және демократиялық жолмен даму жолында
әрбiр азаматтың өзiндiк үлес-көмегiн көрсетуi қасиеттi парызы деп
мiндеттейдi.
Қазақстанның тамашаша табиғаты оның жарқын болашағына өзiндiк мол
мүмкiндiк туындырады, осы тұрғыда айтар болсақ мемлекетiмiздiң тағы бiр
табыс көзi ретiнде оның осы бiр көркем табиғатына туризмдi балау арқылы көп
табыстарды қазнаға таруға болады және ол туризмнiң инфроқұрылымдарын
салыуға ықпал етедi сндай-ақ қосымша жұмыс орындарын бередi.
Тәуелсiз Қазақстан үшiн және ондағы болашақ ұрпақтар үшін талай сын
сағаттарды бастан өткергендiгiне қарамастан бiздiң ел өзiнiң тарихи
мұраларын сақтап та қала алады.
Қазақ тарихына қиянат жасап оны жасанды етiп бұрмалаған Кеңес
дәурiрiндегi үгiт ендi тоқтатылып Қазақсатан өз тарихын қайта қалпына
келтiрiп оны объективтi тұрғыда зертетеп, болашақ ұрпақ үшiн зерделей
бастады.
Мiне бұл да Қазақстанның бұдан былай дұрыс та қарқынды дамуының
кепiлi және үлкен мүмкiндiктi ел боларына көңiлге сенiм ұялатады.
Елiмiзде iстелiп жатқан осындай аса мәндi де маңызды әрекеттер көп.
Соның бiрi Қазақстан астанасының Алматыдан Ақмолаға көшiрiлуi бұл тек қана
тарихи ғана мәнi бар оқиға болып қана қалған жоқ сонымен бiрге тәуелсiз
Қазақстан үшiн стратегиялық үкен қадам болды.
Ендi бұл астананы көшiрудiң қандай экономикалық қиыншылықтар
кезеңiнде жүргiзлгенiн ескерер болсақ, бұл қадам Қазақстан үшiн ерлiкпен
пара-пар деуге толық негiз бар.
Қазiр Ақмола қаласы жаңа есiмге ие болып Астана атанды.
Астананаң даму қарқыны жыл өткен сайын қарқындай түсуде, ол көркейiп
Еуразиядағы ең көркем де осы күнгi iрi қалалардың бiрiне айнала бастады
және сәулет денгейi өте жоғары қайталанбас стильде салынуда.Бұлда жарқын
Қазақ болашағын меңзерi сөзсiз.
Ал ендi халықаралық тұрғыда Қазақстанның беделi өте жоғары деп бағалауға
болады.
Атап айтқанда халықаралық көлемдегі ірі саяси немесе экономикалық
проблемаларды қарастыру кезiнде көп жағдайда сол бiздiң аймақтарға қатысты
болса Қазақстанның пiрiмен әркез есептесiп, оның пiкiрiн ескередi.
Әрине осы салада Ел басы Қазақстан Республикасының
Президентi Н.Ә. Назарбаевтың тарихи ролi мен атқарған әректтерi, яғни
iстерi орасан зор болды.
Осы тұрғыдан талдау жасамас бұрын осы үлкен мүмкiндiктердiң қалай
игерiлетiнiн ең алдымен есте ұстаған жөн болар деймiн.
Ысырап пен қолда барды берекесiздiк танытып , бағаламау кез келген
елдiң байлығын жылдам сарқатыны белгiлi.
Қазақстанның үлкен мүмкiндектерi ең алдымен оның еңбек ресурстарынды
және содан кейiн ғана оның табиғи байлықтарына тәуелдi деуге болады. Оған
қазiргi кездерi ең танымал елдердi мысал ретiнде келiруге болады.
Мысалы Жаппон мемлекетiнде адамдардың интеллектуальдық мүмкiндiктерi
шикiзат көзi жоқ елдi ең жоғарғы индустрялы мемлекетке айналдырғаны
бiрiмiзге белгiлi. Егер Қазақстан өзiнiң сыртқы және iшкi саяси және
эконмикалық, әлеуметтiк саясатын дұрыс ұстанса болашақта тез дамуыап
алдынғы қатарла елдер қатарыны өтерi сөсзi. Ол үшiн ең алдымен әлеуметтiк
және саяси ахуал бiр қалыпты әрi тұрақты болуы тиiс. Осы жайлы әсiресе Ел
басы Н.Ә. Назарбаев жиi айтады менiңше бұл өте ең бiр қажеттi факторладың
бiрi болып табылатыны ешбiр күмән келтiрмейдi.
Биiк мақсаттарға қол жеткiзу жолында, Қазақстанның әрбiр азаматы өз
мүддесi үшiн де және ел мүддесi үшiнде аянбай енбек етiп үнемi iзденiстер
жасауы шарт. Ал мемлекет тарапынан ааматтардың барлық бостандықтар мен
құқықтардың еркiн жүзеге асырылуына жағдайлар жасалуы тиiс.
Тек сонда ғана бiзiң Қазақстан өркениеттiтi елдердiң қатарынына
кешiкпей қосылары анық. Қазақстан тәуелсiздiк алғалы оның территриясында
тек жақсы бастамалар ғана орын алып отыр.
Осы кезде Қазақстанда бұрын тұрып қалған заводтар иен фабикалар қайта
iске қосылып экономикалық мүмкiндеiктерi жандана түстi.
Сонымен бiрге салық саласында да белгiлiенген жеңiлдiктер кәсiпкеррлiктi
жан –жақты жандандыра түстi.
Ендi Қазақстанның мүмкiндiктерiне тоқтам жасап кетер болсақ ол ең
алдымен оның табиғи, еңбек ресурстары мен өзiнiң индустриялық кешенiне
негiзделген.
Қазақсатан ТМД елдеiр бойынша өзiнiң экоонмикалық даму денгейi
бооынша ең алғашқы қатарлардан көрiнуде.
Ұлттық тенгеннiң баламы бiр қалыпты және ұтымды болуда.
Мiне осының бәрi қортыта айтқанда Қазақстаннның ең өркенниеттi елдер
қатарына қосылуына толық негiз бола алады.
Тағы бiр айта кетер жағдай ол Қазақстан жастарының басым көпшiлiгiнiң
жаңа технологияны игеруге өте жоғары ынта мен ұмтылыс бiлдiруi. Бұл қазiргi
кезеңде сөзсiз маңызды.
Осының бәрi топтап келгенде Қазақстанның дамуына мол мүмкiндiктер
ашады және оған бiздер сенемен қараймыз.
2.2. Қазақстанда нарықтық жағдайында экономиканы мемлекеттiк реттеу
мәселелерi
Ендi Қазақстан Республикасында экономиканы мемлекеттiк реттеу
органдары жүйесiнiң мәселесiне келетiн болсақ негiзiнен олар екi түрге
бөлiнедi: яғни, олар экономиканы мемлекеттiк реттеушi мемлекеттiк органдар
мен экономиканы реттеушi мемлекеттiк емес органдар.
Айта кету керек, Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық
қатнастарға көшiп, экономикасы жаңа принциптерге негiзделiп қалыптаса
бастағалы берi, экономиканы мемлекеттiк реттеудiң, соның iшнде әсiресе
мемлекеттiк емес экономиканы реттеу органдарының ролi осы күнi тым арта
түстi деп айтуға толық негiз бар. Сондай-ақ нарықтық қатынастардың
негiзiнен жеке меншiк нысан болған кезiнде ғана жақсы дамитындығын естен
шығармағанымыз жөн. Қазақстан Республикасында жүргiзiлiп жатқан жаңа
нарықтық экономикалық саясат өз өзiнiң жемiсiн беруде соның нәтижесiнде
соңғы жылдары елiмiз айтуға тұрарлықтай үлкен экономикалық жетiстiктерге
жеттi деп айтуға болады. Экономиканың жаңа принциптерге негiзделiп
жүргiзлiуi осы нарықтың қатысушыларының бiрi болып табылатын ұжымдық
кәсiпкер- жеке меншiк негiзiнде құрылған заңды тұлғалардың саны жыл сайын
арта түсуде. Мәселен ел экономикасының одан әрi қарқынды дами түсуiне
коммерциялық заңды ұйым болып табылатын шаруашылық серiктестiктерi мен
акционерлiк қоғамдардың өндiрiс кооперативтерiнiң ролi орасан зор екендiгi
ешбiр күмән туғызбайтын дәлел болып табылады.
Экономиканы мемлекеттiк реттеудiң маңызын тағы да мынадан көруге
болар едi, мәселен мемлекет экономикасы дамыған сайын өндiрiс процестерi
күрделене түсетiндiгi белгiлi. Соған сәйкес, мемлекет тарапына экономиканы
басқаруға емес тек экономиканы реттеуге деген қажеттiлiктiң қажет
екенедiгiн айта кеткен жөн. Мұндай қажеттiлiк негiзiнен елiмiзде
экологиялық, экономикалық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуден және Қазақстан ан
Респсубликасы экономикасының әлемдiк экономикалық жүйеге интеграциялану
процестерiне байланысты туындайды. Әрине, осы тұрғыдан алғанда экономиканы
мемлекеттiк реттеудiң маңызы айрықша болатындығы сөзсiз.
Жалпы экономиканы мемлекеттiк реттеу Қазақстан Республикасында әр
түрлi сипатта жүзеге асырылатыны белгiлi, мәселен ол жалпылкама мемлекеттiк
және сала аралық немесе әкiмшiлiк аймақтық реттеу сипатында көрiнiс табуы
мүмкiн.
Қазақстан Республикасында негiзiнен экономиканы реттеу жалпы
мемлекеттiк сипатта мына органдар арқылы танылады. Оларға мысалы, Қазақстан
Республикасында арнайы стратегиялық жобалау жасаумен айналысатын
мемлекеттiк органдарды жатқызуға болады. Дәл осы мақсатта Қазақстан
стратегиялық жоспарлау агенттiгi құрылған және Қазақстан Республикасының
Президентiнiң Жарлығымен бекiтiлген ережеге сәйкес өз қызметiн жүзеге
асырады.
Сонымен бiрге экономиканы мемлекеттiк реттеудiң орталық органдар
қатарына Қазақстан Үкiметiнiң қаржы министiрлiгi мен оның сала аралық
ұйымдары сондай-ақ ғылым министiрлiгiн, еңбек және халықты әлеуметтiк
қорғау министiрлiгiн, экология және табиғи ресурстар министiрлiгi мен
сондай – ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz